Ramnarain (Ram) Rambaratsingh is een bijzondere man. Een stille kracht die zich als lobbyist en mensenrechtenactivist al 49 jaar onbaatzuchtig inzet voor tal van zaken die de Surinaamse Nederlanders raken. Actueel is nu de AOW-compensatie die onlangs aan een groep ouderen is uitbetaald. Maar ook kwesties zoals dure vliegtickets naar Suriname, visumplicht, 100% controle op Schiphol, studiegeld en gezinshereniging van ouderen heeft hij aan de orde gesteld. Kleinere doelgroepen hebben ook zijn aandacht. In het verpleeghuis De Schildershoek in Den Haag, waar 50% van de populatie uit Hindostanen bestaat, heeft hij ervoor gezorgd dat er een keer per week roti met kip op het menu staat voor de bewoners. Momenteel is hij bestuurslid van de Stichting Platform Surinaamse Diaspora (PSD). Naast zijn eigen vrijwilligerswerk doneert hij ook aan vier mandirs in Nederland. Ik vind het een eer dat ik hem mag spreken. Hij heeft zich goed voorbereid en heeft alle achtergrondinformatie van twaalf onderwerpen die zijn vrijwilligerswerk voor Surinaamse zaken betreffen, gedocumenteerd.
Rambaratsingh werd in 1948 in het toenmalige district Suriname geboren. Voordat hij in september 1975 naar Nederland verhuisde, was hij zo een twee en half jaar in actieve politiedienst. In Nederland heeft hij vanaf 1976 tot aan zijn pensioen in 2013 gewerkt bij de rijksoverheid, eerst als administratief, financieel en junior beleidsmedewerker bij de Rijksgebouwendienst van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (1976-2010) en daarna drie jaar als financieel medewerker bij het ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties.
AOW-gat
Vanaf 1980 heeft Rambaratsingh zich ingezet om het AOW-gat te dichten. Het gaat hierbij om ouderen van Surinaamse herkomst die voorafgaand aan de onafhankelijkheid van Suriname op 25 november 1975 naar Nederland zijn gekomen. Deze ouderen hebben geen volledige AOW opgebouwd, omdat de jaren dat men in Suriname woonde niet meetellen voor de AOW-opbouw. Rambaratsingh legt uit: “In de preambule van de AOW-wet van 1957 staat: ‘Alzo Wij in overweging genomen hebben, dat het wenselijk is regelen vast te stellen inzake een algemene, de gehele bevolking omvattende, verplichte verzekering tegen geldelijke gevolgen van ouderdom.’ In artikel 2 staat dat een ingezetene in de zin van deze wet is degene, die binnen het Rijk woont. ‘Het Rijk’ is de afkorting van ‘Het Koninkrijk der Nederlanden’. Volgens het Statuut van 15 december 1954 bestond het Koninkrijk uit Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen.” (onderstreping toegevoegd).
Hij vertelt dat hij veel tegenwerking heeft ervaren omdat er geen juridische gronden zouden zijn voor compensatie van het AOW-gat. “De afdeling advisering van de Raad van State en de rechters in Nederland zeggen dat de AOW-wet alleen is bedoeld voor de mensen die in Nederland hebben gewoond. Het woord Nederland staat nergens in de wet genoemd. Artikel 2 zegt ‘het Rijk’. Mijn punt is dat de mensen die geboren zijn in de periode 1 januari 1957 tot 25 november 1975 hebben gewoond binnen ‘het Rijk.’” Uiteindelijk heeft het kabinet in mei 2023 besloten tot een eenmalige onverplichte tegemoetkoming als gebaar van erkenning. Bij het schrijven van dit artikel is net de uitbetaling van een ‘schamel’ bedrag van start gegaan. Rambaratsingh: “19.363 mensen in Nederland en wat remigranten in Suriname hebben in juli een brief gekregen over de compensatieregeling, in totaal 24.000 personen.” Niet iedereen komt voor de eenmalige uitkering van €5.000 in aanmerking. “Er zijn harde grenzen getrokken. Zo moest je bij aankomst in Nederland vóór of op 25 november 1975, 18 jaar of ouder zijn en daarna minimaal 20 jaar in Nederland gewoond hebben.” Hij komt veel mensen tegen die buiten de boot zijn gevallen en spoort hen nu aan zelf het heft in handen te nemen en hun beklag te doen bij de Raad van State.
Zelf heeft Rambaratsingh de Sociale Verzekeringsbank (SVB) – die de AOW uitkeert – op eigen titel tot drie keer toe voor de rechter gedaagd en uit eigen zak €6.300 aan proceskosten betaald. In hoger beroep zei de rechter tegen hem dat hij niet de SVB, maar de minister voor de rechter had moeten dagen. Ook nadat de Raad van State in 2021 een advies had uitgebracht dat er geen juridische gronden aanwezig zijn voor reparatie en ook niet voor een eenmalige uitkering, gaf Rambaratsingh niet op. Hij stuurde een brief naar minister Carola Schouten voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen waarin hij verzocht haar te spreken. Na lang soebatten lukte dat eindelijk. De minister gaf aan dat ze naast Rambaratsingh een aantal organisaties wilde spreken en een paar mensen die echt in armoede leven. “In dat gesprek hebben de mensen echt van zich laten horen hoe het is om van €400 AOW en daarnaast een aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO) in Nederland te leven, terwijl hun voorouders verschrikkelijke dingen zijn aangedaan: van mens tot slaafgemaakt en hoe dat nog steeds doorwerkt.”
De minister kwam in oktober 2023 met een bedrag van €5.000 als eenmalige tegemoetkoming. Enkele weken later kreeg Rambaratsingh een mail van de griffier van de Tweede Kamer dat er op 17 november 2023 een AOW-debat zou zijn. Hij deed een oproep op de radio aan Surinaamse Nederlanders om dit debat bij te wonen. Het viel hem op dat er alleen vanuit Amsterdam elf bussen vol mensen kwamen om het debat te volgen. Vanuit Den Haag en andere steden was er nauwelijks tot geen belangstelling. Aangezien op de tribune slechts plaats is voor 80 personen, konden de andere geïnteresseerden het debat via grote schermen zien. Het debat duurde bijna drie uur en de inbreng per politieke partij was goed te volgen. De eerste vier partijen gaven aan dat ze het dossier van Rambaratsingh hadden gebruikt voor hun informatie.
De eenmalige uitkering is nu een feit, maar Rambaratsingh is nog niet klaar met deze kwestie. Hij zegt er het volgende over: “Naast de eenmalige tegemoetkoming van €5.000,- heb ik nog een verzoek lopen bij het ministerie van Sociale Zaken om toch het AOW-gat voor 100% te repareren én uit te zoeken waar staat dat de AOW indertijd alleen voor mensen in Nederland was bedoeld.”
Gedreven lobbyist
Het AOW-gat en andere onderwerpen heeft Rambaratsingh opgepakt naast zijn 40-urige baan. Zijn vrouw en twee dochters hebben wel geleden onder zijn gedrevenheid, want hij was elke avond tot in de kleine uurtjes bezig met het uitzoeken van de informatie over de onderwerpen. Het verwijt dat hij thuis krijgt is, dat hij de enige is die zich kopzorgen maakt over deze zaken. “Waar is de rest?” wordt hem dan gevraagd.
In de jaren ’90 heeft hij zich hard gemaakt voor meerdere lijnvluchten op het traject Amsterdam – Paramaribo en vice versa (Open-sky), zodat er concurrentie zou komen en de vliegprijzen zouden dalen. “Dit ging heel moeizaam, want het bleek dat de KLM sinds 1930 het monopolie had op dat traject. Na veel lobbywerk, werd er in 2006 een Memorandum of Understanding getekend waarin staat dat er drie luchtvaartmaatschappijen uit Europa en drie uit de Caricom op het traject mogen vliegen.”
De 100% controle op Schiphol van passagiers uit Suriname zorgde in mei 2005 voor protesten vanwege de mensonterende toestanden waaronder die controle door de Koninklijke Marechaussee werd uitgevoerd. Rambaratsingh werd benaderd door een advocatenbureau uit Haarlem die drie dossiers met zulke feiten had verzameld. “De advocaat uit Haarlem had tientallen zaken van mensen die op onmenselijke manier waren behandeld, voor de rechter gebracht. De vrouwen hebben elk een bedrag van €300 aan smartengeld ontvangen. Toen al bleek dat de Nederlandse overheid verkeerd bezig was.” Aan Rambaratsingh werd gevraagd om dit issue onder de aandacht van de politiek te brengen. Vanwege zijn netwerk slaagde hij erin een debat in de Tweede Kamer te laten plaatsvinden. “Door dit debat is er direct een einde gekomen aan de misstanden op Schiphol.”
Voor studenten met een Surinaams paspoort aan de Open Universiteit heeft Rambaratsingh zich ingezet om een fikse korting te krijgen op het inschrijfgeld dat gerelateerd is aan het inkomen. Hij is blij dat hij Surinaamse studenten de mogelijkheid heeft laten krijgen om in hun eigen tijd en op eigen tempo te kunnen studeren. “Dat vind ik het mooiste wat ik in mijn leven gedaan heb.”
Wat is het geheim van zijn successen? “Je moet zorgen voor de juiste ingang. Netwerken bij politieke partijen in de Tweede Kamer. Een kopje koffie drinken met de portefeuillehouder. Leg goed uit waar het om gaat. Je moet lobbyen om dingen te bereiken. Zorg er wel voor dat je zelf lid bent van een politieke partij.”
Nog meer taaie dossiers
Namens Stichting Satya Dharma heeft Rambaratsingh een petitie ‘Visumvrij reizen voor Surinamers naar Schengenlanden’ bij de Tweede Kamer ingediend. Hij heeft daarvoor bijna 5.400 handtekeningen verzameld en veel lobbywerk verricht bij Kamerleden. “De politieke partijen staan sympathiek tegenover deze petitie, maar het is aan Suriname om aan de EU een verzoek te richten, daarna kunnen de politieke partijen het verzoek ondersteunen. Het is echter nog steeds niet zover.”
Ook gezinshereniging van alleenstaande Surinaamse 65-plussers met kinderen in Nederland is een onderwerp waar Rambaratsingh zich mee heeft beziggehouden. Tot oktober 2012 was er een regeling voor vreemdelingen van 65 jaar en ouder (onder wie Surinaamse ouderen) van wie de partner was komen te overlijden, dat de overgebleven partner zich kon herenigen met kinderen en kleinkinderen in Nederland. “Ik heb bij de Nederlandse politieke partijen veel lobbywerk verricht om de regeling voor Surinaamse 65-plussers te herintroduceren. Ook heb ik veel brieven en e-mails geschreven naar de politieke partijen. De politieke wil is echter niet aanwezig. In oktober 2021 heb ik nog een brief geschreven aan de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. Ook toen was de politieke wil niet aanwezig. Ik heb mijn uiterste best gedaan bij het ministerie van Justitie en de politieke partijen, maar het is mij niet gelukt.”
Dan is er ook de Toescheidingsovereenkomst van 25 november 1975 tussen Nederland en Suriname die Rambaratsingh kopzorgen geeft. Hij geeft aan dat Suriname de overeenkomst niet wil naleven. Waarom, weet hij ook niet. Het gaat daarbij om het tweede lid van artikel 5 waarin is bepaald dat Nederlanders van Surinaamse afkomst die voldoen aan de gestelde criteria het recht hebben te allen tijde met hun gezin onvoorwaardelijk tot de Republiek Suriname te worden toegelaten en daar in alle opzichten als Surinamer te worden behandeld. Bij een wijziging van de overeenkomst in 1994 is de laatste zin van het tweede lid komen te vervallen (“Zij verkrijgen van rechtswege de Surinaamse nationaliteit, indien zij gedurende twee jaren in de Republiek Suriname hetzij woonplaats, hetzij werkelijk verblijf hebben.”) Op 10 februari 2004 heeft Rambaratsingh een petitie aangeboden aan de Tweede Kamer over de Toescheidingsovereenkomst waarin wordt verzocht voldoende druk op Suriname uit te oefenen om het bepaalde in artikel 5 lid 2 na te leven. “Daarnaast heb ik vele gesprekken gevoerd met het ministerie van Buitenlandse zaken. Ik heb het ministerie verzocht Suriname onder druk te zetten om de Toescheidingsovereenkomst na te leven, echter nog steeds zonder enig resultaat.”
Bestrijder van onrecht
Op de vraag wat hem beweegt om al deze onderwerpen ter hand te nemen, zegt Rambaratsingh: “Mijn motto is: ik zal onrecht met recht bestrijden.” Zijn grote voorbeelden zijn Pieter Omtzigt, Peter R. de Vries en John van den Heuvel. Hij legt uit waarom hij het vrijwilligerswerk doet. “Toen ik in politiedienst was, heb ik weinig boetes uitgedeeld. Mijn ervaring is, praten met mensen heeft veel meer effect dan een boete uitschrijven. Ik heb al die onderwerpen opgepakt, omdat ik zag dat niemand het deed. U kunt aan die onderwerpen zien, waarom andere mensen het niet aandurven ze op te pakken. Wij waren in 1975 in een vreemd land gekomen. Wij moesten het wiel opnieuw uitvinden. Ik ben in een opvangcentrum van het ministerie van Cultuur Recreatie en Maatschappelijk werk (CRM) opgevangen. Ook in het opvangcentrum heb ik de mensen begeleid. Ik was de woordvoerder van de hele groep. Er is op iedereen die door CRM is opgevangen een spreidingsbeleid toegepast. Dit spreidingsbeleid was niet in een wet vastgelegd, maar in een ministerieel besluit. Toen het kabinet Rutte IV in juli 2023 viel op het onderwerp spreidingsbeleid, ben ik bij het Rijksarchief op zoek gegaan naar de grondslag voor het spreidingsbeleid van Surinamers indertijd. Mij is toen medegedeeld dat er geen wet bestaat.”
Nog werk genoeg dus voor activist en lobbyist Rambaratsingh. Toen hij vijf jaar lid was van de cliëntenraad van het verpleeghuis De Schildershoek in Den Haag viel het hem op dat niemand onbetaald in zo’n raad zitting wilde nemen. Laat staan het onbaatzuchtig oppakken van lastige dossiers!
Drs. Johanna S. (Hanna Mitra) Rambaran is docent Bestuurskunde / Overheidsmanagement / International Public Policy & Leadership