Voor koppels van verschillende kasten of religie die in India willen trouwen is de weg niet zo gemakkelijk, zelfs niet in dit tijdperk van high-tech dating, matchmaking apps en websites.

In Indiase gezinnen worden zelfs vandaag de dag een zeer groot aantal huwelijken gearrangeerd met de hulp van familieleden, familievrienden, traditionele koppe­laars, krantenadvertenties en huwelijkswebsites. De meeste ouders en een groot deel van de samenleving zijn voorstander van gearrangeerde huwelijken die plaatsvinden binnen dezelfde kaste of religie waartoe de familie behoort.

De harde realiteit is dat zelfs in de huidige tijd huwelijken tussen personen van ver­­schillende kasten en verschillende gods­diensten maatschappelijk nog niet worden geaccepteerd. Het kwaad van het kastesysteem is zo diepgeworteld dat het niet gemakkelijk kan worden uitgeroeid. In India is het huwelijk niet alleen een sociale verbintenis, het is een van de voor hindoes zeer belangrijke sanskárs (religieuze ceremonies die een overgangsfase in het leven benadrukken). Het huwelijk brengt niet alleen bruid en bruidegom samen, maar het wordt ook geacht twee families of clans te verenigen. Dat is de reden waarom interreligieuze huwelijken en huwelijken tussen kasten alleen slagen wanneer de ouders en families ervoor openstaan en zeer problematisch worden wanneer de families niet bereid zijn om de beslissing van hun kinderen om buiten de eigen kaste of religie te trouwen te aanvaarden.

De situatie is echter geleidelijk aan het veranderen. In de grote metropolen en in de stedelijke gebieden is er een opmerkelijke groei van het aantal huwelijken tussen verschillende kasten en geloof. Er zijn geen exacte cijfers beschikbaar over hoeveel huwelijken in de categorie gear­ran­geerd vallen of door de families worden gesteund en hoeveel huwelijken liefdeshuwelijken zijn die ook huwelijken tussen verschillende kasten en geloof omvatten. Grosso modo is het percentage ge­ar­ran­geerde huwelijken vandaag de dag nog zeker ongeveer tachtig procent; slechts twintig procent zou in andere categorieën vallen. Als het gaat om interreligieuze huwelijken, kan op basis van wat oudere studies meer inzicht in statistieken worden gegeven.

Samir en Swagata (foto Indian Express)

Interreligieuze huwelijken in India
Uit een aantal studies van onderzoekswetenschappers is gebleken dat interreligieuze huwelijken een beperkte impact hebben op de samenleving als geheel. Studenten en docenten van het door de centrale overheid geleide International Institute for Population Sciences hadden bijvoorbeeld in 2013 een artikel gepresenteerd over interreligieuze huwelijken in India door gegevens te analyseren van de “Indian Human Development Survey data, 2005” [IHDS], een nationaal representatief onderzoek met meerdere thema’s onder 41.554 huishoudens in 1503 dorpen en 971 stedelijke gebieden in heel India. Hoewel er geen directe vraag was over interreligieuze huwelijken, heeft de studie de religieuze gezindheid van man en vrouw gebruikt om het aantal interreligieuze huwelijken te bepalen.

Uit de studie blijkt dat 2,21 procent van alle getrouwde vrouwen in de leeftijd van 15-49 jaar buiten de eigen godsdienst was getrouwd. Het percentage interreligieuze huwelijken is met 2,8 procent het hoogst bij de vrouwen van de leeftijdsgroep van15-19 jaar. Het percentage daalt naarmate de leeftijd bij het huwelijk toeneemt: 2,3 procent voor de leeftijdsgroep 20-24 jaar, 2 procent voor de leeftijdsgroep 25-29 jaar en 1,9 procent voor de leeftijdsgroep boven 30 jaar. Interreligieuze huwelijken komen het meest voor bij vrouwen in stedelijke gebieden (2,9 procent) tegen 1,8 procent op het platteland.

Uit de gegevens blijkt ook dat het aantal vrouwen dat buiten de eigen godsdienst trouwt het hoogst is onder christenen (3,5 procent). Sikhs komen op de tweede plaats met 3,2 procent, hindoes 1,5 procent en moslims 0,6 procent. Uit de gegevens blijkt echter niet om welke andere godsdienst het gaat. Punjab heeft het hoogste aantal gemengde huwelijken met 7,8%. Het hoge aantal wordt toegeschreven aan de enigszins vergelijkbare religieuze gewoonten en praktijken van het sikhisme en het hindoeïsme. Jharkhand met 5,7 procent en Andhra Pradesh met 4,9 procent hebben ook een hoog percentage gemengde huwelijken. Het laagste per­cen­tage gemengde huwelijken vinden we in Bengalen met 0,3 procent en in Rajasthan met 0,7 procent.

Suman Taneja

Kaste geen belemmering
Volgens Suman Taneja, een doorgewinterde koppe­laar­ster en oprichter van Sindoor Matchmakers [https://­sindoormatchmakers.wixsite.com/website], verandert het hu­we­lijksscenario vandaag de dag zeer snel. De jeugd hecht meer belang aan talent en status van de toekomstige levenspartner dan aan kaste en familie­achtergrond, de twee factoren die in het verleden overheersten toen de ouders de volledige controle over het huwelijk van hun kinderen hadden. Suman houdt zich al meer dan twee decennia bezig met hu­we­lijksbemiddeling en behoort tot een familie die zich al in de jaren 1950 inzette voor huwelijkshervormingen. Haar grootvader van moeders kant, Lala Hukam Chand Bagga, die een Arya Samaj leider en yogaleraar was, had in de jaren vijftig een organisatie Vivah Sudhar Sabha opge­richt die eenvoudige huwelijken zonder bruidsschat promootte en zich bezighield met huwelijken tussen verschillende kasten, wat in die tijd revolutionair was.

Vandaag de dag is het heel gewoon om in de profielen van meisjes en jongens te vermelden dat kaste geen belemmering is als het gaat om de keuze van hun levenspartners. Alleen al in Delhi zijn er volgens Suman meer dan 3000 huwelijksbureaus die goede zaken doen. Zij meent dat het aantal huwelijken tussen verschillende kasten fenomenaal toeneemt en dat in de komende tijden zowel dit soort huwelijken als interreligieuze huwelijken iets heel gewoons zullen zijn in de hindoegemeenschap. Volgens Suman zijn er veel koppelaars, waaronder zijzelf, die zich inzetten om koppels te vinden voor alle religies, kasten, leeftijden, status en budgetten. Koppelaars hebben het tegen­woordig drukker dan ooit vanwege de zeer hoge verwachtingen van de mensen en hun nooit eindigende zoektocht naar een perfecte levenspartner. Over het algemeen vragen de huwelijksbureaus een inschrijfgeld dat varieert van 5.000 tot 50.000 roepies. Er zijn anderen die een bepaald percentage van de totale kosten van het huwelijk als hun commissie nemen. Tegenwoordig kost een groot aantal huwelijken tussen de 1 en 20 crores (1 crore = 10 miljoen roepies). De koppelaars rekenen één percent van het aan het huwelijk besteden geld als hun commissie. Het is een vrij lucratieve zaak.

Over haar eigen stijl van werken zegt Suman: “Bij elk profiel waaraan ik werk, behandel ik de persoon als mijn eigen kind. Ik bezoek persoonlijk gezinnen om hun beweringen over banen, zaken en eigendom te verifiëren. Matchmaking is voor mij meer een passie dan een beroep.” Interessant is dat haar eigen zoon en dochter beiden zelf hun respectieve levenspartners hebben gevonden. Haar zoon is getrouwd met een Frans meisje en haar dochter is buiten de eigen kaste getrouwd.

Schuilhuis intercaste koppels

Vandaag de dag zien we naast de matchmaking-industrie, wereldwijd en ook in India een groot aantal dating apps, matchmaking apps en websites die samen een miljardenindustrie vormen. Deze helpen veel personen die oprecht op zoek zijn naar zielsverwanten om gemakkelijk in contact te komen met degenen met wie hun huwelijk misschien al in de hemel was gesloten. Anderzijds zijn er apps en websites die door niet-gouvernementele organisaties en maatschappelijke instanties worden gemaakt voor de veiligheid van koppels die een huwelijk buiten hun eigen kaste of religie aangaan en hulp nodig hebben om zich te beschermen tegen de toorn van de families en gelederen uit de samenleving die dergelijke huwelijken niet goedkeuren. In sommige gevallen gaan hun eigen families namelijk over tot geweld tegen dergelijke paren, in sommige extreme gevallen zelfs leidend tot gruwelijke moorden op onschuldige geliefden in naam van eerwraak.

Ervaringen van koppels
Riya, die met Rahul trouwde: “Ik had nooit gedacht dat ik het lef zou hebben om met een man buiten mijn kaste te trouwen. We hebben allebei grote moeilijkheden en obstakels moeten doorstaan. Onze families hielden op ons te steunen, emotioneel en financieel. In het eerste jaar van ons huwelijk moesten we zelfs in een kleine kamer wonen. Als ik er nu aan terugdenk, was het een erg trieste situatie.”

Sakshi trouwde ook buiten de eigen kaste: “Trouwen met mijn man [Ravindra] was alsof ik mijn horizon verbreedde waarvan ik niet eens wist dat die bestond. Natuurlijk moesten we letterlijk ons mannetje staan en met mijn broers vechten op het moment dat we aankondigden dat we zouden trouwen. We zijn allebei gekwetst in het proces, maar het was het waard.”

Hariwant: “Ik trouwde met mijn vriendin [Rupali] uit een dalit familie [laagste kaste] kwam. Het was moeilijk. Mijn ouders weigerden haar te accepteren, ook al was haar familie financieel stabiel en zelfs, goed. Kaste plakt een verschrikkelijk label op mensen. Het is nu meer dan 5 jaar dat wij niet met onze ouders hebben gesproken.”

Sirish die met Meghna trouwde was een van de gelukkigen. Hij vertelt: “Ik kan zeggen dat ik misschien een van de weinige gelukkigen was wiens interreligieus huwelijk niet zo’n probleem was. Ook al was het niet gemakkelijk, het was ook niet al te moeilijk. Onze families waren allebei geschoold en ruimdenkend, dus ze begrepen het toen we na een verliefdheid met elkaar wilden trouwen.”

Modernisering leidt tot toenemende acceptatie
Het is wellicht moeilijk te begrijpen dat een kaste of geloofsovertuiging in de weg kan staan van twee volwassenen die van elkaar houden en die volgens de grondwet en andere wetten van het land bevoegd zijn om te trouwen. India is echter traditionele samenleving met tamelijk starre kaste- en religieuze systemen die in de afgelopen eeuwen een belangrijke rol hebben gespeeld bij de selectie van huwelijkspartners. Als gevolg van deze eeuwenoude tradities is het voor de overgrote meerderheid van de Indiërs altijd moeilijk geweest om te denken aan een huwelijk met i emand van buiten hun kaste en religie.

Ondanks het enigszins sombere scenario dat heerst door het gebrek aan volledige harmonie tussen de twee grote religies van India (hindoeïsme en islam), en ook door de kaste-kloof in de hindoe-maatschappij, neemt de maatschappelijke acceptatie van interreligieuze en kaste-overschrijdende huwelijken in de praktijk toe. Naarmate het onder­wijsniveau en de mate van modernisering en sociaal-economische ontwikkeling toenemen, gaan steeds meer Indiase jongeren voor dit soort huwelijken. Naarmate meer en meer vrouwen een opleiding volgen en werken, komen zij in de loop van hun carrière met een groot aantal mannen van diverse achtergronden in contact. Zo ontstaat de mogelijkheid van een verbintenis tussen jongeren die tot verschillende kasten en religies behoren, zoals dat vroeger nooit gebeurde. In een dergelijke situatie zijn liefdeshuwelijken tussen jongens en meisjes van verschillende kasten en godsdiensten onvermijdelijk en ook al zouden de ouders en de maatschappij dit soms niet van harte toejuichen, zij zullen gedwongen zijn dergelijke huwelijken te aanvaarden wanneer de grondwet en de wetten van het land op grote schaal dergelijke minnaars en paren gaan beschermen. Alle huwelijken kunnen in India worden geregistreerd op grond van geldende wetgeving, zoals de Hindu Marriage Act van 1955, de Muslim Marriage Act van 1954 of op grond van de Special Marriage Act van 1954. Het is de plicht van de rechterlijke macht om ervoor te zorgen dat de rechten van zowel de man als de vrouw in al deze soorten huwelijken worden beschermd.

Liefdesjihad legt extra druk op hindoe-moslim rela­ties
Een kwestie die grote druk legt op de acceptatie van hindoe-moslim huwelijken is de discussie over het bestaan van concepten als “liefdesjihad”, die gebaseerd zijn op het idee dat moslimmannen heel bewust hindoevrouwen benaderen met het doel hen tot de islam te bekeren. Daartoe zetten zij middelen in als verleiding, het veinzen van liefde, misleiding, zelfs ontvoering en uithuwelijking. Deze liefdesjihad zou deel uitmaken van een bredere oorlog van de moslims tegen India, een soort georganiseerde internationale samenzwering om India uiteindelijk te overheersen door middel van bevolkingsgroei.

Deze zeer omstreden kwestie heeft het afgelopen jaar veelvuldig de voorpagina’s gehaald, toen verschillende door de BJP (Bharatiya Janata Party) geregeerde deelstaten wetten hebben aangenomen die religieuze bekeringen met het oog op het huwelijk verbieden, terwijl andere deelstaten voornemens zijn met soortgelijke wetten te komen. De aangenomen wetten zijn nog niet definitief. Het Hooggerechtshof van India heeft er onlangs mee ingestemd de geldigheid van dergelijke wetten van de deelstaten te onderzoeken. Maatschappelijke activisten en ngo’s hebben voor de rechter de grondwettigheid aangevochten van de Uttar Pradesh Prohibition of Unlawful Religious Conversion Ordinance, 2020 en de Uttarakhand Freedom of Religion Act, 2018, die religieuze bekeringen bij interreligieuze huwelijken reguleren. Er wordt onder andere gesteld dat de bepalingen van deze wetten voorafgaande toestemming van de regering vereisen om te trouwen, wat als een zeer negatieve, onderdrukkende ont­wik­keling wordt gezien.

Bevindingen van een opiniepeiling die werd uitgevoerd door de prestigieuze mediagroep India Today geven aan dat 54 procent van de respondenten ervan overtuigd is dat de liefdesjihad een samenzwering is om hindoe­vrouwen tot de islam te bekeren. Slechts 36 procent was van mening dat een dergelijk complot niet bestaat. In de orthodoxe hindoesamenleving waar huwelijken tussen kasten en geloofsovertuigingen in het algemeen lange tijd niet op prijs werden gesteld, maakt dit nieuwe concept van de liefdesjihad het toch al complexe scenario nog ingewikkelder.

De personages Kabir Durrani (gespeeld door Danesh Razvi), en Lata Mehra (Tanya Maniktala) in Mira Nair’s adaptatie van A Suitable Boy.

De kloof tussen de twee grote religieuze ge­meen­schappen in India, hindoes en moslims, die altijd al onder spanning heeft gestaan nadat het land in 1947 werd opgedeeld, wordt door de liefdesjihad helaas vergroot met allerlei vormen van intolerantie als gevolg. Het is deels te wijten aan dit fenomeen dat er controverses waren in verband met een juwelenreclame van het bekende merk Tanishq waarin een mos­lim­familie wordt getoond die zich zeer liberaal toont tegenover de hindoeschoondochter. Volgens veel hindoe­organisaties en politieke leiders weerspiegelde dit geen correct beeld van de realiteit ter plaatse. Ook het filmen van kusscènes in de Netflix-serie A Suitable Boy, van een moslimjongen en een hindoemeisje met op de achtergrond een tempel waar bhajans (religieuze liederen) worden gezongen, stuitte op hevig verzet van de hindoe-hardliners. Hindoes klagen dat reclame- en filmmakers altijd zeer voorzichtig en sensitief te werk gaan als het om andere godsdiensten dan het hindoeïsme gaat. Ten aanzien van hindoes permitteren ze zich veel. Zo worden hindoes vaak in een slecht daglicht gesteld en worden hun rakende zaken behandeld zonder zich om hun culturele en religieuze gevoeligheden te bekommeren. Men vindt dat dit moet ophouden en dat alle godsdiensten met evenveel respect en gevoeligheid worden behandeld.

India Love Project
Er is een aantal ngo’s dat in heel India geliefden helpt die problemen ondervinden bij het aangaan van een huwelijk buiten de eigen kaste of godsdienst. Daarnaast is er een India Love Project gestart, dat gebruik maakt van de kracht van sociale media om te praten over de ervaringen van koppels, hun succesverhalen, hun beproevingen en tegenslagen. Het India Love Project op Instagram en Facebook wordt omschreven als “een viering van interreligieuze/intercaste liefde en saam­horigheid in deze verdeeldheid zaaiende, met haat gevulde tijden.”

De boodschap is dat liefde geen grenzen van kaste en religie kent. Hoe hard de strijd ook is, uiteindelijk wint de liefde het. Bittere tegenstand, geweld en zelfs fatale interventies zijn aan de orde van de dag in veel hindoe-moslim huwelijken. Maar wanneer de kracht van de liefde zegeviert, kan geen enkele hindernis een liefdesverhaal tegenhouden! Veel van dergelijke ver­halen van ware liefde zijn prachtig en krachtig geportretteerd in enkele van de Bollywoodfilms, waar­onder Gadar, Veer-Zaara, Bombay, Pinjar en Mr and Mrs Iyer, om er maar een paar te noemen.

Gandharva huwelijk

Liefdeshuwelijk in het oude India
In deze tijd kennen we allemaal Valen­tijnsdag. Deze dag wordt ook groots gevierd door de stedelijke Indiase jeugd. Het zou goed zijn als de hedendaagse jeugd ook wordt voorgelicht over het gandharva huwelijk, een van de acht klassieke vormen van het hindoehuwelijk, die voorkomt in de oeroude Rig Vedische literatuur. Deze oude huwelijkstraditie was gebaseerd op wederzijdse aantrekkingskracht tussen twee mensen, zonder rituelen, getuigen of deelname van de familie. Het huwelijk tussen koning Dushyanta en Shakuntala was een historisch gevierd voorbeeld van een Gandharva liefdeshuwelijk. Zelfs in de Mahabharat werd de verbintenis tussen Bheem en Hidambaa aanvaardbaar geacht volgens de principes van het gandharva-huwelijk. Tot slot, zijn hier de woorden van Rishi Kanva, de pleegvader van Shakuntala, die het volgende zei over het gandharvahuwelijk: “Het huwelijk van een verlangende vrouw met een verlangende man, zonder religieuze ceremonies, is het beste huwelijk.”

Foto’s: Indian Express, Sindoor Matchmakers, BBC en Indian Love Project

Vertaling: Sampreshan/Hindorama (info@hindorama.com)