Column Hans Ramsoedh

Over de gekte van de schrijfster Astrid Roemer

Dr. Hans Ramsoedh historicus/publicist

Op 12 oktober ontvangt de Surinaamse schrijfster Astrid Roemer uit handen van de Belgische koning Filip de Prijs der Nederlandse Letteren. Deze prijs is een prestigieuze literaire onder­scheiding in het Nederlandse taalgebied en wordt eens per drie jaar toegekend aan een auteur van wie het oeuvre een belangrijke plaats inneemt in de Nederlandstalige literatuur. Deze onderscheiding, gefinancierd door de Taalunie, wordt afwisselend uitgereikt door de Nederlandse en Belgische koning. Schrijvers die eerder deze prijs ontvingen zijn onder meer Judith Herzberg (2018), Remco Campert (2015), Cees Nooteboom (2015), Hella Haase (2004), Gerard Reeve (2001) en Harry Mulisch (1995).

Volgens de jury slaagt Roemer erin ‘thema’s uit de recente grote geschiedenis, zoals corruptie, spanning, schuld, kolonisatie en dekolonisatie, te verbinden met de kleine geschiedenis, het verhaal op mensenmaat’. Met haar romans, toneelteksten en gedichten bekleedt zij een unieke positie in het Nederlandstalige literatuur­landschap. De jury typeert haar werk als ‘onconventioneel, poëtisch en doorleefd’.
De Prijs der Nederlandse Letteren is niet Roemers eerste literaire onderscheiding. In 2016 ontving zij al de prestigieuze P.C. Hooft-prijs, een oeuvreprijs. De P.C. Hooft-prijs en de Prijs der Nederlandse Letteren zijn de belangrijkste literaire prijzen van het Nederlandse taalgebied. Roemer is de eerste auteur van Caraïbische oorsprong die zowel de P.C. Hooftprijs als de Prijs der Nederlandse Letteren ontvangt. Haar belangrijkste werken zijn Over de gekte van een vrouw (1982), haar trilogie Gewaagd leven (1996), Lijken op liefde (1997), Was getekend (1999) en Gebroken wit (2019).

In deze bijdrage heb ik het niet over de literaire kwaliteiten van Astrid Roemer maar over een aantal uitspraken van haar rond Desi Bouterse en over hindoes en moslims in Suriname.
Afgelopen week citeerde de journalist Kees Broere van de Volkskrant passages uit de Facebookpagina van Astrid Roemer waarin zij lof uitsprak voor Desi Bouterse (de Volkskrant, ‘Surinaamse auteur Roemer blijft Bouterse steunen: ‘Ik weiger hem moordenaar te noemen’, 5 augustus 2021). Zij schreef dat Suriname Bouterse hard nodig heeft gehad om zelfbewuster te worden. Roemer noemt hem ‘onvergetelijk moedig’ en een persoon die ooit ‘een standbeeld’ zal krijgen. Hoewel Roemer zegt het verdriet en de woede van de nabestaanden te begrijpen weigert zij Bouterse een moordenaar te noemen aangezien hijzelf elke betrokkenheid bij de moorden ontkent. ‘En er is geen bewijs van het feit dat hij daadwerkelijk een of meerdere moorden heeft gepleegd, noch dat hij zijn manschappen daartoe heeft aangezet’, aldus Roemer. Hoe pijnlijk moet deze uitspraak van Roemer niet zijn voor de nabestaanden van de slachtsoffers van December 1982?
Blijkbaar leeft Astrid Roemer in het land der blinden en doven, want volgens de Surinaamse Krijgsraad, die Bouterse veroordeelde tot twintig jaar gevangenisstraf, is hij medepleger van de moorden in December 1982. Hij heeft samen met zijn medeverdachten zich als heersers over leven en dood opgesteld en nodeloos en zinloos de vijftien slachtoffers op gewelddadige wijze van het leven beroofd als gevolg waarvan onherstelbare schade werd aangericht aan de slachtoffers, hun nabestaanden en het Surinaamse volk: ‘Verdachten hadden zich de hoedanigheid van rechter en beul aangemeten’. Vanwege Roemers uitspraken over Bouterse zegde oud-Journaal-presentator Noraly Beyer af voor de prijsuitreiking in oktober.

Roemer raakte al vorig jaar mei in opspraak toen zij op haar Facebook pagina schreef ‘diepe vrees’ te voelen voor ‘bestuurlijke dominantie door hindoes en moslims’. Aan de Volkskrant (artikel Kees Broere van 5 augustus) schreef Roemer dat Santokhi haar met zijn ‘multi-etnische coalitie’ inmiddels heeft overtuigd ‘dat hij beleid wil ontwikkelen en uitvoeren voor alle etnische en religieuze groepen in Suriname’. Helemaal gerust is Roemer als ‘westerse en een moderne vrouw’ echter niet: ‘In bepaalde beroepsgroepen domineren hindoes en moslims en wat dat op den duur betekent, weet ik nog niet.’

Het zijn opmerkelijke uitspraken van een schrijfster die blijkt geeft van raciale vooringenomenheid en bewondering voor een dictator, veroordeelde drugs­crimi­neel en massamoordenaar.
Aan de orde is hier de vraag in hoeverre de Taalunie met de toekenning van deze prestigieuze literaire onderscheiding aan Astrid Roemer zichzelf achteraf niet in diskrediet brengt.
Achteraf intrekking van een toegekende prijs is niet ongebruikelijk. Ik breng hierbij in herinnering de ontwikkelingen rond Aung San Suu Kyi, de Myanmarese politica, leidster van de beweging voor de mensen­rechten en democratie in Myanmar (voor­heen Birma). Zij kreeg in 1991 de Nobelprijs voor de Vrede en talrijke andere internationale onder­scheidingen waaronder in 2009 de Ambassador of Conscience Award, de hoogste onder­scheiding van Amnesty International. In 2017 kwam zij in opspraak omdat zij zich niet verzette tegen de etnische zuiveringen die het leger pleegde op de Rohingya, een islamitische etnische minderheid in Myanmar. In december 2019 verdedigde zij nog het handelen van de junta in haar land bij het Internationaal Gerechtshof in het Vredespaleis in Den Haag. Daarop trok Amnesty International zijn onderscheiding aan haar in. Een petitie om haar ook de Nobelprijs af te nemen werd honderdduizenden keren getekend, maar het comité dat de prijs toekent zegt dat de regels een intrekking van de Nobelprijs dat niet toelaten.

In mijn optiek zou het niet ongerechtvaardigd zijn als de Taalunie alsnog zou besluiten de toekenning van de Prijs der Nederlandse Letteren aan Astrid Roemer in te trekken. Deze prestigieuze Nederlandstalige literaire prijs hoort mijns inziens niet toegekend te worden aan een auteur, hoe goed ook, die blijk geeft van het goedpraten van moorden en openlijk blijk geeft van racisme. Het toekennen van deze prijs aan een zwarte auteur mag dan heden ten dage belangrijk zijn, mijns inziens zou het van goede smaak getuigen als de Taalunie de recentelijk door Roemer uitgedragen opvattingen afwijst en de prijs alsnog intrekt.

Foto: Afromagazine.nl (2)

TOP