“We zijn allemaal hetzelfde: mens, met zijn mooie en minder fraaie kanten. Waar je vandaan komt, doet ertoe, maar is niet doorslaggevend.”

Sedert september 2021 is Munish Ramlal (39) de ombuds­man van de metropool Amsterdam, een functie die hem op het lijf lijkt geschreven. Hij is de jongste ombudsman ooit met ook nog eens een Surinaams-Hindostaanse achtergrond. In het huidige tijdsgewricht waarin diversiteit het stopwoord is, moeten we dat eigenlijk als normaal beschouwen. Niettemin merkt Ramlal een zekere trots bij mensen met een migratie­achtergrond die hij tegenkomt als hij voor zijn werk op pad gaat. Zelf vindt hij het een eer dat hij deze functie mag vervullen en hij heeft er ook erg veel zin in. “Elke ochtend als ik wakker word, voel ik me vol energie als ik me realiseer dat ik Ombudsman van Metropool Amsterdam ben.” Deze regio omvat Amsterdam en de nabijgelegen gemeenten Amstelveen, Almere, Diemen, Landsmeer, Waterland en Zaanstad.

Stem geven aan mensen in de knel
Wat doet een ombudsman? “De ombudsman is de laatste strohalm voor burgers in de knel met de gemeente. Als je een klacht hebt, moet je je eerst tot de gemeente wenden. Als je daar niet goed bent geholpen, dan kom je bij de ombudsman terecht.” De ombudsman wordt benoemd door de Gemeenteraad, maar functio­neert geheel onafhankelijk van het gemeente­bestuur. “Ik zie mijn taak als het geven van een stem aan mensen (‘giving voice’) die zich niet gehoord voelen. Dan gaat het om burgers die problemen ervaren met de gemeente­lijke overheid, maar ook om ambtenaren die last hebben van regeldruk. Ik breng de burgers en de ambtenaren bij elkaar en luister naar beiden. Het liefst zie ik dat er dan een oplossing voor het probleem komt. Ik ben een soort relatietherapeut die bewoners en gemeente bij elkaar brengt door meer begrip over en weer te bevorderen. Mensen kunnen zich soms onbehoorlijk behandeld voelen, terwijl de betreffende ambtenaar daar geen beeld bij heeft. Hij of zij past gewoon de regels toe.”

Ramlal geeft een recent voorbeeld. Het gaat om de klacht van een jonge verloskundige die midden in de nacht in het centrum van Amsterdam noodhulp moest verlenen. Vanwege de gevoelde onveiligheid parkeert zij haar auto vlak voor de woning van de hulpbehoevende. Als zij klaar is met haar zorgtaak, blijkt haar auto te zijn weggesleept. Bij de parkeerafdeling van de gemeente redeneert men: zij stond verkeerd geparkeerd en moet dus de boete betalen. Het feit dat het om een nachtelijke en voor een jonge vrouw onveilige situatie ging, kan niets afdoen aan hun beleid. “Dat voelt natuurlijk niet goed. Er moet een oplossing komen. Zeker voor zorgverleners die nu al zo onder druk staan en dan ook nog in de in de nacht worden opgeroepen om mensen te bezoeken. Haar moeder was heel erg ongerust dat haar dochter zo laat op die bewuste plek in Amsterdam moest zijn. Gelukkig heb ik de afdeling Parkeren nu zover dat ze samen met mij kijken hoe breed dit probleem speelt en wat eraan te doen is.”

Munish Ramlal en wethouder Touria Melliani maken een lunchwandeling door de straten in het kader van een Dag Offline.

Van jongs af ervaring met onrecht
Ramlal heeft in Rotterdam, waar hij ook woont, rechten gestudeerd en is gepromoveerd in de rechtssociologie. Dit is een vakgebied dat zich richt op de werking van het recht in de praktijk. Hij heeft eerder gewerkt bij Autoriteit Persoonsgegevens en als adviseur van de Nationale Ombudsman. Ramlal komt uit een gezin met drie kinderen, allen jongens. Hij is de middelste. Zijn ouders kwamen in 1975 vanuit Nickerie (Suriname) naar Nederland. Eerst woonden zij in Zevenbergen en verhuisden later naar Spijkenisse waar ze nog steeds wonen. Zijn moeder heeft als receptionist bij verschillende bedrijven gewerkt; zijn vader was altijd maatschappelijk actief en is daarna ook politiek actief geworden. Alle drie de kinderen zijn in Nederland geboren. Het integratievraagstuk dat de Nederlandse maatschappij beheerst, speelde ook bij hem thuis. “Toen wij hier opgroeiden, kon je een duidelijke driehoeks­oriëntatie zien. Mijn oudste broer was erg op Suriname georiënteerd, ikzelf op India. Ik was erg bezig met bhakti en met Bollywood. En mijn jongste broer is altijd heel erg op Nederland gericht geweest. André Hazes was zijn grote favoriet. Inmiddels ben ik verslingerd aan techno muziek en volg ik een opleiding als dj. Binnenkort zal ik op het huwelijk van een neef als dj optreden.”

Ramlal voelt zich thuis in een bestuurlijk/maatschap­pe­lijke omgeving. “Mijn vader zit al 30 jaar voor het CDA in de gemeenteraad van Spijkenisse en is nu ook weer kandidaat. Ik heb van kleins af maatschappelijke en politieke discussies meegekregen. Mijn dada (broer van vader) was ook politiek actief. Hij is voor het CDA wethouder in Den Haag en Tweede Kamerlid geweest.” Van de drie broers heeft Munish als enige een academische opleiding gevolgd. Hij zag dat als een manier om onrecht te bestrijden. “In de jaren ’80 hebben wij in Spijkenisse veel met discriminatie te maken gehad. Op straat werd naar ons gespuugd. Mijn oudste broer had dan snel de neiging om er op los te slaan. Soms wel stiekem handig, dacht ik als broertje, zo’n broer waar iedereen bang voor was. We merkten toen dat ook de politie discrimineerde. Dat deed pijn. De overheid was er toch voor álle mensen? Dit was voor mij een drijfveer om heel hard te studeren en te laten zien dat je ook met een migratieachtergrond wat kunt bereiken in de publieke sector. Mijn vader is een periode fractie­voor­zitter van het CDA in de gemeenteraad geweest, een Surinaamse Nederlander die een verder helemaal autochtone fractie aanvoerde. Dat raakte me en werkte bevrijdend. Ook ik zat gevangen in hokjesdenken. Als je jezelf ook als anders ziet, gaat die ander dat ook doen. Nu realiseer ik me meer dan ooit: we zijn allemaal hetzelfde: mens, met zijn mooie en minder fraaie kanten. Waar je vandaan komt, doet ertoe, maar is niet doorslaggevend.”

Op het lijf geschreven
Ramlal kan zich vanwege zijn eigen ervaring goed verplaatsen in mensen die problemen met discriminatie ervaren of die zich onmachtig voelen wanneer ze alleen maar als een probleem worden gezien en niet als mens. “Ik heb van dichtbij de problemen met de gemeente gezien van mensen van wie ik houd toen zij in de schulden zaten.” Daarnaast hebben hij en zijn vrouw zelf meegemaakt hoe zij door een hypotheekverstrekker alleen maar als een ‘liability’, een risicofactor, werden gezien. “In 2009, de tijd van de financiële crisis, ging de verkoop van ons huis niet door omdat de koper problemen had. Wij zaten toen met twee hypotheken die we moesten aflossen. Dat was een moeilijke tijd. In plaats van een beetje begrip voor onze situatie kregen we te maken met een treiterige employee die ons alleen maar erop wees dat wij dat nooit zouden kunnen betalen.”

Toen de functie van Ombudsman Metropool Amsterdam vrijkwam, solliciteerde Ramlal wel, maar had geen hooggespannen verwachtingen. “Zo een functie gaat vaak naar een ouder persoon, bijvoorbeeld een oud-rechter.” Hij kwam steeds verder in de procedure en zijn toenmalige leidinggevende bij de Autoriteit Persoonsge­gevens zag dit met lede ogen aan. Alhoewel ze hem die functie gunde, zag ze Ramlal niet graag gaan. Hij was uiteraard blij verrast dat hij uiteindelijk werd geselecteerd en voorgedragen. “Deze functie past heel erg bij wie ik ben, bij mijn studie en mijn werkervaring tot nu toe. Opkomen voor mensen en het zoeken naar rechtvaardigheid zijn voor mij een rode draad. Alles komt nu bij elkaar.” Onafhankelijkheid is een essentieel aspect van de functie van Ombudsman. “Daarom is het goed dat ik uit Rotterdam kom en niet uit Amsterdam. Anders zou gauw het beeld kunnen ontstaan dat ik mensen in de gemeente ken. Dan kan men denken ‘daar heb je het vriendje van die en die’. Ik stel me vriendelijk op, maar ben hier niet gekomen om vrienden te maken. Ook geen vijanden trouwens.”

Munish Ramlal met Said el Bensallem

Kracht van burgerinitiatieven
Het bureau van de Ombudsman telt 25 medewerkers die hard hun best doen om klachten zo goed mogelijk te onderzoeken. Wat Ramlal in Amsterdam erg opvalt, is het grote aantal actieve burgers die initiatieven ontplooien in hun wijk, de zogenoemde sleutelpersonen. “Deze burgers zijn van grote waarde voor het bureau van de Ombudsman. Zij zijn onze ogen en oren in de wijken. Bovendien doen zij goed werk. Ik noem, bijvoorbeeld, het werk met moeders die onder de radar van de formele zorginstanties blijven van Ouarda el Morabet in stadsdeel Oost. Of de inspanningen van Said el Bensallem bij de voedselbank in Nieuw-West. In Noord heb je Esmeralda Jongmans die zich inzet bij de stichting Florakokjes voor kinderen in een uitdagende thuis­situatie. Zulke personen, ik noem ze ‘ombudslieden’, geven mij enorm veel energie. De gemeente heeft echter niet altijd oog voor goede initiatieven, omdat men deze veelal bekijkt door de bril van regels en budgetten. Hierdoor wordt de volkskracht niet verzilverd.” Voor de Ombudsman zijn extra ogen en oren onmisbaar en Ramlal breidt dit netwerk uit door oproepen op sociale media en andere kanalen. “Participatie is een van de speerpunten van mijn agenda 2022. Het zou namelijk zonde zijn om de vele burgerinitiatieven niet te benutten.”

Ombudscafés en een ‘ombulance’
Ramlal geeft de voorkeur aan zoveel mogelijk directe communicatie met de mensen boven het schrijven van hoogdravende rapporten. Zijn insteek is ook zeker niet om gemeenteambtenaren aan de schandpaal te nagelen. “Ik ga uit van de goede wil van mensen, maar leg wel de vinger op de zere plek. Vaak weten de ambtenaren niet wat er echt aan de hand is, omdat ze zich alleen maar laten leiden door de regels. Ik zie ook veel mensen die verandering willen. In dat opzicht zou ik mijn stijl coachend willen noemen. Ik wil graag inzichten ontwikkelen waardoor een situatie vanuit meer invalshoeken wordt benaderd. Het gaat dan om een structurele aanpak. Maar als het echt nodig is, ga ik uiteraard een confrontatie met de gemeente voor een directe oplossing niet uit de weg. Zoals acute hulp voor een zorgbehoevend gezin in een veel te kleine woning.”

De menselijke maat, daar gaat het om. Ramlal meent dat hij in dit opzicht de wind mee heeft. “Naar aanleiding van de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst zijn bestuur­ders, ook het gemeentebestuur van Amsterdam, erg bezig met het weer zoeken naar de mens achter de regels.” Ramlal weet wel hoe hij dat wil doen. De coronaregels zorgen vooralsnog voor beperkingen maar, naast gewone directe contacten, wil hij de mensen graag ontmoeten via rondetafelgesprekken, kunst- en cultuur­bijeenkomsten, fototentoonstellingen en Ombuds­cafés. Daarnaast ziet hij het helemaal zitten als hij en zijn medewerkers met een Ombulance door de stad kunnen rijden. Met schallende techno muziek? Wie zal het zeggen.

Foto’s: Sanne Couprie (2, 3 en 5), Bureau Ombudsman (header en 1) en Munish Ramlal (4)