Mahábhárata: lessen in het maken van keuzes

Savitrie Marhe-Benie

De Mahábhárata is één van de belangrijkste zo niet het belangrijkste geschrift van het Hindoeïsme dat ons leert hoe keuzes te maken in het leven. Het verhaal over de strijd van de Pandava’s en de Kaurava’s en de keuzes die zij maakten, zijn onze keuzes. Volgens sommigen uit andere religieuze tradities is het een mensonvriendelijk geschrift omdat Krishna (God) hierin aanspoort tot het doden van naasten en zelfs familieleden. Hindoes daarentegen zien het als symbool van het gevecht tussen goed en kwaad waarbij het goede, mede door Goddelijke sturing, altijd overwint. Is het inderdaad zo eenvoudig?

De eerste kennismaking met de Mahábhárata waren de avonden in Nickerie als onze áji (oma van vaderszijde) in een goed humeur en niet te moe ons de verhalen vertelde die haar ook eens verteld waren. Soms ging het over Shakuntalá of Damayanti, verhalen uit het raamwerk van de Mahábhárata, soms stukken uit het verhaal zelf. Voor mij waren ze net sprookjes. Je luistert vol spanning ernaar, bent tevreden met het einde en gaat rustig slapen. Bij het ouder worden werd de rol van áji overgenomen door phuwá (zus van vader). Die las voor uit een Mahábhárata in het Hindi. En dan vertelde ze dat de Pandava’s de goeden waren en de Kaurava’s de slechterikken. Soms kon ik dat moeilijk geloven. Bijvoorbeeld toen Bhima zich hield aan zijn eed en het bloed van Dushásana dronk. Vele jaren later, na heel veel lezen voor mijn eigen plezier maar ook voor de literatuurlijst van de muloschool en andere opleidingen, las ik de Mahábhárata zelf.

Mijn manier van lezen werd beïnvloed door de opvoeding van het christelijke internaat en de school. Door de paters en de onderwijzers werd het christelijk geloof heel gemakkelijk uitgelegd. Als je de Tien Geboden volgt, kom je in de hemel. Volg je ze niet, dan kom je in de hel. Goed en Kwaad waren heel absoluut. Dit en het leren analyseren van een boek voor de literatuurlijst maakten dat ik de Mahábhárata anders las dan ik nu doe. De Pandava’s die voor Dharma streden moesten mij onder meer leren goed, waarheidlievend en rechtvaardig te zijn. Maar hoe moest ik Yudhistira goed vinden als hij zijn eigen vrouw Draupadi bij het gokken verloren had? En wat te denken als daarna bij haar vernedering de Pandava’s en zelfs Bhisma en Vidura hun mond houden terwijl Vikarna, één van de Kaurava’s (dus van de tegenpartij) dat gedrag veroordeelt en Krishna erbij moet komen om haar eer te redden? Deze en andere episodes kon ik niet goed plaatsen in mijn perceptie van Goed en Kwaad.

In de loop der jaren leerde ik dat Goed en Kwaad niet absoluut zijn maar geïnterpreteerd moeten worden in de context van de omstandigheden waarin men zich bevindt. Ook in het Christendom. Toen Bisschop Muskens een poos geleden zei dat een moeder brood mag stelen als haar kinderen honger lijden, haalde hij de context waarin een handeling verricht wordt erbij. Mahatma Gandhi die de wereld “Ahimsá paramo dharma” leerde zei dat alleen als de omstandigheden van dien aard zijn dat geweldloosheid, lafheid zou betekenen, het dan is toegestaan om geweld te gebruiken. En dát denk ik nu is de essentie van de Mahábhárata. De problemen in dit epos zijn de dagelijkse problemen die altijd en overal de mens bezighouden. Wat is slecht, wat is goed, wat is beter, wat is vrijheid, wat is waar en wat onwaar, wat is Dharma en wat Adharma. Hoe weten wij welke keuze de beste is?

Volgens Gandhi is de Kurukshetra, het strijdveld in ons en de strijd van de Pandava’s en de Kaurava’s de strijd die wij elke dag met en in onszelf voeren om de juiste keuzes te maken bij het handelen. Dharma en karma. En wij zijn Arjuna die, gesteund door Krishna, moeten ’vechten’ niet om te overwinnen maar om tot Mokhsa te komen. Net als de Pandava’s en de Kaurava’s aan het eind van de Mahábhárata uit de heilige Ganges tevoorschijn komen, bevrijd van alle wrok en trots, jaloezie en boosheid kortom van alle ondeugden. Wij zullen de komende tijd – Corona dwingt ons –  ook gaan nadenken en zoeken om uiteindelijk innerlijk vrede te vinden.

Afb. 1 Draupadi | Afb. 2 Shakuntalá en Dushyant | Afb. 3 Damayanti | Afb. 4 Arjuna en Krishna op het slagveld | Afb. 5 Pandava’s

TOP