INTERVIEW
met RAKSHA BHAROS

Hindostaanse vrouwen anno 2020:
Vrouwen willen gezien en gehoord worden. Ze rekenen af met stereotyperingen.

Hoe is het anno 2020 gesteld met de positie van de Hindostaanse vrouw? Volgens Raksha Bharos (29 jaar) lopen vrouwen nog steeds op tegen situaties waarin ze zich in hun vrijheid beperkt voelen. Bharos, geboren in Suriname, opgegroeid in Amsterdam waar ze ook als bedrijfskundige is afgestudeerd, zag dat er in delen van de Hindostaanse gemeenschap nog steeds sprake is van traditionele rolpatronen en taboes. Het schaamtegevoel dat in stand wordt gehouden door de norm ‘Wat zullen andere mensen zeggen?’ maakt dat vrouwen de door hen ervaren problemen niet makkelijk naar buiten brengen. Bharos vond het daarom belangrijk om via een eigentijds medium deze vrouwen met elkaar in contact te brengen en te stimuleren hun verhaal te doen. Zij richtte het social media platform HÏVAN Community op met het doel vrouwen in Nederland en Suriname op weg naar een vrijer en geëmancipeerd bestaan te helpen. Daarbij gaat het haar niet om af te rekenen met de Hindostaanse cultuur, maar juist om deze op een positieve manier in te zetten. “Ik ben onwijs trots op de groeiende community van HÏVAN die het goede voorbeeld geeft. Ook mensen buiten de gemeenschap leren hiervan: de diversiteit op het platform gaat tegen stereotyperingen in.”

Waar staat HÏVAN voor? 

HÏVAN staat voor Hindo(e)staanse Vrouw Anno Nu. De twee puntjes op de ‘i’ hebben betrekking op 2.0, aldus met een knipoog verwijzend naar het progressieve karakter van het platform. Het platform presenteert een diversiteit aan vrouwen, van politici tot ayurveda artsen, van ondernemers tot moeders. Zij hebben verschillende interesses en levensstijlen. Een identiteit is breder dan alleen een etnische afkomst. Naast verbreding van kennis over de eigen etnisch-culturele achtergrond is ook kennis van wereldwijde maatschappelijke vraag­­stukken van belang. Vrouwen hoeven zich niet te beperken, ze kunnen zich ook buiten de geijkte kaders laten inspireren en ontwikkelen.

Ik heb zelf een multiculturele achtergrond. Mijn oma was half Chinees en half Javaans en getrouwd met een Hindostaanse man. De Chinees/Javaanse kant van de familie woont in Suriname en wij zagen hen weinig, omdat zij ver van mijn oma woonden. Mijn oma kreeg twaalf kinderen, waaronder mijn moeder. Een hele grote familie dus. Zij zijn opgevoed met het hindoeïsme en ik heb ook de normen, waarden en regels meegekregen vanuit de Hindostaans-Surinaamse cultuur. Hier ben ik dankbaar voor, maar ik heb mij ook verzet tegen een aantal interpretaties van deze cultuur, zoals discussie beschouwen als disrespectvolle tegenspraak, fa­mi­lie­hiërarchie en de bijkomende machtsstructuren. Dergelijke interpretaties worden soms gezien als regel en als zodanig doorgegeven. Als dit niet wordt be­sproken kan dit verschillende groepen achterstellen en beperken in hun vrijheid. Het HÏVAN-platform is bedoeld om informatie toegankelijk te maken die helpt barrières weg te nemen.

Kun je meer vertellen over jouw drijfveren om HÏVAN op te richten?

Ik ben als klein kind naar Nederland gekomen en in Amsterdam opgegroeid, een vrije stad met veel diversiteit. Dit heeft mij op een andere manier de vrijheid gegeven om mij te ontwikkelen als individu terwijl ik deel uitmaakte van verschillende (mul­ti­culturele) groepen. Ik geloof dat we als mens groeien door naar elkaar te kijken. Het is dan mooi als je veel diversiteit in je directe omgeving hebt om zo uit je eigen tunnelvisie te komen, te leren van anderen en te zien wat er nog meer mogelijk is. Helaas heeft niet iedereen de gelegenheid hiertoe. Over Hindostaanse vrouwen las ik in de mainstream media berichten over zelfmoord, over vrouwen die in een keurslijf gekneld zitten. Ik speelde al langer met het idee om op de een of ander manier informatie toegankelijk te maken voor vrouwen in zulke situaties. Op een nacht keek ik naar ‘Daughters of Destiny’ op Netflix, een documentaire die vijf kansarme Indiase meisjes volgt. Een kostschool probeert hun uitgestippelde levenslijn op positieve wijze te veranderen met een grotere kans op een vrije toekomst. Midden in de nacht kwam ik erachter dat je met het presenteren van rolmodellen, verhalen vertellen en stimuleren van ontwikkeling een heel eind kunt komen. Zo werd ruim twee jaar geleden HÏVAN geboren, een platform waarop onbespreekbare onderwerpen bespreekbaar worden gemaakt. Ik vraag verschillende vrouwen (en mannen!) om, bijvoorbeeld, te vertellen over hun opvoeding, familie en levensgebeurtenissen. Ook vraag ik naar tradities en gedachtegangen die de positie van de Hindostaanse vrouwen kunnen versterken én afzwakken. Het gaat vooral om de samenhang. We nemen geen blad voor de mond tijdens het bespreken van taboes. De content zet mensen aan het denken: Is wat zij als vanzelfsprekend zagen wel rechtvaardig voor eenieder?

Het valt mij op dat men te vaak wijst naar anderen, zoals de overheid of politiek, om problemen op te lossen. Vanuit huis kun je met een dosis creativiteit en wilskracht ver komen. Bij hivancommunity betaal ik zelf de kosten voor de website en investeer ik, samen met anderen, voornamelijk in de vorm van tijd. Als bedrijfskundige zou ik een verdienmodel aan het platform kunnen koppelen, maar daar kies ik in deze fase bewust niet voor. Een groot bereik is voor mij minder belangrijk. Het gaat mij om het bereiken van de juiste doelgroep, enerzijds de vrouwen die deze steun hard nodig hebben en anderzijds mensen met een hoog bewustzijnsniveau en met vaardigheden als empathisch vermogen, innovatief vermogen en nieuwsgierigheid. We moeten collectief meer verschuiven van: “Wat jij zegt herken ik niet!” naar “Ik vraag me af of dit voor meer mensen geldt en hoe wij elkaar kunnen helpen.” Zo ontstaat er meer eenheid en begrip binnen een gemeenschap.

Welke onderwerpen worden zoal besproken?

Er komt een breed scala aan onderwerpen aan bod, zoals taboes rondom scheiden, colorisme, huiselijk geweld, ongewenste bemoeienis van familie, seksuele geaardheid (LGBTQ), burn-out, het zoeken van psychische hulp en de negatieve gevolgen van de norm ‘Wat zullen andere mensen zeggen’, bijvoorbeeld, dat seksueel misbruik onder het tapijt wordt geschoven. Maar ook dat vrouwen die afwijken van het perfecte beeld en verwachtingen waaraan ze geacht worden te voldoen door de omgeving met verwijzing naar deze norm terug in het hokje worden geduwd. Dit kan leiden tot depressie of erger. Een aantal vrouwen zit beklemd tussen de ‘moderne’ wereld en conservatieve regels binnenshuis. Hivancommunity probeert deze kloof te dichten, met oog op de toekomst én het behoud van de mooie culturele elementen. Het is deze balans die voortdurend in de aandacht staat. 

Je noemt onder andere ‘colorisme’. Is huidskleur nog steeds een veelbesproken issue?

Ik had een Black Lives Matter post geschreven voor hivancommunity. Ik kreeg daarna veel ingezonden reacties van Hindostaanse vrouwen die te maken hebben gehad met negatieve opmerkingen over hun huidskleur, voornamelijk van familieleden: een oma die zegt dat de kleindochter haar huid moet bleken tot familieleden die adviseren om een andere partner te kiezen “omdat hij te donker is”. Ik zie dit ook als een vreselijk gevolg van het kolonialisme. Dankzij de BLM-beweging wordt dit gelukkig ook binnen gemeen­schappen besproken. Hivancommunity heeft een apart project voor ‘colorisme’. Hierbij nodig ik verschillende deskundigen uit om over het onderwerp te praten. Zo legt een kindercoach uit waarom racisme en colorisme beginnen bij de opvoeding en vertelt een specialist over de gevolgen van huidblekende producten. 

Zijn er ook nieuwe issues waarmee Hindostaanse vrouwen worstelen?

Er wordt ook gesproken over onze gezamenlijke geschiedenis en verschillende carrièrepaden. Je merkt heel erg dat de ‘nieuwe’ generaties de behoefte hebben om verklaringen te zoeken. Zij willen meer weten over de geschiedenis en velen voelen zich betrokken bij thema’s als racisme en klimaatcrisis. Ze willen het graag beter doen. Dit betekent ook het doorbreken van trauma’s die onbewust van generatie op generatie zijn doorgegeven omdat ze onbesproken zijn gebleven. Enerzijds is er veel respect voor wat de vorige generaties hebben doorstaan, van kolonialisme tot emigratie, en anderzijds willen we met z’n allen de cirkel doorbreken en afkomen van trauma’s en daarmee samenhangend ongezond gedrag. Een jonge vrouw schrijft voor hivancommunity, bijvoorbeeld, over haar studentenleven, wonen op kamers en het aansluiten bij een studentenvereniging. Zij geeft positieve eye openers over het meer kans maken op de arbeidsmarkt. Daarvoor moet je ook sociaal vaardig zijn. Dit kan thuis om culturele redenen worden tegengehouden. Een aantal van deze nieuwe generatie in Nederland opgegroeide vrouwen eist gelijke kansen, ook op de arbeidsmarkt. We leren collectief hoe we “kunnen aanschuiven aan tafel” zonder ons continu te hoeven aanpassen, zowel binnens- als buitenshuis.

Waarom voelen vrouwen zich veilig op dit platform? Is er anonimiteit?

Ik geef iedereen de mogelijkheid om hun verhaal anoniem te delen. Het valt mij op dat weinig daar gebruik van maken. Ik denk dat dit komt doordat we met z’n allen werken aan een positieve beweging. Ik bedank de moedige vrouwen die de eersten zijn geweest om taboes, hun persoonlijk verhaal, observaties en wensen te delen. Anderen hebben dan het gevoel dat zij kunnen aansluiten en niet de enige zijn. Er is een soort drijfkracht ontstaan rondom hivancommunity waarbij velen zeggen: “Nu is het genoeg”. En met deze zin begint verandering. Maar let wel: het gaat niet alleen om gevoelige issues. Het platform draait ook om representatie van vrouwen die zich juist los hebben gemaakt van allerlei (culturele) barrières en vertellen over hun leven zodat anderen geïnspireerd kunnen raken. Het hoeft ook niet altijd per se gelinkt te zijn aan de Hindostaanse cultuur. Het kan ook gaan over universele thema’s, zoals het breken van het glazen plafond. We stippelen gezamenlijk een pad uit naar een kansrijke en vrije toekomst. Laatst kreeg ik een bericht: “Je hebt me zo erg geholpen, zonder dat je het weet.” Daar doen we het natuurlijk uiteindelijk voor. In de inbox van Instagram ontvang ik wekelijks berichten die erop wijzen dat vrouwen zich gesteund voelen.

Welke feedback krijg je vanuit de Hindostaanse gemeenschap?

Mijn moeder vond mijn initiatief in het begin moeilijk. Zij is ook opgegroeid met ‘Wat zullen andere mensen denken’. Nu het platform er is, leest zij zelf ook de artikelen. Het is een soort van “over de schutting kijken” en geïnspireerd raken door verhalen, vragen en denkwijzen die normaliter onder het tapijt geschoven worden, omdat alles wat buiten de kaders valt als negatief wordt ervaren. Ook bij haar merk ik een shift in denkpatronen: veel meer eigen ruimte innemen en zich vaker afvragen of “iets dat zo hoort” nu misschien “te ouderwets” is of “niet meer bij haar past”. Dat is leuk om te zien. Ik denk dat zij had verwacht dat men zich negatief zou uitlaten over het platform. Dit denken ook veel mensen aan wie ik het vertel. Niets is minder waar. Ik krijg voornamelijk positieve reacties, waarbij vaak het woord: “Eindelijk!” wordt gebruikt of: “Je slaat de spijker op z’n kop.” De vrouwen willen gezien en gehoord worden en hebben behoefte aan verklaringen en verbinding met dit stuk van hun identiteit. Beschikbare digitale informatie is niet specifiek genoeg voor deze groep en hulpverleners of andere bewegingen kijken onvoldoende naar de culturele context vanwege angst voor generalisatie of negatieve reacties. Het maakt verschil dat wij als ‘lid’ zelf naar binnen kijken. Het gaat niet om buitenstaanders die van een afstand kijken. Hivan­community durft specifiek te zijn en praat heel erg vanuit de “ik-vorm”. Deze manier van storytelling wordt niet als een aanval gezien, vanwege het persoonlijke accent en het feit dat wij zelf tot deze gemeenschap horen. Hier kunnen hulpverleners en instanties ook weer van leren. Zij weten vaak niet wat er achter gesloten deuren gebeurt en beschikken soms over te weinig culturele sensitiviteit.

Zijn er nu nadere analyses te maken over de positie van de Hindostaanse vrouw?

Voor hivancommunity volg ik de “grow as we go” gedachte, zonder te veel langetermijnplannen. Samen met het groeiend aantal volgers toets ik periodiek wat nodig is. Het platform bevindt zich in mijn ogen in fase 1 waarbij we vooral aan het onderzoeken en observeren zijn: wat gaat goed, wat kan beter en waar heeft de doelgroep behoefte aan? In korte tijd zijn veel onderwerpen bespreekbaar gemaakt en weten media, (kennis) instituten en professionals het platform te vinden. In deze fase werk ik vooral aan het stevig positioneren van het platform en het uitleggen van de beweging erachter. Ik ben nog bezig met het in kaart brengen van fase 2. Kanttekening is dat hivancommunity iets is waar ik in mijn vrije tijd mee bezig ben. Ik werk daarnaast als organisatieadviseur bij een ministerie en houd mij bezig met meer projecten waar veranderkunde de rode draad is. De plannen moeten daarom wel aansluiten bij de tijd die ik over heb. Dit betekent keuzes maken en prioriteiten stellen. Prioriteit is nu specifieke online content beschikbaar stellen voor vrouwen die beklemd zijn in de eigen cultuur. Naar mijn mening is de beschikbare informatie (inclusief analyses) soms te wetenschappelijk en ontbreekt de vertaalslag naar de praktijk. Dit is daarom niet de kant die ik op wil gaan. Het moet een laagdrempelig platform blijven.

Hivancommunity.com

TOP