Kanta Adhin
8 maart: Internationale Vrouwendag, een dag die in het teken staat van strijdbaarheid en solidariteit met vrouwen wereldwijd. Overal ter wereld en ook in Nederland worden op deze dag tal van activiteiten georganiseerd die verschillende aspecten benadrukken: de achtergestelde maatschappelijke positie van vrouwen, sterke vrouwen, kwetsbaarheid van vrouwen in conflict, vrouwen in de politiek enzovoorts. In 1977 werd deze dag officieel ingesteld door de Verenigde Naties. Ingehaakt werd op vieringen die al veel eerder plaatsvonden in een aantal landen. In 1995 vond in Beijing de grootste VN-conferentie plaats over de positie en rechten van vrouwen. Deze eindigde in een ambitieuze verklaring en actieplan met het doel gelijkheid tussen mannen en vrouwen en meer autonomie voor vrouwen in de hele wereld te bereiken. Hiertoe werden afspraken gemaakt om actie te ondernemen op twaalf cruciale terreinen: armoede, onderwijs, gezondheid, geweld, gewapende conflicten, economie, deelname aan besluitvorming, instituties, vrouwenrechten, de media en de omgeving van meisjes.
Dertig jaar na dato is het verontrustend dat Secretaris-Generaal Guterres constateert dat niet de erkenning van vrouwenrechten mainstream lijkt te zijn geworden, maar juist vrouwenhaat. Geweld tegen vrouwen, waaronder online geweld is een enorm probleem, ook in Europa en in Nederland. Er zijn politici die dit graag toeschrijven aan de toename van de islam in Europa. Dit is natuurlijk veel te makkelijk. Vrouwonvriendelijke denkbeelden zitten diepgebakken bij witte studentenorganisaties en bij personen die white supremacy aanhangen. Zorgwekkend is ook dat een influencer als Andrew Tate miljoenen volgers heeft waarmee zijn onfrisse denkbeelden over mannelijke dominantie doorsijpelen naar jonge kinderen.
Vrouwenbewegingen in Nederland hebben de afgelopen jaren veel bereikt; juridisch is er veel veranderd om de positie van vrouwen te verbeteren, maar het feit dat iets als de loonkloof nog steeds een issue is, laat zien hoe moeilijk de strijd is. De VN rapporteert anno 2025 dat de rechten van vrouwen en meisjes wereldwijd onder grote druk staan en dat genderdiscriminatie diep verankerd blijft in samenlevingen. Wat blijkbaar maar niet lukt, is een mentaliteitsomslag. Ligt het misschien aan een onevenwichtige benadering door de jaren heen? Ik heb het niet over doorgeschoten ideeën over gelijkheid van man en vrouw, zoals het niet erkennen van biologische verschillen. Deze doen de zaak geen goed en voeden de weerzin die bij sommigen al aanwezig is met betrekking tot gelijke rechten voor mannen en vrouwen.
Het kan zijn dat beleid eenzijdig gericht is geweest op verzelfstandiging van de vrouw en dat de man als het ware gemarginaliseerd werd of niet tegelijk werd gestimuleerd om die verzelfstandiging te accepteren. Op het gebied van onderwijs doen meisjes het nu heel goed, zelfs beter dan jongens. Maar een hardnekkig issue is ook nog steeds dat in een gezin de taken thuis nog voornamelijk bij de vrouw liggen, ook als zij een baan buitenshuis heeft. De campagne in de jaren negentig “Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid” werd niet vergezeld van een andere campagne die jongens moest voorbereiden op hun aandeel in een huishouding. In commerciële tv-reclames zie je al een tijdje een soort overcompensatie door bij alle wasmiddelen en andere huishoudelijke producten een man / vader op te voeren. Voelen jongens van nu zich aangesproken? Je mag het hopen, maar de tv legt het tegenwoordig beslist af tegen sociale media waar influencers als Tate opereren.
Ook in landen als Nederland zijn nog stappen te maken op een aantal van de cruciale terreinen en worden er vele debatten gehouden, onder meer waarom er nog steeds niet genoeg vrouwen deelnemen aan besluitvormingsprocessen op hoog niveau. In landen met grote armoede of waar er een oorlogssituatie heerst, zijn de omstandigheden nog veel schrijnender. Volgens Guterres moet gemeengoed worden het idee dat “When women and girls can rise, we all thrive”. Als de positie van vrouwen en meisjes verbetert, profiteert de hele samenleving ervan. Hiermee wordt de onderlinge verbondenheid van vrouwen met hun omgeving uitgedrukt. Er is geen sprake van hiërarchische rolpatronen, maar van een essentiële functie. In het hindoeïsme kennen we naast het goddelijke mannelijke aspect, het vrouwelijke aspect en samen vormen zij één. Shakti is de goddelijke vrouwelijke energie, de voortstuwende kracht. Met Navratri (‘negen nachten’) wordt dit vrouwelijke aspect vereerd. Navratri vindt tweemaal per jaar plaats, dit jaar van 30 maart – 7 april en van 22 september – 1 oktober.
Godin Parvati in haar vorm van Durga en van Kali.
De viering gaat veelal gepaard met religieuze ceremonies (pujá’s) ter ere van de godinnen Lakshmi, Sarasvati en Parvati. Surinaamse hindoes doen vooral de Durga-puja. Durga-ma is één van de vele verschijningen van Parvati en in deze vorm verpersoonlijkt zij het zachtaardige in de mens. In haar afschrikwekkende verschijning als Kali-ma vernietigt zij kwade krachten. Hiermee wordt tot uitdrukking gebracht dat zowel zachtaardigheid als het opkomen tegen onrecht aan elke mens is voorbehouden, niet alleen aan vrouwen, niet alleen aan mannen. Uit Navratri valt wellicht spirituele inspiratie te halen voor het bereiken van de noodzakelijke mentaliteitsomslag. Het zou mooi zijn als influencers hiermee aan de slag gaan.
