MEHNDI speelt in alle oosterse culturen een belangrijke rol

Mehndi is de traditionele kunst van het versieren van handen en voeten met een pasta gemaakt van de bladeren van de hennaplant. Henna is een kleine struik (Latijnse naam: Lawsonia inermis) die ook bekend staat als henne, al-khanna, al-henna, Jamaicaanse reseda, mendee, Egyptische liguster. De plant groeit in een warm klimaat en is onder meer te vinden in Azië, het Midden-Oosten, Noord-Afrika en het Caribisch Gebied. De bladeren, bloemen en takjes worden tot poeder fijngemalen en daarna gemengd met warm water. Er kunnen verschillende kleuren worden verkregen door er blaadjes van andere planten doorheen te malen, bijvoorbeeld indigo. Om de kleur dieper te krijgen en een langere houdbaarheid van de versiering te garanderen, kunnen thee, koffie, kruidnagel, citroensap, suiker en verschillende oliën worden toegevoegd.

Waar henna oorspronkelijk vandaan komt, is niet bekend; wel dat de plant al zo’n 5000 jaar gebruikt wordt voor cosmetische doeleinden en voor genezing van verschillende kwalen. Er zijn historische aanwijzingen dat het gebruik van de plant voor artistieke doeleinden uit het oude India stamt. Evenwel zijn er ook bronnen die melden dat de Moguls het hennagebruik in de 12e eeuw in India hebben geïntroduceerd, lang nadat het gebruik van de plant reeds bekend was in het Midden- Oosten en Noord-Afrika. Eén van de oudste gedocumenteerde gebruiken is het verven van vingers en tenen van farao’s in Egypte, voordat ze werden gemummificeerd.

Verschillende tradities

De traditionele kunst van mehndi varieert van land tot land, al naar gelang de heersende culturele en religieuze traditie. Mehndi speelt vooral een belangrijke rol in de culturen van Azië, het Midden-Oosten en Noord-Afrika, waar henna voor versiering wordt gebruikt. De motieven verschillen per cultuur, per gemeenschap. Deze worden geïnspireerd door inheemse stijlen, lokale architectuur, de natuurlijke omgeving en de individuele aanleg van de kunstenaars. Vaak worden religieuze motieven gebruikt. In Zuid-Azië wordt op de handpalm een cirkelvormige figuur getekend, die vervolgens wordt opgevuld met fijne versieringen. Op de toppen van de vingers wordt een hennakapje aangebracht, alsof de vingertoppen gedoopt zijn in mehndi. In het Midden- Oosten worden grote bloempatronen getekend, terwijl in Noord-Afrika hele ingewikkelde versieringen worden gemaakt rondom het motief van een pauw, vlinder of vis. Deze worden vervolgens met fijne tekeningen aan elkaar verbonden, waardoor het geheel het effect van een kanten handschoen krijgt. In Soedan zijn de motieven daarentegen vrij grof en hoekig. De Pakistaanse en Noord- Indiase stijl lijken op el kaar. Ook hier is sprake van een ‘kanten handschoen’. Maar in Pakistan worden bijvoorbeeld geen motieven van mensen of dieren gebruikt. Dit houdt verband met de religie die verbiedt dat dergelijke afbeeldingen op het lichaam zijn aangebracht tijdens het gebed. In India en het Midden-Oosten wordt de roodbruine henna gebruikt; in Afrikaanse landen ziet men veel de zwarte kleur. Henna wordt in veel landen ook gebruikt om de huid af te koelen, te beschermen of te behandelen. De kleurstof wordt dan gewoon op de huid aangebracht, zonder patronen. Ook kan men gewoon erin gaan staan (‘henna-schoen’). Wester se popsterren en Hollywood acteurs hebben mehndi tot een populaire trend gemaakt. Hierbij worden vaak motieven aangebracht in de vorm van een ring of een armband. Het gebruik van mehndi heeft in het westen een hoge vlucht genomen omdat het als een aantrekkelijk alternatief voor tatoeëren wordt gezien: niet blijvend en bovendien pijnloos. Actrice Demi Moore en zangeres Gwen Stefani be hoorden tot de eerste sterren die mehndi gebruikten. Andere trendsetters zijn Madonna en Naomi Campbell.

Mehndi en huwelijk

In alle oosterse culturen speelt mehndi een belangrijke rol bij huwelijksceremonies. Geen enkel huwelijk is compleet zonder dat de handen en voeten van de bruid zijn versierd. De mehndiavond is te vergelijken met de vrijgezellenavond in het westen. Alle vrouwelijke familieleden en vriendinnen van de bruid komen bijeen om de versiering bij te wonen. In Arabische landen wordt de mehndi-avond een paar dagen voor het huwelijk gehouden. De viering is vrijwel hetzelfde als in India. De handen en voeten van de bruid worden versierd, er worden liedjes gezongen en de bruid wordt geplaagd met haar toekomst bij haar schoonfamilie. Veel bruiden geloven dat hoe dieper de kleur van de mehndi is, des te groter de liefde die zij van hun schoonfamilie zullen ontvangen. Vooral van de schoonmoeder, want in Aziatische culturen is haar zegen erg belangrijk. De diepe kleur is ook een teken van geluk voor het bruidspaar. Het is ook gebruik dat de namen van het bruidspaar verscholen onder de mehndi staan geschreven. De bruidsnacht kan dan niet beginnen voordat de bruidegom de namen heeft gevonden. Een bruid wordt niet geacht huishoudelijk werk te verrichten voordat de mehndi is vervaagd. Veel van de symboliek van de motieven is verloren gegaan. Als symbool van geluk zijn nog steeds populair de motieven van een pauw, lotus en olifant met opgeheven slurf. In sommige tradities, bijvoorbeeld in Kashmir en Bangladesh, worden ook de handen van de bruidegom versierd. In de loop der tijd hebben zich speciale mannelijke motieven ontwikkeld.

Helende eigenschappen

het oosten worden aan henna helende en zelfs magische eigenschappen toegeschreven. De plant wordt gebruikt voor de behandeling van huidziekten, het voorkomen van haaruitval en het verminderen van zwellingen van de huid ontstaan door hitte. In de plant wordt een bruine, harsachtige substantie aangetroffen die dezelfde chemische eigenschappen als looizuur heeft. Deze stof wordt zowel inwendig als uitwendig gebruikt ter behandeling van onder meer lepra, pokken, darmkanker, hoofdpijn en bloedverlies tijdens de bevalling. Ook eczeem, spierkrampen, schimmel- en bacteriële infecties kunnen ermee worden behandeld. De bloem produceert een reukstof waarvan Egyptenaren vroeger olie en zalf maakten, die werden gebruikt om de ledematen lenig te houden. Van de vrucht wordt gezegd dat die een menstruatieopwekkende werking heeft. Verder dient henna in sommige culturen ook om het kwade te verdrijven. In Marokko worden de deuren van een nieuw huis vaak met henna beschilderd om geluk af te smeken en het kwade te verdrijven. Soms ziet men ook henna op het voorhoofd van dieren (paarden, melkkoeien) om hen tegen het kwade oog te beschermen. Op begraafplaatsen worden grafstenen met henna gewassen om de geesten te behagen.

Het aanbrengen van mehndi

In de meeste winkels is kant-en-klare mehndi te koop. Soms zijn er ook afdrukvormen te koop om het aanbrengen te vergemakkelijken. Bij huwelijken worden vaak professionele mehndi-artiesten ingehuurd, maar het kan ook veel familieplezier opleveren als een familielid deze taak op zich neemt.

1 Gebruik een half kopje hennapoeder. Om de kleur dieper te maken, kunnen thee, koffie, kruidnagel, citroen of suiker worden toegevoegd.

2 Doe het geheel in een kom of schaal, waarvan u het niet erg vindt dat er vlekken op blijven zitten.

3 Voeg een klein beetje kokend water toe en een paar druppels jasmijnolie. Meng het geheel totdat er een pasta ontstaat ongeveer zo stevig als tandpasta.

4 Sluit de kom of schaal goed af en laat de pasta ongeveer 2-3 uren staan.

5 U kunt allerlei voorwerpen gebruiken om de mehndi aan te brengen, afhankelijk van hoe fijn en ingewikkeld de motieven zijn die men wil hebben. Over het algemeen worden tandenstokers gebruikt.

6 De mehndi is goed ingetrokken na ongeveer drie uren.

7 Als u citroensap en suiker hebt toegevoegd, zal de mehndi langer op het lichaam blijven.

8 Eenmaal droog kan de losse mehndi zo van de handen en voeten worden afgeschud, maar de plaatsen waar de versiering is aangebracht mogen tenminste 12 uren niet gewassen worden.

Uit: Hinduism Today (vertaling Sampreshan)