Zittend in meditatie op mijn favoriete rots bij de oever van de Ganges in Rishikesh voel ik een krachtige nieuwe inspirerende energie door m’n hele zijn circuleren. Een dankbaar, intens geluksgevoel stroomt door me heen. Als ik uit de meditatie kom, geniet ik van het rustige kabbelen van de stroomversnelling van de Ganges en van de warmte van de zachte novemberzon. Ik pak mijn notitieblok en begin zomaar te schrijven. De woorden stromen spontaan uit m’n geest en het houdt niet op, wat mij al meer dan twee jaar niet lukte door een nare gebeurtenis in mijn fysieke leven.
Ik word nu herinnerd aan mijn eindexamen Nederlands op de Kweekschool in Suriname. Voor het schrijven van een essay moesten wij kiezen uit verschillende titels waarvan geen één mij aansprak. De eerste 15 minuten verstreken en ik kon geen keuze maken uit die rare titels. Op een gegeven moment ‘pakte’ ik in een opwelling één van de titels en begon klakkeloos te schrijven wat er maar in me opkwam. Wis en waarachtig kreeg ik het hoogste cijfer voor essay schrijven en slaagde met het hoogste cijfer voor o.a. Nederlands.
Schrijven over zoiets bekends en toch weer niet bekend, het menselijk lichaam, moet nu ook wel lukken. Het menselijk lichaam is, zonder dat wij het beseffen, een wonderlijk apparaat. Het wordt in de yoga- en hindoefilosofie niet alleen de voortbewegende tempel van God genoemd, maar ook de wagen van de ziel. Want het voortbewegen van het lichaam, alle lichamelijke functies, waaronder ook de denkende geest valt, worden door de ziel bestuurd. Ook wel: de Kracht, de Kosmische Energie achter de zintuigen, achter de lichamelijke functies, achter het denken. Al deze functies in het menselijke apparaat worden bestuurd door die Eeuwige onveranderende, onbeïnvloedbare goddelijke Vonk diep in onze innerlijke Kern. Zelfs atheïsten en gnostici die niet in het begrip God geloven, geloven wel in een kosmische kracht (hetzelfde als ‘the God within’).
Zoals wij naar de tempel gaan om God te vereren, zo zou elk mens zijn/haar lichaam moeten vereren en respecteren om zowel lichaam als ziel (onze Atman) op verschillende manieren te voeden en gezond te houden. Want alleen met een gezond lichaam zijn wij in staat om God te vereren. Zoals te lezen in de Bhagvad Gita, hoofdstukken 6 en7, is het menselijk lichaam de materiële manifestatie, voortgevloeid uit de immateriële, alles overheersende en onvergankelijke Hogere Macht die wij de naam God hebben gegeven.
Berusting of acceptatie?
Hoe dit wonderbaarlijke instrument, dat ons lichaam is, te voeden en gezond te houden? Om deze vraag te beantwoorden moeten we eerst begrijpen wat gezond zijn/gezondheid betekent. Komt het woord gezond/gezondheid in je vizier, dan krijg je gelijk de associatie met het tegengestelde: ziek zijn/ziekte. Mogen wij dan niet of nooit ziek worden, ziek zijn? Deze associatie hoort bij de dualiteit van het leven. Zonder dualiteit is er geen verbinding, het één-zijn, mogelijk. Wij hebben dualiteit nodig om tot een verbinding met het Hogere te evolueren. Alles wat geschapen is, is aan verandering en verval onderhevig. Zo ook ons inwendig en uitwendig lichaam. De ene ziekte is te genezen (griep, ontsteking), de andere soms wel, soms niet. Alhoewel ik het vaak zelf niet begrijp, heb ik me door vele spirituele leraren laten vertellen dat alles wat ons overkomt een reden heeft; ook voor nare langdurige, chronische en ongeneeslijke ziekten. Er zijn nou eenmaal dingen in het Universum die ver voorbij ons begripsvermogen gaan.
Het meest belangrijke is: “Hoe gaan we zelf met vervelende kwalen en nare ziektes om?”
Een munt heeft twee zijden waaruit we kunnen kiezen. Wij zijn door het Universum begiftigd met een vrije wil, daarmee ook met de vrijheid om te kiezen. Kies je voor: ‘deze ziekte is mijn lot, ik moet maar berusten’. Óf: ‘deze ziekte zie ik als een nieuwe, grote en zeer moeilijke uitdaging in mijn leven. Al is de ziekte chronisch of ongeneeslijk, ik accepteer deze opgave en zet alles op alles en vecht om mijn leven te veraangenamen en te verlengen; misschien kom ik er krachtiger uit voor een eventueel volgend leven’. Dit is de clou van het leven. De keuze is aan ons: ‘lot’ of ‘acceptatie’ en vechten? Er is een groot verschil tussen berusten en accepteren. Berusten maakt zwak, accepteren geeft innerlijke kracht!
Hoe vaak moet ik niet als professionele yogadocente / yogatherapeute van velen horen: “Je doet zoveel yoga en toch word/ben je ziek”. Mijn reactie nu? Een smiley geven en van binnen mijn hoofd schudden. Want gaandeweg de jaren, gaandeweg mijn spirituele groei die blijft voortschrijden, ben ik eindelijk en gelukkig gaan begrijpen dat ziekte/ziek zijn, zowel lichamelijk als mentaal, ook bij onze geestelijke en spirituele groei hoort. Maar dit betekent niet dat we bij de pakken moeten neerzitten en denken: ‘ach, het is toch mijn lot, mijn karma’.
Zorgen voor een gezond lichaam en geestelijk welbevinden is een grote ‘zelfplicht’ (persoonlijke dharma). Het betekent keihard werken door jezelf voor jezelf. Precies zoals men keihard werkt voor studie en materiële vooruitgang, precies zo keihard zal men moeten werken voor het behoud van een redelijk gezond lichaam en het geestelijk welbevinden. Denk aan die grote groep mensen die het materieel heel goed hebben, zoveel bezitten in geld en goederen dat ze het niet eens alleen op kunnen maken, terwijl ze hartstikke ziek zijn, eenzaam en diepongelukkig. Tijdens mijn recente verblijf in een ayurveda kliniek in Rishikesh werd het verhaal verteld over de dochter van een machtig rijke bekende fabrikant in edelstenen en dure sieraden. Verslaafd aan drugs en alcohol, zware depressie, halfnaakt lopend door de straten van Rishikesh, zocht ze haar heil in een bekende ashram bij de Ganges. Hopende hier redding te vinden. Maar dat gaat natuurlijk niet zomaar, als je er niet zelf keihard voor wil werken.
Net als ziek worden/ziek zijn hoort ook oud en bejaard worden en lichamelijke verzwakking bij het leven van de mens. Tussen het 25e en 30elevensjaar begint bijvoorbeeld artrose al toe te slaan. Een heel normaal verouderingsproces dat we zeker met yoga en meditatie kunnen vertragen. Door ons immuunsysteem krachtig houden kunnen bepaalde ziektes worden voorkomen en vaak genezen. Dit vraag om de juiste voeding, de juiste leefstijl en bovenal een juiste manier van denken (meer positief dan negatief; het verleden laten voor wat het is). Zoals een auto, die ook een apparaat is, op den duur mankementen vertoont, zo vertoont ons lichaam bij tijd en wijle mankementen. Zoals wij onze auto en het huis waarin we wonen moeten onderhouden, zo hoort het ook met het menselijk lichaam. Belangrijk is dat wij, al dan niet met medische en/óf alternatieve hulp, hard moeten werken om te herstellen van ziekte en/of om redelijk gezond te blijven.
Wat is gezondheid?
Gezondheid betekent niet het afwezig zijn van ziekte. Op grond van mijn jarenlang opgedane kennis en ervaring met yoga, meditatie en ayurveda geloof ik er stellig in dat gezond zijn en gezond voelen gebaseerd zijn op het evenwicht in de elementen waaruit wij bestaan: Vata (lucht), Pitta (vuur), Kapha (water). Dit wordt onze constitutie genoemd en is meestal gevormd door één of een combinatie van deze elementen, waarbij meestal één element domineert. Er is niet een continu constante waarde. Door allerlei omstandigheden, onder andere stress, kan één van deze elementen te veel domineren, waardoor er een disbalans ontstaat in onze constitutie. Door deze disbalans in onze constitutie treden allerlei gezondheidsklachten op (zgn. fybromyalgie, chronische vermoeidheid), zelfs slapeloosheid. Ook wat genetisch latent aanwezig is in ons systeem kan zich dan gaan manifesteren (bijvoorbeeld hoge bloeddruk, diabetes, reuma en zelfs kanker). Daarnaast speelt de aard van het beestje zeker een grote rol. Denk hierbij aan eet- en leefstijl (veel vlees, overmatig alcoholgebruik, roken) en in het bijzonder het denkpatroon dat langdurig, soms het hele leven, negatieve ervaringen en emoties vasthoudt, niet loslaat (geestelijke hygiëne). Men blijft aldoor maar in de slachtofferrol waardoor men steeds in stress leeft, met alle nare gevolgen voor de gezondheid. Boosheid, ontevredenheid, onzekerheid, laag zelfbeeld, te veel willen hebben/bezitten (gehechtheid aan materiële zaken), jaloezie, het niet lekker in je vel zitten, zijn allemaal veroorzakers van stress die daarop weer de meeste gezondheidsklachten en ziektes veroorzaakt. Een goede ontwikkeling van de Yama’s en Niyama’s (eigenschappen die harmonie en innerlijke vrede bevorderen) zorgen ervoor dat deze negatieve kwaliteiten plaats maken voor deugdzame kwaliteiten, die je gezondheid zeker bevorderen.
Bij elkaar opgeteld houdt gezondheid in: een redelijk evenwicht in fysieke, mentale en zeker ook spirituele staat (het diep innerlijk welbevinden). Is dit alles in evenwicht, dan ben je ook in staat al je levenstaken, dagelijkse verplichtingen met plezier uit te voeren. Het diep innerlijk welbevinden stelt ons in staat om de dagelijkse stress die ons blijft plagen de baas te zijn doordat het evenwicht in de constitutie ook ervoor zorgt dat wij onze innerlijke potentie tot zelfgenezing kunnen gebruiken. Is er een harmonische wisselwerking tussen alle bovengenoemde componenten, te weten constitutie, Yama’s/Niyama’s, leefstijl, denkstijl (lichamelijke en geestelijke hygiëne), eetstijl en gehechtheid, dan zijn ook de drie elementen Vata, Pitta, Kapha in evenwicht. Zijn de drie elementen in evenwicht dan zit je lekker in je vel. De geest, het denken, alle organen en andere grove en subtiele onderdelen van het menselijk lichaam functioneren dan in harmonie. Men ervaart een redelijk constante waarde van innerlijke vrede en geluk en daarmee ook een tevreden gezonde staat in lichaam en geest.
Bronnen:
• Bhagvata Geeta en andere lectuur van swami Shivananda
• The Path Beyond Sorrow en ander lectuur van swami Chitananda
• Living with the Himalayan Masters: swami Rama
• The science of Ayurveda: Baba Ramdev
• Inzichten uit alle teachers training courses voor Patantjali Ashtanga yoga, yoga therapie, kundalini-kriya yoga en praktijk ervaringen als yoga docente (www.yogapraktijk-swarda.nl)
Foto’s: Madhuri Doerga
www.yogapraktijk-swarda.nl
info@yogapraktijk-swarda.nl