Nu we het einde van 2020 naderen hoor je heel vaak de verzuchting dat dit een abnormaal jaar was en dat we volgend jaar hopelijk weer normalere tijden tegemoet gaan. Inderdaad, afgelopen periode zijn er offers van ons gevraagd en is een beroep gedaan op ons gevoel voor eigen verantwoordelijkheid en solidariteit. De coronacrisis heeft blootgelegd hoe vanzelfsprekend we tot nu toe alle rechten en vrijheden nemen, maar ook hoe kwetsbaar een samenleving is als we niet solidair met elkaar zijn en bereid zijn rekening met een ander te houden. Uiteraard hoop ik van harte dat we volgend jaar de crisis hebben overwonnen en dat we ons weer vrij mogen bewegen en in-persoon-contacten met elkaar kunnen hebben. Ik hoop echter ook dat we eigen verantwoordelijkheid en solidariteit als normaal zullen zien.
Hoe je het draait of keert, we zullen ons moeten bezinnen op de grenzen van economische vooruitgang en welvaart. En op de onuitputtelijke materiële behoeften die ons door de commercie worden aangepraat, zodanig dat we zelfs bereid zijn onze gezondheid (en die van anderen) in gevaar te brengen op de aangeboden ’black Fridays’. Kwaliteit van het leven zit nu eenmaal niet alleen in materieel bezit. Het is zeker fijn als je niet elk dubbeltje hoeft om te keren, maar het lijkt ook niet nodig je te vergapen aan de levensstijl van een Kim Kardashian, om maar iemand te noemen. Iets meer soberheid en solidariteit kunnen ons als samenleving alleen maar weerbaarder maken.
Vertrouwen in de instituties die ons uit de crisis moeten helpen, is ook een belangrijk aspect. Het is daarom verwarrend als we in de talrijke talkshows worden geconfronteerd met allerlei meningen die er lang niet alle toe doen. Ik ben zeker niet voor blind vertrouwen. Het is altijd goed om verschillende inzichten te kennen, maar als er vervolgens beredeneerd voor een wordt gekozen, heb ik niet zoveel aan elke expert die in een talkshow de kans krijgt zichzelf te profileren. De gewone burger is geen expert en is afhankelijk van de kennis van anderen. Het zou dus fijn zijn als ook deze mensen hun verantwoordelijkheid nemen en niet nodeloos onzekerheid scheppen. De media hebben een belangrijke taak in het kritisch volgen van de overheid. Het is daarbij belangrijk dat zij competitie- en scoringsdrang niet boven verantwoordelijke informatieverschaffing stellen.
Kerst is een goede tijd om ons op het afgelopen jaar te bezinnen. Het viel me kortgeleden wel op dat toen in een spelprogramma op tv aan de kandidaten werd gevraagd “Wat weet u van Kerstmis?”, geen van hen op het idee kwam te zeggen dat het een christelijk feest is om de geboorte van Jezus Christus te gedenken. Het was vooral de gezellige kerstdrukte en het eten en drinken waaraan men dacht. Er is natuurlijk niets mis met pret en gezelligheid. Maar het is zeker ook goed stil te staan bij andere aspecten van het leven.
Het hindoeïsme kent het viervoudig levensdoel (chaturvarg) dat de aandacht vestigt op de verschillende aspecten van het leven: dharm (verantwoordelijk gedrag), arth (nastreven van materiële vooruitgang), kám (genot en levensvreugde) en moksh (spirituele verlichting). In het boek Dharm-Karm (Inleidende ethische beschouwingen) schrijft Jnan Adhin: “In het stelsel van chaturvarg wordt de eerste plaats ingenomen door dharm, zijnde zowel levensdoel als middel om het leven te reguleren en tot volle ontplooiing te brengen. De andere twee doeleinden (arth en kám) behoren uitsluitend in overeenstemming met dharm te worden nagestreefd, daar er anders ongedisciplineerdheid, losbandigheid en excessen optreden.” Iets om op te reflecteren tijdens de aangepaste kerstborrels en kerstdiners in de hoop dat we elkaar volgend jaar weer uitbundig kunnen ontmoeten.
