Al langere tijd bestaat er onvrede in de Surinaams-Neder­landse gemeenschap over de onderbelichting van de contractarbeid in de koloniale geschiedenis. Het gaat hierbij om de contractarbeid van Chinezen, Hindostanen en Javanen. Met dit systeem verzekerden de Nederlandse kolonisatoren zich van zo goedkoop mogelijke arbeid op de plantages, omdat de slavernij onhoudbaar werd. In Suriname werd de slavernij afgeschaft in 1863. Voor elke groep had de contractarbeid zijn eigen kenmerken die het verloop ervan bepaalden. Zo startte de contractarbeid van de Chinezen in 1853 nog voordat de slavernij was afgeschaft, werden de Hindostanen vanaf 1873 op basis van een verdrag met Groot-Brittannië uit de toenmalige Britse kolonie Brits-Indië gehaald en werd in 1890 ook begonnen met de aanvoer van Javanen uit de eigen kolonie Nederlands-Indië. Na de contractperiode bleven de gevolgen ervan doorwerken. De scheiding tussen etnische groepen binnen de Surinaamse samenleving beperkte integratie en versterkte sociaaleconomische ongelijkheden.

Leden van het Collectief Contractarbeid met minister Eppo Bruins. (Foto H. Mingoen)

Uit de schaduw
Thans leven in Nederland grote groepen nakomelingen van deze contractarbeiders en ervaren zowel de Chinese, Hindostaanse als Javaanse gemeenschap uitdagingen rondom identiteit, integratie en erkenning. Het Collectief Contractarbeid, waarin de drie gemeenschappen samen­werken, heeft onlangs een Agenda voor de Toekomst aangeboden aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Eppo Bruins. Deze agenda is het resultaat van de in mei 2024 gehouden conferentie in Den Haag getiteld Contractarbeid uit de schaduw. Deze conferentie had het Collectief in samenwerking met het ministerie van OCW georganiseerd met als doel grotere bewustwording en zichtbaarheid van de geschiedenis van de contractarbeid in Suriname te bewerkstelligen.

Contractarbeid is een wezenlijk onderdeel van het koloniale verleden en verdient dan ook een centrale plaats in:

• het nationale bewustzijn en collectieve geheugen;
• beleidsmaatregelen en financiering gericht op de verwerking van het koloniale verleden;
• projecten die de doorwerking van het kolonialisme adres­seren.

Met deze Agenda voor de Toekomst wordt gehoopt dit onderbelichte deel van het koloniale verleden tot een vanzelfsprekend onderdeel van het collectieve verhaal van Nederland te maken. Structurele erkenning van de geschiedenis van de contractarbeid draagt immers bij aan een inclusiever Nederland en een versterking van de gemeenschappen.

De Agenda bevat een viertal aanbevelingen. Deze houden verband met geïnstitutionaliseerd onderzoek, een versterkt narratief, symbolen in de openbare ruimte en erkenning van de doorwerking van de contractarbeid in het heden. Concreet wordt voorgesteld over te gaan tot:

• de oprichting van een kennisinstituut contractarbeid als centrale infrastructuur voor bewustwording en kennisdeling;
• een verhalende canon contractarbeid dat bijdraagt aan structurele zichtbaarheid van de geschie­denis en versterking van gemeenschapsidentiteit;
• een gezamenlijk monument voor contractarbeiders voor gezamenlijke reflectie op de gedeelde geschie­denis en individuele verhalen van contract­arbeiders, en
• projecten m.b.t. herkenning en erkenning van de doorwerking van contractarbeid in het heden, waaronder de effecten van intergenerationeel trauma met specifieke aandacht voor identiteits­kwesties, mentale gezondheid en sociale kansen.

Schat van kennis benutten
Bij dit alles is het van belang de bij de gemeenschappen aanwezige kennis en kunde te erkennen en te onder­steunen. De drie gemeenschappen beschikken over een schat aan kennis, creativiteit en initiatieven. Er zijn al veel kunst- en cultuurprojecten, educatieve initiatieven en vernieuwende ideeën ontwikkeld. Het is dan ook niet de bedoeling om van de grond af aan te beginnen maar initiatieven samen te brengen. In plaats van nieuwe structuren op te bouwen, is het belangrijk om bestaande projecten samen te brengen en deze meer zichtbaarheid en financiering te geven. Daarnaast kunnen de initiatieven die vaak op persoonlijke basis worden opgezet, veel effectiever zijn als ze structureel ondersteund worden door overheidsinstellingen of culturele organisaties. Structurele financiering draagt bij aan duurzame initiatieven in plaats van tijdelijke projecten. Dit helpt om continuïteit te waarborgen en versnippering te voorkomen.

De Agenda voor de Toekomst biedt aldus een routekaart voor beleidsvorming, onderwijs, cultuur en maatschappe­lijke initiatieven. Er worden onder meer mogelijkheden gecreëerd voor:

• historisch onderzoek en samenwerking met landen met een vergelijkbare koloniale geschiedenis, zoals Suriname, Indonesië en Maleisië;
• de ontwikkeling van een overstijgend verhaal dat de drie geschiedenissen van contractarbeid verbindt en laat zien hoe ze elkaar beïnvloeden, en
• meer aandacht voor niet alleen de historische context, maar ook de impact op de identiteit van nazaten in het heden.

Voor meer informatie over de Agenda voor de Toekomst kan men zich wenden tot de leden van het Collectief Contractarbeid uit de Schaduw:

Melvin Chang, vertegenwoordiger vanuit de Chinese gemeenschap, melvinchang@gmail.com

Bikram Lalbahadoersing, vertegenwoordiger vanuit de Hindostaanse gemeenschap, bikram.l@dji.minjus.nl

Hariëtte Mingoen, vertegenwoordiger vanuit de Javaanse gemeenschap, hariettemingoen@­gmail.com