De uitspraak van het Indiase hooggerechtshof over de toewijzing van de betwiste heilige plaats Ayodhya aan Hindoes, heeft ook in Suriname gezorgd voor veel blijdschap binnen de Hindoegemeenschap. Nadat de Babri-moskee in de jaren negentig door Hindoes was gesloopt, werd ook uit Suriname geld en symbolische stenen opgestuurd voor de bouw van een Ram mandir op die plek.

Historisch besluit
Op social media noemt assembleelid Krishna Mathoera de uitspraak ‘een historisch besluit’. “Het hooggerechtshof heeft voor zowel de Hindoe als de moslim gemeenschap blijdschap en bevrijding gebracht. Er zijn veel mensenlevens verloren gegaan. Gurudev Sri Sri Ravi Shankar (van de Art of Living organisatie … red.) pleitte sinds 2003 hiervoor en maakte deel uit van het bemiddelingsteam. Voor beide gemeenschappen is dit een overwinning. Religie mag ons nooit scheiden. Het moet ons dichter bij elkaar brengen”, schrijft ze. Ook Amrika Aroedh van de stichting Ramlila en Ramayan Foundation is ingenomen. Tijdens zijn bezoek aan India in februari dit jaar, had hij in de Indiase pers gepleit voor bouw van de Ram mandir in Ayodhya. Zijn organisatie heeft een nauwe samenwerking met het Ayodhya Research Instituut over Ramlila en hij weet dat er plannen zijn om een Rambeeld van ruim 132 meter hoog daar neer te zetten.

Overwinning Bharata Mata
“Ram was als incarnatie van God in Ayodhya geboren. Dat is gebleken uit de opgravingen. Er zijn beelden gevonden en dichtteksten waaronder chaupai’s (vierregelige verzen). Ik ben enorm blij dat een eeuwenoud geschil via de democratie en de scheiding der machten, is opgelost. Ik weet dat niet elke Surinaamse Hindoe met deze kwestie bezig is, maar er is een grote groep die dit goed volgt. Jaren geleden, ik vermoed zo een vijftien jaar terug, hebben we namens de Sanatan Dharm Maha Sabha een steen gestuurd met ‘Suriname’ en ‘Jai Shree Ram’ erop voor de bouw van de tempel in Ayodhya”, vertelt oud assembleevoorzitter Indra Djwalapersad. Net als de Indiase premier Narendra Modi, typeert zij de uitspraak van de rechter als een overwinning van Bharata Mata (moeder India). De rechter heeft beslist dat de moslims een ander stuk land krijgen om een moskee te bouwen. Het vonnis is gebaseerd op  bewijsmateriaal dat na opgravingen werd gevonden over het bestaan van Hindoe overblijfselen onder de structuur van de gesloopte Babri-moskee.

Gebed gehoord
Pandita Soeshila Baldew-Malhoe kan haar geluk niet op. Ook zij is op de hoogte van initiatieven die er vanuit Suriname waren ondernomen voor de bouw van een mandir in Ayodhya. “Wij van Jagrat Arya Mandal hebben destijds ook een steen gestuurd samen met geld dat door verschillende organisaties bij elkaar was gezet. Het staat buiten kijf dat Ayodhya de geboorteplaats van Ram is. Toen andere volkeren India binnenvielen, was India een gebied van Hindoes. Van heel veel plekken is de naam door de moslims veranderd. Mijn vader heeft tijdens zijn bezoek aan India geweigerd om de Taj Mahal en Qutab Minar te zien. Hij zei dat op die plekken vroeger tempels stonden”, zegt Baldew-Malhoe. Ze is blij met de toewijzing en de richting welke India met Narendra Modi opgaat. “Dit is Gods werk en het gebed van miljoenen Hindoes dat is gehoord.”

Foto’s: internet (India Today)

Paramaribo – Honderden mensen hebben het afgelopen weekend meegedaan aan de Shiv Parthiv puja. Bij de afsluiting van de driedaagse dienst, stonden bezoekers in de rij om een laatste offerande te brengen aan de kleien Shivling als  symbool voor het universum. Het beeld werd overladen met melk, honing, ghee, water en bloemen. Daarna werd het feestelijk in de Surinamerivier gelaten.

Zegen
Elke bezoeker ontving als zegen een rudraksha kraal, waarmee de Shivling eerder was aangekleed. In de afgelopen vijf jaar heeft de Shiv Parthiv puja, voor harmonie en vrede in het universum, een speciaal plekje verworven. “De eerste dag versierden we de Shivling met Belwabladeren. De tweede dag kleedden we het aan met Rudraksha kralen, die speciaal uit India zijn overgevlogen. Op de derde dag gebruikten we lokale vruchten en Madarbloemen” , vertelt pandit Sherwankoemar Ramsoedit Tewarie van Sanatan Dharma Maha Sabha. Het beeld dat drie dagen in de Shri Vishnu mandir aan de Koningstraat werd aanbeden, is zondagmiddag na een speciale ceremonie bij Utopia aan de Anton Dragtenweg, te water gezet.

Harmonie en vrede
Tijdens de lezingen over het thema ‘Shiva en het universum’ is uitgelegd dat Shiva schept, onderhoudt en alles weer tot zich neemt. “Shiva is de kosmos zelf. Wij zijn uit de vijf oerelementen gemaakt, waarin God ook zit. Als we bovenzinnelijk worden, dan zullen we beseffen dat wij ook zijn, wat Hij is. We moeten onszelf herkennen en weten waarvoor we hier zijn”, verduidelijkt Ramsoedit Tewarie.  Volgens pandit Jaswant Jagbandhan van de Shri Lakshmi Narayan mandir Zoetermeer, kan van Shiva veel worden geleerd over saamhorigheid. Niet voor niets wordt Shiva soms afgebeeld met tegenstrijdigheden. “Je ziet Shiva met de slang, zijn gemalin Parvati, zijn zonen Ganesh en Kartikey met hun voertuigen, de koe, de leeuw en godin Ganga in zijn haarlokken. Ganesh heeft de muis als voertuig, wat een prooi is voor de slang. En de leeuw heeft de koe als prooi. Maar je ziet dat waar Shiva aanwezig is, iedereen in harmonie leeft. Ons leven zit ook vol tegenstrijdigheden. De harmonie kan komen met het goddelijke.”

De Organisatie Hindoe Media Suriname (OHM) en de sociaal culturele vereniging Sewa zijn geruime tijd bezig om Hindostaanse muziekonderwijs te standaardiseren. Er zijn verschillende ontmoetingen geweest met muziekleraren en er zijn afspraken gemaakt over de start van muziekscholen in verschillende buurten over het hele land. Zouden ouders hun kinderen moeten stimuleren in karaoke of ze juist op muziekles moeten zetten om een solide basis te creëren voor verdieping in de muziek? Een dilemma dat ontstaat na de presentatie van Joy Pultoo van Pulsmedia Nederland over zijn karaoke set.

Geavanceerd apparaat
Pultoo heeft deze week op uitnodiging van OHM een presentatie gehouden over de karaoke set die hij verkoopt. De set bevat ruim 130.000 Engelse, 3500 Indiase  en 68 Surinaamse nummers. “Het apparaat is geavanceerd en kan kinderen stimuleren om te gaan zingen en meer interesse te tonen in muziek. Bij het zingen kun je de echo, microfoon en toonhoogte regelen. Vaak wordt karaoke gedaan op nummers van youtube, waar deze mogelijkheid niet bestaat. Wil je een nummer zingen dat niet op het geheugen van de karaoke set staat, dan kun je het als mp4 downloaden en op het geheugen van de set plaatsen”, vertelt Pultoo.

Kritiek
Het publiek dat overwegend uit muziekkenners bestaat, die actief participeren in OHM/ SEWA muziekproject, plaatst kritische kanttekeningen na de presentatie van Pultoo.  Er worden opmerkingen gemaakt over de spelling en klanken die verwarrend kunnen zijn bij het zingen. Ook de relatie tussen uitspraak en emotie wordt aangedikt. “Als je bij het zingen een bepaalde gemoedstoestand niet kunt vertolken, dan lees je gewoon voor”, merkt de directeur van het Vivekananda Cultureel Centrum van de Indiase ambassade op. Zangdocent Rishi Moella vindt niet dat kinderen gestimuleerd moeten worden om zonder enige kennis van zingen, karaoke te doen. “Als we kinderen dit aanleren, zonder enige zangtechniek, dan loopt het helemaal verkeerd. Als je iets één keer fout hebt geleerd, dan is het erg moeilijk om het af te leren”, zegt hij resoluut.

Pultoo noemt de karaoke set slechts een hulpmiddel voor hobbyisten. “Karaoke betekent niet dat je kunt zingen, maar dat je het leuk vindt. Het helpt je ontspannen en een leuke sfeer creëren. In Nederland worden karaoke avonden steeds gezelliger. Wie echt wilt zingen, moet natuurlijk een opleiding daartoe volgen.”

Bij de foto’s: Joy Pultoo overhandigt een karaoke set aan het OHM bestuur en aanwezigen proberen de karaokeliedjes even uit.

Foto’s: Sabitrie Gangapersad

President Desi Bouterse heeft in zijn jaarrede op 30 september 2019 bekendgemaakt dat de algemene vrije en geheime verkiezingen in Suriname op 25 mei 2020 plaatsvinden. Het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat belast is met de organisatie van de verkiezingen, is al geruime tijd bezig met de voorbereidingen. Vorige week werd speciaal voor jonge kiesgerechtigden een edutainment event gehouden.

Electoraat
Het electoraat in Suriname bestaat voor ruim 25% uit jonge kiesgerechtigden die voor het eerst of voor de tweede keer naar de stembus zullen gaan. Om deze groep te bereiken werd het evenement doorspekt met entertainment en informatie over de verkiezingen. De nadruk werd vooral gelegd op welke stappen kiesgerechtigden moeten ondernemen om er zeker van te zijn dat ze op 25 mei probleemloos kunnen stemmen. Het belangrijkste is dat kiesgerechtigden voorkomen op de kiezerslijst, dat hun persoonsgegevens correct zijn en dat ze vooral op het juiste adres staan ingeschreven. Het laatste blijkt bij elke verkiezingen een groot probleem te zijn. Doordat veel kiesgerechtigden elders staan ingeschreven dan waar ze werkelijk wonen, krijgen ze vaak hun oproepingskaart (uitnodiging om deel te nemen aan de verkiezingen) niet. Bij de verkiezingen van 2015, waren ruim 39.000 kaarten niet afgegeven. Het overgrote deel had te maken met personen die niet meer op het opgegeven adres woonden.

Juiste adres
Om het aantal onbestelde oproepingskaarten terug te dringen, hebben kiesgerechtigden de gelegenheid om tijdens de controle van persoonsgegevens hun juiste adres op te geven. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft bij de voorbereidingen van de verkiezingen ook politieke partijen betrokken. De politieke partijen worden regelmatig geïnformeerd over de verkiezingswerkzaamheden en kunnen over verschillende zaken discussiëren met functionarissen. Bij de verkiezingen van 25 mei 2020 is het  politieke partijen verboden om samen te werken of als combinatie deel te nemen aan het proces. Alle politieke partijen moeten nu ook een waarborgsom betalen voor deelname aan de verkiezingen.

Foto’s: ministerie van Binnenlandse Zaken (communicatieafd.) – Suriname

Verschillende tempels in Suriname houden tijdens Navratri een speciale Gáw puja voor heil van de buurt. Hoewel het animo bij jongeren gering is, voelen veel ouderen zich verbonden met deze activiteit. “Er zijn heel veel mensen die niet vaak naar de mandir komen, maar graag hun bijdrage leveren aan de Gáw puja. Ze hebben er een bepaalde band mee”, zegt Soeklechandre Soeknandan van de Shri Sanatan Dharm Paramaribo Noord (SSDP).

Collectieve dienst
De SSDP houdt jaarlijks tijdens de navrati periode in oktober/november een Gáw puja waaraan tientallen buurtbewoners deelnemen. “Deze puja wordt al heel lang in de buurt gehouden, sinds de eerste hindostanen uit Commewijne zich op Blauwgrond vestigden. Eerst werd het onder een manjaboom gehouden, later bij familie Soekhai en sinds de Shri Radha Krishna tempel er is, op het terrein van de organisatie”, blikt Soeknandan terug. Pandit Patanjal Baboeram Misier legt uit dat mensen vroeger niet in staat waren om thuis een uitgebreide gebedsdienst te houden voor de Godin Durga die tijdens navratri wordt vereerd. “Daarom werd gezamenlijk geld en goed bijeengezet om een collectieve dienst te houden. Deze traditie is waarschijnlijk meegenomen uit India waar we een Pancait systeem met dorpsbestuur kennen. Er wordt tijdens de Gáw puja gebeden voor het hele universum.” Baboeram Misier heeft op zondag 6 oktober de dienst bij de SSDP geleid. “Het doel van de dienst is welvaart en welzijn voor ons allen. Je kunt het ook zien als een satsang waarbij mensen van de buurt samenkomen. Dit bevordert de eenheid en saamhorigheid.”

Transformatie
Soeknandan is al jaren voorzitter van de commissie Gáw puja SSDP. Hij ziet de gezamenlijke dienst langzaam transformeren in een vaste mandir activiteit. “We plannen de Gáw puja altijd tijdens navratri en nemen dat mee in ons jaarprogramma.  Het is een traditie die we in ere houden en zullen blijven continueren. Belangrijk is ook dat we meer jongeren betrekken. Deze groep moeten we vanuit de tempel mobiliseren. Dat gaat moeilijk, maar we moeten niet opgeven. Vroeger gingen we huis aan huis om mensen uit te nodigen, de laatste jaren doen we de bekendmaking via de tempel en social media.” Volgens voormalig SSDP voorzitter John Parsadi  moeten de huis aan huis bezoeken misschien weer worden opgepakt om meer mensen te betrekken bij de gezamenlijke dienst. Uit gesprekken met verschillende aanwezigen blijkt dat ze bijzonder blij zijn met de Gáw puja. Tijdens de dienst krijgt iedereen de gelegenheid om offerandes van bloemen, bladeren en dhaar (mengsel van water, suiker, vermiljoen poeder) te doen. Veel mensen kiezen er bewust voor om niet thuis, maar in de tempel of tijdens Gáw puja hun rituelen te doen.

Verschillende ministers, parlementsleden, firstlady Ingrid Bouterse en anderen hebben op 2 oktober het standbeeld van Mahatma Gandhi aan de Heiligenweg omhangen met mala’s. Zijn 150^ste geboortedag wordt sinds vorig jaar wereldwijd gevierd met verschillende projecten die in het teken staan van klimaatsverandering en verantwoord milieugebruik.

Klimaat en milieu
In Suriname zijn er ruim 150 bomen geplant in de districten Paramaribo, Nickerie, Saramacca en Commewijne. Er wordt ook een project uitgevoerd om vijfhonderd kinderen van Paramaribo en het binnenland te leren hoe een zonne-energie kit in elkaar te zetten. In India zijn er verschillende activiteiten ondernomen voor een schone omgeving en plastic gebruik. Voor deze initiatieven heeft premier Narendra Modi vorige week de Global Goalkeeper 2019 award ontvangen, deelt de Indiase ambassadeur Mahender Singh Kanyal mee. Ook in andere delen van de wereld heeft India tientallen projecten uitgevoerd. Het Gandhi Solar Park dat op 24 september bij het hoofkantoor van de Verenigde Naties in gebruik is genomen, is daarvan een voorbeeld.

Gandhi’s boodschap
“De viering van de 150^ste geboortedag van Mahatma Gandhi biedt ons een belangrijk moment om zijn boodschap over waarheid en geweldloosheid te verspreiden. Het is een uitdaging om het pad van geweldloosheid, zoals door hem gepredikt, te bewandelen. Dit geldt ook voor het blijven bij de waarheid. Gandhi zei dat een fout geen waarheid wordt door het vele malen te herhalen en te propageren. Zo blijft de waarheid intact, ook al praat niemand erover en krijgt het geen exposure”, zegt Kanyal. “Een belangrijke les die we van Gandhi kunnen leren is, dat we het geloof in de mensheid niet moeten verliezen. Gandhi vergeleek de mensheid met de oceaan en zei: als enkele druppels uit de oceaan vuil zijn, betekent het niet dat de hele oceaan is vervuild. We moeten wel verantwoord omgaan met de aarde. Dat is ook iets wat Gandhi ons heeft geleerd: de aarde heeft genoeg voor iedereens behoefte, maar niet voor de hebzucht van ons allen.” Volgens de Surinaamse minister van Buitenlandse Zaken,  Yldiz Pollack-Beighle, heeft Gandhi mensen als Nelson Mandela en Martin Luther King geïnspireerd. “De wereld vandaag is niet hetzelfde als 150 jaar geleden. We hebben vrede, geweldloosheid en liefde nodig. Iedereen kan een Gandhi zijn! Samen moeten we dit planeet koesteren. Geweldloosheid vereist dubbel vertrouwen: in God en de mensheid. De toekomst hangt af van wat we vandaag doen.”

Foto’s: Sabitrie Gangapersad

Op grootse wijze heeft de vereniging Arya Dewaker afgelopen weekend haar negentigjarig bestaan gevierd. De organisatie die beschikt over 22 tempels, dertien scholen en een kinderhuis, gaat zich nu ook richten op ouderenzorg. “Wij doen de samenleving een seniorencentrum cadeau, omdat we weten dat adequate opvang en zorg voor ouderen een grote behoefte is”, zegt voorzitter Inder Gangabisoensingh.

Een wrihad (collectieve) hawan, receptie, dankdienst en huldiging van verschillende prominente personen, waren onderdeel van de jubileumviering. Met tientallen personen is er op het voorterrein van de tempel aan de Pengelstraat een uitgebreide vuuroffer dienst gehouden in de openlucht. “Negentig jaren zijn geen negentig dagen of uren. Het is meer dan een gemiddeld mensenleven. We zijn er trots op dat we onze doelen kunnen realiseren door de samenleving te dienen. Vandaar ook het besluit om een seniorencentrum te openen”, zegt de voorzitter. “Het ontwerp en de locatie aan de Henck Arronstraat zijn er. We gaan nu de financiële middelen zoeken.”

Als fundraising worden er grote foto’s van de mooie hoofdtempel aan de man gebracht. “Onze tempel staat op de wereld erfgoedlijst van de UNESCO en is tijdens de internationale conferentie van de Arya Samadj in New Delhi gekozen tot beste Arya Samadj tempel in de wereld. We mogen daar heel erg trots op zijn. Wie doneert en de foto thuis ophangt, kan meteen met trots zeggen dat hij heeft bijgedragen aan de bouw van het seniorencentrum.”

Verschillende religieuze leiders, politici en andere functionarissen hebben de Arya Dewaker gefeliciteerd met de bereikte mijlpaal. Tussen de toespraken door werd het publiek vergast op zang en dans. De organisatie komt binnenkort ook uit met een jubileumboek.

Foto’s: Sabitrie Gangapersad en Freek L. Bakker (tempel)

In 2002 werd de historische binnenstad van Paramaribo opgenomen op de werelderfgoedlijst van de Unesco. De Unesco is een  organisatie van de Verenigde Naties die in 1945 is opgericht met onder meer als doel de bewustwording van mensen voor het belang van erfgoed, bescherming en behoud van natuurlijk en cultureel erfgoed wereldwijd. De status van werelderfgoed brengt voor de Surinaamse overheid de verplichting met zich mee de historische binnenstad met de vele historische houten en bakstenen gebouwen te onderhouden. Hierbij gaat het om een bestand van circa zeshonderd monumentale gebouwen in hartje Paramaribo. Het betreft daarbij niet alleen A-monumenten zoals het presidentieel paleis, de kathedraal, het complex Fort Zeelandia, het Ministerie van Financiën, het gebouw de Waag aan de Waterkant en de Hervormde Kerk aan het Kerkplein, maar ook om kleine houten volkshuisjes.

Hoewel historisch Paramaribo kan worden beschouwd als de geboorteplaats van de Surinaamse cultuur valt in de praktijk echter weinig te merken dat Surinamers (bevolking en overheid) trots zijn op dit erfgoed. Met name de overheid laat het afweten. Er is weliswaar een Monumentenwet uit 2002 waarbij het verboden is om zonder vergunning van het Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur monumentale panden af te breken, maar in de praktijk is deze wet een dode letter. Zo is de afgelopen tien jaar twintig procent van de historische gebouwen uit de binnenstad verbrand, gesloopt, ingestort, verpauperd of gemoderniseerd. Ook het onderhoud van veel monumentale panden laat veel te wensen over.  In het overheidsbeleid wordt niet of nauwelijks het belang van het behoud van de historische binnenstad en de verdiencapaciteit door toerisme benadrukt. Vooral de historische panden die in het bezit zijn van de overheid verkeren veelal in slechte staat.

De in 1997 opgerichte Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname (SGES) heeft als hoofdtaakstelling het voorbereiden van een beheers instituut voor de monumentale panden, maar vanwege gebrekkige overheidssteun beschikt de SGES niet of nauwelijks over instrumenten om slagvaardig op te treden. De SGES is namelijk geen autoriteit die overziet, coördineert en bevoegdheden heeft. In de praktijk is zij een roepende in de woestijn wanneer het zoveelste historische pand verloren dreigt te gaan.

Het betekent niet dat er geen lichtpuntjes zijn met betrekking tot het behoud en onderhoud van historisch Paramaribo. Hierbij kan gewezen worden op de werkzaamheden van Stichting Stadsherstel Suriname die in 2011 is opgericht en samenwerkt met Stadsherstel Amsterdam. Stichting Stadsherstel Suriname is een restaurerende onderneming die historische panden aankoopt, restaureert en duurzaam exploiteert.

Daarnaast zijn er nog verschillende specifieke stichtingen die zich bezighouden met specifieke historische objecten zoals de Joden Savanne.

Als gevolg van bovenvermelde ontwikkelingen is het dan ook niet verwonderlijk dat men zich in Suriname nauwelijks bewust is van de voordelen van de monumentenstatus. Over het algemeen overheerst bij een groot deel van de bevolking een houding van ‘wan owru udu oso, yu de lapu hem fu soso’ (geciteerd in de Ware Tijd, redactioneel commentaar 25 juni 2019). De Unesco heeft zelfs gedreigd Suriname van de lijst van de World Heritage lijst te schrappen als de overheid niet meer aandacht besteedt aan de historische binnenstad.

Hoewel alle Surinamers trots zouden moeten zijn op dit werelderfgoed is het opmerkelijk dat de identificatie van de diverse bevolkingsgroepen met historisch Paramaribo verschillend is, zoals uit een onderzoek van Van Maanen (2011) blijkt. Creolen hebben in vergelijking met Hindostanen en Javanen de meeste binding met de historische binnenstad. Een verklaring voor de historische binding van Creolen met de hoofdstad is dat zij aan de oorsprong stonden van de ontwikkeling van Paramaribo ten tijde van de slavernij en de plantage-economie. De hoofdstad vormt voor deze groep een venster naar haar verleden, terwijl Hindostanen en Javanen deze historische binding met Paramaribo missen.

De bouw van historisch Paramaribo dateert uit de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog werd gebroken met de koloniale bouwstijl en werd de modernistische bouwstijl dominant. Bij het grote Surinaamse publiek is echter nauwelijks bekend dat de Nederlandse architect ir. Peter Nagel een grote stempel heeft gedrukt op modernistisch Paramaribo.

Peter Nagel (1921-1997) studeerde in 1946 in Delft af als civiel ingenieur. Tijdens zijn studie volgt hij ook architectuurcolleges en vindt hij aansluiting bij een groep hoogleraren die moderniteit in de architectuur en stedenbouw aanhangen met als ideaal ‘functionele architectuur’ waarbij constructie en uiterlijk bepaald worden door de functie van het gebouw met daarbij een voorkeur voor lichte en luchtige architectuur. De vorm moest tot het minimum teruggebracht zijn en schoonheid is daarbij geen doel op zich.

Na afronding van zijn studie is er voor Nagel echter nauwelijks werk. Nederland is bezig met de wederopbouw en er is geen behoeften aan modernisten. Hij vertrekt in 1946 naar Aruba waar zijn broer een bouw- en ontwikkelingsmaatschappij heeft. Hier werkt hij vier jaar als architect. Zijn broer besluit in 1950 ook in Suriname een bouwonderneming te starten onder leiding van Peter Nagel. De naoorlogse Nederlandse ontwikkelingshulp aan Suriname gaf een grote impuls aan bouwactiviteiten. De gebroeders Nagel krijgen echter van de Surinaamse overheid geen toestemming tot oprichting van een bouwmaatschappij. Hierop besluit Peter Nagel een ingenieurs- en architectenbureau te vestigen. Dat leverde geen problemen op aangezien op dat moment er geen architectenbureau in Suriname was. Peter Nagel kon zijn architectuuridealen in Suriname in de praktijk brengen en introduceerde daarmee het modernisme in de tot dan overwegend houtenstad Paramaribo. Nagel was een bouwmeester die het gehele bouwtraject in eigen handen hield: het schetsplan, de berekening van de sterkte van de constructies, het uitzoeken van bouwmaterialen, de bepaling van de kleuren en het ontwerp van het interieur.

Kenmerkend voor de functionele architectuur van Peter Nagel in Suriname zijn:

• Gestucte betonnen gevels met stalen ramen;
• Vaste zonwering van verticale buitenlamellen (Brises de soleil) voor de ramen die speciaal voor de tropenarchitectuur zijn ontwikkeld om verzekerd te zijn van een optimale luchtdoorstroming, terwijl de lamellen tegelijk voor optimale schaduw zorgen;
• Toepassing van gebroken wit (zacht wit) als kleur als bescherming tegen de tropische zon;
• Aandacht voor kunst in de gebouwen.

De meest bekende gebouwen die Peter Nagel heeft ontworpen vinden we in de omgeving van de Henck Arronstraat (voorheen Gravenstraat), het Kerkplein, het Onafhankelijkheidsplein en de Waterkant. Ik noem hier een aantal van deze modernistische gebouwen.

Aan de Henck Arronstraat betreft De Surinaamse Bank (1956). Rond het Kerkplein gaat het om de volgende gebouwen: Het vroegere Hoofdpostkantoor uit 1959 (thans Surpost), de Republic Bank (voorheen de Hollandse Bank Unie uit 1958), het EBS-gebouw (vroeger het OGEM-gebouw uit 1956) en het Fatum-gebouw uit 1961.

In de omgeving van het Onafhankelijkheidsplein betreft het Buitensociëteit Het Park (1954) thans het gebouw van De Nationale Assemblée, het Kabinet van de directeur van de president (voorheen het Kabinet van de Gouverneur uit 1956).

In de nabijheid van het Onafhankelijkheidsplein vinden we Hotel Torarica aan het Mr. Rietbergplein dat in 1962 werd gebouwd naar een ontwerp van Peter Nagel. Aan de Waterkant zijn dat het gebouw van de Centrale Bank van Suriname (1963) en de Centrale Markt (1968).

Zoals hierboven aangegeven had Peter Nagel ook aandacht voor kunst in de door hem ontworpen gebouwen. Ik volsta met enkele voorbeelden. Bij de hoofdingang van Hotel Torarica hangt een houten wandplastiek van tien verschillende Surinaamse houtsoorten die twee inheemsen verbeelden die de toegang bewaken. Daarnaast is in de eetzaal een muurschildering opgenomen die de verschillende bevolkingsgroepen in Suriname uitbeelden.

Bij De Surinaamse Bank zijn de diefijzers voor de ramen in de vorm van een gestileerde menselijke figuur ontworpen. In het middenstuk van elk raam is een economische activiteit uitgebeeld (bron: Nagel – De Groot).

Op de gevel van de Centrale Bank zijn op keramische tegels de economische kernactiviteiten van Suriname afgebeeld (landbouw, industrie en export).

Tenslotte wijs ik op de voorgevel van de RBTT Bank (voorheen de Hollandse Bank Unie) met een sculptuur van een vrouw met op haar hoofd een schaal met vruchten van het land. Deze sculptuur verbeeldt de Surinaamse vrouw als spil van het maatschappelijke en economische leven (bron: Nagel – De Groot).

Ook een aantal winkelpanden in Paramaribo draagt de stempel van Peter Nagel, zoals winkelpand Kirpalani (1959) op de hoek van de Maagdenstraat / Jodenbreestraat. Dit winkelpand in na 2005 onherkenbaar gerenoveerd waarbij de oorspronkelijke architectuur verloren is gegaan. Zo zijn de gevels nu bekleed met gladde aluminium beplatingen.

Voorts kunnen worden genoemd het (vroegere) Manufacturen Paleis (1961) van J.H. Issa aan het Sivaplein op de hoek van de Domineestraat / Zwartenhovenbrugstraat en het oude CHM-gebouw (1956/ 1962) op de hoek van de Dr. Sophie Redmondstraat / Steenbakkerijstraat (bron: Frits Strik).

Tot slot wil ik nog wijzen op de volgende gebouwen die door Nagel zijn ontworpen en gebouwd: Het André Kamperveen stadion uit 1953 (vroeger Suriname Stadion gebouwd in 1953), zwembad Parima (1958), het oude Startheater gebouwd in 1957 (thans een casino) op de hoek van de Zwartenhovenbrugstraat / Wagenwegstraat, het oude Postkantoor op Zorg en Hoop uit 1963, nu het kantoor van de Surinaamse Waterleiding Maatschappij (SWM) en thans geheel blauw geschilderd naar de bedrijfskleur van SWM, het Surinaamse Rode Kruisgebouw uit 1954 aan de Rode Kruislaan, het Diakonessen Ziekenhuis (gebouwd in 1962) aan de Zinniastraat en het oude Caterpillargebouw (gebouwd in 1957) op de hoek van Van ’t Hogerhuysstraat / Slangenhoutstraat .

In dit overzicht heb ik slechts een selectie opgenomen van door Peter Nagel ontworpen en gebouwde modernistische bouwwerken in Paramaribo. Ook in de districten vinden we bouwwerken van architect Nagel. Daarnaast betreffen Nagels erfenis in Suriname ook het ontwerp en de bouw van een tiental bungalows en villa’s. In Achteraf Bekeken vindt de geïnteresseerde lezer een compleet overzicht van de door hem ontworpen bouwwerken in Suriname en hun bouwgeschiedenis. In Paramaribo. De modernistische architectuur van ir. Peter J. Nagel vindt de lezer een uitgestippelde wandelroute door het centrum van Paramaribo langs 21 gebouwen die door Peter Nagel zijn ontworpen. Bij ieder gebouw vindt de lezer achtergrondinformatie. Modernistisch Paramaribo en de architect Peter Nagel zijn nauw met elkaar verbonden.

Gebruikte literatuur

– Attema, Ypie (1981). Monumentengids van Paramaribo. Zutphen: De Walburg Pers.
– Klooster, Olga, van der & Michel Bakker (2009), Architectuur en bouwcultuur in Suriname, Amsterdam: KIT Publishers
– Maanen, Eugenio, van, (2011). Colonial Heritage and Ethnic Pluralism. Its socio-psychological meaning in a multi-ethnic community. The case of Paramaribo, Surinam. Groningen: NRIT Media.
– Nagel-de Groot, Maria (2005). Achteraf bekeken. Architectuur in Suriname 1951 tot 1969. Bouwwerken ontworpen door Ir. P.J. Nagel. Z.p. In eigen beheer uitgegeven. Een digitale versie van deze publicatie is te raadplegen op: http://resolver.tudelft.nl/uuid:6d470343-15d0-4148-83d5-985745cb0e18
– Strik, Frits & Aad Lambert (2018). Paramaribo. De modernistische architectuur van ir. Peter J. Nagel. Volenmdam: LM Publishers.

Bij de foto’s:
1/2 Waterkant Paramaribo en Binnenstad Paramaribo (foto: Hans Ramsoedh)
3 Vervallen gebouwen in binnenstad Paramaribo (foto: Hans Ramsoedh)
4/5 Pand vóór en na restauratie door Stadsherstel Suriname aan de Julianastraat in Paramaribo (foto: Parbode sept. 2019)
6 Architect Peter Nagel (foto: Nagel-de Groot)
7 De Surinaamse Bank (foto: Frits Strik)
8 Het hoofdpostkantoor (foto: Frits Strik)
9 De Nationale Assemblée, voorheen Buitensociëteit Het Park (foto: Frits Strik)
10/11 Centrale Bank van Suriname en Republic Bank (foto: Frits Strik)
12 Muurschildering Hotel Torarica (foto Frits Strik)
13 Diefijzers bij de Surinaamse Bank van gestileerde menselijke figuur (foto Nagel-De Groot)
14 Sculptuur van een vrouw met een schaal met vruchten van het land (foto Nagel-De Groot)
15/16 Oorspronkelijk winkelpand Kirpalani en Huidig winkelpand Kirpalani (foto Frits Strik)
17 CHM-gebouw (foto: Frits Strik)