Inaugurele Rede President van Suriname
Chandrikapersad Santokhi
Uitgesproken op donderdag 16 juli 2020
Onafhankelijkheidsplein, Paramaribo

 

Acceptatie speech president-elect
Chandrikapersad Santokhi
Uitgesproken op maandag 13 juli 2020
De Nationale Assemblee, Paramaribo

***

INAUGURELE REDE PRESIDENT VAN SURINAME

Chandrikapersad Santokhi

Uitgesproken op donderdag 16 juli 2020
Onafhankelijkheidsplein, Paramaribo

 

Geachte voorzitter en vicevoor­zitter van de Nationale Assemblee,

Leden van het corps diplo­ma­tique,

Leden van hoge colleges van staat en van staats­in­stel­lingen,

Leden van de rechter­lijke macht

Genodigden,

Landgenoten,

Vrienden en families die buiten Suriname wonen

Dames en heren,

Laat ik beginnen met de uitgaande president en zijn team te bedanken voor hun inzet om ons land de afgelopen 10 jaar te besturen. Wat onze verschillen ook zijn, zij hadden mandaat van het volk. En ik dank hen ook voor de medewerking aan de overdracht van het bestuur.

Op 25 mei van dit jaar besloten wij samen dat het anders moest in ons land. Tijd voor nieuw leider­schap, tijd voor ander beleid. Vandaag sta ik hier, op het plein waar ons volk de veran­de­ringen eiste. Ik sta hier als uw nieuwe president, met de opdracht om voorop te lopen in het werk. Samen met u gaan we ervoor zorgen dat elke landgenoot het weer beter zal hebben. Wij willen eerlijkheid en recht­vaar­digheid, wij willen welvaart en een gelukkig volk.

Landgenoten, de verkie­zingen zijn voorbij. Ongeacht de politieke partij die we steunen, we willen allemaal dat het beter gaat met dit land. Daarmee vallen politieke verschillen weg, wij hebben hetzelfde doel. Ik nodig daarom iedereen uit om met mij en de nieuwe minis­ters­ploeg de schouders onder het werk te zetten. Om samen dat ene doel van een welvarend Suriname waar te maken. Laten wij de verant­woor­de­lijkheid nemen voor onszelf, voor elkaar en voor ons land. Laten we hebzucht, de drang naar macht en het eigen­belang aan de kant zetten.

Landgenoten, ik sta hier om u eerlijk te vertellen waar we staan en waar we naar toe gaan. Die eerlijke boodschap is dat ons land ernstige problemen heeft. En u voelt dat dagelijks aan den lijve. Alles is duurder geworden; om te wonen, om te werken; om te leven. Levensmiddelen zijn duurder geworden, bouwma­te­rialen zijn duurder geworden, medicijnen zijn soms moeilijk te krijgen, kosten om te studeren zijn niet te betalen voor vele jongeren. Bus- en boothouders wachten op hun geld, gezond­heids­werkers, leerkrachten, ambte­naren en gepen­si­o­neerden kijken steeds aan het einde van de maand bezorgd of hun salarissen gestort zijn. De werkloosheid en de woningnood zijn nog groter dan vijf of tien jaar geleden. Vooral jongeren zien hun toekomst somber in.

We moeten eerlijk zijn en elkaar de waarheid zeggen. Ons land verkeert in grote finan­ciële problemen. De staatskas is leeg, er is schaarste aan vreemde valuta en er hangt een torenhoge schuld boven onze hoofden. Instellingen die belangrijk zijn voor goed bestuur en voor de inkomsten van de staat, zijn verzwakt. De centrale bank, de belas­ting­dienst, de douane en zelfs vele minis­teries functi­o­neren onvol­doende. De slechte finan­ciële situatie is in de voorbije jaren telkens bevestigd door beoor­de­lings­bu­reaus: ons land is stelsel­matige gedown-graded. Tot begin deze week nog.

De officiële schulden worden geraamd op SRD 27 miljard. De werke­lijke schul­denlast is waarschijnlijk twee keer zo hoog als we uitgaan van een realis­tische wissel­koers. Als we straks aan het werk gaan, verwachten een groter finan­cieel gat aan te treffen en de exacte diepte daarvan is ons nog niet bekend.

Bovenop deze finan­ciële crises hebben we ook te maken met de Covid19-epidemie. En dan heb ik nog niet eens over de morele crisis waar we in zijn terecht gekomen. We moeten vaststellen dat de situatie zeer moeilijk is.

Landgenoten, ondanks deze ernstige crises, heb ik de overtuiging dat we die gaan oplossen. Ik heb daar geen twijfel over. Ik geloof namelijk in de veerkracht van ons volk. Ik geloof in de bereidheid om offers te brengen. We gaan het oplossen als we eensgezind te werk gaan.

En we weten ook hoe we het moeten oplossen. Het eerste wat ons te doen staat is om de instel­lingen van bestuur weer op poten te zetten met een deskundige leiding en trans­parant bestuur. De overheid moet weer  dienstbaar worden. We hebben alle mensen en deskun­digen nodig ongeacht hun politieke kleur, ras, etniciteit, leeftijd of gender. Ook mensen die thuis zitten met een betaald salaris of vanwege rancune thuis zijn gezet, gaan we weer oproepen hun bijdrage te leveren. Wij gaan niet accep­teren dan mensen gratis thuis zitten en betaald worden met dure belas­ting­gelden van het arme volk.

Het tweede dat zal gebeuren is dat de staats­fi­nanciën en de macro-economie weer gezond gemaakt worden. Hiervoor komt er een programma tot stabi­li­satie, herstel en groei. Voor de uitvoering van dit programma zullen wij ook de steun van inter­na­ti­onale finan­cie­rings­or­ga­ni­saties nodig hebben. Wij praten al met schuld­eisers, zodat wij aan onze verplich­tingen voldoen, en tegelijk finan­ciële ruimte scheppen om te kunnen regeren.

Het ambte­na­ren­ap­paraat zal anders moeten, effici­ënter, en vooral produc­tiever. Wij gaan nieuwe kansen bieden aan onze ambte­naren. We gaan ze trainen voor de vele nieuwe bedrijven en sectoren die we voor ogen hebben. Voor de olie-industrie, voor de groene industrie, voor de blauwe industrie, voor de ICT industrie. Er komen nieuwe mogelijk­heden die veel beter betaald zijn dan de overheid.  Delen van de overheid zullen verzelf­standigd moeten worden. En wij gaan dat doen zonder iemand brodeloos te maken.

Met de parti­cu­liere sector zal samen beleid gemaakt worden tot het scheppen van meer arbeids­plaatsen. Daarom is de ‘Sociale Dialoog’ met alle sociale partners voor belang. Alleen door een goede samen­werking tussen overheid, vakbonden en werkgevers kunnen we het probleem van de ambte­narij met succes oplossen.

De begroting gaan we weer in evenwicht brengen. Dat betekent bezui­nigen, onder andere op subsidies aan de rijken en versnelde inning van achter­stallige belas­tingen.

De onafhan­ke­lijkheid van de Centrale Bank van Suriname zal hersteld worden. Houders van vreemde valuta krijgen de zekerheid dat hun gelden veilig zijn. Wij willen dat iedereen zijn geld weer veilig kan zetten bij de banken in Suriname. We mikken op een realis­tische markt­con­forme wissel­koers die door iedereen gebruikt wordt. We gaan zuiniger moeten omgaan met de schaarse dollars. We moeten een zuiniger import­beleid voeren en hande­laren die alleen leven van import en de dure dollars van de staat gebruiken, gaan we vragen export­be­drijven op te zetten zodat ze helpen om dollars te verdienen en meer werkge­le­genheid ontwik­kelen.

Wij gaan de dialoog tussen overheid, bedrijfs­leven, vakbe­weging en maatschap­pe­lijke groepen verbe­teren. De structuur is al aanwezig via de Sociaal Economische Raad, het Suriname Business Forum en het Arbeids Advies College.

Landgenoten, de maatre­gelen die we moeten nemen zullen offers vragen. Offers die we gezamenlijk moeten brengen. Dit moeilijke pad gaan we afleggen, door eerlijk te zijn, met disci­pline en deskun­digheid. Want u heeft recht op ontwik­keling van stad, district en binnenland; u heeft recht op goede scholen, gezond­heids­centra en sport­fa­ci­li­teiten. Maar met een lege staatskas en een kapot overheids­ap­paraat komt die ontwik­keling er niet. Daarom moeten we eerst maatre­gelen treffen en offers vragen om samen het moeilijke pad af te leggen. En ik weet dat we als Surinamers een ongekende veerkracht hebben.

En we gaan zorgvuldig te werk. Mensen die nu in grote armoede leven en kwetsbare personen mogen niet het slacht­offer worden van de maatre­gelen. Wij zullen deze lasten daarom vooral leggen op de sterkste schouders. Als één van de eerste maatre­gelen komt er tijde­lijke solida­ri­teits­heffing voor politici. Ook het bedrijfs­leven gaan we een bijdrage vragen. Maar de grootste bijdrage zal moeten komen van de belas­ting­ont­duikers. We zullen zorgen dat de zwaarste lasten worden gedragen door de sterkste schouders.

In de afgelopen 5 jaren heb ik elke dag geluisterd naar de mensen op straat toen ik Meet-The-People liep. De afgelopen maand heb ik geluisterd naar de inzichten van meer dan 100 maatschap­pe­lijke groepen en politieke partijen. Dat was inspi­rerend. Iedereen, niemand uitge­zonderd, beseft dat we eerst door een dal zullen gaan voor we omhoog klimmen. En wat ik vooral hoorde was enthou­siasme, onder­steuning, motivatie, de wens om aan te pakken, en leider­schap op alle niveaus en overal in het land. Datzelfde heb ik ook gehoord toen ik huis aan huis liep in de dorpen in het binnenland, in de boiti’s en districten, en in de wijken van Paramaribo. Overal in ons land kwam ik inspi­rerend leider­schap tegen. Daar zag ik de veerkracht van ons volk. Het gaf mij hoop en vertrouwen dat wij ondanks de grote problemen ons land weer kunnen opbouwen. Wij moeten samen­werken met de grass­roots van de gemeen­schap: hun leider­schap onder­steunen, hun plannen en ideeën helpen waarmaken. Dat brengt ontwik­keling van binnenuit, inclusief, en verankerd in de gemeen­schap zelf.

Overigens kan ik u alvast beloven dat zodra de COVID situatie het weer toelaat ik bezoeken aan het hele land zal brengen om verder met u te praten.

Op het fundament van een gezonde macro-economie en een sterk bestuurlijk apparaat, komt er weer groei. In de tradi­ti­onele grote sectoren van goud, olie, handel, landbouw en visserij, maar ook de vele kleine bedrijven in toerisme, en de ICT-sector.

Wij zullen werken aan een inclu­sieve en gediver­si­fi­eerde economie met ruimte voor iedereen die wil onder­nemen. Voor micro‑, klein- en midden­be­drijven komen er voorzie­ningen om ze snel en makkelijk op weg te helpen. Ook de verkopers van worst en schaafijs, van dosi, kwak en bara, van saoto en tjauw min zijn belangrijk en mogen groeien. En als vis en cassave uit het binnenland niet de markt kan bereiken omdat het transport moeilijk is, dan is het onze verant­woor­de­lijkheid om ervoor te zorgen dat die producten de markt wel bereiken, dat ook de bedrijven in het binnenland tot bloei komen. Dit alles gaat meer werkge­le­genheid scheppen.

Een belangrijk deel van de overheid is onder­ge­bracht in parastatale bedrijven en organi­saties. Zij die zitten in strate­gische productie zoals water en energie, blijven in de boezem van de staat, maar moeten gauw econo­misch gezond gemaakt worden. Niet strate­gische staats­be­drijven en instel­lingen zullen worden afgestoten, tenminste als parti­cu­lieren de diensten goedkoper en met betere kwaliteit kunnen leveren.

 Het volk zal meer inspraak krijgen in het bestuur. Er komt regel­matig overleg tussen regering, sociale partners, maatschap­pe­lijke organi­saties religieuze organi­saties en functi­onele groepen. Daartoe hoort ook het tradi­ti­oneel gezag. We denken aan ‘mini-kroetoes’ om mensen te betrekken bij het beleid om hun problemen op te lossen.

Landgenoten, naast deze zaken moeten we ook het bestuur van ons land onder de loep nemen. Wij gaan de Grondwet en de Kiesregeling evalueren en indien nodig ook herzien. Ministeries, openbare diensten, insti­tuten en staats­be­drijven zullen gedepo­li­ti­seerd worden en in dienst staan van de hele gemeen­schap. Heel belangrijk is dat de decen­tra­li­satie van districten en ressorten weer wordt opgepakt, want mensen kunnen veel in hun eigen wijk echt wel zelf inrichten en besturen.

Het sociaal stelsel zal hervormd worden, om mensen te steunen en uit de cirkel van armoede te breken. Tehuizen en mensen met een beperking zullen beschikken over voldoende middelen. En wij zijn het aan de gepen­si­o­neerden verplicht dat zij tijdig hun geld ontvangen. De pensi­oenen en uitke­ringen zullen gelei­delijk weer waardevast gemaakt worden.

Er zal gezorgd worden dat er voldoende medicijnen en hulpmid­delen zijn. Ook kinderen en ouderen die aan hun lot zijn overge­laten gaan we weer een goede zorg en toekomst bieden. Jongeren en studenten, jullie krijgen weer allemaal de kans om onderwijs te volgen en jezelf te ontwik­kelen tot een toekom­stige topsporter, vakman, weten­schapper of bestuurder.

In de gezond­heidszorg komt het accent te liggen op preventie; dat is altijd beter, goedkoper, en voor iedereen bereikbaar. En het zal meer gaan om de complete gezondheid met aandacht voor voeding, sport en geeste­lijke gezondheid; dat zijn belang­rijke delen die bij de gezond­heidszorg veel meer naar voren gehaald moeten worden. De zorg wordt slimmer en beter georga­ni­seerd. Het Staatsziekenfonds wordt hervormd, de wet Nationale Basiszorgverzekering wordt herzien en de rol van de openbare gezond­heidszorg wordt belang­rijker.

Bij het huisves­tings­beleid zoeken we samen met o.a. banken naar wegen om finan­ciering van woningbouw te verge­mak­ke­lijken. Particulieren bouwen sneller, beter en goedkoper dan de overheid. En er komt een stelsel van huursub­sidies voor wie dat nodig is. Voor jongeren en afgestu­deerden, die zelf kunnen bouwen, komen er bouwkavels.

Landgenoten, wij zijn een etnisch, cultureel en religieus diverse samen­leving en staan bekend als een harmo­nieus volk. Er komt cultuur­beleid tot bevor­dering van bekendheid en respect voor elke groep, maar wij moeten wel steeds de gemeen­schap­pe­lijke bestemming als natie voorop­stellen. Eenheid in verschei­denheid, daar gaat het om. In dat kader zullen aan de univer­siteit bijzondere leerstoelen gevestigd worden voor onderzoek naar- en behoud van het culturele erfgoed van de bevol­kings­groepen.

Er zal meer aandacht komen voor ruimte­lijke ordening voor een planmatige en duurzame ontwik­keling. Wijken, buurten en dorpen worden zo aangelegd dat ze uitno­digen tot gezonde gemeen­schappen en bescherming van het milieu. Alle districten zullen meedoen in dit plan tot ruimte­lijke ordening en een duurzame verbe­tering van woon- en leefklimaat.

De grond is er om op te wonen en te leven, om erop te produ­ceren. Er komt toezicht op de naleving van de voorwaarden voor de grond­uit­gifte. Speculatie met grond zal effectief worden ontmoedigd. En de grond­huur­titel zal worden afgebouwd en omgezet in erfpacht. Leegstaande percelen, gras op de bermen, ondoor­dacht bermbeleid, en boedel­vraag­stukken gaan we duurzaam voor eens en altijd oplossen met wetgeving en belas­ting­maat­re­gelen.

Suriname beschikt over een rijke biodi­ver­siteit. Het milieu is van ons allemaal. Dat geeft ons tevens de verant­woor­de­lijkheid om er goed voor te zorgen zodat het ook voor de komende generaties goed leefbaar blijft. Zo moeten we de kwetsbare kust beschermen, zodat gebieden niet onder water lopen door zeespie­gel­stijging of wegspoelen door erosie.

De veiligheid van mens en milieu in produc­tie­pro­cessen krijgt meer aandacht. In de klein­schalige goudwinning zullen we het gebruik van kwik uit-faseren. We gaan meer inkomsten vragen uit de mijnbouw­sector omdat de schade aan de natuur te groot is. Iedereen moet dat nu beseffen.

Jong en vooral oud zullen moeten bijdragen aan een schone woon- en leefom­geving, aan een schoon Suriname. Daar valt ook het terug­dringen van geluids­overlast onder.

Wij zullen het gronden­rech­ten­vraagstuk en de positie van het tradi­ti­oneel gezag, waar al zo lang over wordt gepraat, oplossen, zodat er rechts­ze­kerheid komt voor de tribale gemeen­schappen.

 De rechter­lijke macht heeft het niet makkelijk gehad, maar ze is onafhan­kelijk en integer gebleven, en heeft zo de rechts­staat overeind gehouden. Wij danken hen daarvoor. Een sterke onafhan­kelijk functi­o­ne­rende rechter­lijke macht, met een sterk vervol­gings­ap­paraat, is in ieders belang. Wij zullen zorgen dat de rechter­lijke macht, net als de wetge­vende macht, een eigen onafhan­ke­lijke begroting krijgt. Uiteindelijk heeft iedereen er belang bij de rechts­zaken snel afgehandeld worden.

Alle grote projecten, concessies, leningen en overeen­komsten van staatswege, zullen op recht­ma­tigheid en doelma­tigheid worden onder­zocht, en waar nodig zal straf­rech­telijk onderzoek worden gevraagd. Er komt een speciale openbare aanklager voor onderzoek naar corrup­tie­zaken.

De buiten­landse dienst zal gereor­ga­ni­seerd worden om de doelen te halen van human devel­opment, een solidaire en vredige wereld­ge­meen­schap, een duurzame natuur­lijke omgeving en veiligheid. Wij hebben voor de Sustainable Development Goals 2030 getekend en zijn gecom­mit­teerd om deze doelen te halen.

Wij gaan Suriname verschonen van het imago van drugs­door­voerland. En we zullen voorrang geven aan de agenda tot het elimi­neren van risico’s van witwassen en terro­ris­me­fi­nan­ciering. Ook de toename in mensen­smokkel gaat hard worden aangepakt. Met prioriteit zullen wij assis­tentie vragen aan inter­na­ti­onale organi­saties bij de bestrijding van corruptie en de weder­opbouw van een gezonde macro-economie.

Bijzondere banden koesteren wij met onze buurlanden Brazilië, Guyana en Frans-Guyana, en de Caricom, waar wij een verge­lijkbare historie mee hebben. Eveneens zullen wij bijzondere banden onder­houden met de landen en gebieden van oorsprong van onze bevolking met name in Afrika, China, India, en Indonesië. En wij hechten aan goede relaties met de Verenigde Staten van Amerika en Europa, in het bijzonder Nederland waar veel van onze familie en vrienden wonen.

De diaspo­rage­meen­schap is deel van onze natie. Ze wonen in het buitenland maar hun hart ligt ook hier. Niet alleen het reizen, met name tussen Nederland en Suriname, wordt verge­mak­ke­lijkt, wij gaan ook de econo­mische, culturele en sport samen­werking aantrekken. Er komt een Diaspora-instituut om dit te struc­tu­reren.

 Hoewel wij beschouwd worden als een veilig land, moeten we vaststellen dat de veiligheid en het veilig­heids­gevoel ernstig terug­ge­lopen zijn. Criminaliteit en corruptie werden onvol­doende bestreden. Veiligheid is een basis­recht en we zullen dat terug­geven aan burgers en bedrijven.

De Covid-19 infectie heeft in korte tijd het leven drastisch veranderd. Niet alleen in Suriname, maar in de hele wereld. Ook bij ons zijn de gevolgen merkbaar. Gesloten scholen, bedrijven die moesten sluiten, medewerkers die leerden om van huis uit te werken. Reizen werd minder logisch, en zelfs familie- en vrien­den­bezoek is verminderd.

Maar er zijn ook positieve kanten, want er is minder druk op het milieu. Er is meer erkenning gekomen voor vaak onzichtbare werkers, in de gezond­heidszorg en elders. En plotseling blijkt het wel mogelijk dat iedereen voorlichting geeft over gezonde voeding.

Covid-19 maakt duidelijk wat werkelijk belangrijk is in het leven; en het geeft de gelegenheid om ons leven beter in te richten. Die nieuwe inzichten zullen wij meenemen voor een betere en veiligere gemeen­schap.

Voor nu zullen wij de middelen die over zijn van het noodfonds, zo goed mogelijk besteden en zoeken naar zo veel als mogelijk een norma­li­satie van het dagelijks leven. We blijven zorgen voor de nodige finan­ciële injecties vooral voor de mensen die zwaar zijn getroffen met hun gezin, zodat zij ook het leven weer kunnen oppakken.

Deze coalitie heeft nu de verant­woor­de­lijkheid gekregen het land weer op te bouwen. Het zal niet makkelijk gaan, zonder geld, met een zwakke overheid en torenhoge schulden. Maar hoe moeilijk het ook zal zijn, wij gaan het land weer opbouwen, want dit is ons Suriname. Wij zijn het land van de oorspron­ke­lijke Inheemsen, maar ook van de Marrons, die de vrijheid kozen vol onzekerheid en gevaar, in plaats van slavernij. Wij zijn de nakome­lingen van Chinezen, Hindoestanen, Javanen, Buru’s en Libanezen, die met lege handen kwamen, maar een beter morgen maakten.

Dit is het land van Pater Donders, Sophie Redmond en Laxmipersad Mungra, arm geboren, maar altijd klaar­ge­staan voor hun medemens. Dit is het land van Lachmon, Weidman, Pengel en Soemita. En van Essed, Wijntuin en Sedney.  En dit is ook het land van jonge politici zoals Curtis en Pakito en anderen die een volgende keer wel gekozen zullen worden. Dit is het land van onze vaders en moeders, die weinig hadden, die als slaaf of contract­ar­beider werden gebruikt, die werden mishandeld, verhandeld, vermoord, maar erin slaagden om ons een beter Suriname na te laten.

Dit is het land van de nul-optie, toen wij niet wisten of wij zouden kunnen rekenen op steun van buiten. Steun van buiten is ook vandaag zeer welkom, maar de basis van onze weder­opbouw ligt bij onszelf: wij zullen weder opbouwen, met of zonder externe steun.

Het vertrouwen dat wij in de toekomst hebben, moeten we omzetten in daden en resul­taten. Iedereen kan bijdragen.

Als uw bedrijf ondanks de moeilijke situatie blijft werken, hebt u geholpen aan de weder­opbouw van Suriname. Als u als politieman, verpleegster, onder­wijzer, uw werk naar eer en geweten doet, en zich blijft inzetten, hebt u bijge­dragen aan de weder­opbouw.

Ik weet van veel mensen en bedrijven, dat zij armen en tehuizen helpen en anoniem willen blijven. Wij danken ze, ze helpen aan de weder­opbouw. Als u een werkloze jongere bent in de ghetto, maar u helpt om uw wijk veilig te houden, en u beschermt de kinderen en ouderen in de straat, dan hebt u bijdragen.

Als u dat elke dag tenminste een keer doet, dan hebt u een grote bijdrage geleverd. Iedereen, zonder uitzon­dering kan meewerken, en Suriname samen weer opbouwen.

Landgenoten, dat wij vandaag hier voor u staan is mede mogelijk gemaakt door velen die voor- en achter de schermen heel hard hebben gewerkt. We zijn hen allemaal erken­telijk voor hun inzet en steun. Zonder iemand verder te kort te doen, wil ik twee bijzondere groepen van werkers bedanken, die in deze moeilijke Covid19-epidemie onver­moeibaar hebben gewerkt voor de samen­leving. Ten eerste dank aan alle verpleeg­sters en medici voor de bescherming van onze landge­noten, dankzij u zijn veel levens gered. Ten tweede, dank ik alle onder­wijzers en docenten voor hun inzet om onderwijs te verzorgen onder de moeilijke omstan­dig­heden, u heeft onze jongeren gered, de toekomst van Suriname.

Landgenoten, het is mij een eer en voorrecht om vandaag uw president te zijn, president van dit trotse Surinaamse volk. Samen met u, samen met de kracht van de Schepper, gaan we Suriname weer naar grote hoogten stuwen.

Ik dank u

God zij met u;

God zij met Suriname.

***

ACCEPTATIE SPEECH PRESIDENT-ELECT

Chandrikapersad Santokhi

Uitgesproken op maandag 13 juli 2020

De Nationale Assemblee, Paramaribo

 

Meneer de Voorzitter,

Wans ope tata komopo, wi moe seti kondre boen

Dít, meneer de voorzitter, dít is de heilige opdracht waarmee we de komende vijf jaar elke dag aan het werk gaan. De opdracht om Suriname te verheffen tot de bloeiende natie waar ons volk recht op heeft.

Elke dag weer zal ik als president de vraag stellen: draagt wat we doen, bij aan een beter Suriname? Draagt het bij aan een recht­vaar­diger leven voor onze landge­noten? Dat wordt de nieuwe norm. We nemen afscheid van persoonlijk belang en eigen gewin. De burger van Suriname staat vanaf nu centraal.

Via u, meneer de voorzitter, richt ik me graag tot de leden van dit hoogste college van staat van ons land. En, met uw toestemming, ook tot de hele natie.

Vandaag heeft u als leden van De Nationale Assemblee met deze verkiezing laten zien dat onze democratie nog werkt. Laten we onze democratie, ons rechts­systeem koesteren. Laat De Nationale Assemblee weer het echte huis van het volk zijn. Als president beloof ik dat ik naar dit huis van het volk zal komen om regel­matig verant­woording af te leggen. Om in een open debat van gedachten te wisselen. Ook u, leden van dit huis, heeft ook een grote verant­woor­de­lijkheid. U mag die niet verzaken.

Ik dank de leden van dit college, die mij hebben gekozen in het ambt van president van dit bijzondere land. Het is een voorrecht om dit ambt te mogen vervullen en ik aanvaard die opdracht met eerbied en respect.

En ik dank ook iedereen, binnen en buiten deze muren, die eraan heeft bijge­dragen deze verkiezing mogelijk te maken.

Aan alle landge­noten, die ik de afgelopen jaren heb gesproken tijdens mijn ontmoe­tingen door het hele land, zeg ik: u heeft mij aange­hoord en ik heb naar u geluisterd. En ik heb ook uw noden gezien en gehoord. Ons land wordt vanaf nu geleid door mensen zoals u en ik. Gewone mensen, uit alle lagen van de bevolking, uit alle districten. U bent ons, wij zijn u.

Ik dank ook in het bijzonder mijn vrienden, mijn politieke kameraden, mijn partij­ge­noten en struc­turen, mijn medestrijders hier en in de diaspora; en natuurlijk een speciaal woord van dank aan mijn familie, mijn kinderen en mijn partner Melissa. Hun onvoor­waar­de­lijke steun is mij dierbaar en maakt het mogelijk de zware taken die voor ons liggen te vervullen.

Meneer de voorzitter, we ronden met de verkiezing van president en vicepre­sident het proces af van een lange, intense en soms harde verkie­zings­cam­pagne. Vanaf dit moment begint een nieuwe fase.

Vanaf dit moment begint het proces om samen met De Nationale Assemblee, samen met de nieuwe regering, samen met maatschap­pe­lijke groepe­ringen en samen met de gehele bevolking te werken aan de weder­opbouw van Suriname.

En we zullen dat doen door eenheid te tonen. Eenheid in leider­schap, eenheid in beleid en eenheid in bestuur. De regering die we vormen, zal coherent beleid voeren, waar alle minis­teries moeten samen­werken aan het ene doel: de weder­opbouw van Suriname.

Meneer de voorzitter, zonder die eenheid heeft ons land geen toekomst. En ik wil er geen doekjes om heen winden. Laat ik duidelijk zijn: we staan met ons land aan een finan­ciële afgrond. We balan­ceren op het randje van een inter­na­ti­onale default. Er heerst zorg over de vraag hoe wij elke maand de salarissen moeten betalen en medicijnen moeten aanschaffen. De kas is zo goed als leeg. En ik wil dat we allemaal dit goed beseffen.

De erfenis die ons wordt achter­ge­laten is met geen pen te beschrijven. Naast de gezond­heids­crisis door de Covid19-epidemie, wisten wij dat we vooral een grote finan­ciële crisis het hoofd moesten bieden. Deze finan­ciële crisis, overtreft echter alle ‘worst case-scenario’s’ die we hadden bedacht. Het is vele malen erger dan we voor mogelijk hebben gehouden.

Dat betekent meneer de voorzitter, dat ik hier en nu een oproep doe aan alle Surinamers om de rijen te sluiten. Om gezamenlijk de crises te lijf te gaan. Ik ben er van overtuigd dat we de crises zullen oplossen. Het gaat ons ook lukken. Maar daarvoor is nodig dat we elkaar vasthouden en schouder aan schouder de problemen aanpakken.

We hebben geen tijd te verliezen. We hebben geen tijd voor allerlei spelletjes, politieke trucjes en foefjes. Ik ga daar ook niet aan meedoen en er tijd aan verspillen.

Het is nu tijd om als volwassen mannen en vrouwen samen te werken om het land uit de crisis te halen. Om het land weer op te bouwen. Om onze kinderen en klein­kin­deren een goede toekomst te geven. Dat is de oproep die ik vandaag doe aan eenieder.

De contouren van ons beleid en aanpak zal ik uiteen­zetten tijdens de regerings­ver­klaring bij de start van het nieuwe parle­men­taire jaar in oktober 2020.

Meneer de voorzitter, ik sta hier als Surinamer. Gekneed uit de vruchtbare klei van dit land, gevormd door de normen en waarden van mijn ouders, met wortels in alle rassen en geloven van ons mooi Suriname. Een deel van die prachtige bromtji djarie, die we samen vormen. Ik zeg dat meneer de voorzitter, omdat deze visie van eenheid in verschei­denheid de drijfveer is in mijn leven. Respect voor de ander en op basis van dat respect samen werken aan de toekomst. Met dat respect hebben we ons mandaat gekregen, en met dat respect voor volk en vaderland zal ik mijn taken als president straks ook vervullen.

Meneer de voorzitter, ik begon met een voor mij inspi­re­rende regel uit ons Volkslied, …wi moe seti kondre boeng. En dat meneer de voorzitter is precies wat we gaan doen. w’o set’en.

Meneer de voorzitter er is veel te doen en we doen dat met steun van eenieder en de kracht die ons door de schepper is gegeven:
God zij met ons Suriname, Hij verheff’ ons heerlijk land

Ik dank u.

You can fool some people all of the time,

You can fool all people some of the time,

But you cannot fool all people all of the time.

Abraham Lincoln 1858

Van de Britse oud-premier Winston Churchill is de uitspraak dat de democratie de slechtste staatsvorm is die hij kende op alle andere na die zijn beproefd. Zijn uitspraak impli­ceert dat het democra­tische systeem imperfect is en gevaren met zich mee brengt. Het is namelijk de democratie die de verkiezing van populisten of politieke ratten­vangers mogelijk maakt. In een democratie hebben kiezers het laatste woord. Hoe vaak wordt niet gezegd dat de kiezer altijd gelijk heeft. Deze stelling komen we vaak tegen in politi­co­lo­gische (hand)boeken en klinkt vaak op het eerste gezicht als een vanzelf­spre­kendheid. Het is echter tegelijk een dooddoener omdat ‘de kiezer’ niet bestaat, net zomin als ‘de politiek’. Vaak wordt hiermee bedoeld dat we de wil van de kiezer serieus moeten nemen. Deze uitspraak wordt meestal in de mond genomen door hen die zich kunnen vinden in de verkie­zings­uitslag. Ik hecht grote waarde aan de democra­tische rechtsvorm, maar voeg gelijk hieraan toe dat in mijn optiek de kiezer niet altijd gelijk heeft. We kennen recente voorbeelden die aantonen dat de kiezer incom­pe­tente politici (Trump in de VS, Bolsonaro in Brazilië) een mandaat heeft gegeven, om over het verleden maar te zwijgen. Het blijft uiteraard een groot raadsel waarom de kiezer in beide landen een president heeft gekozen die incom­petent, vrouw­on­vrien­delijk en openlijk een racist is. Aanhangers van Trump zien hem vooral als iemand die de VS weer groot kan maken (Make America Great Again). Bolsonaro ziet Trump als zijn grote voorbeeld en voor hem geldt ook Brazilië eerst. Voor Bolsonaro geldt voorts dat hij de militaire dictatuur verheer­lijkt, zoals die in Brazilië tussen 1964 en 1985 bestond. Beide voorbeelden illustreren dat ondanks de ‘heilige democra­tische methode’ heel gemak­kelijk populisten en politieke ratten­vangers via de democratie aan de macht kunnen komen. Zij gedijen in een klimaat waarbij (een deel van) de bevolking weinig vertrouwen heeft in politieke insti­tuties in combi­natie met sociale onvrede onder brede lagen van de bevolking. Deze politici werpen zich vervolgens op als de vertolker van de onvrede met de belofte de problemen op te lossen. Met populisten als leiders heeft een land niet de leiders die het verdient (omdat dit opgevat kan worden als eigen schuld dikke bult) maar wel de leiders die het kiest. Met hun stem hebben kiezers in een democra­tisch bestel echter wel een corri­gerend instrument in handen. Met de leuze Change, Yes We Can! wist Barack Obama in 2008 Amerikaanse kiezers te bewegen om te kiezen voor veran­dering. Mahatma Gandhi wees burgers op het nemen van eigen verant­woor­de­lijkheid: ‘Wees de veran­dering die je in de wereld wilt zien’.

Politieke ratten­vanger

In mei 2010 kozen Surinaamse kiezers voor een populist en politieke ratten­vanger: Desi Bouterse. Hij werd in 2010 in De Nationale Assemblée (DNA) langs democra­tische weg gekozen als president van Suriname. Voor de kiezer had Desi Bouterse en zijn partij (NDP) in 2010 de kroniek van een aange­kon­digde ontgoo­cheling moeten zijn. Onder leiding van coupleider Bouterse verpau­perde Suriname tussen 1980 en 1987. De voor­naamste binnen­landse produc­tie werd geleverd door de bankbil­jet­tenpers waarmee de binnen­landse geldvoorraad werd opgevoerd. Toen de militairen in 1987 terug­keerden naar de kazerne lieten zij een failliete boel achter. Hij geldt ook als de architect van de regering-Wijdenbosch tussen 1996 en 2000. De erfenis van deze regering was dat haar beleid Suriname in de grootste econo­mische crisis in de historie van het land stortte. Suriname was in vier jaar tijd totaal verarmd en de economie was vrijwel kapot gemaakt. In deze jaren begon een proces van crimi­na­li­sering van de staat in Suriname doordat de drugs­maffia onmis­kenbaar greep had gekregen op de politiek, economie en het opspo­rings­ap­paraat. Deze door de NDP gedomi­neerde regering werd een regering van Baas en Bazen(naar Buddingh’, De geschie­denis van Suriname 2012; p. 388).In juli 1999 werd onder­tussen Bouterse bij verstek door een Nederlandse rechtbank veroor­deeld tot zestien jaar gevan­ge­nis­straf. Uiteindelijk werd hij in juni 2000 in hoger beroep tot elf jaar cel veroor­deeld wegens betrok­kenheid bij een cocaï­ne­transport naar Nederland.

De (Nieuw)Front-regeringen (coalitie van de tradi­ti­onele etnische partijen) hadden voor econo­mische stabi­liteit gezorgd na de failliete boedel die zij hadden geërfd. De brood­nodige sanerings­maat­re­gelen leidden echter wel tot onvrede onder brede lagen van de bevolking waarvan politieke ratten­vangers zelf veroor­zakers waren en weer profi­teerden. Bouterse wist dan ook in 2010 het reservoir van gevoelens van margi­na­li­sering, sociaal­eco­no­misch en politiek onbehagen bij grote delen van de bevolking aan te boren en politiek te kanali­seren. Hoewel hij inmiddels officieel verdachte was in het Decemberproces was dat in Suriname geen beletsel voor het bekleden van een hoge politieke functie. Veel, vooral jonge, kiezers hadden behoefte aan veran­dering, aan een new car smell. In 2010 koos Suriname een president van wie zijn aanhang en partij vonden dat met hem, ondanks zijn verleden, neks no fout was [vrij vertaald ‘doe niet moeilijk, alles kan en alles mag’]. Bouterse begon enthou­siast aan een waslijst met megalomane projecten (de bouw van een diepzee­haven, de aanleg van dammen en water­kracht­cen­trales, de bouw van een brug over de Corantijnrivier, de aanleg van een weg naar Brazilië, de aanleg van een tramlijn tussen Paramaribo en Onverwacht et cetera) zonder dat duidelijk was hoe de plannen gefinan­cierd zouden worden. Luchtkastelen vlogen Surinamers sinds 2010 om de oren. Na vijf jaar waren er van zijn beloftes echter niet veel gerea­li­seerd. De regering-Bouterse I (2010–2015) maakte zich niettemin populair door een jaar voor de verkie­zingen in 2015 een aantal populis­tische maatre­gelen te nemen: er kwam een algemene pensi­oenwet, een nationale basis­zorg­ver­ze­kering en een minimum uurloon. Daarnaast werden in januari 2015 de kinder­bijslag en de Algemene Oudedagsvoorziening verhoogd. Voorts kregen basis­school­kin­deren na school gratis eten en opvang. Onderdeel van het populis­tisch beleid van de regering-Bouterse was de forse uitbreiding van het overheids­ap­paraat. Het betekende in concreto dat econo­mische stabi­liteit werd opgeofferd aan de uitvoering van het sinter­klaas­beleid van Bouterse. De verkie­zingen in mei 2015 leverden de NDP met deze populis­tische maatre­gelen dan ook een histo­rische monster­over­winning op met zesen­twintig zetels (van de 51 zetels van DNA).Na de euforie onder de NDP-aanhangers ontwaakten zij met een kater uit hun roes: de staatskas was leeg, de econo­mische groei was rond de nul procent en de hulp van het IMF werd ingeroepen. De econo­mische crisis was de ergste sinds de onafhan­ke­lijkheid en opeens was er het besef dat Suriname onder de regering-Bouterse zich had laten af- en misleiden door brood en spelen.

Pe a moni dé: Tralala

Vijf jaar later (2020) is de situatie nog alarme­render: de staats­schuld die onder­tussen meer dan SRD 21 miljard (USD 3 miljard) bedraagt, inter­na­ti­onale finan­ciële instel­lingen die waarschuwden voor monetaire finan­ciering door de Centrale Bank van Suriname (CBvS) en dat het ongebrei­delde leengedrag van de NDP-regering het land naar de afgrond zal leiden. Surinames krediet­waar­digheid werd zelf door krediet­be­oor­de­laars (Fitch Ratings en Standard &Poor’s) verlaagd van ‘B‑min naar CCC+’, een junkstatus waarbij lenen moeilijk wordt en alleen tegen zeer hoge rente. Een land waar je liever geen zaken meedoet. Deze krediet­be­oor­de­laars achten de kans klein dat Suriname zijn schulden zal kunnen aflossen. Op dit moment is het belang­rijkste ‘wapenfeit’ van president Bouterse het strooien met voedsel­pak­ketten voor het armste deel van de bevolking in plaats van duurzame ontwik­keling.

Bij dit alles volgde in januari 2020 het monetair drama waarbij de regering ruim honderd miljoen US dollar van de kasre­serves van de commer­ciële banken (parti­culier geld) die waren onder­ge­bracht bij de CBvS heeft gebruikt voor overheids­uit­gaven zonder dat de banken hiervan op de hoogte waren. Het precieze bedrag is nog steeds ondui­delijk. Zo worden er ook bedragen genoemd van 250 miljoen USD tot zelfs ruim 300 miljoen USD. Banken zijn maandenlang misleid en verkeerd geïnfor­meerd. Critici spreken van ‘gestolen kasre­serves’, de ‘grootste bankroof aller­tijden’ en ‘diefstal met voorbe­dachten rade’. Pe a moni dé? [Waar is het geld gebleven?] is de vraag die iedereen in Suriname bezig­houdt. De paladijn van Bouterse, vice-president Ashwin Adhin, bestem­pelde aanvan­kelijk deze hele kwestie als nep nieuws van ‘neppe mensen’ om vervolgens later te verklaren dat de kasre­serves waren gebruikt voor de import van aardap­pelen [aloe in het Hindostaans], uien en valuta inter­venties. Onder de bevolking kreeg de vice-president de bijnaam van Aloe Baba. En de reactie van de president?Hij gaf tijdens een perscon­fe­rentie aan dat twintig van de honderd miljoen USD was uitge­geven aan ‘tralala’: de ‘grote baas’ hing de vermoorde onschuld uit en zijn perscon­fe­rentie was dan ook een knap staaltje a‑no-mi-vertoning [ik ben niet verant­woor­delijk, maar anderen]. Op de perscon­fe­rentie werd duidelijk dat hij de regie kwijt was: hij sprak met een dikke tong, wauwelde, bazelde, zwamde en zeverde, en de meest gestelde vraag onder de aanwezige journa­listen bij de perscon­fe­rentie was of hij dronken was.

Met nog twee maanden voor de verkie­zingen dacht de regering met gelegen­heids­wet­geving de economie te herstellen die op dit moment in een drama­tische vrije val is terecht­ge­komen. Om de op hol geslagen dollar­koers omlaag te krijgen en de ontwaarding van de SRD tegen te gaan is door de coalitie in DNA op slinkse wijze een valutawet (Wet Controle Valutaverkeer en Transactiekantoren)uit de jaren tachtig doorge­drukt. In grote lijnen komt deze nieuwe wet erop neer dat overal slechts de door CBvS vastge­stelde wissel­koers mag worden gehan­teerd bij trans­acties. Het is verboden om vreemde valuta te kopen bij cambio’s of anderen en geldwis­sel­kan­toren mogen valuta die zij bij het publiek opkopen alleen aan banken verkopen. Oppositie en finan­ciële insti­tuten (CBvS, bankiers­ver­e­niging en cambio­houders) voelden zich misleid omdat zij benaderd waren om commentaar te geven op de Wet Toezicht Geldtransactiekantoren maar vervolgens gecon­fron­teerd werden met een geheel nieuwe wet. Deze wet zal een herhaling van de econo­mische ineen­storting uit de jaren tachtig betekenen toen er een enorme kapitaal­vlucht plaatsvond omdat bedrijven niet meer inves­teerden, de officiële koers een lachertje werd, de zwarte markt ging bloeien, goederen vanwege de zware markt koers schaars en peperduur werden, de koopkracht achteruit ging en de werkloosheid en armoede toenamen. De Wet Controle Valutaverkeer en Transactiekantoren past bij een totalitair regime in een ontwrichte samen­leving. Critici van dit ‘onuit­voerbaar gedrocht‘ spreken dan ook van ‘georga­ni­seerde misdaad, insti­tu­ti­o­na­li­sering van corruptie en een maffiawet’.

Samenvattend kan worden gesteld dat de finan­ciële en sociaal­eco­no­mische situatie van Suriname in 2020 nog erger is dan die in 2000 toen de regering-Wijdenbosh na massale protesten naar huis ging. Onder president Bouterse kreeg de klepto­cratie ruim baan, een nyan patu-regering [graaien in de staatskas] waarbij ex-militairen, vrienden en familie van Bouterse Suriname zijn gaan beschouwen als een persoonlijk wingewest. Ondertussen grijpt de armoede om zich heen in Suriname. Illustratief is een WhatsApp-bericht dat ik kortge­leden ontving van een jeugd­vriend in Suriname. Op mijn vraag hoe het hem en zijn gezin verging, antwoordde hij: ‘A libi tranga, mi’e poesing wan fasi, maar a kondre ne lating tu, ding mang e kier oen dja’ [vrij vertaald: met heel veel moeite kan ik het hoofd boven water houden. Het is hier bar en boos]. Zijn situatie is verge­lijkbaar met die van tiendui­zenden andere gezinnen. Ondertussen facili­teert Bouterses NDP mensen die kapitaal kunnen maken, maar die als tegen­pres­tatie de partij moeten sponsoren. Vriend en vijand zijn het erover eens dat de corruptie tijdens de regering Bouterse nog nooit zo omvangrijk was, zelfs niet in de jaren tachtig tijdens de militaire dictatuur. De oppositie en maatschap­pe­lijke organi­saties (werkge­vers­or­ga­ni­saties en vakbonden) typeren de regering-Bouterse als een maffi­a­re­gering, evenals in de jaren 1996–2000 een regering van Baas en Bazen. In inter­na­ti­onale onder­zoeks­rap­porten wordt Suriname onder president Bouterse bestempeld als een ‘gecri­mi­na­li­seerde staat’ met banden met trans­na­ti­onaal georga­ni­seerde misdaad die zich bezig houdt met drugs­handel, het witwassen van drugsgeld, illegale goudhandel en groot­schalige corruptie. Hiermee is het land verworden tot een schaduw­staat waar macht­hebbers zich boven de wet stellen en daarnaast in de ergste traditie van derde­we­reld­landen een persoonlijk wingewest geworden van een kliek rond Bouterse.

Opoffering van Recht en Waarheid

Als president schof­feerde Bouterse De Nationale Assemblée die hij bestem­pelde als een ‘poppenkast’. Hij liet zich in dit verte­gen­woor­digend college heel spora­disch zien, zelfs niet tijdens begro­tings­be­han­de­lingen en belang­rijke staats­zaken. Voorts gaf hij blijk van minachting en intimi­datie van de rechter­lijke macht. Bouterse gebruikte het presi­dent­schap om het Decemberproces tegen te werken. Een week voordat de openbaar aanklager zijn requi­sitoir zou houden nam de NDP-coalitie in 2012 in DNA een amnes­tiewet aan waarbij de verdachten van de Decembermoorden vrijuit gingen. Hiermee werkte de NDP op bestelling mee aan het uitscha­kelen van de rechts­staat. Recht en waarheid werden opgeofferd voor het persoonlijk belang van de president. De Krijgsraad achtte de Amnestiewet echter strijdig met het grond­wet­telijk principe van niet-inmenging in een lopend proces.

Na zijn veroor­deling in november 2019 door de Krijgsraad tot twintig jaar cel voor zijn betrok­kenheid bij de Decembermoorden liet de komiek Bouterse niet na tijdens een  kader­bij­een­komst van zijn partij lopend op het podium (‘mi o koiri go so’ [zo zal ik wandelend er naartoe gaan] te demon­streren hoe hij naar de Krijgsraad zou gaan om hoger beroep aan te tekenen. Vol bravoure verkon­digde hij daarnaast op een politieke bijeen­komst in Coronie: ‘Mi taygi yu eerlijk. Den man no man sroto mi. Echte, echte, echte. Den no man. A no bigi mi du’ [Ik zeg het je eerlijk, ze gaan mij nooit kunnen opsluiten. Echt niet. Het gaat ze niet lukken. Dit is geen groot­spraak].

 Na Gado pot’ unu dya

Bouterse ziet zichzelf als de politieke leider die de fakkel van de linkse activist en antiko­lo­ni­alist Anton de Kom heeft overge­nomen. Het is zijn persoon­lijke missie de Surinaamse geschie­de­nis­boeken in te gaan als een volks­pre­sident en de populaire vader des vader­lands en niet als de ex-dictator die in de jaren tachtig tegen­standers koelbloedig uit de weg liet ruimen. Suriname werd echter onder zijn leiding een land in moreel verval en macht­hebbers die niet schromen bedrei­gende taal te uiten enkel uit machts­behoud terwijl corruptie en machts­mis­bruik manifest zijn geworden. Daarnaast ziet hij zijn presi­dent­schap en het feit dat zijn partij in het machts­centrum zit als godde­lijke Voorzienigheid. Als reactie op de strafeis in juni 2017 van de auditeur-militair voor zijn aandeel in de Decembermoorden deelde Bouterse op een partij­bij­een­komst mee niet te zullen aftreden bij een veroor­deling: ‘Als God mij hier heeft neergezet, wie is de rechter dan om mij weg te sturen?’ riep hij tegen zijn aanhangers. De godde­lijke Voorzienigheid haalde hij weer van stal als reactie op de protest­de­mon­straties tegen zijn beleid in februari 2020: ‘….na Gado pot’ unu dya en na Gado kan pur’ wi dya’ [God heeft ons in het machts­centrum en alleen Hij kan ons wegsturen]. Ondanks de godde­lijke Voorzienigheid heeft hij als president volledig gefaald. In Bouterses jargon, zijn presi­dent­schap is één grote grap met desastreuze gevolgen voor land en volk, dat wil zeggen een gedes­il­lu­si­o­neerde en straatarme bevolking. In zijn tweede ambts­pe­riode (2015–2020) rezen er zelfs steeds meer twijfels over zijn geeste­lijke gesteldheid.

Ook op zijn voorbeeld­functie als president valt het nodige af te dingen. Hij overschrijdt regel­matig de grens van het toelaatbare. Ondanks de afgekon­digde maatre­gelen in verband met de corona-crisis zat de ‘volks­pre­sident’ die zichzelf ook graag ziet als ‘man van het volk’ op Goede Vrijdag in de volkswijk Flora ontspannen (sigaret in de mond, glas whisky op tafel) met meer dan tien personen voor een fatu [gezellig onder­onsje] en brasa’s [omhelzing] te geven dat het een lieve lust is. De beelden kwamen op sociale media terecht en de kritieken die losbarstten waren niet mals. Twee dagen later kwam hij met excuses voor zijn gedrag. Naar aanleiding hiervan schreef de columnist Stuart Rahan in De Ware Tijd (16 april 2020) in de stijl van de Surinaamse schrijver Edgar Cairo: ‘Die man zijn hoofd is geboord’ [hij spoort niet]. Al deze zaken maken één ding duidelijk: Suriname zit sinds 2010 opgescheept met een president die gewoon niet deugt.

Alternatief voor regering van Baas en Bazen

Is er een alter­natief voor de huidige regering van Baas en Bazen? Als het gaat om coali­tie­vorming is de Surinaamse politiek onvoor­spelbaar. Samenwerking tussen politieke partijen geschiedt niet op basis van program­ma­tisch vergelijk, maar als de gelegenheid zich voordoet. Opportunisme is dan ook een belangrijk kenmerk van de Surinaamse politiek en de meeste politici geven daarbij blijk van een veront­rus­tende morele lichtheid. Zo kwam er na de verkie­zingen in 2010 in Suriname een coalitie aan de macht waarbij drie gezworen vijanden (Bouterse als oud-bevel­hebber, Brunswijk als leider het Jungle Commando en Somohardjo als een van de leiders van verzet in Nederland tegen het Bouterse-regime in de jaren tachtig) een coalitie sloten die niemand in Suriname voor mogelijk had gehouden.

De morele lichtheid van veel politici zien we onder meer terug bij de samen­stelling van de partij-kieslijsten voor de verkie­zingen: wie staat op een verkiesbare plaats en wie niet, wie zijn mogelijke overlopers? Zo heeft de VHP personen vooraf­gaand aan hun defini­tieve kandi­da­tering een verklaring (wurgcon­tract) laten onder­te­kenen dat zij na de verkiezing niet zullen overstappen naar een andere partij op straffe van een boete van drie miljoen USD. Voorts zijn met nog ander­halve maand voor de verkie­zingen drie hoofd­be­stuurs­leden van de VHP opgestapt vanwege hun ontevre­denheid over de kandi­da­ten­lijst. Duidelijk moge zijn dat verkie­zingen in Suriname niet alleen gaan over de verkiezing van 51 DNA-leden, ze worden ook gezien als een stille strijd om de 51 nieuwe rijken. De meeste DNA-leden zijn namelijk meestal ambtenaar die bovenop hun ambte­lijke salaris ook nog een riante schade­loos­stelling genieten als lid van DNA.

In de opinie­pei­lingen staat de NDP op verlies. Dit is niet verrassend gelet op het desastreuze sociaal­eco­no­misch beleid en de endemische corruptie. Het is alleen koffiedik kijken hoe groot dit verlies zal zijn. Ik sluit niet uit dat de NDP ondanks het verlies toch nog op 18–20 zetels (thans 26) zal uitkomen. Intimidatie, fake news, strooien met voedsel­pak­ketten en het op de valreep treffen van populis­tische maatre­gelen door monetaire finan­ciering zijn middelen die tot de habitus behoren van de regering-Bouterse.

De grootste uitdager van de NDP is de VHP onder leiding van Chan Santokhi die zich inmiddels heeft getrans­for­meerd van een etnische (Hindostaanse) tot een multi-etnische partij. Deze partij staat in de peilingen op winst. Deze partij verklaarde te gaan voor 28 zetels (van de 51 DNA-zetels),maar bij dit aantal is de wens eerder de vader van de gedachte dan dat het gebaseerd is op realisme. Punt is dat in veel kiesdis­tricten de etnische factor nog steeds doorslag­gevend is bij de stemkeuze. De groei van de VHP zie ik vooral in het terug­winnen van een deel van de achterban dat onderdak vond bij de NDP in 2010 en 2015. Het betekent voor de VHP dat vooral winst is te behalen in de kiesdis­tricten Paramaribo, Wanica, Commewijne, Nickerie en Saramacca waar de overgrote meerderheid van haar tradi­ti­onele aanhang zit. In het meest gunstige geval heeft de VHP in potentie de mogelijkheid om van haar huidige acht DNA-zetels door te groeien naar 16–18 zetels.

De vraag of de NDP voor een derde termijn uit het machts­centrum kan worden gehouden met Bouterse als president is daarmee niet alleen afhan­kelijk van de winst van de VHP, maar ook van de overige opposi­tie­par­tijen zoals de eens zo machtige NPS. Deze partij (thans drie DNA-zetels) heeft een groot deel van haar tradi­ti­onele Creoolse achterban verloren aan de NDP. Het is nog zeer de vraag of de NPS zal weten te profi­teren van het verlies van het vertrouwen van de kiezers in de NDP. Niet uitge­sloten dient te worden dat de partijen die eerder onderdeel waren van de Nieuw Front-regering (VHP, NPS, Pertjajah Luhur van Somohardjo en de A‑combinatie waaronder de ABOP van Ronnie Brunswijk) gezamenlijk een meerderheid kunnen vormen na de verkie­zingen. Of een derge­lijke coalitie wenselijk is valt zeer te betwij­felen. Met name de Pertajah Luhur en ABOP zijn in het verleden onbetrouwbare politieke partners gebleken voor wie, meer dan andere partijen, meere­geren primair gericht is op patronage en cliën­te­lisme. Een herstel van de oude Nieuw Front-coalitie zou dan feitelijk neerkomen op puru bruku weri bruku [van de wal in de sloot]. Een coalitie van de VHP en de NDP? In 2010 stuurden belan­gen­groepen (hande­laren, onder­nemers) binnen de VHP tever­geefs aan op een coalitie met de NDP. Tien jaar in de oppositie van de VHP is niet bevor­derlijk voor hun parti­cu­la­ris­tische belangen. Zij willen eindelijk eens hun ‘inves­tering’ in de partij ‘verzilverd’ hebben. Het betekent dan ook dat zij er alle belang bij hebben dat de VHP na mei 2020 gaat meere­geren, desnoods met de NDP en met Bouterse als president. Uit het oogpunt van trans­pa­rantie naar de kiezer toe is het van groot belang dat de VHP vóór mei 2020 openheid van zaken geeft over een eventuele samen­werking met de NDP van Bouterse.

Gelet op het oppor­tu­nis­tische karakter van de Surinaamse politiek moet geen enkele coalitie na 25 mei worden uitge­sloten. Welke regering ook na mei 2020 zal aantreden, de hoogste prioriteit zullen de reani­matie van de vastge­lopen economie en de afbetaling van de torenhoge schul­denlast zijn om de boel weer op de rails te krijgen. Geen enkele opposi­tie­partij heeft tot nu toe aange­geven hoe zij dat gaan doen. Uit vrees voor verlies van de kiezers­gunst hullen zij zich in een groot stilzwijgen over de noodza­ke­lijke pijnlijke maatre­gelen die genomen dienen te worden om de economie weer op gang te krijgen. Gepresenteerde verkiezingsprogramma’s van de verschil­lende partijen zijn inwis­selbaar en feitelijk wensen­lijstjes. De kiezer vindt hierin geen grootse verge­zichten, samen­han­gende visies en een concrete uitwerking en finan­ciële onder­bouwing van de plannen.

Voor de huidige Baas en Bazen in Suriname staan op 25 mei grote belangen op het spel. Met de vondst van grote olievoor­raden voor de kust van Suriname en de verwachte miljar­den­in­komsten vanaf 2025 is het de huidige machts­hebbers alles aan gelegen om de macht te behouden. Voor hen is de staat immers het vehikel voor parti­cu­la­ris­tische belangen en ongebrei­delde zelfver­rijking. Het vertrouwen in de regering-Bouterse is tot het nulpunt gedaald. Indicatief is de afkon­diging in april 2020 van de Wet Burgerlijke Uitzonderingstoestand in verband met de Covid-19-crisis. Deze wet heeft in de samen­leving geleid tot grote ongerustheid. Met deze wet heeft de regering het mandaat gekregen verre­gaande beslis­singen te nemen om ervoor te zorgen dat de gezond­heidszorg van de burger gewaar­borgd blijft. Wereldwijd worden echter binnen bestaande wette­lijke kaders de beoogde doelstel­lingen gerea­li­seerd zonder dat grond­wet­te­lijke vrijheden van de samen­leving volledig opzij worden gezet. Critici, zoals de Vereniging van Economisten (VES), van deze wet wijzen erop dat deze wet primair bedoeld is om het huidige desastreuze finan­cieel-econo­misch beleid te conti­nueren, zonder wette­lijke beper­kingen begro­tings­te­korten ongebreideld monetair te finan­cieren en het recht om te protes­teren tegen het wanbeleid in te perken. Dit is tekenend voor de ondemo­cra­tische inborst van de NDP.

Voor politieke partijen in Suriname is het op dit moment in verband met de corona-crisis haast een onwerkbare situatie: politieke publieke manifes­taties zijn niet toege­staan en dit is uiteraard voor alle partijen een belang­rijke handicap bij het mobili­seren van het kiezersvolk. In dat opzicht is de regerende NDP in het voordeel omdat zij de door haar gecon­tro­leerde staats­media (radio en televisie) optimaal kan inzetten om kiezers achter zich te krijgen en zaken mooier voor te stellen dan ze in werke­lijkheid zijn. Ook is het zeer de vraag in hoeverre buiten­landse waarnemers vanwege de corona-crisis aanwezig zullen zijn bij de verkie­zingen. De huidige regeerders zullen daar niet rouwig om zijn. Daarnaast is ook een punt van zorg bij de komende verkie­zingen dat de voorzitter (de districts­com­mis­saris) van het hoofd­stem­bureau in elk district de autoriteit is over de verkie­zingen. Aangezien alle voorzitters NDP-ers zijn moet dan ook extra worden gewaakt voor eerlijke verkie­zingen.

Suriname op een tweesprong

De Surinaamse bevolking heeft geen gudu p’pa [gulle gever], helpiman of yepiman [weldoende verlosser of zorger] nodig, maar duurzame ontwik­keling door integere en compe­tente bestuurders die democra­tische waarden omarmen en voorleven. Op 25 mei staat Suriname op een tweesprong: het gaat dan om een keuze voor politieke norma­liteit dat wil zeggen goed bestuur en een fatsoenlijk Suriname of voor een partij of regering van Baas en Bazen. De kiezer heeft het laatste woord en in navolging van Gandhi: wees de veran­dering die je in Suriname wilt zien. Het land verdient beter!

Bij de foto’s:
1  Protestdemonstratie onder aanvoering van Bouterse tegen het beleid van de regering-Venetiaan in 2005 
2  Protestdemonstratie tegen de NDP-regering 2020
3  Slachtoffers Decembermoorden ’82 
4  De drie heldhaftige rechters van de Krijgsraad die het vonnis uitsprak
5/6  Aanhang VHP (foto: Ranjan Akloe)
7  VHP leider Chan Santokhi (foto: Ranjan Akloe)