Wo set’en [wij gaan orde op zaken stellen] was de leuze waarmee de VHP en haar leider Chan Santokhi de afgelopen verkiezingen in mei 2020 inging. Met deze leuze beloofde de VHP een eind te maken aan tien jaar wanbeleid van de regering-Bouterse: financieel-economische en morele chaos, corruptie, nepotisme en vriendjespolitiek. Met zijn meet-the-people– campagne wist Santokhi een groot deel van electoraat ervan te overtuigen dat zijn partij weer orde op zaken zal stellen. Het heeft deze partij geen windeieren gelegd. Met twintig zetels werd zij de grootste.
De regering-Santokhi/Brunswijk is nog geen twee maanden aan het bewind of er is al vanuit de samenleving heel veel kritiek op de vriendjespolitiek en het nepotisme van deze regering. Het VHP DNA-lid Reshma Mangre werd benoemd in de Raad van Commissarissen (RvC) van de Surinaamse Luchtvaartmaatschappij terwijl deze benoeming een conflict of interest met zich meebrengt. Na heftige kritiek vanuit de samenleving trok zij zich terug. Zij is een DNA-lid met een onderwijsachtergrond en oud-voorzitter van de onderwijsvakbond. Haar aanvankelijke bereidheid toe te treden tot de RVC van de SLM getuigde niet van moreel-ethisch handelen. Voorts kan worden gewezen op de handhaving van de NDP-ers Mike Nerkus als districtscommissaris van Paramaribo die een uiterst dubieuze rol heeft gespeeld bij de telling van de stemmen van het kiesdistrict Paramaribo en de benoeming van Andy Rusland (eveneens een NDP-er) die mocht aanblijven als President-Commissaris van Energiebedrijven Suriname (EBS). Deze twee laatste benoemingen zijn geschied op voordracht van Ronnie Brunswijk. Duidelijk is dat het aanblijven van Nerkus en Rusland is geschied op instigatie van de zakenman Dilip Sardjoe, de financierder van de NDP van Bouterse en bij de verkiezingen in mei 2020 eveneens de financierder van de ABOP van Brunswijk. Het betekent dat Brunswijk feitelijk de lange arm is van Sardjoe die met de financiering van verschillende politieke partijen zijn zakelijke belangen veilig wil stellen. Het is een raadsel waarom de president hiermee akkoord ging. Handhaving van NDP-ers op belangrijke posten is immers het paard van Troje binnenhalen.Naast deze voorvallen hebben we die nog bij Staatsolie waar Leo Brunswijk (broer van) is benoemd als President-Commissaris en Melissa Santokhi- Seenacherry (vrouw van) als lid van de Raad van Commisarissen (RvC). Het is alsof moreel-ethische principes ook onder de regering-Santokhi/Brunswijk van ondergeschikt belang zijn zoals dat het geval was bij de regering-Bouterse. Vanuit de VHP zijn er weinig kritische geluiden te horen over deze ontwikkelingen. Een uitzondering geldt in dit verband voor de energiedeskundige Viren Ajodhia van de VHP die aanvankelijk was benoemd als lid van de RvC van de EBS. Hij zag op moreel-ethische gronden echter af van zijn benoeming omdat hij Rusland een ordinaire dief vond die in Santo Boma [gevangenis] thuishoorde.
De verontwaardiging in de samenleving is dan ook groot op deze vriendjespolitiek. Op Starnieuws en in de Ware tijd hebben we de vele kritieken kunnen lezen: ‘Ontgoocheling, diepe teleurstelling, dat is niet wat aan het volk is beloofd, noch minder waarvoor Suriname op 25 mei heeft gekozen!’ vormen de teneur van deze kritieken.

Leiderschap en de aboma-brasa
Over deze kritieken wil ik het in deze bijdrage verder niet hebben. Die spreken namelijk voor zich en ik deel die kritieken. Waar ik het wél over wil hebben is leiderschap en dan explicieter gesteld, de afwezigheid van leiderschap bij Santokhi. De verkiezingen winnen is één ding, na de verkiezingsoverwinning leiderschap tonen is een andere kwestie. Over politiek leiderschap zijn kasten vol boeken geschreven. Ik volsta hier dan ook met een aantal algemene opmerkingen. Een goed politieke leider geeft sturing aan politieke en beleidsprocessen, communiceert hierover op een transparante manier en is zelf duidelijk ook zichtbaar. Een moreel-ethisch kompas is daarbij onontbeerlijk om keuzen te maken en het goede te doen. Een belangrijke les over succesvol leiderschap is dat het tijdelijk is en daarmee ook eindig. Het gaat daarbij ook niet om persoonlijke macht, maar om de taak of opdracht [Wo set’en] die een politieke leider te doen heeft. De vriendjespolitiek en het nepotisme van de afgelopen weken zijn in tegenspraak met de belofte van Wo set’en van Santokhi en de VHP vóór 25 mei 2020. Wat hebben we tot nu toe gezien van het leiderschap van Santokhi na de afgelopen verkiezingen op 25 mei jongstleden? De conclusie is: (nog) niet veel!
Als we kijken naar de uitkomst van de onderhandelingen tussen de VHP / ABOP-PL en de NPS over de politieke machtsdeling dan moeten we constateren dat Brunswijk het maximale in de wacht wist te slepen met onder meer het vicepresidentschap en het voorzitterschap van De Nationale Assemblée. Brunswijk liet zich eerst verkiezen tot voorzitter van het parlement en vervolgens een week later tot vice-president. Een stap die velen in de Surinaamse samenleving de wenkbrauwen deed fronzen. Nadat de ministersposten waren verdeeld kwam Brunswijk vervolgens daarop terug en eiste een ander ministerie. Brunswijk kreeg in alles zijn zin. Binnen zijn eigen partij rommelt het onder tussen vanwege diens nepotisme en dictatoriaal optreden.
We kunnen stellen dat de president tot nu toe nauwelijks leiderschap getoond heeft door bij bepaalde besluiten ongeacht de consequentie niet op de rem te trappen en tegen Brunswijk te zeggen: ‘over my dead body’. Het heeft er alle schijn van dat de president, zoals de woordkunstenaar Paul Middellijn in een van zijn video-filmpjes op Youtube het stelde, in een soort aboma-brasa [omhelzing door een boa] van Brunswijk terecht is gekomen.
Desi Bouterse deugde in geen enkel opzicht. Eén ding moeten we hem echter nageven: hij liet zich niet ringeloren door zijn coalitiepartners. Tijdens zijn eerste regeerperiode (2010-2015) maakte hij Brunswijk en Somohardjo als coalitiepartners duidelijk dat hun plaats binnen de coalitie niet naast hem was, maar achter hem. Het was Bouterse die voor de ABOP uitmaakte wie namens deze partij als vicepresident (Robert Ameerali) zou worden benoemd. Uiteindelijk waren Brunswijk en Somohardjo niet meer dan figuranten in de eerste regering-Bouterse. Niet dat ik hiermee de suggestie wil wekken dat Santokhi evenals Bouterse zijn coalitiepartners degradeert tot figuranten, maar ik wil slechts aangeven dat afwezigheid van zijn leiderschap op dit moment het ander uiterste is.

Koning Chan
In haar column vergeleek hoofdredacteur Nita Ramcharan van Starnieuws (18/08/2020) de Surinaamse politiek met het schaakspel: Paard Bravo [Brunswijk] met een ‘agressieve speelstijl en die als een briezend paard te veel rare sprongen maakt’. En de speelstijl van ‘Koning Chan’? Weinig dominant, eerder onzichtbaar en een defensieve speelstijl. Hij zwijgt vooral.
Het siert president Santokhi dat hij bij zijn inaugurele rede refereerde aan de actievoerders zoals Curtis Hofwijks, Pakittow en anderen in hun verzet tegen het desastreuze beleid van de regering-Bouterse. Het is te hopen dat de president beseft dat een belangrijk deel van zijn verkiezingsoverwinning mede te danken is aan het zaad dat deze actievoerders in de Surinaamse samenleving hebben gezaaid waarvan hij voor een belangrijk deel heeft kunnen oogsten. Het betekent dat de president zich ervan bewust moet zijn dat het Surinaamse volk niet meer achterover zal leunen tot het weer fout gaat. In een interview met het dagblad Trouw (22 augustus) gaf Santokhi aan te willen gaan voor tien jaar. De Surinaamse kiezer heeft op 25 mei gestemd voor echte verandering en niet voor pur bruku, wer bruku [lood om oud ijzer]. Zo niet, dan wacht hem evenals dat het geval was met Bouterse een smadelijke aftocht en wellicht eerder dan 2025.

Organiseren van tegenspraak
Het is niet te laat om het tij te keren. Leiders zijn feilbare mensen met soms gedragingen die correctie behoeven. In de praktijk zien we al te vaak dat leiders adviseurs hebben die hun naar de mond praten om daarmee hun eigen positie of privileges veilig te stellen. Hierdoor is een van de gevolgen van macht dat leiders sterk in zichzelf gaan geloven. Een belangrijk aspect van goed leiderschap is dan ook het organiseren van kritiek en tegenspraak. Een leider voorkomt hiermee blunders, creëert draagvlak, gaat tunnelvisie tegen en het stimuleert hem om continu te blijven leren. Voor president Santokhi geldt: ontworstel je aan de aboma-brasa en grijp de regie voordat ontgoocheling en teleurstelling zich meester maken van grote delen van de Surinaamse bevolking. Harde saneringsmaatregelen zijn de komende periode onontkoombaar. Het genereren van steun voor deze pijnlijke maatregelen is alleen mogelijk bij moreel-ethisch leiderschap. Een potentiële adviseur voor de president wil ik in dit verband niet ongenoemd laten: de eerdergenoemde woordkunstenaar Paul Middellijn. Hij is een grote fan van Santokhi, riep zijn volgers op Youtube in mei op om op Santokhi te stemmen. Dagelijks plaatst hij 2-3 filmpjes op Youtube waarin hij de Surinaamse politieke ontwikkelingen kritisch doorneemt. Als president Santokhi vijf minuten per dag de moeite neemt om de filmpjes van Paul Middellijn te bekijken (Suriname Unite: Paramaribo groet u) dan heeft hij zijn tegenspraak al voor een belangrijk deel georganiseerd. Zoals Albert Einstein eens zei: ‘The only mistake in life is the lesson not learned’.

Foto’s: Ra1 Photography (Randjiv Sunderpersadlall)

Uw REACTIE kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.

Inaugurele Rede President van Suriname
Chandrikapersad Santokhi
Uitgesproken op donderdag 16 juli 2020
Onafhankelijkheidsplein, Paramaribo

 

Acceptatie speech president-elect
Chandrikapersad Santokhi
Uitgesproken op maandag 13 juli 2020
De Nationale Assemblee, Paramaribo

***

INAUGURELE REDE PRESIDENT VAN SURINAME

Chandrikapersad Santokhi

Uitgesproken op donderdag 16 juli 2020
Onafhankelijkheidsplein, Paramaribo

 

Geachte voorzitter en vicevoorzitter van de Nationale Assemblee,

Leden van het corps diplomatique,

Leden van hoge colleges van staat en van staatsinstellingen,

Leden van de rechterlijke macht

Genodigden,

Landgenoten,

Vrienden en families die buiten Suriname wonen

Dames en heren,

Laat ik beginnen met de uitgaande president en zijn team te bedanken voor hun inzet om ons land de afgelopen 10 jaar te besturen. Wat onze verschillen ook zijn, zij hadden mandaat van het volk. En ik dank hen ook voor de medewerking aan de overdracht van het bestuur.

Op 25 mei van dit jaar besloten wij samen dat het anders moest in ons land. Tijd voor nieuw leiderschap, tijd voor ander beleid. Vandaag sta ik hier, op het plein waar ons volk de veranderingen eiste. Ik sta hier als uw nieuwe president, met de opdracht om voorop te lopen in het werk. Samen met u gaan we ervoor zorgen dat elke landgenoot het weer beter zal hebben. Wij willen eerlijkheid en rechtvaardigheid, wij willen welvaart en een gelukkig volk.

Landgenoten, de verkiezingen zijn voorbij. Ongeacht de politieke partij die we steunen, we willen allemaal dat het beter gaat met dit land. Daarmee vallen politieke verschillen weg, wij hebben hetzelfde doel. Ik nodig daarom iedereen uit om met mij en de nieuwe ministersploeg de schouders onder het werk te zetten. Om samen dat ene doel van een welvarend Suriname waar te maken. Laten wij de verantwoordelijkheid nemen voor onszelf, voor elkaar en voor ons land. Laten we hebzucht, de drang naar macht en het eigenbelang aan de kant zetten.

Landgenoten, ik sta hier om u eerlijk te vertellen waar we staan en waar we naar toe gaan. Die eerlijke boodschap is dat ons land ernstige problemen heeft. En u voelt dat dagelijks aan den lijve. Alles is duurder geworden; om te wonen, om te werken; om te leven. Levensmiddelen zijn duurder geworden, bouwmaterialen zijn duurder geworden, medicijnen zijn soms moeilijk te krijgen, kosten om te studeren zijn niet te betalen voor vele jongeren. Bus- en boothouders wachten op hun geld, gezondheidswerkers, leerkrachten, ambtenaren en gepensioneerden kijken steeds aan het einde van de maand bezorgd of hun salarissen gestort zijn. De werkloosheid en de woningnood zijn nog groter dan vijf of tien jaar geleden. Vooral jongeren zien hun toekomst somber in.

We moeten eerlijk zijn en elkaar de waarheid zeggen. Ons land verkeert in grote financiële problemen. De staatskas is leeg, er is schaarste aan vreemde valuta en er hangt een torenhoge schuld boven onze hoofden. Instellingen die belangrijk zijn voor goed bestuur en voor de inkomsten van de staat, zijn verzwakt. De centrale bank, de belastingdienst, de douane en zelfs vele ministeries functioneren onvoldoende. De slechte financiële situatie is in de voorbije jaren telkens bevestigd door beoordelingsbureaus: ons land is stelselmatige gedown-graded. Tot begin deze week nog.

De officiële schulden worden geraamd op SRD 27 miljard. De werkelijke schuldenlast is waarschijnlijk twee keer zo hoog als we uitgaan van een realistische wisselkoers. Als we straks aan het werk gaan, verwachten een groter financieel gat aan te treffen en de exacte diepte daarvan is ons nog niet bekend.

Bovenop deze financiële crises hebben we ook te maken met de Covid19-epidemie. En dan heb ik nog niet eens over de morele crisis waar we in zijn terecht gekomen. We moeten vaststellen dat de situatie zeer moeilijk is.

Landgenoten, ondanks deze ernstige crises, heb ik de overtuiging dat we die gaan oplossen. Ik heb daar geen twijfel over. Ik geloof namelijk in de veerkracht van ons volk. Ik geloof in de bereidheid om offers te brengen. We gaan het oplossen als we eensgezind te werk gaan.

En we weten ook hoe we het moeten oplossen. Het eerste wat ons te doen staat is om de instellingen van bestuur weer op poten te zetten met een deskundige leiding en transparant bestuur. De overheid moet weer  dienstbaar worden. We hebben alle mensen en deskundigen nodig ongeacht hun politieke kleur, ras, etniciteit, leeftijd of gender. Ook mensen die thuis zitten met een betaald salaris of vanwege rancune thuis zijn gezet, gaan we weer oproepen hun bijdrage te leveren. Wij gaan niet accepteren dan mensen gratis thuis zitten en betaald worden met dure belastinggelden van het arme volk.

Het tweede dat zal gebeuren is dat de staatsfinanciën en de macro-economie weer gezond gemaakt worden. Hiervoor komt er een programma tot stabilisatie, herstel en groei. Voor de uitvoering van dit programma zullen wij ook de steun van internationale financieringsorganisaties nodig hebben. Wij praten al met schuldeisers, zodat wij aan onze verplichtingen voldoen, en tegelijk financiële ruimte scheppen om te kunnen regeren.

Het ambtenarenapparaat zal anders moeten, efficiënter, en vooral productiever. Wij gaan nieuwe kansen bieden aan onze ambtenaren. We gaan ze trainen voor de vele nieuwe bedrijven en sectoren die we voor ogen hebben. Voor de olie-industrie, voor de groene industrie, voor de blauwe industrie, voor de ICT industrie. Er komen nieuwe mogelijkheden die veel beter betaald zijn dan de overheid.  Delen van de overheid zullen verzelfstandigd moeten worden. En wij gaan dat doen zonder iemand brodeloos te maken.

Met de particuliere sector zal samen beleid gemaakt worden tot het scheppen van meer arbeidsplaatsen. Daarom is de ‘Sociale Dialoog’ met alle sociale partners voor belang. Alleen door een goede samenwerking tussen overheid, vakbonden en werkgevers kunnen we het probleem van de ambtenarij met succes oplossen.

De begroting gaan we weer in evenwicht brengen. Dat betekent bezuinigen, onder andere op subsidies aan de rijken en versnelde inning van achterstallige belastingen.

De onafhankelijkheid van de Centrale Bank van Suriname zal hersteld worden. Houders van vreemde valuta krijgen de zekerheid dat hun gelden veilig zijn. Wij willen dat iedereen zijn geld weer veilig kan zetten bij de banken in Suriname. We mikken op een realistische marktconforme wisselkoers die door iedereen gebruikt wordt. We gaan zuiniger moeten omgaan met de schaarse dollars. We moeten een zuiniger importbeleid voeren en handelaren die alleen leven van import en de dure dollars van de staat gebruiken, gaan we vragen exportbedrijven op te zetten zodat ze helpen om dollars te verdienen en meer werkgelegenheid ontwikkelen.

Wij gaan de dialoog tussen overheid, bedrijfsleven, vakbeweging en maatschappelijke groepen verbeteren. De structuur is al aanwezig via de Sociaal Economische Raad, het Suriname Business Forum en het Arbeids Advies College.

Landgenoten, de maatregelen die we moeten nemen zullen offers vragen. Offers die we gezamenlijk moeten brengen. Dit moeilijke pad gaan we afleggen, door eerlijk te zijn, met discipline en deskundigheid. Want u heeft recht op ontwikkeling van stad, district en binnenland; u heeft recht op goede scholen, gezondheidscentra en sportfaciliteiten. Maar met een lege staatskas en een kapot overheidsapparaat komt die ontwikkeling er niet. Daarom moeten we eerst maatregelen treffen en offers vragen om samen het moeilijke pad af te leggen. En ik weet dat we als Surinamers een ongekende veerkracht hebben.

En we gaan zorgvuldig te werk. Mensen die nu in grote armoede leven en kwetsbare personen mogen niet het slachtoffer worden van de maatregelen. Wij zullen deze lasten daarom vooral leggen op de sterkste schouders. Als één van de eerste maatregelen komt er tijdelijke solidariteitsheffing voor politici. Ook het bedrijfsleven gaan we een bijdrage vragen. Maar de grootste bijdrage zal moeten komen van de belastingontduikers. We zullen zorgen dat de zwaarste lasten worden gedragen door de sterkste schouders.

In de afgelopen 5 jaren heb ik elke dag geluisterd naar de mensen op straat toen ik Meet-The-People liep. De afgelopen maand heb ik geluisterd naar de inzichten van meer dan 100 maatschappelijke groepen en politieke partijen. Dat was inspirerend. Iedereen, niemand uitgezonderd, beseft dat we eerst door een dal zullen gaan voor we omhoog klimmen. En wat ik vooral hoorde was enthousiasme, ondersteuning, motivatie, de wens om aan te pakken, en leiderschap op alle niveaus en overal in het land. Datzelfde heb ik ook gehoord toen ik huis aan huis liep in de dorpen in het binnenland, in de boiti’s en districten, en in de wijken van Paramaribo. Overal in ons land kwam ik inspirerend leiderschap tegen. Daar zag ik de veerkracht van ons volk. Het gaf mij hoop en vertrouwen dat wij ondanks de grote problemen ons land weer kunnen opbouwen. Wij moeten samenwerken met de grassroots van de gemeenschap: hun leiderschap ondersteunen, hun plannen en ideeën helpen waarmaken. Dat brengt ontwikkeling van binnenuit, inclusief, en verankerd in de gemeenschap zelf.

Overigens kan ik u alvast beloven dat zodra de COVID situatie het weer toelaat ik bezoeken aan het hele land zal brengen om verder met u te praten.

Op het fundament van een gezonde macro-economie en een sterk bestuurlijk apparaat, komt er weer groei. In de traditionele grote sectoren van goud, olie, handel, landbouw en visserij, maar ook de vele kleine bedrijven in toerisme, en de ICT-sector.

Wij zullen werken aan een inclusieve en gediversifieerde economie met ruimte voor iedereen die wil ondernemen. Voor micro-, klein- en middenbedrijven komen er voorzieningen om ze snel en makkelijk op weg te helpen. Ook de verkopers van worst en schaafijs, van dosi, kwak en bara, van saoto en tjauw min zijn belangrijk en mogen groeien. En als vis en cassave uit het binnenland niet de markt kan bereiken omdat het transport moeilijk is, dan is het onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat die producten de markt wel bereiken, dat ook de bedrijven in het binnenland tot bloei komen. Dit alles gaat meer werkgelegenheid scheppen.

Een belangrijk deel van de overheid is ondergebracht in parastatale bedrijven en organisaties. Zij die zitten in strategische productie zoals water en energie, blijven in de boezem van de staat, maar moeten gauw economisch gezond gemaakt worden. Niet strategische staatsbedrijven en instellingen zullen worden afgestoten, tenminste als particulieren de diensten goedkoper en met betere kwaliteit kunnen leveren.

 Het volk zal meer inspraak krijgen in het bestuur. Er komt regelmatig overleg tussen regering, sociale partners, maatschappelijke organisaties religieuze organisaties en functionele groepen. Daartoe hoort ook het traditioneel gezag. We denken aan ‘mini-kroetoes’ om mensen te betrekken bij het beleid om hun problemen op te lossen.

Landgenoten, naast deze zaken moeten we ook het bestuur van ons land onder de loep nemen. Wij gaan de Grondwet en de Kiesregeling evalueren en indien nodig ook herzien. Ministeries, openbare diensten, instituten en staatsbedrijven zullen gedepolitiseerd worden en in dienst staan van de hele gemeenschap. Heel belangrijk is dat de decentralisatie van districten en ressorten weer wordt opgepakt, want mensen kunnen veel in hun eigen wijk echt wel zelf inrichten en besturen.

Het sociaal stelsel zal hervormd worden, om mensen te steunen en uit de cirkel van armoede te breken. Tehuizen en mensen met een beperking zullen beschikken over voldoende middelen. En wij zijn het aan de gepensioneerden verplicht dat zij tijdig hun geld ontvangen. De pensioenen en uitkeringen zullen geleidelijk weer waardevast gemaakt worden.

Er zal gezorgd worden dat er voldoende medicijnen en hulpmiddelen zijn. Ook kinderen en ouderen die aan hun lot zijn overgelaten gaan we weer een goede zorg en toekomst bieden. Jongeren en studenten, jullie krijgen weer allemaal de kans om onderwijs te volgen en jezelf te ontwikkelen tot een toekomstige topsporter, vakman, wetenschapper of bestuurder.

In de gezondheidszorg komt het accent te liggen op preventie; dat is altijd beter, goedkoper, en voor iedereen bereikbaar. En het zal meer gaan om de complete gezondheid met aandacht voor voeding, sport en geestelijke gezondheid; dat zijn belangrijke delen die bij de gezondheidszorg veel meer naar voren gehaald moeten worden. De zorg wordt slimmer en beter georganiseerd. Het Staatsziekenfonds wordt hervormd, de wet Nationale Basiszorgverzekering wordt herzien en de rol van de openbare gezondheidszorg wordt belangrijker.

Bij het huisvestingsbeleid zoeken we samen met o.a. banken naar wegen om financiering van woningbouw te vergemakkelijken. Particulieren bouwen sneller, beter en goedkoper dan de overheid. En er komt een stelsel van huursubsidies voor wie dat nodig is. Voor jongeren en afgestudeerden, die zelf kunnen bouwen, komen er bouwkavels.

Landgenoten, wij zijn een etnisch, cultureel en religieus diverse samenleving en staan bekend als een harmonieus volk. Er komt cultuurbeleid tot bevordering van bekendheid en respect voor elke groep, maar wij moeten wel steeds de gemeenschappelijke bestemming als natie vooropstellen. Eenheid in verscheidenheid, daar gaat het om. In dat kader zullen aan de universiteit bijzondere leerstoelen gevestigd worden voor onderzoek naar- en behoud van het culturele erfgoed van de bevolkingsgroepen.

Er zal meer aandacht komen voor ruimtelijke ordening voor een planmatige en duurzame ontwikkeling. Wijken, buurten en dorpen worden zo aangelegd dat ze uitnodigen tot gezonde gemeenschappen en bescherming van het milieu. Alle districten zullen meedoen in dit plan tot ruimtelijke ordening en een duurzame verbetering van woon- en leefklimaat.

De grond is er om op te wonen en te leven, om erop te produceren. Er komt toezicht op de naleving van de voorwaarden voor de gronduitgifte. Speculatie met grond zal effectief worden ontmoedigd. En de grondhuurtitel zal worden afgebouwd en omgezet in erfpacht. Leegstaande percelen, gras op de bermen, ondoordacht bermbeleid, en boedelvraagstukken gaan we duurzaam voor eens en altijd oplossen met wetgeving en belastingmaatregelen.

Suriname beschikt over een rijke biodiversiteit. Het milieu is van ons allemaal. Dat geeft ons tevens de verantwoordelijkheid om er goed voor te zorgen zodat het ook voor de komende generaties goed leefbaar blijft. Zo moeten we de kwetsbare kust beschermen, zodat gebieden niet onder water lopen door zeespiegelstijging of wegspoelen door erosie.

De veiligheid van mens en milieu in productieprocessen krijgt meer aandacht. In de kleinschalige goudwinning zullen we het gebruik van kwik uit-faseren. We gaan meer inkomsten vragen uit de mijnbouwsector omdat de schade aan de natuur te groot is. Iedereen moet dat nu beseffen.

Jong en vooral oud zullen moeten bijdragen aan een schone woon- en leefomgeving, aan een schoon Suriname. Daar valt ook het terugdringen van geluidsoverlast onder.

Wij zullen het grondenrechtenvraagstuk en de positie van het traditioneel gezag, waar al zo lang over wordt gepraat, oplossen, zodat er rechtszekerheid komt voor de tribale gemeenschappen.

 De rechterlijke macht heeft het niet makkelijk gehad, maar ze is onafhankelijk en integer gebleven, en heeft zo de rechtsstaat overeind gehouden. Wij danken hen daarvoor. Een sterke onafhankelijk functionerende rechterlijke macht, met een sterk vervolgingsapparaat, is in ieders belang. Wij zullen zorgen dat de rechterlijke macht, net als de wetgevende macht, een eigen onafhankelijke begroting krijgt. Uiteindelijk heeft iedereen er belang bij de rechtszaken snel afgehandeld worden.

Alle grote projecten, concessies, leningen en overeenkomsten van staatswege, zullen op rechtmatigheid en doelmatigheid worden onderzocht, en waar nodig zal strafrechtelijk onderzoek worden gevraagd. Er komt een speciale openbare aanklager voor onderzoek naar corruptiezaken.

De buitenlandse dienst zal gereorganiseerd worden om de doelen te halen van human development, een solidaire en vredige wereldgemeenschap, een duurzame natuurlijke omgeving en veiligheid. Wij hebben voor de Sustainable Development Goals 2030 getekend en zijn gecommitteerd om deze doelen te halen.

Wij gaan Suriname verschonen van het imago van drugsdoorvoerland. En we zullen voorrang geven aan de agenda tot het elimineren van risico’s van witwassen en terrorismefinanciering. Ook de toename in mensensmokkel gaat hard worden aangepakt. Met prioriteit zullen wij assistentie vragen aan internationale organisaties bij de bestrijding van corruptie en de wederopbouw van een gezonde macro-economie.

Bijzondere banden koesteren wij met onze buurlanden Brazilië, Guyana en Frans-Guyana, en de Caricom, waar wij een vergelijkbare historie mee hebben. Eveneens zullen wij bijzondere banden onderhouden met de landen en gebieden van oorsprong van onze bevolking met name in Afrika, China, India, en Indonesië. En wij hechten aan goede relaties met de Verenigde Staten van Amerika en Europa, in het bijzonder Nederland waar veel van onze familie en vrienden wonen.

De diasporagemeenschap is deel van onze natie. Ze wonen in het buitenland maar hun hart ligt ook hier. Niet alleen het reizen, met name tussen Nederland en Suriname, wordt vergemakkelijkt, wij gaan ook de economische, culturele en sport samenwerking aantrekken. Er komt een Diaspora-instituut om dit te structureren.

 Hoewel wij beschouwd worden als een veilig land, moeten we vaststellen dat de veiligheid en het veiligheidsgevoel ernstig teruggelopen zijn. Criminaliteit en corruptie werden onvoldoende bestreden. Veiligheid is een basisrecht en we zullen dat teruggeven aan burgers en bedrijven.

De Covid-19 infectie heeft in korte tijd het leven drastisch veranderd. Niet alleen in Suriname, maar in de hele wereld. Ook bij ons zijn de gevolgen merkbaar. Gesloten scholen, bedrijven die moesten sluiten, medewerkers die leerden om van huis uit te werken. Reizen werd minder logisch, en zelfs familie- en vriendenbezoek is verminderd.

Maar er zijn ook positieve kanten, want er is minder druk op het milieu. Er is meer erkenning gekomen voor vaak onzichtbare werkers, in de gezondheidszorg en elders. En plotseling blijkt het wel mogelijk dat iedereen voorlichting geeft over gezonde voeding.

Covid-19 maakt duidelijk wat werkelijk belangrijk is in het leven; en het geeft de gelegenheid om ons leven beter in te richten. Die nieuwe inzichten zullen wij meenemen voor een betere en veiligere gemeenschap.

Voor nu zullen wij de middelen die over zijn van het noodfonds, zo goed mogelijk besteden en zoeken naar zo veel als mogelijk een normalisatie van het dagelijks leven. We blijven zorgen voor de nodige financiële injecties vooral voor de mensen die zwaar zijn getroffen met hun gezin, zodat zij ook het leven weer kunnen oppakken.

Deze coalitie heeft nu de verantwoordelijkheid gekregen het land weer op te bouwen. Het zal niet makkelijk gaan, zonder geld, met een zwakke overheid en torenhoge schulden. Maar hoe moeilijk het ook zal zijn, wij gaan het land weer opbouwen, want dit is ons Suriname. Wij zijn het land van de oorspronkelijke Inheemsen, maar ook van de Marrons, die de vrijheid kozen vol onzekerheid en gevaar, in plaats van slavernij. Wij zijn de nakomelingen van Chinezen, Hindoestanen, Javanen, Buru’s en Libanezen, die met lege handen kwamen, maar een beter morgen maakten.

Dit is het land van Pater Donders, Sophie Redmond en Laxmipersad Mungra, arm geboren, maar altijd klaargestaan voor hun medemens. Dit is het land van Lachmon, Weidman, Pengel en Soemita. En van Essed, Wijntuin en Sedney.  En dit is ook het land van jonge politici zoals Curtis en Pakito en anderen die een volgende keer wel gekozen zullen worden. Dit is het land van onze vaders en moeders, die weinig hadden, die als slaaf of contractarbeider werden gebruikt, die werden mishandeld, verhandeld, vermoord, maar erin slaagden om ons een beter Suriname na te laten.

Dit is het land van de nul-optie, toen wij niet wisten of wij zouden kunnen rekenen op steun van buiten. Steun van buiten is ook vandaag zeer welkom, maar de basis van onze wederopbouw ligt bij onszelf: wij zullen weder opbouwen, met of zonder externe steun.

Het vertrouwen dat wij in de toekomst hebben, moeten we omzetten in daden en resultaten. Iedereen kan bijdragen.

Als uw bedrijf ondanks de moeilijke situatie blijft werken, hebt u geholpen aan de wederopbouw van Suriname. Als u als politieman, verpleegster, onderwijzer, uw werk naar eer en geweten doet, en zich blijft inzetten, hebt u bijgedragen aan de wederopbouw.

Ik weet van veel mensen en bedrijven, dat zij armen en tehuizen helpen en anoniem willen blijven. Wij danken ze, ze helpen aan de wederopbouw. Als u een werkloze jongere bent in de ghetto, maar u helpt om uw wijk veilig te houden, en u beschermt de kinderen en ouderen in de straat, dan hebt u bijdragen.

Als u dat elke dag tenminste een keer doet, dan hebt u een grote bijdrage geleverd. Iedereen, zonder uitzondering kan meewerken, en Suriname samen weer opbouwen.

Landgenoten, dat wij vandaag hier voor u staan is mede mogelijk gemaakt door velen die voor- en achter de schermen heel hard hebben gewerkt. We zijn hen allemaal erkentelijk voor hun inzet en steun. Zonder iemand verder te kort te doen, wil ik twee bijzondere groepen van werkers bedanken, die in deze moeilijke Covid19-epidemie onvermoeibaar hebben gewerkt voor de samenleving. Ten eerste dank aan alle verpleegsters en medici voor de bescherming van onze landgenoten, dankzij u zijn veel levens gered. Ten tweede, dank ik alle onderwijzers en docenten voor hun inzet om onderwijs te verzorgen onder de moeilijke omstandigheden, u heeft onze jongeren gered, de toekomst van Suriname.

Landgenoten, het is mij een eer en voorrecht om vandaag uw president te zijn, president van dit trotse Surinaamse volk. Samen met u, samen met de kracht van de Schepper, gaan we Suriname weer naar grote hoogten stuwen.

Ik dank u

God zij met u;

God zij met Suriname.

***

ACCEPTATIE SPEECH PRESIDENT-ELECT

Chandrikapersad Santokhi

Uitgesproken op maandag 13 juli 2020

De Nationale Assemblee, Paramaribo

 

Meneer de Voorzitter,

Wans ope tata komopo, wi moe seti kondre boen

Dít, meneer de voorzitter, dít is de heilige opdracht waarmee we de komende vijf jaar elke dag aan het werk gaan. De opdracht om Suriname te verheffen tot de bloeiende natie waar ons volk recht op heeft.

Elke dag weer zal ik als president de vraag stellen: draagt wat we doen, bij aan een beter Suriname? Draagt het bij aan een rechtvaardiger leven voor onze landgenoten? Dat wordt de nieuwe norm. We nemen afscheid van persoonlijk belang en eigen gewin. De burger van Suriname staat vanaf nu centraal.

Via u, meneer de voorzitter, richt ik me graag tot de leden van dit hoogste college van staat van ons land. En, met uw toestemming, ook tot de hele natie.

Vandaag heeft u als leden van De Nationale Assemblee met deze verkiezing laten zien dat onze democratie nog werkt. Laten we onze democratie, ons rechtssysteem koesteren. Laat De Nationale Assemblee weer het echte huis van het volk zijn. Als president beloof ik dat ik naar dit huis van het volk zal komen om regelmatig verantwoording af te leggen. Om in een open debat van gedachten te wisselen. Ook u, leden van dit huis, heeft ook een grote verantwoordelijkheid. U mag die niet verzaken.

Ik dank de leden van dit college, die mij hebben gekozen in het ambt van president van dit bijzondere land. Het is een voorrecht om dit ambt te mogen vervullen en ik aanvaard die opdracht met eerbied en respect.

En ik dank ook iedereen, binnen en buiten deze muren, die eraan heeft bijgedragen deze verkiezing mogelijk te maken.

Aan alle landgenoten, die ik de afgelopen jaren heb gesproken tijdens mijn ontmoetingen door het hele land, zeg ik: u heeft mij aangehoord en ik heb naar u geluisterd. En ik heb ook uw noden gezien en gehoord. Ons land wordt vanaf nu geleid door mensen zoals u en ik. Gewone mensen, uit alle lagen van de bevolking, uit alle districten. U bent ons, wij zijn u.

Ik dank ook in het bijzonder mijn vrienden, mijn politieke kameraden, mijn partijgenoten en structuren, mijn medestrijders hier en in de diaspora; en natuurlijk een speciaal woord van dank aan mijn familie, mijn kinderen en mijn partner Melissa. Hun onvoorwaardelijke steun is mij dierbaar en maakt het mogelijk de zware taken die voor ons liggen te vervullen.

Meneer de voorzitter, we ronden met de verkiezing van president en vicepresident het proces af van een lange, intense en soms harde verkiezingscampagne. Vanaf dit moment begint een nieuwe fase.

Vanaf dit moment begint het proces om samen met De Nationale Assemblee, samen met de nieuwe regering, samen met maatschappelijke groeperingen en samen met de gehele bevolking te werken aan de wederopbouw van Suriname.

En we zullen dat doen door eenheid te tonen. Eenheid in leiderschap, eenheid in beleid en eenheid in bestuur. De regering die we vormen, zal coherent beleid voeren, waar alle ministeries moeten samenwerken aan het ene doel: de wederopbouw van Suriname.

Meneer de voorzitter, zonder die eenheid heeft ons land geen toekomst. En ik wil er geen doekjes om heen winden. Laat ik duidelijk zijn: we staan met ons land aan een financiële afgrond. We balanceren op het randje van een internationale default. Er heerst zorg over de vraag hoe wij elke maand de salarissen moeten betalen en medicijnen moeten aanschaffen. De kas is zo goed als leeg. En ik wil dat we allemaal dit goed beseffen.

De erfenis die ons wordt achtergelaten is met geen pen te beschrijven. Naast de gezondheidscrisis door de Covid19-epidemie, wisten wij dat we vooral een grote financiële crisis het hoofd moesten bieden. Deze financiële crisis, overtreft echter alle ‘worst case-scenario’s’ die we hadden bedacht. Het is vele malen erger dan we voor mogelijk hebben gehouden.

Dat betekent meneer de voorzitter, dat ik hier en nu een oproep doe aan alle Surinamers om de rijen te sluiten. Om gezamenlijk de crises te lijf te gaan. Ik ben er van overtuigd dat we de crises zullen oplossen. Het gaat ons ook lukken. Maar daarvoor is nodig dat we elkaar vasthouden en schouder aan schouder de problemen aanpakken.

We hebben geen tijd te verliezen. We hebben geen tijd voor allerlei spelletjes, politieke trucjes en foefjes. Ik ga daar ook niet aan meedoen en er tijd aan verspillen.

Het is nu tijd om als volwassen mannen en vrouwen samen te werken om het land uit de crisis te halen. Om het land weer op te bouwen. Om onze kinderen en kleinkinderen een goede toekomst te geven. Dat is de oproep die ik vandaag doe aan eenieder.

De contouren van ons beleid en aanpak zal ik uiteenzetten tijdens de regeringsverklaring bij de start van het nieuwe parlementaire jaar in oktober 2020.

Meneer de voorzitter, ik sta hier als Surinamer. Gekneed uit de vruchtbare klei van dit land, gevormd door de normen en waarden van mijn ouders, met wortels in alle rassen en geloven van ons mooi Suriname. Een deel van die prachtige bromtji djarie, die we samen vormen. Ik zeg dat meneer de voorzitter, omdat deze visie van eenheid in verscheidenheid de drijfveer is in mijn leven. Respect voor de ander en op basis van dat respect samen werken aan de toekomst. Met dat respect hebben we ons mandaat gekregen, en met dat respect voor volk en vaderland zal ik mijn taken als president straks ook vervullen.

Meneer de voorzitter, ik begon met een voor mij inspirerende regel uit ons Volkslied, …wi moe seti kondre boeng. En dat meneer de voorzitter is precies wat we gaan doen. w’o set’en.

Meneer de voorzitter er is veel te doen en we doen dat met steun van eenieder en de kracht die ons door de schepper is gegeven:
God zij met ons Suriname, Hij verheff’ ons heerlijk land

Ik dank u.

You can fool some people all of the time,

You can fool all people some of the time,

But you cannot fool all people all of the time.

Abraham Lincoln 1858

Van de Britse oud-premier Winston Churchill is de uitspraak dat de democratie de slechtste staatsvorm is die hij kende op alle andere na die zijn beproefd. Zijn uitspraak impliceert dat het democratische systeem imperfect is en gevaren met zich mee brengt. Het is namelijk de democratie die de verkiezing van populisten of politieke rattenvangers mogelijk maakt. In een democratie hebben kiezers het laatste woord. Hoe vaak wordt niet gezegd dat de kiezer altijd gelijk heeft. Deze stelling komen we vaak tegen in politicologische (hand)boeken en klinkt vaak op het eerste gezicht als een vanzelfsprekendheid. Het is echter tegelijk een dooddoener omdat ‘de kiezer’ niet bestaat, net zomin als ‘de politiek’. Vaak wordt hiermee bedoeld dat we de wil van de kiezer serieus moeten nemen. Deze uitspraak wordt meestal in de mond genomen door hen die zich kunnen vinden in de verkiezingsuitslag. Ik hecht grote waarde aan de democratische rechtsvorm, maar voeg gelijk hieraan toe dat in mijn optiek de kiezer niet altijd gelijk heeft. We kennen recente voorbeelden die aantonen dat de kiezer incompetente politici (Trump in de VS, Bolsonaro in Brazilië) een mandaat heeft gegeven, om over het verleden maar te zwijgen. Het blijft uiteraard een groot raadsel waarom de kiezer in beide landen een president heeft gekozen die incompetent, vrouwonvriendelijk en openlijk een racist is. Aanhangers van Trump zien hem vooral als iemand die de VS weer groot kan maken (Make America Great Again). Bolsonaro ziet Trump als zijn grote voorbeeld en voor hem geldt ook Brazilië eerst. Voor Bolsonaro geldt voorts dat hij de militaire dictatuur verheerlijkt, zoals die in Brazilië tussen 1964 en 1985 bestond. Beide voorbeelden illustreren dat ondanks de ‘heilige democratische methode’ heel gemakkelijk populisten en politieke rattenvangers via de democratie aan de macht kunnen komen. Zij gedijen in een klimaat waarbij (een deel van) de bevolking weinig vertrouwen heeft in politieke instituties in combinatie met sociale onvrede onder brede lagen van de bevolking. Deze politici werpen zich vervolgens op als de vertolker van de onvrede met de belofte de problemen op te lossen. Met populisten als leiders heeft een land niet de leiders die het verdient (omdat dit opgevat kan worden als eigen schuld dikke bult) maar wel de leiders die het kiest. Met hun stem hebben kiezers in een democratisch bestel echter wel een corrigerend instrument in handen. Met de leuze Change, Yes We Can! wist Barack Obama in 2008 Amerikaanse kiezers te bewegen om te kiezen voor verandering. Mahatma Gandhi wees burgers op het nemen van eigen verantwoordelijkheid: ‘Wees de verandering die je in de wereld wilt zien’.

Politieke rattenvanger

In mei 2010 kozen Surinaamse kiezers voor een populist en politieke rattenvanger: Desi Bouterse. Hij werd in 2010 in De Nationale Assemblée (DNA) langs democratische weg gekozen als president van Suriname. Voor de kiezer had Desi Bouterse en zijn partij (NDP) in 2010 de kroniek van een aangekondigde ontgoocheling moeten zijn. Onder leiding van coupleider Bouterse verpauperde Suriname tussen 1980 en 1987. De voor­naamste binnenlandse produc­tie werd geleverd door de bankbiljettenpers waarmee de binnenlandse geldvoorraad werd opgevoerd. Toen de militairen in 1987 terugkeerden naar de kazerne lieten zij een failliete boel achter. Hij geldt ook als de architect van de regering-Wijdenbosch tussen 1996 en 2000. De erfenis van deze regering was dat haar beleid Suriname in de grootste economische crisis in de historie van het land stortte. Suriname was in vier jaar tijd totaal verarmd en de economie was vrijwel kapot gemaakt. In deze jaren begon een proces van criminalisering van de staat in Suriname doordat de drugsmaffia onmiskenbaar greep had gekregen op de politiek, economie en het opsporingsapparaat. Deze door de NDP gedomineerde regering werd een regering van Baas en Bazen(naar Buddingh’, De geschiedenis van Suriname 2012; p. 388).In juli 1999 werd ondertussen Bouterse bij verstek door een Nederlandse rechtbank veroordeeld tot zestien jaar gevangenisstraf. Uiteindelijk werd hij in juni 2000 in hoger beroep tot elf jaar cel veroordeeld wegens betrokkenheid bij een cocaïnetransport naar Nederland.

De (Nieuw)Front-regeringen (coalitie van de traditionele etnische partijen) hadden voor economische stabiliteit gezorgd na de failliete boedel die zij hadden geërfd. De broodnodige saneringsmaatregelen leidden echter wel tot onvrede onder brede lagen van de bevolking waarvan politieke rattenvangers zelf veroorzakers waren en weer profiteerden. Bouterse wist dan ook in 2010 het reservoir van gevoelens van marginalisering, sociaaleconomisch en politiek onbehagen bij grote delen van de bevolking aan te boren en politiek te kanaliseren. Hoewel hij inmiddels officieel verdachte was in het Decemberproces was dat in Suriname geen beletsel voor het bekleden van een hoge politieke functie. Veel, vooral jonge, kiezers hadden behoefte aan verandering, aan een new car smell. In 2010 koos Suriname een president van wie zijn aanhang en partij vonden dat met hem, ondanks zijn verleden, neks no fout was [vrij vertaald ‘doe niet moeilijk, alles kan en alles mag’]. Bouterse begon enthousiast aan een waslijst met megalomane projecten (de bouw van een diepzeehaven, de aanleg van dammen en waterkrachtcentrales, de bouw van een brug over de Corantijnrivier, de aanleg van een weg naar Brazilië, de aanleg van een tramlijn tussen Paramaribo en Onverwacht et cetera) zonder dat duidelijk was hoe de plannen gefinancierd zouden worden. Luchtkastelen vlogen Surinamers sinds 2010 om de oren. Na vijf jaar waren er van zijn beloftes echter niet veel gerealiseerd. De regering-Bouterse I (2010-2015) maakte zich niettemin populair door een jaar voor de verkiezingen in 2015 een aantal populistische maatregelen te nemen: er kwam een algemene pensioenwet, een nationale basiszorgverzekering en een minimum uurloon. Daarnaast werden in januari 2015 de kinderbijslag en de Algemene Oudedagsvoorziening verhoogd. Voorts kregen basisschoolkinderen na school gratis eten en opvang. Onderdeel van het populistisch beleid van de regering-Bouterse was de forse uitbreiding van het overheidsapparaat. Het betekende in concreto dat economische stabiliteit werd opgeofferd aan de uitvoering van het sinterklaasbeleid van Bouterse. De verkiezingen in mei 2015 leverden de NDP met deze populistische maatregelen dan ook een historische monsteroverwinning op met zesentwintig zetels (van de 51 zetels van DNA).Na de euforie onder de NDP-aanhangers ontwaakten zij met een kater uit hun roes: de staatskas was leeg, de economische groei was rond de nul procent en de hulp van het IMF werd ingeroepen. De economische crisis was de ergste sinds de onafhankelijkheid en opeens was er het besef dat Suriname onder de regering-Bouterse zich had laten af- en misleiden door brood en spelen.

Pe a moni dé: Tralala

Vijf jaar later (2020) is de situatie nog alarmerender: de staatsschuld die ondertussen meer dan SRD 21 miljard (USD 3 miljard) bedraagt, internationale financiële instellingen die waarschuwden voor monetaire financiering door de Centrale Bank van Suriname (CBvS) en dat het ongebreidelde leengedrag van de NDP-regering het land naar de afgrond zal leiden. Surinames kredietwaardigheid werd zelf door kredietbeoordelaars (Fitch Ratings en Standard &Poor’s) verlaagd van ‘B-min naar CCC+’, een junkstatus waarbij lenen moeilijk wordt en alleen tegen zeer hoge rente. Een land waar je liever geen zaken meedoet. Deze kredietbeoordelaars achten de kans klein dat Suriname zijn schulden zal kunnen aflossen. Op dit moment is het belangrijkste ‘wapenfeit’ van president Bouterse het strooien met voedselpakketten voor het armste deel van de bevolking in plaats van duurzame ontwikkeling.

Bij dit alles volgde in januari 2020 het monetair drama waarbij de regering ruim honderd miljoen US dollar van de kasreserves van de commerciële banken (particulier geld) die waren ondergebracht bij de CBvS heeft gebruikt voor overheidsuitgaven zonder dat de banken hiervan op de hoogte waren. Het precieze bedrag is nog steeds onduidelijk. Zo worden er ook bedragen genoemd van 250 miljoen USD tot zelfs ruim 300 miljoen USD. Banken zijn maandenlang misleid en verkeerd geïnformeerd. Critici spreken van ‘gestolen kasreserves’, de ‘grootste bankroof allertijden’ en ‘diefstal met voorbedachten rade’. Pe a moni dé? [Waar is het geld gebleven?] is de vraag die iedereen in Suriname bezighoudt. De paladijn van Bouterse, vice-president Ashwin Adhin, bestempelde aanvankelijk deze hele kwestie als nep nieuws van ‘neppe mensen’ om vervolgens later te verklaren dat de kasreserves waren gebruikt voor de import van aardappelen [aloe in het Hindostaans], uien en valuta interventies. Onder de bevolking kreeg de vice-president de bijnaam van Aloe Baba. En de reactie van de president?Hij gaf tijdens een persconferentie aan dat twintig van de honderd miljoen USD was uitgegeven aan ‘tralala’: de ‘grote baas’ hing de vermoorde onschuld uit en zijn persconferentie was dan ook een knap staaltje a-no-mi-vertoning [ik ben niet verantwoordelijk, maar anderen]. Op de persconferentie werd duidelijk dat hij de regie kwijt was: hij sprak met een dikke tong, wauwelde, bazelde, zwamde en zeverde, en de meest gestelde vraag onder de aanwezige journalisten bij de persconferentie was of hij dronken was.

Met nog twee maanden voor de verkiezingen dacht de regering met gelegenheidswetgeving de economie te herstellen die op dit moment in een dramatische vrije val is terechtgekomen. Om de op hol geslagen dollarkoers omlaag te krijgen en de ontwaarding van de SRD tegen te gaan is door de coalitie in DNA op slinkse wijze een valutawet (Wet Controle Valutaverkeer en Transactiekantoren)uit de jaren tachtig doorgedrukt. In grote lijnen komt deze nieuwe wet erop neer dat overal slechts de door CBvS vastgestelde wisselkoers mag worden gehanteerd bij transacties. Het is verboden om vreemde valuta te kopen bij cambio’s of anderen en geldwisselkantoren mogen valuta die zij bij het publiek opkopen alleen aan banken verkopen. Oppositie en financiële instituten (CBvS, bankiersvereniging en cambiohouders) voelden zich misleid omdat zij benaderd waren om commentaar te geven op de Wet Toezicht Geldtransactiekantoren maar vervolgens geconfronteerd werden met een geheel nieuwe wet. Deze wet zal een herhaling van de economische ineenstorting uit de jaren tachtig betekenen toen er een enorme kapitaalvlucht plaatsvond omdat bedrijven niet meer investeerden, de officiële koers een lachertje werd, de zwarte markt ging bloeien, goederen vanwege de zware markt koers schaars en peperduur werden, de koopkracht achteruit ging en de werkloosheid en armoede toenamen. De Wet Controle Valutaverkeer en Transactiekantoren past bij een totalitair regime in een ontwrichte samenleving. Critici van dit ‘onuitvoerbaar gedrocht‘ spreken dan ook van ‘georganiseerde misdaad, institutionalisering van corruptie en een maffiawet’.

Samenvattend kan worden gesteld dat de financiële en sociaaleconomische situatie van Suriname in 2020 nog erger is dan die in 2000 toen de regering-Wijdenbosh na massale protesten naar huis ging. Onder president Bouterse kreeg de kleptocratie ruim baan, een nyan patu-regering [graaien in de staatskas] waarbij ex-militairen, vrienden en familie van Bouterse Suriname zijn gaan beschouwen als een persoonlijk wingewest. Ondertussen grijpt de armoede om zich heen in Suriname. Illustratief is een WhatsApp-bericht dat ik kortgeleden ontving van een jeugdvriend in Suriname. Op mijn vraag hoe het hem en zijn gezin verging, antwoordde hij: ‘A libi tranga, mi’e poesing wan fasi, maar a kondre ne lating tu, ding mang e kier oen dja’ [vrij vertaald: met heel veel moeite kan ik het hoofd boven water houden. Het is hier bar en boos]. Zijn situatie is vergelijkbaar met die van tienduizenden andere gezinnen. Ondertussen faciliteert Bouterses NDP mensen die kapitaal kunnen maken, maar die als tegenprestatie de partij moeten sponsoren. Vriend en vijand zijn het erover eens dat de corruptie tijdens de regering Bouterse nog nooit zo omvangrijk was, zelfs niet in de jaren tachtig tijdens de militaire dictatuur. De oppositie en maatschappelijke organisaties (werkgeversorganisaties en vakbonden) typeren de regering-Bouterse als een maffiaregering, evenals in de jaren 1996-2000 een regering van Baas en Bazen. In internationale onderzoeksrapporten wordt Suriname onder president Bouterse bestempeld als een ‘gecriminaliseerde staat’ met banden met transnationaal georganiseerde misdaad die zich bezig houdt met drugshandel, het witwassen van drugsgeld, illegale goudhandel en grootschalige corruptie. Hiermee is het land verworden tot een schaduwstaat waar machthebbers zich boven de wet stellen en daarnaast in de ergste traditie van derdewereldlanden een persoonlijk wingewest geworden van een kliek rond Bouterse.

Opoffering van Recht en Waarheid

Als president schoffeerde Bouterse De Nationale Assemblée die hij bestempelde als een ‘poppenkast’. Hij liet zich in dit vertegenwoordigend college heel sporadisch zien, zelfs niet tijdens begrotingsbehandelingen en belangrijke staatszaken. Voorts gaf hij blijk van minachting en intimidatie van de rechterlijke macht. Bouterse gebruikte het presidentschap om het Decemberproces tegen te werken. Een week voordat de openbaar aanklager zijn requisitoir zou houden nam de NDP-coalitie in 2012 in DNA een amnestiewet aan waarbij de verdachten van de Decembermoorden vrijuit gingen. Hiermee werkte de NDP op bestelling mee aan het uitschakelen van de rechtsstaat. Recht en waarheid werden opgeofferd voor het persoonlijk belang van de president. De Krijgsraad achtte de Amnestiewet echter strijdig met het grondwettelijk principe van niet-inmenging in een lopend proces.

Na zijn veroordeling in november 2019 door de Krijgsraad tot twintig jaar cel voor zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden liet de komiek Bouterse niet na tijdens een  kaderbijeenkomst van zijn partij lopend op het podium (‘mi o koiri go so’ [zo zal ik wandelend er naartoe gaan] te demonstreren hoe hij naar de Krijgsraad zou gaan om hoger beroep aan te tekenen. Vol bravoure verkondigde hij daarnaast op een politieke bijeenkomst in Coronie: ‘Mi taygi yu eerlijk. Den man no man sroto mi. Echte, echte, echte. Den no man. A no bigi mi du’ [Ik zeg het je eerlijk, ze gaan mij nooit kunnen opsluiten. Echt niet. Het gaat ze niet lukken. Dit is geen grootspraak].

 Na Gado pot’ unu dya

Bouterse ziet zichzelf als de politieke leider die de fakkel van de linkse activist en antikolonialist Anton de Kom heeft overgenomen. Het is zijn persoonlijke missie de Surinaamse geschiedenisboeken in te gaan als een volkspresident en de populaire vader des vaderlands en niet als de ex-dictator die in de jaren tachtig tegenstanders koelbloedig uit de weg liet ruimen. Suriname werd echter onder zijn leiding een land in moreel verval en machthebbers die niet schromen bedreigende taal te uiten enkel uit machtsbehoud terwijl corruptie en machtsmisbruik manifest zijn geworden. Daarnaast ziet hij zijn presidentschap en het feit dat zijn partij in het machtscentrum zit als goddelijke Voorzienigheid. Als reactie op de strafeis in juni 2017 van de auditeur-militair voor zijn aandeel in de Decembermoorden deelde Bouterse op een partijbijeenkomst mee niet te zullen aftreden bij een veroordeling: ‘Als God mij hier heeft neergezet, wie is de rechter dan om mij weg te sturen?’ riep hij tegen zijn aanhangers. De goddelijke Voorzienigheid haalde hij weer van stal als reactie op de protestdemonstraties tegen zijn beleid in februari 2020: ‘….na Gado pot’ unu dya en na Gado kan pur’ wi dya’ [God heeft ons in het machtscentrum en alleen Hij kan ons wegsturen]. Ondanks de goddelijke Voorzienigheid heeft hij als president volledig gefaald. In Bouterses jargon, zijn presidentschap is één grote grap met desastreuze gevolgen voor land en volk, dat wil zeggen een gedesillusioneerde en straatarme bevolking. In zijn tweede ambtsperiode (2015-2020) rezen er zelfs steeds meer twijfels over zijn geestelijke gesteldheid.

Ook op zijn voorbeeldfunctie als president valt het nodige af te dingen. Hij overschrijdt regelmatig de grens van het toelaatbare. Ondanks de afgekondigde maatregelen in verband met de corona-crisis zat de ‘volkspresident’ die zichzelf ook graag ziet als ‘man van het volk’ op Goede Vrijdag in de volkswijk Flora ontspannen (sigaret in de mond, glas whisky op tafel) met meer dan tien personen voor een fatu [gezellig onderonsje] en brasa’s [omhelzing] te geven dat het een lieve lust is. De beelden kwamen op sociale media terecht en de kritieken die losbarstten waren niet mals. Twee dagen later kwam hij met excuses voor zijn gedrag. Naar aanleiding hiervan schreef de columnist Stuart Rahan in De Ware Tijd (16 april 2020) in de stijl van de Surinaamse schrijver Edgar Cairo: ‘Die man zijn hoofd is geboord’ [hij spoort niet]. Al deze zaken maken één ding duidelijk: Suriname zit sinds 2010 opgescheept met een president die gewoon niet deugt.

Alternatief voor regering van Baas en Bazen

Is er een alternatief voor de huidige regering van Baas en Bazen? Als het gaat om coalitievorming is de Surinaamse politiek onvoorspelbaar. Samenwerking tussen politieke partijen geschiedt niet op basis van programmatisch vergelijk, maar als de gelegenheid zich voordoet. Opportunisme is dan ook een belangrijk kenmerk van de Surinaamse politiek en de meeste politici geven daarbij blijk van een verontrustende morele lichtheid. Zo kwam er na de verkiezingen in 2010 in Suriname een coalitie aan de macht waarbij drie gezworen vijanden (Bouterse als oud-bevelhebber, Brunswijk als leider het Jungle Commando en Somohardjo als een van de leiders van verzet in Nederland tegen het Bouterse-regime in de jaren tachtig) een coalitie sloten die niemand in Suriname voor mogelijk had gehouden.

De morele lichtheid van veel politici zien we onder meer terug bij de samenstelling van de partij-kieslijsten voor de verkiezingen: wie staat op een verkiesbare plaats en wie niet, wie zijn mogelijke overlopers? Zo heeft de VHP personen voorafgaand aan hun definitieve kandidatering een verklaring (wurgcontract) laten ondertekenen dat zij na de verkiezing niet zullen overstappen naar een andere partij op straffe van een boete van drie miljoen USD. Voorts zijn met nog anderhalve maand voor de verkiezingen drie hoofdbestuursleden van de VHP opgestapt vanwege hun ontevredenheid over de kandidatenlijst. Duidelijk moge zijn dat verkiezingen in Suriname niet alleen gaan over de verkiezing van 51 DNA-leden, ze worden ook gezien als een stille strijd om de 51 nieuwe rijken. De meeste DNA-leden zijn namelijk meestal ambtenaar die bovenop hun ambtelijke salaris ook nog een riante schadeloosstelling genieten als lid van DNA.

In de opiniepeilingen staat de NDP op verlies. Dit is niet verrassend gelet op het desastreuze sociaaleconomisch beleid en de endemische corruptie. Het is alleen koffiedik kijken hoe groot dit verlies zal zijn. Ik sluit niet uit dat de NDP ondanks het verlies toch nog op 18-20 zetels (thans 26) zal uitkomen. Intimidatie, fake news, strooien met voedselpakketten en het op de valreep treffen van populistische maatregelen door monetaire financiering zijn middelen die tot de habitus behoren van de regering-Bouterse.

De grootste uitdager van de NDP is de VHP onder leiding van Chan Santokhi die zich inmiddels heeft getransformeerd van een etnische (Hindostaanse) tot een multi-etnische partij. Deze partij staat in de peilingen op winst. Deze partij verklaarde te gaan voor 28 zetels (van de 51 DNA-zetels),maar bij dit aantal is de wens eerder de vader van de gedachte dan dat het gebaseerd is op realisme. Punt is dat in veel kiesdistricten de etnische factor nog steeds doorslaggevend is bij de stemkeuze. De groei van de VHP zie ik vooral in het terugwinnen van een deel van de achterban dat onderdak vond bij de NDP in 2010 en 2015. Het betekent voor de VHP dat vooral winst is te behalen in de kiesdistricten Paramaribo, Wanica, Commewijne, Nickerie en Saramacca waar de overgrote meerderheid van haar traditionele aanhang zit. In het meest gunstige geval heeft de VHP in potentie de mogelijkheid om van haar huidige acht DNA-zetels door te groeien naar 16-18 zetels.

De vraag of de NDP voor een derde termijn uit het machtscentrum kan worden gehouden met Bouterse als president is daarmee niet alleen afhankelijk van de winst van de VHP, maar ook van de overige oppositiepartijen zoals de eens zo machtige NPS. Deze partij (thans drie DNA-zetels) heeft een groot deel van haar traditionele Creoolse achterban verloren aan de NDP. Het is nog zeer de vraag of de NPS zal weten te profiteren van het verlies van het vertrouwen van de kiezers in de NDP. Niet uitgesloten dient te worden dat de partijen die eerder onderdeel waren van de Nieuw Front-regering (VHP, NPS, Pertjajah Luhur van Somohardjo en de A-combinatie waaronder de ABOP van Ronnie Brunswijk) gezamenlijk een meerderheid kunnen vormen na de verkiezingen. Of een dergelijke coalitie wenselijk is valt zeer te betwijfelen. Met name de Pertajah Luhur en ABOP zijn in het verleden onbetrouwbare politieke partners gebleken voor wie, meer dan andere partijen, meeregeren primair gericht is op patronage en cliëntelisme. Een herstel van de oude Nieuw Front-coalitie zou dan feitelijk neerkomen op puru bruku weri bruku [van de wal in de sloot]. Een coalitie van de VHP en de NDP? In 2010 stuurden belangengroepen (handelaren, ondernemers) binnen de VHP tevergeefs aan op een coalitie met de NDP. Tien jaar in de oppositie van de VHP is niet bevorderlijk voor hun particularistische belangen. Zij willen eindelijk eens hun ‘investering’ in de partij ‘verzilverd’ hebben. Het betekent dan ook dat zij er alle belang bij hebben dat de VHP na mei 2020 gaat meeregeren, desnoods met de NDP en met Bouterse als president. Uit het oogpunt van transparantie naar de kiezer toe is het van groot belang dat de VHP vóór mei 2020 openheid van zaken geeft over een eventuele samenwerking met de NDP van Bouterse.

Gelet op het opportunistische karakter van de Surinaamse politiek moet geen enkele coalitie na 25 mei worden uitgesloten. Welke regering ook na mei 2020 zal aantreden, de hoogste prioriteit zullen de reanimatie van de vastgelopen economie en de afbetaling van de torenhoge schuldenlast zijn om de boel weer op de rails te krijgen. Geen enkele oppositiepartij heeft tot nu toe aangegeven hoe zij dat gaan doen. Uit vrees voor verlies van de kiezersgunst hullen zij zich in een groot stilzwijgen over de noodzakelijke pijnlijke maatregelen die genomen dienen te worden om de economie weer op gang te krijgen. Gepresenteerde verkiezingsprogramma’s van de verschillende partijen zijn inwisselbaar en feitelijk wensenlijstjes. De kiezer vindt hierin geen grootse vergezichten, samenhangende visies en een concrete uitwerking en financiële onderbouwing van de plannen.

Voor de huidige Baas en Bazen in Suriname staan op 25 mei grote belangen op het spel. Met de vondst van grote olievoorraden voor de kust van Suriname en de verwachte miljardeninkomsten vanaf 2025 is het de huidige machtshebbers alles aan gelegen om de macht te behouden. Voor hen is de staat immers het vehikel voor particularistische belangen en ongebreidelde zelfverrijking. Het vertrouwen in de regering-Bouterse is tot het nulpunt gedaald. Indicatief is de afkondiging in april 2020 van de Wet Burgerlijke Uitzonderingstoestand in verband met de Covid-19-crisis. Deze wet heeft in de samenleving geleid tot grote ongerustheid. Met deze wet heeft de regering het mandaat gekregen verregaande beslissingen te nemen om ervoor te zorgen dat de gezondheidszorg van de burger gewaarborgd blijft. Wereldwijd worden echter binnen bestaande wettelijke kaders de beoogde doelstellingen gerealiseerd zonder dat grondwettelijke vrijheden van de samenleving volledig opzij worden gezet. Critici, zoals de Vereniging van Economisten (VES), van deze wet wijzen erop dat deze wet primair bedoeld is om het huidige desastreuze financieel-economisch beleid te continueren, zonder wettelijke beperkingen begrotingstekorten ongebreideld monetair te financieren en het recht om te protesteren tegen het wanbeleid in te perken. Dit is tekenend voor de ondemocratische inborst van de NDP.

Voor politieke partijen in Suriname is het op dit moment in verband met de corona-crisis haast een onwerkbare situatie: politieke publieke manifestaties zijn niet toegestaan en dit is uiteraard voor alle partijen een belangrijke handicap bij het mobiliseren van het kiezersvolk. In dat opzicht is de regerende NDP in het voordeel omdat zij de door haar gecontroleerde staatsmedia (radio en televisie) optimaal kan inzetten om kiezers achter zich te krijgen en zaken mooier voor te stellen dan ze in werkelijkheid zijn. Ook is het zeer de vraag in hoeverre buitenlandse waarnemers vanwege de corona-crisis aanwezig zullen zijn bij de verkiezingen. De huidige regeerders zullen daar niet rouwig om zijn. Daarnaast is ook een punt van zorg bij de komende verkiezingen dat de voorzitter (de districtscommissaris) van het hoofdstembureau in elk district de autoriteit is over de verkiezingen. Aangezien alle voorzitters NDP-ers zijn moet dan ook extra worden gewaakt voor eerlijke verkiezingen.

Suriname op een tweesprong

De Surinaamse bevolking heeft geen gudu p’pa [gulle gever], helpiman of yepiman [weldoende verlosser of zorger] nodig, maar duurzame ontwikkeling door integere en competente bestuurders die democratische waarden omarmen en voorleven. Op 25 mei staat Suriname op een tweesprong: het gaat dan om een keuze voor politieke normaliteit dat wil zeggen goed bestuur en een fatsoenlijk Suriname of voor een partij of regering van Baas en Bazen. De kiezer heeft het laatste woord en in navolging van Gandhi: wees de verandering die je in Suriname wilt zien. Het land verdient beter!

Bij de foto’s:
1  Protestdemonstratie onder aanvoering van Bouterse tegen het beleid van de regering-Venetiaan in 2005 
2  Protestdemonstratie tegen de NDP-regering 2020
3  Slachtoffers Decembermoorden ’82 
4  De drie heldhaftige rechters van de Krijgsraad die het vonnis uitsprak
5/6  Aanhang VHP (foto: Ranjan Akloe)
7  VHP leider Chan Santokhi (foto: Ranjan Akloe)