Dr. Hans Ramsoedh publicist en historicus

Burgers staan op waar politici falen. De huidige protestdemonstraties in Suriname tegen het beleid van de regering-Santokhi getuigen daarvan. Tijdens de verkiezingen in mei 2020 beloofde Santoki en zijn partij, de Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) na tien jaar wanbeleid van de regering-Bouterse een eind te maken aan financieel-economische chaos, corruptie en nepotisme. Politici die zich schuldig hadden gemaakt aan corruptie zouden worden vervolgd en het gestolen geld zou worden teruggehaald. Wo set’en [wij gaan orde op zaken stellen] was de leuze van Santokhi en zijn partij. Het was stoere en klare taal van Santokhi als oud-politiecommissaris en oud-minister van Justitie en Politie die kiezers aansprak. Hij kreeg dan ook het vertrouwen van de kiezer. Wij zijn inmiddels twee jaar verder en de president heeft zijn beloftes niet waar gemaakt: Veel geblaat en weinig wol, niet doen wat je zegt en niet zeggen wat je doet. Een groot deel van de bevolking heeft het gevoel met een pur bruku, wer bruku-scenario [van de wal in de sloot] oftewel A srefi kaka naga tra frey frey [dezelfde shit maar nu van andere strontvliegen] te maken hebben.

Boemerangeffect
We kunnen de huidige protestdemonstraties (Organic Movement) in Suriname dan ook beschouwen als een boemerang recht in het gezicht van president Santokhi. De boemerang is vooral bekend van de Aboriginals in Australië. Het is een gebogen werpstok die door zijn speciale vorm de eigenschap heeft bij de werper terug te komen. Door de Aboriginals werd de boemerang in het verre verleden gebruikt als een oorlogswapen en later als graaf- of jachtwerktuig. Inmiddels wordt de boemerang door niet-Aboriginals gebruikt om mee te spelen. In ons taalgebruik heeft de boemerang al enige tijd een plaats verworven en het begrip ‘boemerangeffect’ is inmiddels gemeengoed. Een boemerangeffect kan worden vergeleken met het gezegde ‘wat je zaait zul je oogsten’

Demonstranten voor het Kabinet van de president, 19 juli 2022 Foto: Suriname Herald

De feiten zijn bekend, maar het is wellicht goed om, zonder uitputtend te zijn, een aantal van deze zaken hier nogmaals kort te benoemen: nepotisme viert hoogtij, vriendjes­politiek bij de toekenning van domeingronden, stilzwijgend toezien dat Ronnie Brunswijk een minister (Diana Pokie) de laan uitstuurt die weigert mee te werken aan corruptieve praktijken op het Ministerie van Grondbeleid en Bosbeheer en tolereren dat de opvolgster van Pokie (Dinotha Vorswijk) feitelijk opereert als de assistente van Ronnie Brunswijk bij de toekenning van domeingronden aan zijn familie en politieke vrienden. Daarnaast zijn er nog allerlei dubieuze deals die weliswaar zijn afgeblazen maar waarover de president in gebreke is gebleven de samenleving te informeren,waaronder de oprichting van de naamloze vennootschap New Surfin om kapitaal aan te trekken en die bemenst zou worden door partijgenoten van Santokhi; de overeenkomst met een schimmige Deense onder­neming (HPSG) over de bouw van een waterstoffabriek en de intentieverklaring over het aangaan van een lening van US$ zeven miljard bij een dubieuze Italiaanse onder­neming.

Daarnaast heeft Santokhi te maken met vicepresident Ronnie Brunswijk als een ongeleid projectiel die zich weinig gelegen laat liggen aan wat de president vindt. Feitelijk heeft Suriname sinds 2020 twee kapiteins aan het roer: de ABOP-ministers die verantwoording schuldig zijn aan en geleid worden door vicepresident Ronnie Brunswijk en de VHP-ministers geleid door president Santokhi. Vanaf dag één is Santokhi, zoals de woordkunstenaar Paul Middellijn het stelt, in een aboma-brasa [omhelzing door een boa] van Brunswijk verstrikt geraakt waarbij hij er maar niet in slaagt zich hieraan te ontworstelen.
Op één terrein heeft de regering-Santokhi succes geboekt: de vervolging en veroordeling van de president van de Centrale Bank van Suriname en twee medewerkers, de directeur van de Surinaamse Postspaarbank en van oud-minister van Financiën (Hoefdraad) die verantwoordelijk worden gesteld voor de verdwijning van enkele honderden miljoenen tijdens de regering-Bouterse. Van het terughalen van de verdwenen miljoenen is echter geen sprake.

Punt is ook dat de president een kijk heeft op de sociaal­economische situatie die contrasteert met de realiteit voor de bevolking. Daar waar hij spreekt over financieel-economische stabiliteit, verkeert het land nog steeds in een diepe crisis met een inflatie van boven de zestig procent. Er stierven de afgelopen week enkele baby’s in het ziekhuis vanwege het gebrek aan neonatale zorg. Snelgroeiende onvrede onder diverse lagen van de samenleving is dan ook het gevolg. Het is dan ook niet verrassend dat langzamerhand het imago van Santokhi als crime fighter en redder van het Surinaamse volk in duigen ligt. ‘Chan is zwak, Chan is bang, jokkebrok Chan, Chan ga naar huis, je hebt jouw kansen verspeeld’ zijn veelgehoorde uitspraken op sociale media over president Santokhi.

Uitslaande veenbrand 
Langzamerhand ontstond als gevolg van het beleid van de regering-Santokhi en het gebrek aan daadkracht een smeulende veenbrand in de bodem van de Surinaamse samenleving die afgelopen week uitsloeg en bovengronds kwam. Directe aanleiding vormde het fraudeschandaal op het ministerie van Financiën waarbij de staat voor meer dan SRD zevenenveertig miljoen (circa € 1.8 miljoen) lichter kon worden gemaakt.
Onder aanvoering van jonge activisten gingen duizenden de straat op met een eisenpakket waaronder het terugdraaien van de benoemingen van vrienden en familie (zo ook de benoeming van de presidentsvrouw in verschillende functies en van Leo Brunswijk, broer van Ronnie Brunswijk), de verlaging van de brandstof- en energieprijs, adequate medische zorg en bescherming van de consument tegen woekerprijzen. De protestacties in Suriname zijn duidelijk geïnspireerd door die elders in de wereld zoals recentelijk in Sri Lanka. Afgelopen week zagen we de bestorming door duizenden betogers van de ambtswoning van de Sri Lankaanse president die vervolgens het land uitvluchtte. De leiders van de protestdemonstraties in Suriname hebben ook gekozen voor de strategie van bivakkeren op het Onaf­hanke­lijkheidsplein, zoals elders in de wereld, totdat hun eisen zijn ingewilligd.

Protestdemonstratie in Paramaribo op 19 juli 2022. Foto: Suriname Herald

Verklaarde president Santokhi aanvankelijk dat hij niet peinsde over een eventueel aftreden en dat de NDP van Bouterse achter de acties zou zitten, in een tele­visieverklaring kwam hij op zijn schreden terug en zei de boodschap van de betogers begrepen te hebben. Hij verklaarde bereid te zijn met een afvaardiging van de actievoerders in dialoog te gaan. Het dagblad De Ware Tijd schreef dat het statement van Santokhi ‘de toon had van een president die neerdaalde naar het niveau van zijn volk en bijna als een smekende vader schuld heeft bekend en verbetering heeft beloofd’ (20 juli 2022).
Feitelijk staat de president met de rug tegen de muur. De leiders van de protestdemonstraties hebben aangegeven met de president in dialoog te gaan pas nadat uitvoering is gegeven aan minimaal drie van de zeven gestelde eisen: het terugdraaien van alle onrechtmatige recente grond­uit­gifte, het terugdraaien van alle benoemingen van vrienden en familie te beginnen met de benoemingen van de presidentsvrouw en Leo Brunswijk, en het transparant oplossen van het corruptieschandaal op het ministerie van Financiën.

Met zijn oproep tot dialoog is de president bezig met damage control en de uitslaande veenbrand onder controle te krijgen. Duidelijk moge zijn dat succes afhankelijk zal zijn van de mate waarin de president erin slaagt dat te doen wat hij tijdens de verkiezingen in mei 2020 heeft beloofd: Wo set’en.
Ronnie Brunswijk trachtte zijn politieke huid te redden door aan de actievoerders te beloven dat hij binnen vierentwintig uur de benoemingen van zijn broer zal intrekken. Het is afwachten in hoeverre Brunswijk de daad bij het woord zal voegen want op eerdere kritieken op zijn benoeming van familie verklaarde hij ‘mi famiri mu njan tu’ [mijn familie mag ook wel mee eten]. Waar de president aanvankelijk weinig daadkracht toonde bij het schandaal rond toekenning van domeingronden aan politici en hun familie en vrienden verklaarde hij als reactie op de eis van de actievoerders dat van alle personen die in strijd met de procedures domeingrond hebben gekregen (Sabaku­pro­ject) de toekenningen worden ingetrokken. Het is een eerste handreiking, maar er zal nog veel meer water door de Surinamerivier moeten vloeien om de geest weer in de fles te krijgen.

Krokodillentranen van de NDP 
Het is illustratief voor het gebrek aan transparantie bij deze regering dat het fraudeschandaal door de oppositie naar buiten werd gebracht. Uit het voorlopig onderzoek komt naar voren dat de hoofddader een ambtenaar op het ministerie van Financiën is die samen met enkele medestanders verantwoordelijk is voor het fraude­schan­daal en dat van politieke betrokkenheid daarbij geen sprake is. Het zijn personen die weet hebben van het falende controlesysteem bij Financiën en vervolgens hun slag hebben geslagen. Het betekent dat er op het ministerie controlemechanismen (checks and balances) ontbreken waarvoor de minister politiek verantwoordelijk is.
In De Nationale Assemblée (DNA) is het Melvin Bouva van de NDP geweest die deze kwestie aan de orde heeft gesteld. Het is een goede zaak dat DNA-leden dit soort zaken aan het licht brengen. We ontkomen echter niet aan de indruk dat Bouva politieke munt uit deze kwestie probeert te slaan. Door het fraudeschandaal namelijk te politiseren en te doen voorkomen alsof aan de regering gelieerde personen zich schuldig hebben gemaakt aan de miljoenenfraude waarbij hij zelfs het bedrag van SRD vijfhonderd tot SRD negenhonderd miljoen (!) in plaats van 47 miljoen noemde, tracht hij de aandacht af te leiden van de honderden miljoenen USD die door de regering-Bouterse zijn leeggeroofd bij de Centrale Bank. Bouva is nota bene een van de personen die genoemd worden bij de grootschalige corruptie bij de Naschoolse Opvang (begeleiding van kinderen na schooltijd en verstrekking van voeding aan hen) tijdens de regering-Bouterse, een project dat de lading kreeg van ‘het odium van een corrupte operatie’. Het was een njan patu [zelfverrijking] voor een aantal betrokken personen onder wie Bouva. Vriend en vijand zijn het erover eens dat de corruptie tijdens de regering Bouterse nog nooit zo omvangrijk was, zelfs niet in de jaren tachtig tijdens de militaire dictatuur.
Het corruptieschandaal bij Financiën is dan ook een ‘geschenk uit de hemel’ voor de NDP om daarmee de eigen corruptieve praktijken te verdoezelen. Met andere woorden, als de NDP roept dat zij ‘ernstig bezorgd’ is over de ontstane situatie in het land, het volk verpaupert en dat de corruptie tot extreme hoogte is gestegen dan zijn dat krokodillentranen en onderdeel van haar desta­bilisatie­politiek.
Deze partij heeft bij haar vertrek na de verkie­zings­nederlaag in mei 2020 de tactiek van de verschroeide aarde toegepast. Terwijl er in juli 2020 nauwelijks geld was om salarissen van ambtenaren uit te betalen, waren in de maanden voorafgaand aan de verkiezingen circa zesduizend ambtenaren in dienst genomen en was een verhoging van vijftig procent toegekend aan alle ambtenaren. Op de valreep verhoogde de regering-Bouterse salarissen van ministers, directeuren en onderdirecteuren van departementen, werden op de verschillende ministeries honderden personen benoemd als ‘beleidsmedewerker’ of ‘beleidsadviseur’ (zelfs schoon­makers en wachters). Of ze ooit invulling hebben gegeven aan hun beleidsadviseurschap mag ernstig worden betwijfeld. Al deze maatregelen van de vertrek­kende regering-Bouterse waren bedoeld als desta­biliserende acties om vervolgens te kunnen profiteren van onvrede in de samenleving zoals dat het geval was in de jaren tachtig en negentig toen de militairen (in 1987 en 1990) en de regering-Wijdenbosch (1996-2000) een failliet land achterlieten. De immorele en onethische inborst van de vertrekkende NDP-regering bleek ook toen een imposante hoeveelheid eigendommen van lanti [overheid] verdween. De president, vicepresident en bijkans alle ministers werden geconfronteerd met haast leeg gedragen kantoren. Zo was president Santokhi onaangenaam verrast toen hij op de eerste werkdag op zijn kabinet ontdekte dat er niet eens een computer en printer meer aanwezig waren voor brieven die de deur uit moesten.

Curieus is dat op vrijdag 22 juli j.l een groep Surinamers op de Dam in Amsterdam meende te moeten protesteren over de manier waarop Suriname wordt bestuurd. Je vraagt je af waar ze waren toen de regering-Bouterse tussen 2010 en 2020 Suriname in de afgrond stortte. Blijkbaar waren ze in een diepe winterslaap verzonken in switi bakra kondre [het heerlijke Nederland] vertrouwend op Bouterse als hun Messias.

Er hoeft niet getwijfeld te worden aan de legitieme intenties van de leiders van de protestdemonstraties in Suriname, want de huidige onrust is voor een belangrijk deel het gevolg van falend bestuur. Dat mag de regering-Santokhi zich aanrekenen. Gewaakt dient te worden voor het kapen van het protest voor eigen politiek gewin door Bouterse en zijn NDP.
Gelet op het track record van de Bouterse en zijn NDP is het te hopen dat de Surinaamse bevolking geen last heeft van een korte termijn geheugen, want hun regeerverleden wordt gekenmerkt door financieel-economisch wanbeleid, machtsmisbruik, corruptie, moreel verval en diefstal van het volk op ongekende schaal. Die stank hangt nog steeds om deze partij die gedomineerd wordt door ‘baas en bazen’ (Surinostra).

Drai anu, pari a boto 
President Santokhi gaat ervan uit dat hij voor vijf jaar is gekozen no matter what. Zo werkt dat niet in de politiek. Wanneer politieke steun in het parlement wegvalt of sociale onrust escaleert zoals recent in Sri Lanka, dan is het exit president. Als de president ook nog tijdens een spoedpersconferentie op vrijdag 22 juli verklaart dat hij kijkt naar negentig procent van de zwijgende personen die nog steeds vertrouwen heeft in de regering en (vooralsnog) niet bereid is zijn wederhelft in de RVC van Staatsolie terug te draaien en af te rekenen met het benoemen van familie en vrienden op cruciale posten, dan betekent het dat hij in een eigen werkelijkheid leeft die ver staat van de huidige maatschappelijke realiteit in Suriname. Gebrek aan realiteit mag ook zijn partij worden verweten.

Een Protestbord in het Sarnami. Foto: Suriname Herald [Vert. VHP’ers, schamen jullie je niet dat door al dit gedoe jullie de eer van de oudste politieke partij in Suriname te grabbel hebben gegooid?]

De VHP beschouwt namelijk de acties als een oorlogs­ver­klaring en ziet de timing ervan als onderdeel van de strategie van de NDP om het hachje te redden van Desi Bouterse wiens hoger beroep-zaak in het Decemberproces op 29 juli plaatsvindt. Met deze opstelling geeft de partij feitelijk blijk van geen boodschap te hebben aan de eisen van de leiders van de protestdemonstraties en stuurt zij niet aan op dialoog maar op confrontatie. Een dergelijke opstelling getuigt van arrogantie van de macht die haar duur kan komen te staan. De protestacties krijgen inmiddels een sneeuwbaleffect doordat vakbonden en oppositiepartijen en studentenorganisaties deze onder­steu­nen.
Een beleidsombuiging (goed en transparant bestuur, moreel leiderschap) door de regering-Santokhi is dringend gewenst, want zoals aan het begin gesteld: burgers staan op waar politici falen. Het betekent voor hem niets anders dan drai anu, pari a boto [het roer drastisch omgooien]. Eenmaal bovengronds is een uitslaande smeulende veenbrand niet meer te blussen. De president en zijn partij dienen zich hiervan terdege bewust te zijn.

Dr. Hans Ramsoedh publicist en historicus

Een bekend spreekwoord luidt spreken is zilver, zwij­gen is goud. Veel spreek­woorden ontstaan uit ervaringen in het (verre) verleden, maar omdat ervaringen beperkt zijn is de waarheid van een spreekwoord daarom ook beperkt. We kunnen het ook omdraaien en zeggen dat spreken goud is en zwijgen zilver of  zelfs fout. Het hangt natuurlijk van de omstandigheden af. In bepaalde gevallen moet er juist gesproken worden, met klem worden geprotesteerd (bij mensenrechtenschendingen, racisme en discriminatie) of met verontwaardiging worden tegengesproken (bij fakenieuws). In weer andere gevallen is het gewenst uit respect te zwijgen zoals in het geval van roddels, insinuaties of op grond van onvol­doen­de informatie over een bepaalde kwestie.

Naar aanleiding van een aantal belangrijke issues die op dit moment spelen in de Surinaamse samenleving ontkomen we niet aan de indruk dat President Chan Santokhi het spreekwoord spreken is zilver (en vooral) zwijgen is goud tot zijn lijfspreuk heeft gemaakt, terwijl juist in die kwesties spreken door de president dringend gewenst is en dus zwijgen ongewenst. Zijn beleid wordt gekenmerkt door een gebrek aan communicatie, ondoorzichtige besluit­vormings­processen en onbegrijpelijke besluiten, waar juist commu­nicatie een essentieel onderdeel is van vertrouwen in de politiek.

Ronnie Brunswijk en Chan Santokhi

Een zwijgende president 
De afgelopen twee jaar werd de regering-Santokhi beheerst door verschillende controverses zoals de benoeming van familie en vrienden op belangrijke posten, het uitblijven van een gerichte aanpak van corruptie, het ontslag van voormalig minister Diana Pokie van Grond en Bosbeheer (GBB) in 2021 die weigerde grond toe te kennen aan de broer van vicepresident Ronnie Brunswijk, de onthulling dat de ministers van Financiën en Buitenlandse Zaken in december 2020 een Memorandum of Under­standing hadden ondertekend met een dubieus Italiaans bouwbedrijf voor een lening van maar liefst US$ 7 miljard die echter niet doorging en de verklaring van minister Ramdin van Buitenlandse zaken dat Suriname een ambassade zou openen in Jeruzalem. Over al deze kwesties deed de president er het zwijgen toe. Recentelijk is er ophef ontstaan over uitgegeven domeingronden op het Sabaku-project in Paramaribo-Noord aan politici en hun familieleden van de regeringscoalitie waaronder de familie van vicepresident Brunswijk en familie van Mahinder Jogi, Assembléelid van de VHP. De president hield aanvankelijk nog vol dat hij niet beschikte over de lijst met namen wat betreft de toekenning van gronden op het Sabaku-project, terwijl inmiddels door publicaties van de columnisten Sookhlall en Mahabier in SRHerald (23 juni 2022) het hele land op de hoogte is van de namen van personen aan wie gronden zijn toegekend. Na de onthulling in SRHerald was het enige commentaar van de president dat hij het afkeurde dat personen die zelf grond kunnen kopen deze hebben gekregen en politici vanaf nu geen voorrang krijgen bij de uitgifte van domeingrond. De verklaring van de president betekent feitelijk niets anders dan het gedogen van grondroof onder zijn toeziend oog. Als vervolgens landje-pik-koning Mahinder Jogi in een interview met SRHerald op 21 juni 2022 verklaart dat alleen de regering-Santokhi Suriname kan redden en Ronnie Brunswijk recentelijk tijdens een meet & greet- bijeenkomst van zijn partij aangeeft zich goed te voelen in de samenwerking met Santokhi dan geven zij daarmee impliciet aan dat zij van de president niets te vrezen hebben in hun graaizucht. Het geeft ook te denken dat de president in alle talen zwijgt over de dreigende taal van Ronnie Brunswijk aan het adres van de advocaat Serena Essed en het Constitutioneel Hof over een eventuele wijziging van het kiesstelsel, een bedreiging die een ondermijning inhoudt van de democratische rechtsstaat notabene door een vicepresident.

We kunnen stellen dat de president bij belangrijke controversiële issues in de samenleving kiest voor de strategie van ‘zwijgen’ of ‘dokken’ in plaats van op een open en transparante manier over deze zaken te spreken en desgewenst corrigerend op te treden. Het leidt tot een beeld van hem dat hij geen visie en regie heeft, eerder een figurant is dan de regisseur van zijn eigen toneel­voor­stelling en een Ali Baba is die zijn rovers geen strobreed in de weg legt.

Nieuwe conquistadores van Suriname 
Door deze opstelling is de regering-Santokhi is niet bij machte het vertrouwen van de bevolking te winnen. Dit hangt in belangrijke mate samen met de ‘leegte’ van de Surinaamse politiek. De politiek in Suriname is geen strijd tussen botsende maatschappijvisies en ideeën over de inrichting van de staat en draait niet om de vraag hóe het land bestuurd moet worden, maar is primair een machtsstrijd tussen politieke coalities met als belangrijkste kenmerk: who gets what, when and how? Deze politici gedragen zich als de nieuwe conquistadores van Suriname waarbij zij in de ergste traditie van derdewereldlanden het land als een persoonlijk wingewest beschouwen en de maat­schap­pelijke orde voor hen een bijkomstigheid is.

Geloofwaardigheid 
Na de verkiezingen in mei 2020 gloorde na tien jaar wan- en plunderbeleid van de regering-Bouterse de hoop op een betere toekomst in Suriname. Met de rijke olievoorraden voor de Surinaamse kust en de verwachte miljarden aan olie-inkomsten na 2025 moet echter met de nieuwe conquistadores in het politieke machtscentrum gevreesd worden dat de olie eerder een vloek zal zijn dan een zegen. Immers, deze nieuwe conquistadores hebben geen boodschap aan rentmeesterschap in de zin van het ideaal van een verantwoord beheer zodat toekomstige generaties daar ook profijt van kunnen hebben en ethisch handelen als norm in de politiek. Een bekend Bijbelcitaat luidt: ‘waar het visioen ontbreekt, verwildert het volk’. De hoop op een betere toekomst is ondanks alle retoriek van de huidige regering en haar apologeten voor een groot deel van de bevolking nog steeds een fata morgana. Een president die liever zwijgt dan spreekt ondergraaft zijn geloof­waardig­heid.

Foto’s: Ra1 Photography en Ranjan Akloe (header)

Mijn naam is Anand Sukhai, ik ben een Surinaams-Neder­landse ondernemer, geboren in Suriname. Tot medio 2021 ben ik werkzaam geweest als directielid van een horeca­keten. Na 24 jaar vond ik dat het tijd werd om iets anders te gaan doen. Ik had altijd het gevoel iets meer te kunnen doen met en voor Suriname. In 2020 heb ik ons import-/exportbedrijf opgericht met mijn partners Karan Sukhai en Kavita Soekhoe. Hoewel ik in Nederland woon, ben ik altijd nauw betrokken geweest bij Suriname. Ik kom er geregeld en bezoek niet alleen familie en vrienden, maar reis ook veel door het land zelf. Daardoor ken ik het land en de bewoners goed.

Anand Sukhai | Natural Resources Suriname

Suriname heeft heel veel potentie en kan producten leveren die voldoen aan westerse maatstaven. Ik wil graag meer voor Suriname kunnen betekenen: door de export breder op de kaart te zetten en in het verlengde daarvan iets terug te doen voor de lokale bevolking. Duurzaam maatschappelijk ondernemen is niet alleen een noodzaak, maar ook een passie. De focus ligt in eerste instantie meer op de achterliggende ideologie (sociale projecten in Suriname) dan op de commercie. Ik wil als individu een maatschappelijke meerwaarde bieden.

Door middel van de import en introductie van zuiver Surinaams bronwater van hele goede kwaliteit willen wij Suriname op de kaart zetten als een land met een breder exportpotentieel in hoogwaardige eindproducten. Daar­naast wordt hiermee ook de nodige werkgelegenheid gecreëerd. Het zuivere bronwater dat ik importeer heet INI en is afgeleid van het Arrowakse (oorspronkelijke bewo­ners van Suriname) woord INIABO dat “water” betekent. Dit water komt uit het ongerepte regenwoud­gebied Powakka.

INI water is het schoonste bronwater dat ik heb gemeten.
(Karel Thieme, CEO en mede-oprichter van Aquapeak BV)

Anand Sukhai (directeur) | Natural Resources Suriname C.V. | e-mail: a.sukhai@nrsu.nl | www.nrsu.nl | 06 21815045

Dr. Hans Ramsoedh publicist en historicus

Ontwikkeling in zijn alge­meen­heid van een land en welvaart voor brede lagen van de bevolking zijn mede afhankelijk van goed be­stuur (good governance) en goed functionerende instel­ling­en. Ondanks de aan­wezig­heid van natuur­lijke hulp­bron­nen (zoals olie et cetera) leeft een groot deel van de bevolking in landen als Venezuela, Nigeria en Angola in grote armoede. Wetenschappers noemen dit de ‘paradox van de overvloed’. Wat deze landen met elkaar gemeen hebben zijn de afwezigheid van goed bestuur, een democratische gezindheid bij bestuurders alsmede disfunctionerende instellingen. De economische crisis in bovengenoemde landen is vooral een crisis van de instellingen. Suriname vormt in dat opzicht geen uit­zondering.
Goed bestuur en daarmee vertrouwen van de bevolking in bestuurders zijn het begin en het einde van een fatsoenlijke samenleving. Die fatsoenlijke samenleving staat inmiddels ook in Nederland ter discussie. Dit onder meer naar aanleiding van de toeslagenaffaires (ten onrechte fraudeverdenking bij meer dan dertigduizend ouders bij de kinderopvangtoeslag en de toeslagenaffaire bij de belastingdienst) en de stroperigheid in de afhandeling van de aardbevingsschade voor getroffen bewoners in Groningen door de overheid. De Nederlandse regering heeft inmiddels erkend dat er bij de toeslagenaffaires sprake is geweest van institutioneel racisme. Ook het vertrouwen van burgers in politici en bestuurders is de laatste jaren in Nederland sterk gedaald.

Democratie als bestuursvorm kan alleen bestaan bij de gratie van vertrouwen van de burger in maatschappelijke en politieke instituties én een wijdverbreide democratische gezindheid bij burgers en bestuurders. Onder het laatste moet worden verstaan de verinnerlijking van demo­cratische waarden en normen en deze ook voorleven zoals het dulden van kritiek, tegenspraak en dwarsdenkers, openstaan voor andere meningen en opvattingen, erkennen dat je het bij het verkeerde eind kunt hebben en dat de ander gelijk kan hebben, openstaan voor dialoog et cetera.
De afwezigheid van een democratische gezindheid bij bestuurders van instituties in Suriname is een opvallend gegeven. Over het algemeen wordt de bestuursstijl in Suriname gekenmerkt door een hybride systeem waar­binnen democratische en autocratische praktijken samenvallen. Er is weinig ruimte voor dialoog en een kritische opstelling wordt gekwalificeerd als vijandschap. In Suriname heeft de bevolking weinig vertrouwen in politieke en maatschappelijke instituties en organisaties (zie grafiek hieronder). Een democratie kan echter niet functioneren zonder draagvlak, want wanneer burgers op grote schaal ontevreden zijn met het functioneren van de instituties dan komt de legitimiteit van het democratische bestel in het geding.

Bron: Nikos.sr

In deze bijdrage ga ik in op één specifiek aspect van het besturen van instituties en organisaties in Suriname, te weten de praktijk van de bestuursverkiezing bij maat­schappelijke instituties. Deze bestuursverkiezingen hebben weinig met democratie te maken maar hebben in de regel het karakter van een machtsovername of paleiscoup. Deze cultuur van de wijze waarop bestuurs­ver­kie­zingen plaatsvinden leidt vaak tot bestuurlijke discontinuïteit. Zij is illustratief voor het failliet van de instellingen in Suriname en daarmee voor zijn stagnerende ontwikkeling. Allereerst enkele opmerkingen over de afwezigheid van een democratische gezindheid in Suriname.

Commando democratie
Het optreden van bestuurders in Suriname vertoont grote overeenkomsten met het koloniaal bestel: een autoritaire bestuurslaag die weinig op heeft met democratie. De Surinaamse sociologe Maureen Silos (Onderont­wikke­ling is een keuze, Paramaribo 1991; 154-159) spreekt in dit verband met betrekking tot Suriname van een commando democratie waarbij bestuurders blijk geven van een autoritaire mentaliteit uit de koloniale periode. De commando democratie is een combinatie van de uiterlijke kenmerken van de liberale parlementaire democratie en de innerlijke kenmerken van de autoritair beheerde plantages in de koloniale periode (plantage command­isme). Silos ziet het overheersende mythische-magisch denken in Suriname in combinatie met de heersende commando democratie als een van de obstakels van Suriname voor ontwikkeling. Met mythisch-magisch denken bedoelt Silos de geesteshouding in Suriname waarbij gehoopt wordt dat alles door een of andere externe macht vanzelf wel goed zal komen, in plaats van zelf het lot te bepalen door rationeel beleid. Deze commando democratie leidt tot polarisatie en verlamming en vervolgens tot achteruitgang in de Surinaamse samenleving.

Deze koloniale autoritaire bestuursstijl drukt nog steeds een groot stempel op de Surinaamse samenleving. Het begint al bij de opvoeding en in het onderwijs waarbij de cultuur die hoort bij een  bevelshuishouding over het algemeen overheersend is in plaats van de cultuur passend bij een onderhandelingshuishouding. Bij de cultuur van de bevelshuishouding wordt een autoritair opvoedings­patroon gehanteerd waarbij kinderen en leerlingen leren zich te houden aan regels die door opvoeders worden opgesteld, discussie niet op prijs wordt gesteld en kinderen/leerlingen weinig tot geen zeggenschap hebben. In tegenstelling tot de cultuur van de bevelshouding worden binnen die van de onder­handelings­huishouding mondigheid, onafhankelijkheid en zelfontplooiing als belangrijke waarden gezien en beslissingen genomen na overleg met elkaar. Dominantie van de cultuur van de bevels­huishouding leidt uiteindelijk tot een cultuur met grote verschillen in machtsafstand binnen alle geledingen van de samenleving zoals het gezin, op school, op het werk en binnen instituties.

Slaafse partijvertegenwoordigers
Om de democratie goed te laten functioneren dienen politici en bestuurders de spelregels van een democratische cultuur te aanvaarden namelijk het bewustzijn dat opponenten deel uitmaken van een gemeenschappelijke democratische ruimte en op gelijke voet verkeren. Exemplarisch voor de afwezigheid van een democratische cultuur is het functioneren van het parlement, De Nationale Assemblée (DNA), waar de dictatuur van de meerderheid heerst. Politieke onver­draag­zaamheid is gemeengoed en de sfeer in DNA kenmerkt zich door confrontatie en verruwing in woord en daad. Zaken worden vaak met een minimum aan kennis en een maximum aan stemmingmakerij besproken. Het gevolg van deze politieke cultuur is dan ook dat er over het vertegenwoordigend college een deken van negativiteit hangt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijeenkomsten van dit college worden getypeerd als Leba Yuru [bijeenkomst van dolende geesten].
Illustratief voor de autoritaire bestuursstijl is het op 1 juni jongstleden ingediende wetsvoorstel in DNA door leden van de coalitiepartijen de VHP en ABOP en dat betrekking heeft op beëindiging van het lidmaatschap van volksvertegenwoordigende organen. In dit wetsvoorstel is opgenomen dat wanneer een partij een Assembléelid royeert, de volksvertegenwoordiger zijn zetel dient in te leveren. Dit wetsvoorstel is echter niet bedoeld om de democratie te versterken, maar primair ingegeven om het kritische Assembléelid Edward Belfort van de ABOP politiek te elimineren. De afgelopen twee jaar heeft hij zich, tot groot ongenoegen van de regeringscoalitie, ontwikkeld tot een van de felste critici van het regeringsbeleid. Aanname van dit wetsvoorstel  zal in de praktijk neerkomen op de dictatuur van de partij en het einde van de onafhankelijke positie van een volksvertegenwoordiger die geacht wordt ‘zonder last’ te stemmen. Aanname betekent tevens dat we in de vertegenwoordigende organen geen volks­vertegen­woordigers meer hebben, maar slechts partij­vertegen­woordigers die slaafs de partijorders volgen. Dit wetsvoorstel is dan ook een ondermijning van het democratische bestel in Suriname en is tekenend voor de democratische gezindheid van de initiatiefnemers.

Foto Paul Middellijn, Suriname Unite

Banencarrousel
Daarnaast hangt het failliet van de instellingen ook samen met de gepolitiseerde Surinaamse samenleving. Na iedere verkiezing wordt de ambtelijke top (directeuren van departementen, districtscommissarissen, Raden van Commissarissen van parastatale bedrijven (staats­bedrij­ven), ambassadeurs et cetera) vervangen, banen die vergeven worden aan familie, vrienden en partijloyalisten. Het komt neer op een banencarrousel na iedere verkiezing. Dit heeft in de praktijk tot gevolg dat van continuïteit van beleid geen sprake is. De gepolitiseerde ambtelijke top en bestuurlijke discontinuïteit betekenen dan ook een ondergraving van twee belangrijke factoren die de kwaliteit van een democratisch systeem bepalen, te weten governability en accountability. Governability heeft betrek­king op het organiserend en sturend vermogen van instituties, dat wil zeggen het vermogen om zaken voor elkaar te krijgen en om toegevoegde waarde voort te brengen. Bij accountability gaat om verantwoording afleggen, aanspreekbaar zijn op je gedragingen en acties en eventueel consequenties aan verbinden.
Ook op een ander vlak zien we in Suriname een ondermijning van de governability en accountability van belangrijke instellingen zoals de Rekenkamer, de Staatsraad (adviescollege van de staat) en het in 2020 opgerichte Constitutioneel Hof. Leden van deze drie instellingen worden voor vijf jaar benoemd en het betekent dat een al te kritische opstelling bij het aantreden van een nieuwe regering kan leiden tot vervanging van de leden door partijloyalisten. Deze korte aanstellingstermijn van vijf jaar kan repercussies hebben voor een kritische en onafhankelijke opstelling van deze instellingen. De onafhankelijkheid van deze instellingen kan worden versterkt door de leden voor een langere periode dan vijf jaar te benoemen.

Continuïteit versus discontinuïteit binnen organisaties
Ik keer hier terug naar de praktijk van de bestuurs­verkiezing bij maatschappelijke instituties in Suriname. Statuten vormen de basis van een organisatie. Hierin zijn de interne regels en afspraken van de rechtspersoon opgenomen, zoals doelstelling, geld­mid­delen, benoeming van bestuurders, besluitvorming van het bestuur, vertegenwoordigingsbevoegdheid van de bestuurders en ontbinding en vereffening. Continuïteit in bestuur is een groot goed en belangrijk om een organisatie te laten groeien. Bestuurlijke discontinuïteit daar­en­tegen remt de ontwikkeling van de organisatie. Een nieuw bestuur bouwt voort op datgene wat er in het verleden door de organisatie is opgebouwd. Hiermee wordt voorkomen dat een nieuw bestuur opnieuw het wiel moet uitvinden.
In het statuut is opgenomen hoe het bestuur wordt samengesteld en hoe de verkiezing van nieuwe bestuursleden plaatsvindt. Meestal is het gebruikelijk dat er ieder jaar een gedeelte van het aantal bestuursleden aftreedt, een en ander overeenkomstig een door het bestuur vastgesteld rooster van aftreden. Belangrijk uitgangspunt daarbij is dat bij het vaststellen van een rooster van aftreden de voorzitter, secretaris en penningmeester niet gelijktijdig aftreden. Deze getrapte bestuurs­wisse­ling is van belang zodat niet in één keer alle kennis en opgedane contacten van het bestuur verloren gaan. In principe geldt er geen maximale bestuurstermijn voor bestuursleden, maar in de praktijk is veelal een statutaire beperking waarbij bestuursleden voor een bepaalde periode (3-5 jaar) worden benoemd en daarna één of twee keer herkozen kunnen worden.

Surinaamse praktijk van bestuursverkiezing
In Suriname verlopen bestuursverkiezingen van veel maatschappelijke organisaties (vakbonden, politieke partij­en en andere maatschappelijke organisaties) volgens een ander patroon. Niet de getrapte bestuursverkiezing is daarbij de norm waarbij slechts een deel van het bestuur aftreedt, maar een bestuursverkiezing waarbij het gehele bestuur aftreedt en zich eventueel opnieuw herkiesbaar stelt (voor het gemak Lijst A). Tegenover het zittende bestuur dat zich herkiesbaar stelt, stelt zich een andere groep kandidaat om als nieuw bestuur verkozen te worden (voor het gemak Lijst B). In het geval een compleet nieuw bestuur (Lijst B) wordt gekozen, betekent dat het vertrek van het gehele oude bestuur. Verkiezingen hebben hierdoor enerzijds het karakter van een strijd om behoud van de macht (Lijst A) en anderzijds een strijd om verwerving van de macht of een paleiscoup (Lijst B) binnen de organisatie. Bij de verkiezing van een nieuw bestuur van de Surinaamse Politiebond in 2021 konden leden hun stem uitbrengen op maar het liefst vijf lijsten.
Een dergelijke wijze van bestuursverkiezing in Suriname leidt dan ook tot veel strubbelingen en onrust binnen de organisaties. Niet zelden moet de rechter er aan te pas komen om een uitspraak te doen over de rechtmatigheid van de verlopen bestuursverkiezing. Ik volsta hier met twee voorbeelden. Zo is nog steeds niet duidelijk wie de grootste ambtenarenvakbond, de Centrale Landsdienaren Organisatie (CLO), vertegenwoordigt: de groep onder leiding van Miskin of de groep onder leiding van Hooghart. Recentelijk hebben we te maken gehad met het bestuursconflict binnen de Surinaamse Voetbal Bond (SVB) waarbij een deel van de leden een interim-bestuur heeft gevormd terwijl het oud-bestuur het nieuwe interim-bestuur van onrechtmatig handelen beschuldigt. Een gevolg van de bestuursperikelen bij de SVB is dat de internationale voetbalorganisatie, de FIFA, reeds toege­kende financiële fondsen aan de SVB heeft bevroren. Deze bestuursperikelen binnen de SVB hebben uiteraard gevolgen voor de voetbalontwikkeling in Suriname.
Met het ‘wegzuiveren’ of ‘wegstemmen’ van het gehele bestuur gaat veel kennis, expertise, en opgebouwde contacten verloren. Het betekent dan ook dat het nieuwe bestuur bij het nulpunt begint hetgeen de bestuurlijke continuïteit en groei van de organisatie niet ten goede komt. Niet onbelangrijk bij bestuursperikelen is vaak de opstelling van voorzitters voor wie het voorzitterschap ‘eeuwigdurend’ is en een bron voor status, prestige en macht in de samenleving.

Foto Paul Middellijn, Suriname Unite

Suriname als low Trust Society
Het is dan ook niet verwonderlijk dat bij een groot deel van de bevolking van Suriname bestuurders (politieke en maatschappelijke) een slecht imago hebben. Zij worden gezien als mensen die niet het algemeen belang dienen maar primair voor eigen gewin bestuurlijke functies bekleden en die daarnaast blijk geven van een verontrustende morele lichtheid. Wo set’en [wij gaan orde op zaken stellen] is de leuze waarmee de huidige president van Suriname, Chan Santokhi en zijn partij (VHP) de verkiezing in mei 2020 inging om na tien jaar wan- en plunderbeleid van Desi Bouterse en zijn partij, de NDP, orde op zaken te stellen. Wo set’en is inmiddels synoniem voor ‘geen daden maar woorden’.
Vanwege de afwezigheid van het vertrouwen van een groot deel van de Surinaamse bevolking in bestuurders en instituties kan Suriname worden getypeerd als een Low Trust Society. De heersende autoritaire bestuurscultuur (commando democratie), de afwezigheid van een democratische gezindheid bij veel bestuurders binnen verschillende instituties en organisaties en de huidige praktijk van bestuurswisselingen liggen hieraan ten grondslag. Om tot een High Trust Society te komen is onder meer wijziging van de praktijk van bestuurs­wis­selingen dringend gewenst. Bestuurlijke continuïteit is een voorwaarde voor een goed functionerend systeem. Daarnaast moet meer aandacht worden gegeven aan kritisch burgerschap, in de opvoeding en in het onderwijs. Het betekent dat burgers hierdoor al in een vroeg stadium de gelegenheid krijgen in aanraking te komen met een aantal basisprincipes van de democratie, zodat op den duur kan worden afgerekend met de nog steeds dominante autoritaire cultuur uit de koloniale periode.