Ashna Bishesar (1971, Doorwerth) is sinds 2005 werkzaam als huisarts. Daarnaast is zij vanaf 2010 opleider/docent huisarts-in-opleiding aan de VU in Amsterdam. Zij bracht haar eerste tien jaren in Arnhem door. In 1981 remigreerde het gezin Bishesar naar Suriname waar haar vader kwam te werken in het familie­rijst­be­drijf in Nickerie en haar moeder als lerares op de muloschool in Nieuw-Nickerie. In 1988 vestigde het gezin zich weer in Nederland (Utrecht). Na de middelbare school wilde zij medicijnen studeren maar zij werd  de eerste keer uitgeloot. Zij besloot toen wiskunde te gaan studeren, een vak waar zij goed in was en ook nog interessant vond. De studie medicijnen bleef niettemin trekken en na een jaar studie wiskunde meldde zij zich weer aan voor de studie medicijnen. Deze keer had zij meer geluk en werd zij ingeloot.

Keuze voor het medisch beroep
De affiniteit met het medisch beroep begon bij haar op jonge leeftijd. Bij veel Hindostaanse families worden studies als medicijnen en rechten hooglijk gewaar­deerd. Een arts of jurist in de familie kan altijd van pas komen is daarbij de achter­lig­gende gedachte. Dat was in de familie­kring van Ashna ook niet anders. De oudste broer van haar moeder stimu­leerde haar om arts te worden en maakte daar altijd grapjes over: ‘Als ik ziek ben moet jij mij beter maken’ was  altijd een van zijn grapjes. Toen haar adjie (paternale oma) een keer ziek was en behandeld werd door de arts maakte dat veel indruk op haar. Hierover vertelt zij: ‘Vol bewon­dering keek ik naar het effect dat de komst van de dokter had op niet alleen de zieke, maar ook op de familie. Veel zorgen verdwenen alleen al door diens aanwe­zigheid. Het geroe­zemoes in het ziekenhuis als de dokter eraan kwam en dan de doodse stilte waarbij iedereen luisterde naar wat hij te zeggen had. In die tijd waren het vooral manne­lijke artsen en ik dacht dit wil ik ook. Het helpen van mensen wanneer zij het meest kwetsbaar zijn en wat dit kan betekenen voor zo iemand, vind ik het meest interessant. Iedereen kan wat voor een ander doen, maar een arts komt dicht bij mensen en probeert patiënten te helpen op momenten dat anderen dat niet (meer) kunnen of de patiënt dit liever niet deelt met mensen die dicht bij hem of haar staan of dat hij /zij gewoon een deskundige nodig heeft’. Door de opmer­kingen van haar oom en de ervaringen die Ashna had met artsen die betrokken waren bij de behan­deling van haar zieke adjie werd het zaadje in haar hoofd geplant.

Zoektocht door de medische wereld 
In de jaren 1991–1999 studeerde Ashna medicijnen aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Het was voor haar een lange zoektocht in de medische praktijk voordat zij besloot te kiezen voor het beroep van huisarts. Na de basis­op­leiding wilde zij zich dolgraag in kinder­ge­nees­kunde speci­a­li­seren. In het laatste studiejaar tijdens het coschap kinder­ge­nees­kunde kwam zij echter erachter dat het beroep van kinderarts toch niet helemaal was wat zij voor ogen had. In het werken als kinderarts verloopt het contact in belang­rijke mate via de ouders en zijn kinderen eerder object dan subject. Aangezien zij na de studie even niet wist welke richting zij moest kiezen besloot zij voor een korte periode te gaan werken als verze­ke­ringsarts. Hierna ging zij bij de GGD werken als jeugd- en als foren­sisch arts. Het werken bij de GGD combi­neerde zij met een vervolg­op­leiding tot jeugdarts. Ook na afronding van deze vervolg­op­leiding merkte ze al gauw dat de preven­tieve genees­kunde haar te weinig uitdaging bood. Na 3–3,5  jaar met plezier gewerkt te hebben bij de GGD besloot Ashna de overstap te maken naar de huisarts­ge­nees­kunde. Met name het genera­lis­tisch karakter van het werken als huisarts sprak haar aan: het zien van alle leeftijden en allerlei soorten medische proble­matiek. Na afronding van huisart­sen­op­leiding (2003–2005) kwam ze te werken in de huisart­sen­praktijk van Bharos en Kanhai aan de Paul Krugerlaan in de Schilderswijk, een zogeheten ‘achter­standswijk’ in Den Haag. Huisarts Waldi Bharos werkte al ruim vijfen­twintig jaar in zijn praktijk.

Werken als huisarts 
In Den Haag werkte Ashna drie dagen in de week. Tachtig procent van de patiënten had een Surinaams-Hindostaanse achter­grond. Hele families waren patiënt in deze praktijk, volwas­senen die als kind al patiënt waren in deze praktijk en die op hun beurt ook weer met hun gezin patiënt waren. In deze huisart­sen­praktijk splitste de patiën­ten­po­pu­latie zich op naar  de persoon­lijkheid van de arts: Ashna had voorna­melijk jonge vrouwen en  mannen en gezinnen met kinderen in haar bestand. De klachten waarmee zij als huisarts werd gecon­fron­teerd waren divers van aard, maar er was ook veel  psycho­so­ciale proble­matiek. Deze klachten hingen vaak samen met slechte huisvesting, finan­ciële problemen, sociale spanningen, echte­lijke problemen et cetera. Wat voor haar het werk als huisarts en dan iemand met dezelfde etnische achter­grond als haar patiënten bijzonder maakte is dat veel patiënten ongehinderd hun verhaal konden doen zonder zich zorgen te hoeven te maken dat er een dokter tegen over hem of haar zat met allerlei vooroor­delen ten aanzien van afkomst of culturele gebruiken, een huisarts die de achter­grond en cultuur van de patiënt kent en begrijpt. Opvallend was ook dat met name veel oudere vrouwe­lijke Hindostaanse patiënten infor­meerden naar haar achter­grond: ‘wie zijn je ouders, waar hebben ze gewoond in Suriname’? Alsof deze infor­matie de afstand voor hen met de huisarts kleiner maakt.

Op de vraag wat de ervaringen in de huisart­sen­praktijk in Den Haag betekenen voor haar kijk op het beroep als huisarts vertelt Ashna het volgende: ‘Als jonge huisarts was het een veilige omgeving om je eerste stappen in het huisart­senvak te zetten bij een ervaren dokter als Bharos. Ik kon laagdrem­pelig overleggen en hij stond meteen bij mij in de kamer bij vragen om mee te kijken of als er problemen waren. Als jonge westers opgeleide dokter leerde ik onder zijn vleugels binnen verschil­lende culturele groepen steeds meer mijn plek te vinden en te groeien als huisarts met een eigen patiën­ten­po­pu­latie met diverse proble­matiek. Ik heb ook deze jaren met veel plezier gewerkt en veel geleerd. Zo leerde ik elke keer opnieuw een inschatting te maken wie ik tegenover mij had, wat de achter­gronden waren en wat mijn insteek moest zijn om de vraag waarmee de patiënt kwam op te lossen of te beant­woorden.  Ik hoorde vele verhalen van jongeren en tegen welke grenzen zij aanliepen. Soms waren het grenzen die verband hielden met hun afkomst of etnische groep,  maar soms ook met grenzen die de Nederlandse samen­leving stelde aan alloch­tonen’, aldus Ashna.

Toen haar dochter in 2007 werd geboren besloot Ashna een praktijk dichter bij huis te zoeken, te weten in de omgeving van Amstelveen. Ze vond het wel moeilijk om haar patiën­ten­po­pu­latie in Den Haag achter te laten waar ze inmiddels haar plek gevonden had, maar ze wist dat ze nog veel te leren had. Het werd in 2014 een huisart­sen­praktijk in Amsterdam-Noord waar ze voor 2–3 dagen als huisarts thans werkt. In deze huisart­sen­praktijk heeft zij een divers patiën­ten­be­stand: vijftig procent mediterraan, dertig procent autochtoon en twintig procent Surinaams/Antilliaans. Evenals in Den Haag is de proble­matiek divers en evenals in Den Haag hebben patiënten veel klachten met een psycho­so­ciale achter­grond. Het is haar overtuiging dat zij ook in Amsterdam-Noord als huisarts allochtone patiënten beter kan begrijpen in hun proble­matiek en waar zij tegenaan lopen dan een autochtone huisarts.

Opleider/docent Geneeskunde Opleiding
Haar werk als huisarts combi­neert zij sedert 2010 als opleider/docent huisarts-in-opleiding bij de VU in Amsterdam. Als opleider is zij 1 dag in de week werkzaam. Zij ervaart het als een mooie afwis­seling van haar werk als huisarts. Voor haar is het belang­rijkste dat zij haar actuele kennis op peil kan houden en kan reflec­teren op haar eigen functi­o­neren als huisarts in de praktijk. De eerste jaren als opleider/docent op de VU werkte zij in de bachel­orfase waarbij zij studenten begeleidde bij practica, bij hun stage in de huisart­sen­praktijk en het schrijven van practi­cum­op­drachten en het maken van examen­vragen. Met de jaren en de opgedane ervaring is zij doorge­schoven naar de masterfase waar zij coassis­tenten begeleidt tijdens hun coschap huisarts­ge­nees­kunde, bij de terug­kom­dagen. Daarnaast neemt zij ook monde­linge artsexamens af aan het eind van hun coschap en geeft zij zo nu en dan een college. Voorts heeft zij ook zitting in de afstu­deer­com­missie. Over het afstu­deren vertelt zij: ‘Ik vind niets leuker dan naar de student en zijn/haar familie te kijken en de trots die je dan ziet. Een mijlpaal voor de student die nu een jonge dokter is’. Sinds  drie jaar is Ashna ook coördi­nator van het coschap huisarts­ge­nees­kunde in het buitenland. Hierbij begeleidt zij studenten bij hun stage in een huisart­sen­praktijk in het buitenland en onder­houdt zij contacten met huisartsen in het buitenland. Dat varieert van de Caraïben tot Australië. Ook Suriname maakt deel uit van de stages in het buitenland.

Impact van corona 
Corona heeft een zeer grote impact op haar werk als huisarts. Huisartsen waren genood­zaakt door te werken en alleen bij koorts en/of hoesten mochten zij niet werken. ‘Het was een rare situatie, alleen maar spoed­ge­vallen en corona­spreekuur waarbij ik met maximale bescherming het spreekuur moest doen en elke dag hopen dat ik het zelf niet had opgelopen of meege­nomen naar huis’, aldus Ashna. Zij had te maken patiënten met Corona (helaas ook collega’s) en patiënten die ook als gevolg van corona zijn overleden. Het was zeer ernstig waarmee zij als huisarts werd gecon­fron­teerd: ‘Het grillige verloop van dit ziekte­beeld waarbij mensen binnen een paar uur ernstig ziek kunnen zijn, terwijl zij het eerder niet waren. Voor mij als huisarts was het moeilijk te beoor­delen en ik voelde mij machteloos omdat ik gewoon niet wist hoe het zich verder zou ontwik­kelen. Ook heb ik gezonde jonge mensen gehad die toch ernstig ziek zijn geworden’, aldus Ashna. Zij vertelt dat ze als gevolg van Corona weer terug is in het verleden in de zin van dat ze als huisarts weer een witte jas aantrekt. Bij verdenking van Corona bij een patiënt gaat zij met volledige bescherming het consult in dat wil zeggen schort, mondkap bril en handschoenen. Patiënten die mogelijk het corona­virus hebben worden in een aparte ruimte onder­zocht.

Bijzondere ervaringen als huisarts 
Een bijzondere ervaring voor haar betrof een geval van eutha­nasie. Vijf jaar na het overlijden van haar  moeder moest zij een eutha­nasie doen waarbij oude gevoelens rond het overlijden van haar moeder waarbij eveneens eutha­nasie in het geding was haar parten speelden. Zij reali­seerde zich op dat moment dat het niet om haar ging maar om de betref­fende patiënt en dat zij haar gevoelens opzij moest zetten. Ze vermande zichzelf en zette door. Toen vervolgens de partner van de patiënt aangaf dat zij haar emoties had opgemerkt  en fijn vond dat de eutha­nasie ook iets met haar deed, was ze door die opmerking geraakt: ‘Ik weet dat het als dokter belangrijk is om je eigen verdriet/emotie een plek te geven zodat je als dokter daar geen last van hebt. Maar er zijn niettemin momenten in ons leven die in een bepaalde situatie toch ineens een emotie raken’, aldus Ashna. Wat ook veel indruk op haar heeft gemaakt in haar werk als huisarts is het vertrouwen dat mensen je geven en die soms op het magische af het idee hebben dat jij de persoon bent die hen kan helpen. Ashna verhaalt dat ze na terug­komst van haar zwanger­schaps­verlof een patiënt bij haar kwam op het spreekuur: ‘Hij was heel blij dat ik er weer was, want tijdens mijn afwezigheid was alles mis gegaan in zijn leven. Hij had het idee dat dat kwam omdat ik er niet was. Volgens hem kwam nu weer alles goed omdat ik er weer was. Ik ben onder de indruk van het vertrouwen dat mensen je soms geven ondanks dat zij soms ouder zijn dan ik. Het betekent een beves­tiging van het feit dat je soms alleen al door te luisteren en door je aanwe­zigheid mensen kan helpen’, aldus Ashna.

Levenslessen
Op de vraag welke ervaringen in haar rol als huisarts haar hebben gevormd als mens zegt Ashna het volgende hierover: ‘Het kan altijd erger. Ieder mens maakt in zijn of  haar leven van alles mee, maar als huisarts ben ik er zeker achter gekomen dat er altijd mensen zijn bij wie het leven nog zwaarder is en wat daarbij het meest indruk op mij heeft gemaakt is de positi­viteit die sommige van deze mensen aan de dag leggen ondanks hun proble­matiek en lijden. Ik besef dat ik andere vrouwen kan helpen doordat ik ook een vrouw ben, als huisarts met een allochtone achter­grond allochtone vrouwen in mijn praktijk goed begrijp over wat zij mij vertellen en met mijn advies soms richting kan geven aan hun toekomst. Ook besef ik dat ik veel vrouwen kan helpen in achter­ge­stelde posities door te luisteren naar hun verhalen en soms door rolmodel te zijn’. Ashna moet dan vaak denken aan haar nani (maternale groot­ouder) en haar moeder die er allebei altijd op hamerden dat zij moest studeren en haar diploma’s moest halen. Met een diploma kon zij altijd voor zichzelf en haar gezin zorgen was hun devies. Het was in de ogen van haar nani en moeder een toekomst van finan­ciële vrijheid en vrijheid in denken. Tegelijkertijd heeft Ashna ervaren dat niet bij iedereen vrijheid in denken is ontwikkeld. Velen van ons zitten nog vast in oude denkpa­tronen die in het verleden prima waren maar in de huidige tijd achter­haald zijn: ‘Begrijp mij niet verkeerd, ik zeg hiermee niet dat je jezelf moet verloo­chenen en moet vergeten waar je vandaan komt. Elke cultuur heeft goede en minder goede kanten. Ik vind dat het van belang is om de goede dingen uit je cultuur mee te nemen en nooit te vergeten wat je roots zijn. Wees trots op jezelf en je afkomst, maar durf ook met een open mind naar anderen en hun cultuur te kijken. Neem de mensen zoals ze zijn en heb respect voor elkaars mening, ook al is die niet altijd de jouwe. Gebruik je ontwik­keling (wat deze ook is) om het beste uit jezelf te halen. Het is een voorrecht om te kunnen zijn wie je wilt zijn. Zoals mijn ouders het verwoorden: Mensen kunnen je  alles afnemen, maar niet je kennis en je ontwik­keling. Elke vrouw moet het beste uit zichzelf zien te halen voor haar eigen toekomst!’, vertelt Ashna.

In haar werk als huisarts is voor haar leidend het helpen en onder­wijzen van mensen zodat hun leven en met name de kwaliteit van leven er beter wordt. Daarbij is voor haar goede gezond­heidszorg een mensen­recht. Vanuit die achter­grond betekent voor Ashna werken als huisarts in achter­standswijk dat zij haar patiënten en met name vrouwen een helpende hand kan toesteken of een duwtje in de rug kan geven.

Ter afsluiting van dit interview werden aan Ashna Bishesar enkele vragen ter karak­te­ri­sering voorgelegd:
Surinaamse of Nederlandse keuken? Voor de snelle hap is dat de Nederlandse keuken en als het gaat om lekker dineren met gezin geef ik de voorkeur aan de Surinaamse.
Bollywood of Hollywood? In jonge jaren in hoofdzaak Bollywood, maar nu in combi­natie met Hollywood.
Film die je nog een keer zou willen zien? The intern, Entouchable en Padmavat
Hindipop of merenque? Merenque als herin­nering aan mijn middelbare schooltijd, maar op zijn tijd ook Hindipop met een tiener­dochter in huis.
Strandvakantie of stedentrip? Beide. Heerlijk nieuwe omgevingen verkennen, maar ook niets doen en liggen op het strand. 
Ideale vakan­tie­be­stemming? Combinatie van cultuur en strand, Griekenland/ Griekse eilanden op dit moment. De cultuur komt je tegemoet daar en je kan heerlijk genieten van de middel­landse zee. 
Naar een feest gaan of wandelen in de natuur? Naar een feest gaan vind ik heerlijk in aanwe­zigheid van familie en vrienden. Vanwege mijn werk heb ik ook behoefte aan rust in mijn hoofd nodig. Het betekent dus ook wandelen om de dingen los te laten.
Welk boek op nacht­kastje? Op dit moment Becoming van Michelle Obama.
Sportschool of yoga? Hahaha, goeie! Geen van beide ondanks dat ik weet dat allebei belangrijk zijn voor mij. Op dit moment wandelen en hardlopen.

Chrada Sheoratan (Utrecht 1982) is Bharata Natyam danseres, een van de zeven klassieke dansvormen uit India. Al deze dansvormen zijn gebaseerd op het boek Natyashastra geschreven tussen 200 v.Chr. en 200 n.Chr. Bharata Natyam vindt zijn oorsprong in Zuid-India (Tamil Nadu) maar wordt intussen over heel India en daarbuiten steeds meer beoefend. Deze dans is geïnspi­reerd op tempel­ri­tuelen die door devadasis (tempel­die­na­ressen) werden uitge­voerd. Hierbij gaat het om het uitdrukken van Hindoeïstische religieuze verhalen en devotie. Een belangrijk kenmerk van deze dans is dat de bewegingen worden geken­merkt door gebogen benen­houding (plié-positie), ritmisch voetenwerk en handge­baren die een verhaal vertellen.

Chrada studeerde in 2008 aan de Vrije Universiteit af als psychologe en is op dit moment  werkzaam als Senior Adviseur bij Rijkswaterstaat. Haar passie voor muziek en dans werd bij haar op jonge leeftijd gewekt door haar ouders. Haar moeder wilde als jong meisje graag ballet­lessen volgen, maar dat mocht echter niet van haar vader. Hij beschouwde dansen door meisjes als ongepast. Desondanks behield haar moeder haar liefde en passie voor muziek en dans. Na haar vestiging in Nederland in de jaren zeventig volgde zij sitar- en zanglessen.  Haar vader is een fervente tablas­peler, maar dan in huise­lijke kring. Door de actieve boefening van muziek in huise­lijke kring, heeft Chrada haar gevoel van ritme en melodie kunnen ontwik­kelen.
Op zesjarige begon Chrada met lessen klassieke ballet. Nadat zij van haar moeder een keer een videoband te zien kreeg van de Indiase Bharata Natyam danseres Malavika Sarukkai werd haar interesse gewekt voor Indiase klassieke dans. Vol fasci­natie bekeek zij deze videoband keer op keer totdat deze versleten was. De beheersing van lichaams­be­weging en muzika­liteit van deze danseres is wat Chrada het meest aansprak. Haar moeder herkende haar interesse voor Bharata Natyam en op negen­jarige leeftijd maakte Chrada vervolgens de overstap van klassieke ballet naar Bharata Natyam bij de dansschool Kalasurabhi in Amsterdam. Negen jaar (2001) later rondde zij haar dansexamen cum laude af.
Chrada’s ouders hebben haar dansam­bities altijd heel serieus genomen en hun uiterste best gedaan om haar te steunen met alle middelen die tot hun beschikking stonden. Zij reden haar overal naar toe, bekos­tigden haar dansbe­no­digd­heden en betaalden haar peperdure danslessen, reiskosten, et cetera.

Dansschool Natya Sudha

Nadat haar dansle­rares in 2003 naar India vertrok nam zij de leiding van de dansschool over. Zij richtte dansschool Natya Sudha op in De Meern (Utrecht). Natya Sudha betekent letterlijk ‘Zuivere Dans’ (Natya = dans en Sudha = zuiver ).  Chrada was toen negen­tienjaar en had amper ervaring op didac­tische vlak. Na een jaar lesge­geven te hebben ontstond bij haar de drang om zich verder te scholen in Bharata Natyam. Ze bezocht diverse dansscholen in Chennai in India (Chennai heette voorheen Madras). Vanuit een gerenom­meerde dansin­stituut in deze stad kreeg zij een persoonlijk coach toege­wezen en kon zij zich verder speci­a­li­seren in Bharata Natyam.
Haar nieuws­gie­righeid, verdie­pings­drang en zoektocht naar nieuwe wegen brachten haar vervolgens dichter bij huis, namelijk in Engeland waar de Bharata Natyam dans zich in een uiterst compe­ti­tieve omgeving bevindt. Haar zoektocht in Engeland leidde in 2007 tot succes­volle samen­werking met ’s wereld grootste dansor­ga­ni­satie, de Imperial Society of Teacher of Dancing (ISTD). Bij deze instelling behaalde zij ook haar diploma dansdi­dactiek.

Haar dansschool werkt met een syllabus gebaseerd op de ervaring en vakbe­kwaamheid van gerenom­meerde Indiase docenten en dansers. Elke module binnen de syllabus wordt afgesloten met een inter­na­ti­onaal erkend examen. De examens worden afgenomen door een onafhan­ke­lijke exami­nator afgevaardigd van de eerder­ge­noemde ISTD uit Londen. Zowel de kwaliteit van het onderwijs als de vorde­ringen van de student worden hiermee op onafhan­ke­lijke wijze beoor­deeld. Studenten krijgen na een positief resultaat daarmee dan ook een inter­na­ti­onaal erkend certi­ficaat.
Naast in De Meern verzorgt Chrada met haar dansschool sinds 2014 Bharata Natyam danslessen in Amstelveen en sinds 2018 ook in Den Haag. Door de jaren heen is het lesaanbod uitge­breid met Zuid-Indiase (Karnatik) zanglessen en Bhajanlessen (devotie­lie­deren) voor ouderen. Om verschil­lende kunst­vormen aan te bieden heeft Chrada verschil­lende docenten aange­trokken.
In november 2018 intro­du­ceerde Chrada voorts een nieuw concept namelijk Natya Work-out. Dit is een ontspannen en energieke vorm van dansen op diverse Indiase muziek­stijlen waarbij de bewegingen zodanig worden uitge­voerd zodat  de danse­ressen calorieën verbanden én veel plezier beleven aan dansen. Tot slot is het vermel­dens­waard dat dansschool Natya Sudha in maart 2020 ook Kathak-danslessen (Noord-Indiase dans) in haar pakket heeft opgenomen.

Natya Sudha heeft op dit moment meer dan honderd cursisten qua leeftijd variërend van vijf tot vijftig jaar. Er zijn twee verschil­lende groepen te onder­scheiden, namelijk recre­a­tieve en oplei­dings­groepen. Sinds 2007 biedt Natya Sudha een opleiding aan voor getalen­teerde studenten die zich vervolgens kunnen ontwik­kelen tot profes­si­onele dansers. Er wordt een leerom­geving gecreëerd waarin kennis in een brede artis­tieke context wordt aange­boden en waarin praktijk en theorie samen gaan. Naast de theorie- en praktijk­lessen in Bharata Natyam, worden de studenten ook onder­richt in Zuid-Indiase zang en thalam (ritme lessen).
In totaal hebben tot nu toe twintig studenten hun oplei­dingstraject afgerond en een officieel danscer­ti­ficaat ontvangen waarbij het examen is afgenomen door de Examination Board van ISTD in Engeland.
Of Corona impact heeft op haar danslessen? Het betekende volgens Chrada een noodge­dwongen aanpassing. Lessen zijn online opgestart en dansma­te­riaal aangepast, een proces van vallen en opstaan, proberen en evalueren. Ook jaarplan­ningen en verwach­tingen zijn aangepast. De snelheid waarmee er les wordt gegeven is afgenomen. Tweedimensionaal leren (vanaf een scherm of video) is veel moeilijker dan van mens op mens in een dansstudio.

Chennai: the place to be

Voor een Bharata Natyam danseres is Chennai the place to be en dat vooral tijdens het dansseizoen in december (Margazhi-seizoen). Tijdens deze periode kun je op elk moment en op elke locatie een dansvoor­stelling bezoeken. Chrada vertelt over haar eerste aankomst in Chennai op 26 december 2004: ‘Dat is een datum die ik nooit zal vergeten. Op die dag werd een groot gedeelte van Azië getroffen door een Tsunami. Mijn moeder verge­zelde mij toen. Wij werden gecon­fron­teerd met een cultuur­shock. Mijn dansdo­centen zeiden: ‘You will experience a cultural shock, but you will always come back because of your love for dance’. Zij kregen ook gelijk. Chrada kan niet exact aangeven hoe vaak zij naar India is afgereisd voor danstrai­ningen. Elk vrije moment dat zij had besteedde zij aan haar zogeheten ‘dansva­kanties’ in Chennai. Haar dansreizen naar Engeland waren makke­lijker in te plannen. Het waren vaak kortdu­rende verblijven, de reiskosten waren daarnaast minder hoog, maar daaren­tegen zijn de leskosten wel conform Europese maatstaven.

Hoogtepunten in danscar­rière

Chrada noemt twee dansop­tredens die zij als een hoogtepunt beschouwt in haar danscar­rière. In maart 2019 kreeg zij een uitno­diging voor een optreden in Kolkata (voorheen Calcutta geheten). Van het publiek en de pers kreeg zij positieve reacties op haar voorstelling. Er was bij de aanwe­zigen veel belang­stelling voor de Hindostaanse diaspo­rage­schie­denis, maar ook verbazing dat een nakomeling van Hindostaanse contract­ar­beiders deze eeuwenoude Indiase kunstvorm buiten India beoefende. Bijzonder vond zij ook het bezoek aan het Sarnami Ghat in Kolkata, het Surinaams herin­ne­rings­mo­nument ter nagedach­tenis van de Brits-Indische contract­ar­beiders die tussen 1873 en 1916 vanuit Calcutta naar Suriname vertrokken voor arbeid op de plantages. Op de plek waar het Sarnami Ghat staat vertrokken de Brits-Indische contract­ar­beiders toen naar Suriname.
Als tweede hoogtepunt noemt Chrada het optreden op 20 januari 2020 in Tivoli Vredenburg in Utrecht tijdens de jaarlijkse bijeen­komst van In Vrijheid Verbonden in aanwe­zigheid van HKH Prinses Beatrix. Het voelde voor Chrada heel speciaal dat zij in haar geboor­testad haar danskunst aan prinses Beatrix mocht tonen. Na haar optreden had Chrada een gesprek met prinses Beatrix die haar bemoe­digend toesprak.

Dans als levens­stijl en levens­be­hoefte

Door dans heeft Chrada veel levens­er­varing opgedaan: ‘Door het lesgeven in dans word je je bewust van hetgeen je doet en zegt versus hetgeen je niet doet of zegt. Daarbij houd je rekening met de positie die je inneemt, de richting die je kiest, de snelheid waarmee je praat, de hoogte van je stem, wie je aankijkt of juist niet, de woorden die je daarbij kiest. Dit zijn aspecten die ook invloed hebben op de manier waarop ik me beweeg in deze samen­leving’ aldus Chrada.
Zij is zich bewust van de fysieke beper­kingen die samen­hangen met dans. Het betekent dat vanwege de fysieke inspanning het voor haar haast niet meer mogelijk zal over tien jaar nog  dansvoor­stel­lingen te geven. Het betekent echter niet het einde van haar carrière als dansle­rares.
Door haar huidige full time betrekking bij Rijkswaterstaat ervaart zij ook allerlei beper­kingen.  Het betekent dat de weinige vrije tijd die zij heeft wordt besteed aan dans. ‘Het is zwaar en  vermoeiend, maar geen onmoge­lijke opgave als je dans ziet als roeping’, aldus Chrada. Dans heeft haar verrijkt en is voor haar een levens­stijl geworden: ‘je houdt je lichaam flexibel, blijft gezond, verbetert je balans en verhoogt je energie­niveau. Al met al is dans voor Chrada niet alleen een gevoel en een roeping, maar ook een diepe heilige kunst­uiting als levens­be­hoefte

Tot slot legde ik Chrada de volgende keuze voor ter karak­te­ri­sering:
Vegetarisch of niet-vegeta­risch? Vegetarisch met als favoriet gerecht Chilli Paneer. Daarvoor mag je me midden in de nacht wakker maken.
Mooiste Bollywoodfilm? Devdas uit 2002. Een van de duurste Bollywoodfilms met in de hoofdrol Shah Rukh Khan.
Film die je nog een keer zou willen zien? Toen ik jong was heb ik een dansfilm gezien maar nooit de titel hiervan onthouden. Ik zou deze film graag nog een keer terug willen zien.
Hindipop of merenque? Ik hou eigenlijk van allerlei muziek­genres, van Indiaas klassieke muziek tot Latijns-Amerikaanse muziek.
Strand­va­kantie of stedentrip? Stedentrip. Op mijn lijstje staat nu Dubai als een niet-gerela­teerde danstrip.
Ideale vakan­tie­be­stemming? Een dansva­kantie in Chennai
Naar een feest gaan of wandelen in de natuur? Beide, ook afhan­kelijk van het gezel­schap
Welk boek op nacht­kastje? Ik lees bijna elke avond een of ander fictieve roman op mijn Ipad, puur voor ontspanning
Sportschool of yoga? Beide. Yoga voor flexi­bi­liteit, Body Awareness en Balans. Sportschool voor spier­kracht en conditie

Chrada Sheoratan is te volgen via haar website www.natyasudha.com.

Sinds 1 oktober 2019 is Martin Sitalsing politiechef van de eenheid Midden-Nederland. Deze regionale eenheid bestaat uit vijf districten: Gooi en Vechtstreek (Hilversum en omgeving), Flevoland (Almere, Lelystad), Oost Utrecht (Amersfoort, Veenendaal, Zeist en omgeving), Utrecht Stad (D) en West Utrecht (Stichtse Vecht, Nieuwegein / Vianen / Houten en omgeving). Vanwege het corona-virus vond dit interview niet persoonlijk plaats, maar telefo­nisch. Martin Sitalsing (neef van de bekende colum­niste Sheila Sitalsing van de Volkskrant en Buitenhof) is geboren te Paramaribo op 11 januari 1962. Hij groeide op aan de Mahonielaan in Paramaribo en bezocht daar de Julianaschool. Zijn vader was werkzaam bij het Planbureau en zijn moeder leerkracht op een lagere school. Toen zijn oudste broer voor verdere studie in 1970 naar Nederland vertrok, besloot het gezin Sitalsing met hem mee te gaan. Vader Sitalsing ging aan de slag als gemeen­te­amb­tenaar in Zaandam. Vanwege de politieke ontwik­ke­lingen in de jaren zeventig (de perikelen rond de onafhan­ke­lijkheid) zag het gezin echter af van een retour­mi­gratie naar Suriname na afronding van de studie van de oudste zoon. Martin bracht zijn jeugd door in Zaandam. Van zijn ouders kreeg hij het devies: ‘goed meedoen, goed aansluiten’. Tijdens de strenge winter van 1970 besloot hij: ‘ik zorg dat ik kan schaatsen en goed ook’. Na het atheneum ging hij economie studeren in Amsterdam, een studie die hij combi­neerde met een baan als assistent-accountant op een accoun­tants­kantoor.

Ik heb altijd een politiehart gehad

Zijn hart voor het politievak kwam omdat hij sport­vrienden had die al bij de politie zaten. Zijn ouders waren erop tegen dat hij politieman zou worden. Geneeskunde, rechten en economie waren studies met toekomst­per­spectief, hielden zij hem voor. Het bracht hem aan het twijfelen want zoals hij zei: ‘Aan wiens verwach­tingen moet ik eigenlijk voldoen?’Hij besloot zijn eigen pad uit te stippelen en daarmee de regie in eigen hand te houden. Nadat hij zijn econo­mie­studie had afgerond ging Sitalsing in 1985 in Amsterdam alsnog als agent werken bij de politie. Enkele jaren later begon hij de opleiding bij de Nederlandse Politieacademie die hij in 1988 afrondde waarna hij als inspecteur in Amsterdam terugkwam. Binnen de Amsterdamse politie was hij onder andere project­leider groot­schalig optreden en waarnemend teamleider openbare orde. Rond 1996 werd hij teamchef Vreemdelingenpolitie en vanaf 1998 wijkteamchef van De Pijp. In de jaren 1995–1999 studeerde hij naast zijn politiebaan bestuurs­kunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Op 1 september 2000 stapte hij over naar de politie­regio Groningen waar hij districtschef werd van de regio Groningen en Haren. In opdracht van het Nederlandse Ministerie van Binnenlandse Zaken werkte hij in 2004 enkele maanden in Suriname bij het Surinaamse politie­korps. Tijdens deze tijde­lijke stati­o­nering maakte hij van de gelegenheid gebruik om onderzoek te doen naar de legiti­miteit van de politie in de Surinaamse samen­leving in het kader van zijn studie bestuurs­kunde. Na Groningen was hij van 2005 tot 2009 plaats­ver­vangend politiechef van de politie­regio Friesland en vervolgens van 2009–2012 politiechef van de politie­regio Twente. Daarmee was hij in Nederland de eerste ‘allochtone’ politiechef, zoals de media toen schreven. Sitalsing heeft zelf heel veel moeite met deze aanduiding. Het impli­ceert in zijn optiek dat het feitelijk niet normaal wordt gevonden dat iemand van kleur op die positie is terecht­ge­komen. Het zegt blijkbaar ook iets over de gevoe­ligheid in de Nederlandse samen­leving, dat het bijzonder is dat een derge­lijke functie door iemand met een kleur wordt bekleed, terwijl hij sinds zijn geboorte de Nederlandse natio­na­liteit heeft en al vanaf 1970 in Nederland woonachtig is, aldus Sitalsing.

Teleurstelling

In 2012 volgde een reorga­ni­satie van het politie­korps. De dan zesen­twintig politie­korpsen gingen op in één, het Nationale Politiekorps, verdeeld in tien regionale eenheden met een eigen politiechef. Sitalsing kreeg te horen dat hij niet in aanmerking kwam voor een topfunctie bij de nieuwe Nationale Politie; hij zou niet in het profiel passen. Volgens hem had de korps­leiding echter geen behoefte aan mensen die buiten de lijntjes kleurden of out of the box dachten. Zijn beden­kingen om alles op nationaal niveau te organi­seren stak hij niet onder stoelen of banken. Daarnaast was hij het ook niet op alle punten eens met de reorga­ni­satie. Hoewel hij in een andere functie dan politiechef binnen het politie­korps kon blijven had hij daar weinig zin in. Hij zou in zijn optiek een positie gaan bekleden waarbij hij te weinig invloed zou hebben op het beleid. Zijn teleur­stelling was dan ook heel groot. Het was een periode waarin CDA en VVD een minder­heids­re­gering vormden met gedoog­steun van de PVV. Voor dit kabinet had diver­siteit geen prioriteit. Teleurgesteld vertrok hij in 2012 na zeven­en­twintig jaar bij de politie. Na zijn vertrek haalde hij in inter­views scherp uit naar de politie; de organi­satie was een puinhoop, hij hekelde het gebrek aan aandacht voor diver­siteit en de politie was te veel naar binnen gericht. Sitalsing kwam hij terecht in de jeugdzorg. In januari 2012 werd hij directeur-bestuurder van het Bureau Jeugdzorg in Groningen. In maart 2016 maakt hij de overstap naar ggz-instelling Lentis en het foren­sisch psychi­a­trisch centrum (Mesdagkliniek) in Groningen waar hij bestuurs­voor­zitter werd.

Verrijkt terug bij de politie

Zeven jaar later (oktober 2019) kreeg hij alsnog de baan die hij in 2012 misliep. Hij werd politiechef van de eenheid Midden-Nederland. Hij vertelt dat hij zijn terugkeer te danken heeft aan Erik Akerboom, de korpschef van de Nationale Politie en Liesbeth Huyzer, lid van de korps­leiding. Zij hebben hem persoonlijk gevraagd om terug te komen. Onder beiden veran­derde de cultuur binnen het politie­korps: ruimte voor de verschil­lende regio’s en meer aandacht voor diver­siteit. De jaren in de gezond­heidszorg zijn heel waardevol geweest voor hem. Hij kwam verrijkt en met veel kennis van andere organi­saties terug bij de politie. Hij hoopt met de ervaring die hij buiten de politie heeft opgedaan bij te dragen aan de verdere ontwik­keling van de politie. Zo heeft Sitalsing binnen de GGZ geleerd niet eendi­men­si­onaal naar problemen te kijken maar vanuit meerdere perspec­tieven. Netwerken en samen­werken zijn volgens hem de enige manier om Nederland veiliger te maken. Veiligheid en zorg liggen bovendien heel dicht bij elkaar. Door vroeg­tijdig in te grijpen en goede zorg te verlenen kun je veel crimi­na­liteit voorkomen, aldus Sitalsing.

Verbinding

Tijdens het interview noemt hij diverse keren het woord verbinding. Het politiewerk draait om in verbinding staan met de samen­leving en samen de crimi­na­liteit aanpakken. De politie is er om de samen­leving te dienen en het betekent dat zij afhan­kelijk is van dezelfde samen­leving. Goed in verbinding staan met alle lagen van de samen­leving is een ‘must’ voor het korps. Het is daarbij ook belangrijk dat de politie een afspie­geling is van de samen­leving. Diversiteit in het witte bolwerk van de politie­leiding vindt Sitalsing belangrijk, maar bij hem draait alles om de verbinding. Anders krijg je Amerikaanse toestanden waarbij bepaalde groepen in de Amerikaanse samen­leving (Afro-Amerikanen) de politie beschouwen als ‘the enemy’. Die kant moeten we niet op, aldus Sitalsing. Al jaren wordt er door allochtone agenten geklaagd over discri­mi­natie binnen het politie­korps. Dit heeft niet alleen zijn speciale belang­stelling, maar ook van de huidige korps­leiding. In de optiek van Sitalsing staat de politie in de front­linie van de samen­leving en heeft daarbij een voorbeeld­functie. De politie hoort van iedereen te zijn en moet altijd uitstralen dat ze objectief is. Daarbij treden we op als mensen de wet overtreden, maar zonder aanzien des persoons, aldus Sitalsing. In dat verband wordt er actief op de ROC’s, univer­si­teiten en HBO’s onder migranten geworven voor de politie. Zijn benoeming als politiechef ziet hij ook als een signaal van de nationale korps­leiding om serieus invulling te geven aan diver­siteit. Op de vraag welke Surinaamse eigen­schappen een extra dimensie toevoegen aan of een meerwaarde betekenen in zijn functie als politiechef zegt Sitalsing: ‘goed aanpas­sings­ver­mogen bij veran­de­rende omstan­dig­heden, groot relati­ve­rings­ver­mogen, niet primair denken in problemen maar in oplos­singen en een ongeremde ambitie’.

Ambities

Zijn ambities als huidige politiechef? ‘Veiligheid voor iedereen, de politie is er voor de samen­leving, in verbinding blijven staan met de samen­leving, de samen­leving moet op de politie kunnen vertrouwen en kwetsbare jongeren perspectief bieden’. Daarbij zijn voor hem leidend de kernbe­grippen: naleving van artikel 1 van de grondwet, integriteit, moed in het politiewerk en betrouw­baarheid.

Tot slot legden we Sitalsing ter karak­te­ri­sering de volgende keuzes voor:
Roti/nasi of stamppot?Roti/nasi
Bollywood of Hollywood? Beide
Kaseko of klassiek? Kaseko
Strandvakantie of stedentrip? Stedentrip (New York en Barcelona)
Ideale vakan­tie­be­stemming? Naar zijn vakan­tie­huisje in Frankrijk
Naar een feest gaan of wandelen in de natuur? Naar een feest
Welk boek op nacht­kastje? Laat je niet gijzelen van de Amerikaanse klinische en organi­sa­tie­psy­choloog George Kohlrieser. Dit boek handelt over leider­schap, verbinding, dialoog en werke­lijke veran­dering. Mensen zijn bang voor veran­dering, ze zijn bang voor de pijn van veran­dering.
Joggen of schaatsen? Schaatsen met vrienden in de omgeving van Zaandam

“Het lezen van Sanskriet literatuur vraagt om aandacht en toewijding, maar het is boeiend en geeft veel genot. Het is een prachtige, rijke taal die veel mogelijk­heden biedt, veel meer dan het Grieks en Latijn. En Kálidása is de grootste dichter en schrijver van de Sanskriet literatuur. In Engeland zegt men dat Kálidása de Shakespeare is van India, maar ik denk dat je net zo goed kunt zeggen dat Shakespeare de Kálidása van Engeland is. In Nederland is hij echter vrijwel onbekend.” Aldus Evert Schneider die in juli 2019 een Nederlandse vertaling uitbracht van Kálidása’s bekendste gedicht Meghadúta (“De  Wolkenboodschapper”). Zijn boek Een wolk wordt woord bevat niet alleen een vertaling van de verzen, maar ook een uitge­breide toelichting.

Evert Schneider (1942) werkte in de media­wereld, onder meer als directeur van de TROS, en was daarnaast een verdienstig tennisser die o.a. Davis Cupwedstrijden speelde. Het was zijn tennis­car­rière die hem meerdere malen in India bracht. Op de middelbare school had Schneider al interesse voor het Sanskriet, maar het waren zijn bezoeken aan India die hem er uitein­delijk toe brachten in 1990 het Sanskriet te gaan leren. “Bij het India Instituut in Amsterdam had ik de gelegenheid de taal in een jaar te leren. Ik heb het daarna voort­durend bijge­houden. In 1998 begon ik stukken van Kálidása met horten en stoten te vertalen. Met de vertaling van Meghadúta en het schrijven van de toelichting ben ik ongeveer vijf en een half jaar bezig geweest. Het was een geweldige ervaring, een boeiende ontdek­kingsreis. Bij het uitzoeken kwam ik zulke interes­sante infor­matie tegen die ik wel allemaal zou willen verwerken, maar uitein­delijk ging het om het gedicht.”

Sanskriet: verrijking, geen bedreiging

Schneider consta­teert dat er in Nederland weinig belang­stelling is voor het Sanskriet, terwijl dit de oudste, beeldende en cultuur­dra­gende taal is die ook in de heden­daagse Nederlandse taal goed herkenbare sporen heeft achter­ge­laten. “Er zijn veel Nederlandse woorden die direct uit het Sanskriet voort­komen. Veranda, bijvoor­beeld, is in het Sanskriet een omheining waarbinnen olifanten worden gehouden. Paradijs komt van par desh (land aan de andere kant); suiker van sharkara. Kalender is een samen­voeging van kala (tijd) en Indra (Heer van de Tijd). Het voorvoegsel trans is afgeleid van de stam tr (oversteken; gaan naar). Zo kan ik nog even doorgaan.” Hij denkt dat de desin­te­resse deels te maken heeft met een zekere tegenzin het Sanskriet te erkennen als een volmaakte taal die van ver voor de westerse beschaving dateert. Pas in de 18^e eeuw maakte het westen kennis met het Sanskriet. “Ik beschrijf ook in mijn boek wat voor een totale schok het voor de Engelsen was te moeten ontdekken dat de Indiërs, op wie zij  neerkeken, een taal hadden veel ouder en rijker dan die van hen. Zij zagen dat als bedreigend en waren dan ook niet degenen die het Sanskriet verdere bekendheid in het westen gaven. De Fransen waren de eersten die een leerstoel Sanskriet instelden aan de Sorbonne. Maar het waren vooral Duitsers die veel interesse toonden en de eerste leerstoel Sanskriet in Oxford werd ook door een Duitser bekleed. Grootheden als Goethe, Schubert, Schopenhauer waren helemaal verrukt door de rijkdom van de taal. Enkele eeuwen daarvoor hadden Portugese Jezuïtische priesters getracht het Sanskriet te ontsluiten voor het westen, maar het Vaticaan riep daaraan onmid­dellijk een halt toe. De Nederlanders die na de Portugezen in India kwamen, hadden geen belang­stelling voor de taal. Ze wilden alleen geld verdienen.”

In Nederland verscheen in 1792 een uit het Duits vertaalde Nederlandstalige versie van een van Kálidása’s toneel­stukken, Abhijñānaśākuntalam (“De herkenning van Shakuntala”). In 1954 vervaar­digde de Amsterdamse hoogleraar Sanskriet J.R.A. Lohman een Nederlandse vertaling van de Meghadúta, maar deze is vrijwel onleesbaar vanwege het ouder­wetse taalge­bruik. Schneider hoopt met zijn moderne vertaling van Kálidása’s bekendste gedicht ook in het algemeen belang­stelling te wekken voor het Sanskriet.

Kálidása’s Meghadúta: een prachtige reisgids

Dat Kálidása de grootste klassieke schrijver is van de Sanskriet literatuur, staat buiten kijf. Maar over de persoon van de dichter is weinig bekend. Zo kan zelfs niet met zekerheid worden vastge­steld in welke periode hij heeft geleefd. In India gaat men uit van de eerste eeuw v. Chr., maar in het westen vinden kenners de vijfde eeuw (n.Chr.) geloof­waar­diger. Schneider deelt deze laatste opvatting, maar erkent dat de werken van Kálidása voor geen van beide opvat­tingen overtuigend bewijs bieden. Zo blijft Kálidása (toege­wijde aan godin Káli) van wie ook de echte naam niet bekend is, een mysterie en doen vele verhalen de ronde. In zijn werken toont Kálidása zich zeer kundig op diverse terreinen: kunsten, (natuur)wetenschappen, filosofie, psycho­logie. De hoofd­fi­guren in zijn werken zijn zowel goden, halfgoden als gewone mensen. Het hoofd­thema liefde wordt in allerlei varianten belicht. Kálidása heeft een scherp oog voor vrouwen, niet alleen vrouwen van stand, maar ook dorps- en bosvrouwen. Hij is ook gefas­ci­neerd door de schoonheid van de natuur. Naast flora en fauna, is hij lyrisch over bergen, oceanen, rivieren, bliksem, regen, wind, wolken. Deze worden ook als levende wezens opgevoerd met gevoelens van verlangen en liefde.

Volgens Schneider wijkt Kálidása in de Meghadúta af van de literaire traditie van zijn tijd. “De conventie in de tijd van Kálidása schrijft voor dat er een happy ending is en Kálidása voldoet hier doorgaans aan. De Meghadúta handelt over een treurende halfgod (yaksha) die verbannen is uit de stad Alaká in het Himálaya gebergte naar de Ráma berg in midden-India. Deze yaksha vraagt aan een wolk die zich aan het begin van het regen­seizoen manifes­teert, om een boodschap aan zijn geliefde vrouw over te brengen. Daarbij geeft hij de wolk aanwij­zingen welke route te volgen. Echter, het is niet duidelijk of de wolk de reis daadwer­kelijk maakt en of de boodschap van liefde en verlangen zijn vrouw bereikt.” Schneider meent dat met deze thematiek van onver­vulbare liefde en verlangen Kálidása is afgeweken van de traditie en het indertijd aan zijn toehoorders liet hier verder over te discus­siëren.

Meghadúta bestaat uit 111 verzen en is opgesplitst in twee delen: eerst een beschrijving van de route naar de stad Alaká, en vervolgens een beschrijving van de stad en de toestand waarin de vrouw van de yaksha volgens hem verkeert vanwege het gemis van haar geliefde echtgenoot. Van het tweede deel heeft Schneider niet alle verzen vertaald. Hij vond met name het eerste deel zeer boeiend door de enorme dynamiek die erin besloten ligt. In 2011 kwam het idee bij hem op om de reis zelf te maken, van het huidige Ramtek in midden-India naar de berg Kailása in Tibet. Over land zo een 3100 kilometer. “Ik heb dit samen met een vriend in drie etappes gedaan in 2013, 2014 en 2016. De weg bracht ons naar plaatsen waar de lokale bewoners ons in opperste verbazing vroegen wat we er in hemelsnaam kwamen doen. Ze zien daar nooit wester­lingen. Natuurlijk is de situatie nu anders dan in de tijd van Kálidása, maar bepaalde tempels zijn er nog zoals de tempel van Káli in Ujjain. Volgens verhalen zou Kálidása daar zijn wijsheid hebben verkregen toen hij zich aan de voeten van Káli wierp. Uit zijn beeldende beschrijving van Ujjain kan wel worden afgeleid dat hij deze stad heel goed moeten hebben gekend. We kwamen ook bij de Adivási, de bosvrouwen die Kálidása noemt. Hij heeft niet elke plek op de route beschreven. Er is, bijvoor­beeld, geen enkele verwijzing naar de stad Sanchi, in die tijd een bloeiend centrum van het boeddhisme. Volgens sommige bronnen zou Kálidása, als een echte Brahmána, een hekel hebben gehad aan boeddhisten.” In 2016 braken Schneider en zijn vriend hun reis voortijdig af vanwege een ongeval. Het laatste deel vanaf Haridwar heeft hij alsnog in 2019 met zijn vrouw gedaan. Ze kwamen tot nabij de Niti pas in het Himálaya gebergte. De laatste 400 kilometer naar de Kailása berg zijn niet toegan­kelijk vanwege het grens­ge­schil tussen India en China, maar ook de hoogte maakt het tot een gevaarlijk traject. In het boek heeft Schneider op een oude kaart de route van de wolk aange­geven.

Liefde, verlangen, toewijding en inspi­ratie

Schneider legt uit dat door de rijke en compacte structuur van het Sanskriet er in het Nederlands veel meer woorden nodig zijn voor een getrouwe weergave van de tekst. Twee regels in het Sanskriet worden er al gauw vier in het Nederlands. “Het woord Meghadúta geeft aan dat wolk en boodschapper een en dezelfde zijn. Met “Wolkenboodschapper” heb ik gepro­beerd hier zo dicht mogelijk bij te blijven. In een woord ligt soms ook meer besloten dan je op het eerste gezicht zou denken. Je ziet, bijvoor­beeld, dat Kálidása voor de lotus verschil­lende woorden gebruikt. In andere verta­lingen is daar niet bij stilge­staan. Maar ik dacht: dat doet hij niet zomaar. Bij het uitzoeken blijkt dan dat het om verschil­lende kleuren lotus gaat. Je hebt de witte lotus (kumuda), de rose (kamala), de blauwe (utpala). Niet alle kleuren komen overal voor.”

Dit wordt beaamd door een goede vriendin van Schneider, bioloog Hanneke Meinders-Groeneveld. De tekeningen in het boek van de door Kálidása genoemde planten en dieren zijn van haar hand. “De lotus kennen wij hier niet, behalve in de hortus botanicus. Maar dat er zoveel soorten lotussen bestonden, wist ik niet. Voor mij was dit ook een ontzettend leuke ontdek­kings­tocht. Ik ben voor dit project niet speciaal naar India geweest. Het was de bedoeling dat mijn man en ik een deel van de route samen met Evert zouden doen, maar het is er niet van gekomen. Het zoeken naar geschikte plaatjes van de planten en dieren was op zich al een heel avontuur. Ik heb de tekeningen natuurlijk niet uit het hoofd gedaan. Ik heb mij toegelegd op botanisch tekenen en daar moet je wat je ziet, elk bladnerfje, zo treffend mogelijk weergeven. Soms waren Evert en ik heel lang bezig om tot in detail uit te zoeken welke plant of vogel Kálidása bedoelt. Vooral de zwaan heeft ons lang bezig­ge­houden. We hebben heel veel oude boeken van ontdek­kings­rei­zigers doorgespit om uit te vinden welke vogel werd bedoeld.” Kálidása noemt de hamsa (gans), maar hij spreekt ook over rajahamsa, dat letterlijk “koningsgans” betekent. Onduidelijk was echter of zo een vogel wel bestond. Van het bestaan van wilde witte zwanen waren Schneider en Meinders op de hoogte, maar vlogen die inderdaad zo hoog in het Himálaya gebied? Na flink wat research konden ze er zeker van zijn dat Kálidása met rajahamsa inderdaad de wilde witte zwaan bedoelt.

Schneider is niet alleen onder de indruk van Kálidása’s obser­vaties van mens en natuur die hij zo liefdevol, inzich­telijk en herkenbaar beschrijft, maar ook van zijn weerkundige kennis. In Meghadúta is de hoofd­rol­speler een yaksha, maar het gaat vooral om een vermen­se­lijkte wolk die hij vraagt de reis naar stad Alaká in het Himálaya-gebied te onder­nemen. Om de wolk te paaien vertelt hij welke fantas­tische ervaringen hem op zijn weg te wachten staan, waaronder een sensueel spel met de rivieren. Van de rivier Vetrávatí “met haar golvende rimpe­lingen als fronsende wenkbrauwen in een gelaat” zal de wolk het zoete water drinken, terwijl hij “charmant zijn donder laat horen langs de oevers van de rivier” (vers 24). En in vers 40 zal de wolk moeite hebben zijn reis voort te zetten “na de [Gambhirá] rivier ontdaan te hebben van haar blauwe water-gewaad, dat van haar heupen, die haar oevers vormen, is afgegleden en dat zij omhoog lijkt te houden met haar hand, geholpen door rietstengels.”

Ook weers­as­pecten worden op meester­lijke wijze beschreven. De dienaren van Shiva kijken vol eerbied op naar de wolk als water­drager aangezien hij even donker is als hun Heer (vers 33). En, wanneer de wolk zijn eerste regen­druppels laat vallen, verzacht hij daarmee de pijn van de voeten van danse­ressen. Met zijn bliksem­schichten “die schit­teren als goud op zwarte toets­steen”, zal hij de juiste weg tonen aan vrouwen die ’s nachts buiten zijn op weg naar hun minnaar. Maar hij moet geen donderend lawaai maken wanneer hij regen schenkt om de vrouwen niet te doen schrikken (verzen 35 en 36). Regen en bliksem worden in vers 37 beschreven als het langdurig liefdesspel van de wolk met zijn bruid, het hemelse weerlicht.

Om het gedicht goed te kunnen vatten, heeft Schneider zich ook verdiept in het fenomeen wolken. “Tot mijn verrassing stuitte ik op zeer interes­sante beschou­wingen van de Londense apotheker Luke Howard (1772–1864), die ik heb beschreven in het boek. Deze Howard werd geroemd door dichters als Goethe en Shelley, die zich ook al bewon­derend over Meghadúta hadden uitge­laten.” In zijn boek noemt Schneider ook Nederlandse dichters als Willem Bilderdijk (1756–1831) en Martinus Nijhoff (1894–1953) die zich hebben laten inspi­reren door Kálidása’s wolk. Bilderdijk komt de eer toe als eerste één vers uit de Meghadúta in het Nederlands te hebben vertaald. Het gaat om vers 5 waarin Kálidása op treffende wijze verant­woording aflegt voor zijn vermen­se­lijking van de wolk: de natuur leert, dat zij, die door liefde gekweld worden, moeilijk onder­scheid kunnen maken tussen fictie en werke­lijkheid. (Bilderdijk: “Ach, blaakrend van verlangst, en in zichzelf verloren, verwart zich ’t mijmrend hart het Niet Zijn en ’t Bestaan.”)

Schneider is gefas­ci­neerd door de thematiek van liefde en verlangen die in de dagen van Kálidása al tientallen eeuwen oud was: de liefde als het alomvat­tende principe van het kosmisch verlangen, dat de eerst­ge­borene uit de chaos is en de kataly­sator van de totstand­koming van de schepping. Dit is prachtig verwoord in een hymne uit de Rig Veda, het oudste Sanskriet geschrift. De auteur sluit zijn bespreking van de Meghadúta dan ook af met deze Hymne van de Schepping, waarvan het vierde vers als volgt luidt:

“In het begin ontstond daarnaast het Verlangen.

Dat was het eerste zaadje van de geest.

En nadat de wijzen diep nagedacht hadden,

wisten zij vanuit het diepste van hun hart,

dat het bestaande verbonden was met het niet-bestaande.”

Headerfoto: Mozaïek van de yaksha, de wolk en de stad Alaká, in de Kálidása-geden­kruimte te Ramtek

“Een wolk wordt woord”  —  Kálidása’s Meghadúta, De Wolkenboodschapper, vertaald uit het Sanskriet in modern Nederlands.
Vertaling en toelichting Evert S. Schneider; flora, fauna, tekeningen Hanneke Meinders-Groeneveld
Uitgave CATAKA-uitgevers, distri­butie Primavera Pers, Leiden, verkrijgbaar bij de boekhandel en via Bol.com; euro 29,50. ISBN 978–90-9031712–0

India is the land of the future, go there!

The current Indian ambas­sador to the Netherlands, Venu Rajamony, made this appeal to the Hindustani community as a result of a conver­sation we had recently at the Indian Embassy.  Rajamony is a good-humoured, bearded man, who has been stationed in the Netherlands since 2017.  He was born in the South Indian state of Kerala and has been a diplomat for over 33 years.  He was trained as a journalist and is also an expert in the field of inter­na­tional relations.

Rajamony was press chief of former Indian President Pranab Mukherjee some years ago.  He was also consul general in Dubai and served in Beijing (China), Hong Kong, Geneva (Switzerland), and Washington DC (United States).  In short: Rajamony is not only a diplomat, but has a broad expertise.  He has written several books, including one on the triangle of India, China and the United States, entitled ‘India-China-Us Triangle: a ‘soft’ Balance of Power System in the Making’.  Another one of his books is about India and Arab Emirates and is titled:  ‘India & UAE: in celebration of a Legendary Friendship’.

Ambassador Rajamony is a busy man.  In addition to his diplo­matic work, he has made time in the past two years to write a new book on the relations between India and the Netherlands that has recently been published.  The book is entitled ‘India and The Netherlands: Past, Present & Future’.  It is a so-called coffee table book, richly illustrated in a large square format (approxi­mately 30 cm x 30 cm) with a hard cover.  Such books are usually displayed on tables and desks by govern­ments and companies as viewing copies.  But one can also read them, of course.  Such books are often given as gifts.  This book is published in a luxury version and the title and name of the author are printed in gilded letters on the cover.  The background is a beauti­fully painted panorama of the old coastal town of Cochin (now known as Kochi) located in southwest India.  This beautiful book of 250 pages with an illustration or print of a painting on almost every page costs only 35 euros.  The book is sponsored by Tata Consultancy Services.  Tata is one of the largest and oldest companies in India with a turnover of billions of US dollars.  Tata has taken over the Dutch blast furnaces, among other things.  It is therefore approp­riate that Tata has sponsored this book.  Generally speaking, Indian companies with a turnover of billions of US dollars, the Indian billi­o­naires, do not have the reputation of converting part of their profits into social activities and generous sponsorship.  However, Tata is a positive exception.  Chapeau for sponsorship of this beautiful book by the Indian company Tata!

Ambassador Rajamony, why did you write this book?                                                         

“I am fasci­nated by the Netherlands and the Dutch.  When I assumed office in the Netherlands in 2017, I noticed that very little was known about the centuries-old ties between the Netherlands and India.  Already in the 16th century there were relations between the two countries.  Especially in the 17th century the relations were intensive, namely during the so-called Golden Age.  I call this relati­onship the forgotten history: both on the part of the Netherlands and on the part of India.  With this book I try to update the knowledge about these relati­onships and to stimulate academics to do further research on this.  The Dutch seafarers were in India quite early.  There are old maps and books compiled by the Dutch and they have brought India into the limelight in Europe.  Jan Huygen van Linschoten, who was secretary of the Portuguese viceroy in Goa (West India) between 1583 and 1588, ‘took’ — so to speak — sea charts and secret infor­mation which the Portuguese kept hidden.  He spread this knowledge and also renewed it.  In 1596 he published his book ‘Itenario’, which, in addition to infor­mation about India, included infor­mation about the best sailing route to India and Indonesia.  At the time his book became the maritime Bible, as it were.  In this way Van Linschoten contri­buted to the maritime contacts between different European powers and India.  In fact, his book also contri­buted to the rise of the Golden Age in the Netherlands.

The United East India Company (VOC), which was founded in 1602, was initially more interested in India; later Indonesia became much more important. In India Great Britain, as well as France and Portugal, have become important colonisers. But the Dutch remained largely traders in India. In the Indian coastal areas and cities such as Gujarat (Surat) and Malabar (Cochin) on the west coast, the Coromandal (Madras) and Bengal on the east coast, the Dutch had trading posts. A lot of wealth was gathered and trans­ferred to the Netherlands. We should not forget that in the so-called Mughal period India was a very rich country at that time. In addition to textiles (especially cotton), saltpetre from Bengal, which was used for the production of gunpowder, was important. One of the purposes of gunpowder was to shoot the cannon­balls from the seagoing ships. The Dutch navy was therefore largely dependent on India.

Yes, the Dutch were mainly interested in trade and not so much in the coloni­sation of India. But they also played a role in local politics in India and used rivalry between the various maharajahs to play them off against each other. Sometimes the Dutch even managed to get these rulers to levy taxes and to benefit from them themselves. So the Netherlands has made a lot of money in India. People mista­kenly think that the Netherlands only made money in Indonesia and Surinam at the time.”

Rembrandt and India

“Many people also do not know that the great painter Rembrandt was influ­enced by art from India. Rembrandt owned a large collection of so-called miniature paintings from the Mughal period. Rembrandt himself also painted three portraits of his contem­porary Emperor Shah Jahan, the builder of the Taj Mahal. He painted it in the charac­te­ristic pose ‘en profile’ (i.e. the side view of the face) and in a refined style. I have included three paintings by Rembrandt in my book (they are also shown on the back cover of the book ‑C.C.). There are several examples of mutual influence and admiration between the two civili­za­tions. Another example is the writer of travel stories, Jacob Haafner (1754–1809). He fell in love with India and learned Hindi, Tamil and Sanskrit. Haafner’s articles and books were widely read. Haafner fell in love with Mamia, a devdasi ‑a so-called temple dancer. This Mamia had saved Haafner from drowning. Haafner then spent a large part of his life in India with Mamia. Haafner was critical of the exploitation of India by Europeans, but he also disliked the inequality and the perni­cious caste system in India. He was already preaching equality between people at that time.”

Historical photos and interesting facts

Ambassador Rajamony’s book also deals with the more recent history of relations between India and the Netherlands. The visits of important Indian persons to the Netherlands are reviewed. There are beautiful and revealing pictures included in the book. For example the popular writer/poet and philo­sopher Rabindranath Tagore who was very popular in the Netherlands, the humanist Swami Vivekanand who had many followers in the Netherlands, the spiritual leader Jiddu Krishnamurti who had a large centre in Ommen (province Overijssel) and the Sufi leader Hasrat Inayat Khan. In the second half of the 20th century Maharishi Mahesh Yogi and others had a great spiritual influence on the Netherlands and the Dutch. There are also beautiful histo­rical photo­graphs of former Prime Minister Jawaharlal Nehru and other Indian politi­cians, as well as photo­graphs of the visits of members of the Royal Family in India. What is striking is the friend­liness and courteous attitude towards each other. Indians and India have a so-called ‘soft power’: with virtues, consultation, reaso­na­bleness and rejection of violence one can achieve more. They have that image and that is what they radiate.

There are also some interesting facts in this book. A letter from a Dutch girl to the then Prime Minister Nehru has been included. She wanted to see an elephant in real life and Nehru sent an elephant called Murugan to the Netherlands. There is a beautiful picture of Dutch children from the Spaardammerbuurt in Amsterdam watching the elephant Murugan. In short: a book to have at home as a showpiece and to read. It is worth menti­oning that the book also contains a section about the Indian migration to Suriname with accom­panying photos, including a photo of the recent Mai and Bap statue in Kolkata (Calcuttta).

In the conver­sation with the ambas­sador I also raised other topics.

India was popular, at univer­sities there was a lot of enthu­siasm for Indian studies. Is it true that this has not been the case lately?

“Yes, that’s right. The University of Leiden had important scholars, such as Prof. Hendrik Kern who taught Sanskrit. But there have been major cutbacks; also in the study of Indology. During Asia Year of Leiden University in 2017, the main focus was on China, Indonesia and Japan. But Asia is also India. I drew attention to India and hope that my book can contribute to more attention to India.”

How can the Netherlands and India work together and learn more from each other?

“The Netherlands is good at water management, agriculture and waste processing. The Netherlands is a world leader in these areas. The effects of climate change can be felt not only in the state of Kerala with its many waterways, but also in Mumbai. And there is, for example, a water shortage in Chennai (Madras). Water experts from the Netherlands have been sent to India and many plans have been made. For Kerala a plan was made called ‘Give Space to Water’. There is also coope­ration in the field of agriculture. Good business has been done with the recent visit of the Dutch King and Queen. Dutch companies cannot afford to ignore India. We are the fastest growing large economy in the world with a young population. But more and more Indians are settling in the Netherlands, especially ICT experts. There are also many Indian students in the Netherlands. After the Poles, Indians were the largest group of immigrants last year. Their number will only increase. But the group of Indians still lives scattered and the numbers per city are not yet so large. A large group lives in Amstelveen, The Hague and Eindhoven.” (According to Statistics Netherlands, CBS, in 2019 there were 38,194 Indians of the first generation in the Netherlands. But there are also Indians of the second generation. It is estimated that there are now about 50,000 Indians in the Netherlands (C.C.).

How can the relations between Hindustani and Indians be improved?

“Yes, this is a point of attention. Of course there are diffe­rences, but both commu­nities should visit each other’s activities much more often. I have often invited Hindustani to attend the activities of the Indian Embassy. I have also invited them to our residence in Wassenaar. On Independence Day (in August) and Republic Day (in January) everyone is welcome in Wassenaar. Unfortunately, only a small group of Hindustani show up. Hindorama could play a role in this. For example by placing a page in English on your website and including news about the Indian community in the Netherlands.”

How can more attention be paid to India and Hindustani culture in the Dutch media? We are not very visible in the mainstream.

“The Hindustani community is a wonderful community: they speak good Dutch, many are highly educated, such as doctors and civil servants. But there are few politi­cians among Hindustani. Hindustani need to become more politi­cally active. You don’t have to make problems to get attention in the media, because Hindustani are not a problem group. But the Dutch press is naturally focused on problems and therefore not interested. To get media attention one could for example organize large Divali festivals or an annual Indian food festival and also promote Hindustani food over there.”

In your book you refer to Indian slaves who have been brought to Indonesia.

“True, that was in the 17th century, but the numbers were small. Especially from Bengal and Cochin (now Kochi) they were brought to South Africa. In Indonesia  Indian slaves have helped to build the city of Batavia (now Jakarta). But more research is needed. For example: to what extent they have produced offspring. What is important is that the Dutch now plead guilty and also think that slavery was inhumane. It is good that Mayor Halsema of Amsterdam has apolo­gized for the slavery that the Netherlands has maintained and has made Dutch cities rich.”

In the Netherlands there is concern about the human rights situation in India under Prime Minister Modi.

India is a great democracy. We have a free press; every­thing can be criti­cised. Our consti­tution is one of the best in the world. It offers protection to minorities. People can go to court. Especially in the Netherlands, the press is critical by nature. India under Prime Minister Modi respects human rights. The visit of Queen Beatrix in 2007 was less positive in this context. But the last visit of Willem Alexander and Maxima was very positive. They were very satisfied and have seen how India is devel­oping. The Dutch media were also positive.”

Many Hindustani would like an OCI card, but complain about the compli­cated procedure.

“The OCI (Overseas Citizens of India) card is a nice gift to Hindustani of Surinamese origin. You are privi­leged. Concerning the Surinami Hindustanis the OCI map is specially made available up to the sixth generation. In other groups we go up to the fourth generation. As far as the acqui­sition of the OCI card is concerned, the problem lies not so much with India, but in Suriname. Tracing their origins from India is difficult for many Hindustani. In Suriname they have to get an excerpt, which shows that one of their ancestors comes from India. That is difficult, I under­stand. In Suriname a lot of money is sometimes asked for and it is compli­cated for many people to show the link with India because of the incom­ple­teness in the registers. We have argued for an online database in which the data is stored, but it did not succeed. Acquiring the OCI card takes a long time, but there is just a procedure to be followed. It is true that every­thing has to be filled in online very precisely. It is also about security and the prevention of terrorism. But once you have an OCI card, you have many advan­tages. There is no need for a visa anymore, it is lifetime and one can study, do business and buy houses. The € 234 one pays, one will have already ‘earned back’ after two visits to India. Also the non-Hindustani partner of an Indian or Hindustani can get an OCI card. I hope that many Hindustani take an OCI card, because India is the country of the future. And go there!”

Photo: Ambassador Rajamony hands over a copy of his book to Hindorama producer, Radjin Thakoerdin (center: prof. dr. Chan Choenni).

Photography: Ranjan Akloe

Translation: Bart J. Kortekaas  [Embassy of India]

Get your copy today India and The Netherlands: Past, Present & Future shop.bombayink.nl

Read in ENGLISH

India is het land van de toekomst, ga er heen!

De huidige Indiase ambas­sadeur in Nederland, Venu Rajamony, deed deze oproep aan de Hindostaanse gemeen­schap naar aanleiding van een gesprek dat wij onlangs hadden op de Indiase ambassade. Rajamony is een goedlachse, bebaarde man, die sinds 2017 in Nederland is gesta­ti­o­neerd. Hij werd geboren in de Zuid-Indiase staat Kerala en is al meer dan 33 jaar diplomaat. Hij is opgeleid als journalist en is ook expert op het terrein van inter­na­ti­onale betrek­kingen.

Rajamony is vóór zijn aanstelling in Nederland perschef geweest van de voormalige Indiase President Pranab Mukherjee. Ook is hij consul-generaal geweest in Dubai en heeft gediend in Beijing (China), Hong Kong, Genève (Zwitserland), en Washington DC (Verenigde Staten). Kortom: Rajamony is niet alleen diplomaat, maar beschikt over een brede expertise. Hij heeft enkele boeken geschreven, waarvan één over de driehoek India, China en Verenigde Staten met als titel India-China-Us Triangle: a ‘soft’ Balance of Power System in the Making. Een ander boek van hem gaat over India en Arabische Emiraten en is getiteld: India & UAE: in celebration of a Legendary Friendship.

Ambassadeur Rajamony is een drukbezet man. Hij heeft naast zijn diplo­ma­tieke werkzaam­heden de afgelopen twee jaar tijd vrijge­maakt om een nieuw boek te schrijven over de relaties tussen India en Nederland dat onlangs is verschenen. Het boek is getiteld India and The Netherlands: Past, Present & Future. Het is een zogeheten coffee table book, rijk geïllu­streerd in groot vierkant formaat (circa 30 cm X 30 cm) met een hard cover. Dergelijke boeken liggen doorgaans bij overheden en bedrijven als inkijk­exem­plaren op tafels en bureaus te pronken. Maar men kan ze natuurlijk ook lezen. Zulke boeken worden vaak cadeau gegeven. Dit boek is in een luxe uitvoering uitge­geven en de titel en naam van de auteur staan in vergulde letters op de cover. De achter­grond is een prachtig geschilderd verge­zicht van de oude kuststad Cochin (nu bekend als Kochi) gelegen in zuidwest India. Dit prachtige boek van 250 pagina’s met vrijwel op elke pagina een illustratie of afdruk van een schil­derij kost slechts 35 euro. Het boek is namelijk gesponsord door Tata Consultancy Services. Tata is één van de grootste en oudste bedrijven van India met een omzet van miljarden US dollars. Tata heeft onder andere de Nederlandse Hoogovens overge­nomen. Het is dan ook toepas­selijk dat Tata dit boek heeft gesponsord. Doorgaans hebben Indiase bedrijven met een omzet van miljarden US dollars, de Indiase miljar­dairs, niet de reputatie dat zij een deel van hun winsten omzetten in sociale activi­teiten en royale sponsoring. Tata is hier echter een positieve uitzon­dering op. Chapeau dus voor sponsoring van dit mooie boek door het Indiase bedrijf Tata!

 Ambassadeur Rajamony, waarom heeft u dit boek geschreven?

“Ik ben gefas­ci­neerd door Nederland en de Nederlanders. Toen ik in 2017 aantrad in Nederland, merkte ik dat er vrij weinig bekend was over de eeuwenoude banden tussen Nederland en India. Al in de 16^de eeuw waren er relaties tussen beide landen. Vooral in de 17^de eeuw waren de relaties intensief, namelijk tijdens de zogeheten Gouden Eeuw. Ik noem deze relatie de vergeten geschie­denis (the forgotten history): zowel van de kant van Nederland als van de kant van India. Ik probeer met dit boek de kennis over deze relaties te actua­li­seren en ook academici te stimu­leren om verder hier onderzoek naar te doen. De zeeva­rende Nederlanders waren vrij vroeg in India. Er zijn oude kaarten en ook boeken samen­ge­steld door Nederlanders en die hebben in Europa India voor het voetlicht gebracht. Zo heeft Jan Huygen van Linschoten die tussen 1583 en 1588 secre­taris was van Portugese onder­koning in Goa (West India), zeekaarten en geheime infor­matie die de Portugezen verborgen hielden — zeg maar – verdon­ke­re­maand. Hij heeft deze kennis verspreid en ook vernieuwd. Hij publi­ceerde in 1596 zijn boek Itenariowaarin naast infor­matie over India, infor­matie was opgenomen over de beste vaarroute naar India en Indonesië. Zijn boek werd toentertijd als het ware de maritieme Bijbel. Zo heeft Van Linschoten bijge­dragen aan de maritieme contacten tussen verschil­lende Europese mogend­heden en India. Eigenlijk heeft zijn boek ook bijge­dragen aan de opkomst van de Gouden Eeuw in Nederland.

De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) die in 1602 werd opgericht was aanvan­kelijk meer in India geïnte­res­seerd; later is Indonesië heel belangrijk geworden. In India zijn Groot-Brittannië en ook Frankrijk en Portugal belang­rijke koloni­sa­toren geworden. Maar de Nederlanders bleven groten­deels hande­laren in India. In de Indiase kustge­bieden en steden als Gujarat (Surat) en Malabar (Cochin) aan de westkust, de Coromandal (Madras) en Bengalen aan de oostkust hadden Nederlanders handels­posten. Er werd veel rijkdom vergaard en overge­bracht naar Nederland. Wij moeten niet vergeten dat toentertijd in de zogeheten Mughal periode India een heel rijk land was. Naast textiel (vooral katoen) was salpeter uit Bengalen, dat gebruikt werd voor het vervaar­digen van buskruit,  belangrijk. Buskruit diende onder meer om de kanonk­ogels af te schieten vanaf de zeeschepen. De Nederlandse zeemacht is dus in grote mate afhan­kelijk geweest van India.

Ja, Nederlanders waren vooral geïnte­res­seerd in handel en niet zozeer in koloni­satie van India. Maar ze hebben ook wel een rol gespeeld in de lokale politiek in India en rivaliteit tussen de verschil­lende maharadja’s aange­grepen om ze tegenover elkaar uit te spelen. Soms lukte het Nederlanders zelfs om belasting te laten heffen door deze heersers en daar zelf van te profi­teren. Dus Nederland heeft veel geld verdiend in India. Men denkt ten onrechte dat Nederland toentertijd alleen in Indonesië en Suriname geld heeft verdiend.”

Rembrandt en India

“Veel mensen weten ook niet dat de grote schilder Rembrandt beïnvloed is geweest door kunst uit India. Rembrandt bezat een grote collectie van de zogeheten minia­tuur­schil­de­rijen uit de Mughal periode. Rembrandt heeft zelf ook drie portretten geschilderd van zijn tijdgenoot Keizer Shah Jahan, de bouwer van de Taj Mahal. Hij heeft hem geschilderd in de karak­te­ris­tieke pose ‘en profile’ (dus het zijaan­zicht van gezicht) en in verfijnde stijl. Ik heb drie schil­de­rijen van Rembrandt opgenomen in mijn boek (op het achter­omslag van het boek staan deze ook afgebeeld –C.C.). Er zijn verschil­lende voorbeelden van weder­zijdse beïnvloeding en bewon­dering tussen beide civili­saties. Een ander voorbeeld is de schrijver van reisver­halen, Jacob Haafner (1754–1809). Hij raakte verliefd op India en leerde Hindi, Tamil en Sanskriet. Haafner’s artikelen en boeken werden veel gelezen. Haafner raakte verliefd op Mamia, een devdasi  -een zogeheten tempel­dan­seres. Haafner heeft daarna een groot deel van zijn leven in India doorge­bracht met Mamia. Deze Mamia had Haafner van een verdrin­kingsdood gered. Haafner was kritisch over de uitbuiting van India door de Europeanen, maar hij verfoeide ook de ongelijkheid en het verder­fe­lijke kasten­systeem in India. Hij predikte in die tijd al gelijkheid tussen mensen.”

Historische foto’s en leuke wetens­waar­dig­heden

Het boek van ambas­sadeur Rajamony behandelt ook de meer recente geschie­denis van de betrek­kingen tussen India en Nederland. De bezoeken van belang­rijke Indiase figuren aan Nederland passeren de revue. Er zijn mooie en veelzeg­gende foto’s opgenomen in het boek. Bijvoorbeeld van de populaire schrijver/dichter en filosoof Rabindranath Tagore die zeer populair was in Nederland, van de humanist Swami Vivekanand die vele volge­lingen had in Nederland, de geestelijk leider Jiddu Krishnamurti die in Ommen (provincie Overijssel) een groot centrum had en de Soefileider Hasrat Inayat Khan. In de tweede helft van de 20^ste eeuw hebben Maharishi Mahesh Yogi en anderen grote spiri­tuele invloed gehad op Nederland en de Nederlanders. Ook zijn er mooie histo­rische foto’s van voormalig Premier Jawaharlal Nehru en andere Indiase politici opgenomen, alsook foto’s van de bezoeken van leden van het Koninklijk Huis in India. Wat opvalt, is de vrien­de­lijkheid en hoffe­lijke houding jegens elkaar. Indiërs en India bezitten een zogenoemde ‘soft power’: met deugden, overleg redelijkheid en afwijzing van geweld kun je meer bereiken. Dat imago hebben zij en dat stralen zij ook uit.

Er staan ook leuke weten­waar­dig­heden in dit boek. Er is een brief opgenomen van een Nederlands meisje aan de toenmalige Premier Nehru. Zij wilde graag een olifant in het echt zien en Nehru stuurde een olifant, Murugan geheten, naar Nederland. Er is een prachtige foto van Nederlandse kinderen uit de Spaardammerbuurt in Amsterdam die olifant Murugan aanschouwen. Kortom: een boek om in huis te hebben als pronkstuk en om te lezen. Vermeldenswaard is dat in het boek ook een sectie is over de Indiase migratie naar Suriname met bijbe­ho­rende foto’s, waaronder een foto van het recente Mai en Bap stand­beeld in Kolkata (Calcutta).

In het gesprek met de ambas­sadeur stelde ik ook andere onder­werpen aan de orde.

India was populair, op univer­si­teiten was er veel animo voor Indiastudies. Klopt het dat dit de laatste tijd minder is?

“Ja, dat klopt. De univer­siteit van Leiden had belang­rijke geleerden, zoals prof. Hendrik Kern die Sanskriet doceerde. Maar er zijn grote bezui­ni­gingen geweest; ook op de studie Indologie. Tijdens het Azië Jaar van de Leidse univer­siteit in 2017 was de belang­rijkste focus op China, Indonesië en Japan. Maar Asia is ook India. Ik heb aandacht gevraagd voor India en hoop dat mijn boek een bijdrage kan leveren aan meer aandacht voor India.”

Hoe kunnen Nederland en India samen­werken en meer van elkaar leren?

“Nederland is goed in water­ma­na­gement, landbouw en afval­ver­werking. Nederland is wereld­leider op deze terreinen. De effecten van klimaat­ver­an­dering zijn niet alleen voelbaar in de staat Kerala met veel water­wegen, maar ook in Mumbai. En er is bijvoor­beeld water­tekort in Chennai ( Madras). Er zijn water­ex­perts uit Nederland naar India gestuurd en er zijn veel plannen gemaakt. Voor Kerala is een plan gemaakt met de naam Give Space to Water (ruimte voor het water). Ook op het gebied van  landbouw is samen­werking. Met het recente bezoek van de Nederlandse Koning en Koningin zijn goede zaken gedaan. Nederlandse bedrijven kunnen het zich niet veroor­loven om India te negeren. Wij zijn de snelst groeiende grote economie ter wereld met een jonge bevolking. Maar er vestigen zich ook steeds meer Indiërs in Nederland, vooral ICT-experts. Daarnaast zijn er veel Indiase studenten in Nederland. Na de Polen waren Indiërs het afgelopen jaar de grootse groep  immigranten. Hun aantal zal alleen maar toenemen. Maar de groep Indiërs woont nog verspreid en de aantallen per stad zijn nog niet zo groot. In Amstelveen, Den Haag en Eindhoven woont een grote groep.” (Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek waren in 2019 in Nederland 38.194 Indiërs van de eerste generatie. Maar er zijn ook Indiërs behorende tot de tweede generatie. Naar schatting zijn er nu ongeveer 50.000 Indiërs in Nederland –C.C.).

Hoe kunnen de relaties tussen Hindostanen en Indiërs worden verbeterd?

“Ja, dit is een aandachtspunt. Er zijn natuurlijk verschillen, maar beide gemeen­schappen zouden veel vaker elkaars activi­teiten moeten bezoeken. Ik heb vaker Hindostanen uitge­nodigd om bij activi­teiten van de Indiase ambassade aanwezig te zijn. Ik heb hen ook uitge­nodigd in Wassenaar op onze residentie. Met Independence Day (in augustus) en Republic Day (in januari) is iedereen welkom in Wassenaar. Helaas komt maar een kleine groep Hindostanen opdagen. Hindorama zou een rol hierbij kunnen spelen. Bijvoorbeeld door een pagina in het Engels op jullie website te plaatsen en nieuws over de Indiase gemeen­schap in Nederland op te nemen.”

Hoe kan meer aandacht komen voor India en de Hindostaanse cultuur in de Nederlandse media? Wij zijn niet zo zichtbaar in de mainstream.

“De Hindostaanse gemeen­schap is een wonderful community:  zij spreken goed Nederlands, velen zijn hoogge­schoold, zoals artsen en ambte­naren. Maar er zijn weinig politici onder Hindostanen. Hindostanen moeten politiek actiever worden. Je hoeft geen problemen te maken om aandacht te krijgen in de media, want Hindostanen zijn geen probleem­groep. Maar de Nederlandse pers is van nature op problemen gefocust en daarom niet geïnte­res­seerd. Om media-aandacht te krijgen zou je bijvoor­beeld grote Divali festivals kunnen organi­seren of jaarlijks een Indiase food festival en daar ook Hindostaanse gerechten promoten.”

In uw boek verwijst u naar Indiase slaven die naar Indonesië zijn gebracht.

“Klopt, dat was in de 17^de eeuw, maar de aantallen waren klein. Vooral uit Bengalen en Cochin (nu Kochi) zijn ze naar Zuid-Afrika en Indonesië gebracht. Indiase slaven hebben meege­bouwd aan de stad Batavia (nu Jakarta). Maar er is meer onderzoek nodig. Bijvoorbeeld: in hoeverre zij nakome­lingen hebben voort­ge­bracht. Belangrijk is wel dat Nederlanders nu schuld bekennen en ook vinden dat slavernij onmen­selijk was. Het is goed dat burge­meester Halsema van Amsterdam excuses heeft aange­boden voor de slavernij die Nederland in stand heeft gehouden en Nederlandse steden rijk heeft gemaakt.”

In Nederland maakt men zich zorgen over de mensen­rech­ten­si­tuatie in India onder Premier Modi

India is een grote democratie. Wij hebben een vrije pers; alles kan worden bekri­ti­seerd. Onze grondwet is één van de beste ter wereld. Het biedt bescherming aan minder­heden. Mensen kunnen naar de rechter stappen. Vooral in Nederland is de pers van nature kritisch. India onder Premier Modi respec­teert de mensen­rechten. Het bezoek van Koningin Beatrix in 2007 was minder positief in dit verband. Maar het laatste bezoek van Willem Alexander en Maxima was zeer positief. Zij waren zeer tevreden en hebben gezien hoe India zich ontwikkelt. Ook de Nederlandse media waren positief.”

Veel Hindostanen willen graag een OCI kaart, maar klagen over de ingewik­kelde procedure.

“De OCI (Overseas Citizens of India) kaart is een mooi geschenk aan Hindostanen van Surinaamse afkomst. Jullie zijn gepri­vi­le­gieerd. Aan de Surinami Hindostanis is de OCI kaart speciaal beschikbaar gesteld tot de zesde generatie. Bij andere groepen gaan wij tot de vierde generatie. Wat betreft de verwerving van de OCI kaart ligt het probleem niet zozeer bij India, maar in Suriname. Het traceren van hun afkomst met India is lastig voor veel Hindostanen. In Suriname moeten zij een uittreksel halen, waaruit blijkt dat één van hun voorouders uit India afkomstig is. Dat gaat moeizaam, zo heb ik begrepen. In Suriname wordt soms veel geld gevraagd en het is ingewikkeld voor veel mensen om de link met India aan te tonen door de onvol­le­digheid in de registers. Wij hebben gepleit voor een online database waarin de gegevens zijn opgeslagen, maar het is niet gelukt. Het verwerven van de OCI kaart duurt wel lang, maar er moet gewoon een procedure worden doorlopen. Het klopt dat alles online heel precies moet worden ingevuld. Het gaat ook om veiligheid en voorkomen van terro­risme. Maar als je eenmaal een OCI kaart hebt, dan heb je veel voordelen. Er is geen visum meer nodig, het is lifetime en je kunt studeren, zaken doen en ook huizen kopen. De € 234 die je betaalt, heb je na twee bezoeken aan India al er uit. Ook de niet-Hindostaanse partner van een Indiër of Hindostaan kan zelfs een OCI kaart verkrijgen. Ik hoop dat veel Hindostanen een OCI kaart nemen, want India is het land van de toekomst. En ga er vooral heen!”

Foto: Ambassadeur Rajamony overhandigt een exemplaar van zijn boek aan Radjin Thakoerdin, producent  van Hindorama (midden: prof. dr. Chan Choenni).

Foto’s: Ranjan Akloe

Read in ENGLISH

Het boek India and The Netherlands: Past, Present & Future kan worden besteld via shop.bombayink.nl

Sharda Nandram kwam in augustus 1985 vanuit Suriname aan in Amsterdam voor studie. Vervolgens studeerde zij af in psycho­logie, promo­veerde in 1995 in de sociale psycho­logie en rondde in 1999 ook de studie economie af. Vanaf 2007 is ze univer­sitair hoofd­docent aan de Nyenrode Bu­si­ness Uni­ver­si­teit. Ze is sedert 2016 ook verbonden aan de Banasthali Universiteit in Jaipur, India. Vanaf mei 2019 is ze tevens hoogleraar Hindoe-spiri­tu­a­liteit en Samenleving aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij zal dit hoogle­raar­schap op 21 november 2019 officieel aanvaarden met het uitspreken van de rede “Hoe we dingen doen tot waarom we bestaan: Integratieve spiri­tu­a­liteit in de vierde industriële revolutie.”

Volgens Sharda is het sleutel­woord: verbinding. Zij streeft naar een weten­schap­pe­lijke veran­kering van de hindoe­ïs­tische spiri­tu­a­liteit om van daaruit een verbinding te maken met de samen­leving. Het gaat vooral om de praktische toepassing van spiri­tuele inzichten; een weten­schap­pe­lijke basis draagt bij aan de kwaliteit en geeft de doelgroep een steviger houvast. Zij hoopt uit de samen­leving thema’s aange­reikt te krijgen die voor dit doel nader kunnen worden uitge­werkt. Nu richt zij zich onder andere op spiri­tuele begeleiding in diverse domeinen van de zorg, zoals ouderenzorg, palli­a­tieve en terminale zorg. Maar meer in het algemeen houdt zij zich in de nieuwe leerstoel bezig met de vraag: Wat is de rol van spiri­tu­a­liteit vanuit onze hindoe geschriften, tradities en leefer­va­ringen, hoe kunnen ze ons begeleiden om het beste uit onszelf te halen en om te verbinden met de dingen die we doen.

Het liefst ziet Sharda ook op wereld­niveau een inbedding van spiri­tu­a­liteit in beslis­singen die ons allemaal raken en een uiting zijn van de eenheid van al het bestaande. Hoe mooi zou het zijn als  iedereen — intel­lec­tuelen, onder­nemers, uitvinders, ambte­naren, mensen uit de praktijk van alledag en de gewone man op straat — een steentje hieraan zou kunnen bijdragen door dingen te doen vanuit het  diepste menszijn. Naast het presti­gieuze World Economic Forum dat zich vooral op economie en techno­logie richt, zou volgens haar het World Integrativeness Forum moeten worden opgericht om de verbin­dende kracht van spiri­tu­a­liteit te erkennen.

Wat inspi­reerde u om (sociale) psycho­logie en economie te studeren?

Ik wilde altijd meer weten over hoe mensen in elkaar zitten. Door anderen in mijn klas te obser­veren zag ik grote verschillen in hoe mensen reageren. De vraag hoeveel iemand meekrijgt met de opvoeding en culturele achter­grond en hoeveel van zichzelf is, hield mij bezig. Ik ging psycho­logie studeren met het idee klinisch psycholoog te worden. Gevoelsmatig had ik echter niet voldoende connectie met de theorieën en modellen. Ik kon mij ook niet echt verplaatsen in de probleemkant van de psycho­logie, zoals de meeste (oudere) medestu­denten die zelf vrij heftige dingen in hun leven bleken te hebben meege­maakt. Ik ben mij toen meer gaan richten op arbeids- en organi­sa­tie­psy­cho­logie. Mijn promo­tie­on­derzoek betrof arbeids­ver­hou­dingen in Nederland en de rol van vakbonds­ka­der­leden. Halverwege mijn promotie reali­seerde ik mij dat het bedrijfs­leven psycho­logen vaak inzet als het goed gaat. Men wil dan, bijvoor­beeld, iets weten over arbeids­te­vre­denheid. Maar ze betrokken psycho­lo­gisch onderzoek niet bij het nemen van strate­gische beslis­singen. Zo raakte ik geïnte­res­seerd in econo­mische vraag­stukken waar bedrijven zich mee bezig­hielden.

Hoe kwam u vanuit de weten­schap bij spiri­tu­a­liteit?

Mijn interesse in spiri­tu­a­liteit kwam naar boven toen ik eind 1997 bij Nyenrode, waar ik inmiddels werkte, werd gevraagd te helpen met onderzoek bij de opzet van een centrum voor onder­ne­mer­schap. In dat verband heb ik veel onder­nemers moeten inter­viewen. Zo kwam ik in aanraking met de mens achter de onder­nemer en zag wat hen dreef. Voor sommigen was onder­ne­mer­schap als ouder­schap. Ze zagen de medewerkers als ‘hun eigen kinderen’ voor wie ze een enorme verant­woor­de­lijkheid voelden. In de inter­views vroeg ik naar hun inspi­ra­tie­bronnen voor de dingen die ze doen, over rol van spiri­tu­a­liteit en intuïtie. Ik besefte hoe belangrijk de meer ongrijpbare dingen waren voor onder­nemers, voor hun vorming en ontwik­keling, voor het kunnen omgaan met tegen­slagen en nieuwe kansen te zien. In 2006 gaf Prof. Paul de Blot zijn oratie als hoogleraar Business spiri­tu­a­liteit op Nyenrode. Hij vroeg mij of ik hem, samen met een andere professor, wilde helpen om de leerstoel op te bouwen. Toen ben ik het onder­zoeks­gebied van spiri­tu­a­liteit verder gaan explo­reren. Ik ben veel gaan lezen en heb ook cursussen gevolgd. Vanaf januari 2008 ben ik zeker dertig keer naar India gereisd om spiri­tu­a­liteit zelf te beleven. Door in diverse ashrams te zitten heb ik spiri­tuele technieken geleerd en ook zelf ervaren. Wat doet yoga met je? Welk effect hebben mantra’s op je? Van huis uit heb ik belang­rijke waarden meege­kregen: eerlijkheid, respect, je plicht doen. Maar wat kan je hier nog meer mee? Wat betekenen yama en niyama, de hindoe­ïs­tische richt­lijnen voor harmonie en inner­lijke vrede, in de praktijk van alledag? Ik ben toen gaan uitwerken wat de rol van spiri­tu­a­liteit is voor onder­ne­mer­schap en in organi­saties en begon daarover te schrijven en ook lezingen en cursussen te geven.

Is de harde ‘profit’ wereld van business wel ontvan­kelijk voor spiri­tu­a­liteit of komt dat soft over?

Spiritualiteit is niet een onderwerp dat iedereen aanspreekt. Dat geldt ook voor het bedrijfs­leven. Maar je ziet wel een toename in aandacht voor spiri­tuele technieken in de management literatuur. Ook zie je vaker bedrijven die hun medewerkers medita­tie­trai­ningen aanbieden. Ze nodigen ook een guru of monnik uit om medewerkers te inspi­reren out of the box te denken. Sommige CEO’s vertellen openlijk dat ze mediteren. Deze openheid neemt toe. Vijftien jaar geleden spraken Nederlandse onder­nemers wel met mij over de rol van spiri­tu­a­liteit, maar wilden dat liever niet vermeld zien in het onderzoek uit vrees voor imago­schade. Maar nu wordt het zowel in Europese als Amerikaanse context steeds meer geaccep­teerd. Ik zit al zo een acht jaar in het stuur­comité van het European SPES institute. SPES staat voor spiri­tu­ality economics en society. In de Amerikaanse context hebben management weten­schappers een groep opgezet, Management spiri­tu­ality and religion, waar ik ook bij ben aange­sloten. Spiritualiteit is nog altijd geen hoofd­on­derwerp, maar dat is ook niet erg. We hoeven niet te gaan evange­li­seren. Er moet sprake zijn van een gezonde bedrijfs­voering en daar hoort het maken van winst bij. Winsten zijn nodig om mensen in dienst te kunnen houden of meer mensen in dienst te nemen, om nieuwe dingen te kunnen doen. Ik vind het gezonder dat spiri­tu­a­liteit samengaat met de commer­ciële kant van bedrijfs­voering dan dat de een de overhand heeft.

In westers denken is het vaak het een of het ander (de of-of benadering, het plaatsen in hokjes) in plaats van en-en zoals in het hindoeïsme. Sluit uw begrip van integra­tieve spiri­tu­a­liteit hierbij aan?  

Jazeker, voor de integra­tieve benadering gebruik ik de metafoor van een kubus om te laten zien dat er meerdere doelen zijn in iemands leven en dat die met elkaar zijn verbonden. Vaak zien we maar een aspect van de werke­lijkheid, maar de kubus herinnert ons eraan dat er meerdere zijn. De vlakken van de kubus kunnen we als een geheel zien en daar respect voor ontwik­kelen vanuit de gedachte dat alles uitein­delijk een harmo­nisch geheel vormt. Het is onze taak om onze zintuigen aan te scherpen via allerlei spiri­tuele technieken om die harmonie te zien en te beleven. In de integra­tieve aanpak is er daarom bij voorbaat een streven naar samenhang waarbij je alle relevante spelers en hun visies en doelen betrekt om het beoogde doel te bereiken. Deze aanpak is anders dan we vaak hebben toegepast, daarom is onderzoek nodig om er een stevigere basis aan te geven met theorie, modellen en praktijk­voor­beelden.

Hoe zal de leerstoel Hindoe-spiri­tu­a­liteit en Samenleving worden ingevuld?

Het is een nieuwe leerstoel voor twee dagen per week. Ik zal voort­bor­duren op twee onder­zoeks­lijnen die ik de afgelopen jaren heb ontwikkeld, namelijk onder­ne­mers­be­sluit­vorming en de rol van subtiele signalen, inclusief intuïtie. Hierbij helpt de yoga filosofie om de geest te begrijpen. Verder ga ik door met organi­satie-innovatie. Hierbij staat de vraag centraal hoe je het beste uit mensen haalt, waarbij ze beteke­nisvol werk en een zinvol leven ervaren. In dit verband heb ik eerder veel onderzoek gedaan voor het toonaan­gevend Nederlands bedrijf Buurtzorg. Ik ga nu de spiri­tuele kant hieraan toevoegen. Ik ben als non-executive director ook werkzaam bij Buurtzorg Edugreen Neighborhood Care in India. Wat oplei­dingen betreft zal er een masters­op­leiding geeste­lijke verzorging vanuit hindoe­ïs­tisch perspectief zijn. Daarnaast zal er binnen het bachelor programma van de bestaande opleiding hindoeïsme op de VU een cursus worden ontwikkeld die toege­spitst is op yoga, spiri­tu­a­liteit, business en leider­schap. Natuurlijk moet het niet alleen een acade­mische bezigheid zijn, het uitein­de­lijke doel is dat de verkregen inzichten in de praktijk worden gebracht. Het hindoeïsme heeft qua spiri­tu­a­liteit veel te bieden. Het gaat niet alleen om het bezoeken van de mandir of ceremonies thuis. De rijke spiri­tuele traditie moet uitein­delijk in al het handelen van mensen verankerd zijn en daarmee in de samen­leving. Het gaat om de kracht van het verbinden.

Foto’s: Sharda Nandram en Ranjan Akloe