Ramnarain (Ram) Rambaratsingh is een bijzondere man. Een stille kracht die zich als lobbyist en mensen­rechten­activist al 49 jaar onbaatzuchtig inzet voor tal van zaken die de Surinaamse Nederlanders raken. Actueel is nu de AOW-compensatie die onlangs aan een groep ouderen is uitbetaald. Maar ook kwesties zoals dure vliegtickets naar Suriname, visumplicht, 100% controle op Schiphol, studie­geld en gezinshereniging van ouderen heeft hij aan de orde gesteld. Kleinere doelgroepen hebben ook zijn aandacht. In het verpleeghuis De Schildershoek in Den Haag, waar 50% van de populatie uit Hindostanen bestaat, heeft hij ervoor gezorgd dat er een keer per week roti met kip op het menu staat voor de bewoners. Momenteel is hij bestuurslid van de Stichting Platform Surinaamse Diaspora (PSD). Naast zijn eigen vrijwilligerswerk doneert hij ook aan vier mandirs in Nederland. Ik vind het een eer dat ik hem mag spreken. Hij heeft zich goed voorbereid en heeft alle achter­grond­informatie van twaalf onderwerpen die zijn vrijwilligers­werk voor Surinaamse zaken betreffen, gedocumenteerd.

Ram Rambharatsingh (Foto Ranjan Akloe)

Rambaratsingh werd in 1948 in het toenmalige district Suriname geboren. Voordat hij in sep­tem­ber 1975 naar Nederland ver­huis­de, was hij zo een twee en half jaar in actieve politie­dienst. In Nederland heeft hij vanaf 1976 tot aan zijn pensioen in 2013 gewerkt bij de rijks­overheid, eerst als admini­stratief, financieel en junior beleidsmedewerker bij de Rijks­ge­bou­wen­dienst van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (1976-2010) en daarna drie jaar als financieel medewerker bij het ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijks­relaties.

AOW-gat

Vanaf 1980 heeft Rambaratsingh zich ingezet om het AOW-gat te dichten. Het gaat hierbij om ouderen van Suri­naamse herkomst die voorafgaand aan de onafhanke­lijkheid van Suriname op 25 november 1975 naar Nederland zijn gekomen. Deze ouderen hebben geen volledige AOW opgebouwd, omdat de jaren dat men in Suriname woonde niet meetellen voor de AOW-opbouw. Rambaratsingh legt uit: “In de preambule van de AOW-wet van 1957 staat: ‘Alzo Wij in overweging genomen hebben, dat het wenselijk is regelen vast te stellen inzake een algemene, de gehele bevolking omvattende, verplichte verzekering tegen geldelijke gevolgen van ouderdom.’ In artikel 2 staat dat een ingezetene in de zin van deze wet is degene, die binnen het Rijk woont. ‘Het Rijk’ is de afkorting van ‘Het Koninkrijk der Nederlanden’. Volgens het Statuut van 15 december 1954 bestond het Koninkrijk uit Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen.” (onder­streping toegevoegd).

Hij vertelt dat hij veel tegenwerking heeft ervaren omdat er geen juridische gronden zouden zijn voor compensatie van het AOW-gat. “De afdeling advisering van de Raad van State en de rechters in Nederland zeggen dat de AOW-wet alleen is bedoeld voor de mensen die in Nederland hebben gewoond. Het woord Nederland staat nergens in de wet genoemd. Artikel 2 zegt ‘het Rijk’. Mijn punt is dat de mensen die geboren zijn in de periode 1 januari 1957 tot 25 november 1975 hebben gewoond binnen ‘het Rijk.’” Uiteindelijk heeft het kabinet in mei 2023 besloten tot een eenmalige onverplichte tegemoetkoming als gebaar van erkenning. Bij het schrijven van dit artikel is net de uitbetaling van een ‘schamel’ bedrag van start gegaan. Rambaratsingh: “19.363 mensen in Nederland en wat remigranten in Suriname hebben in juli een brief gekregen over de compensatieregeling, in totaal 24.000 personen.” Niet iedereen komt voor de eenmalige uitkering van €5.000 in aanmerking. “Er zijn harde grenzen getrokken. Zo moest je bij aankomst in Nederland vóór of op 25 november 1975, 18 jaar of ouder zijn en daarna minimaal 20 jaar in Nederland gewoond hebben.” Hij komt veel mensen tegen die buiten de boot zijn gevallen en spoort hen nu aan zelf het heft in handen te nemen en hun beklag te doen bij de Raad van State.

Zelf heeft Rambaratsingh de Sociale Verzekeringsbank (SVB) – die de AOW uitkeert – op eigen titel tot drie keer toe voor de rechter gedaagd en uit eigen zak €6.300 aan proceskosten betaald. In hoger beroep zei de rechter tegen hem dat hij niet de SVB, maar de minister voor de rechter had moeten dagen. Ook nadat de Raad van State in 2021 een advies had uitgebracht dat er geen juridische gronden aanwezig zijn voor reparatie en ook niet voor een eenmalige uitkering, gaf Rambaratsingh niet op. Hij stuurde een brief naar minister Carola Schouten voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen waarin hij verzocht haar te spreken. Na lang soebatten lukte dat eindelijk. De minister gaf aan dat ze naast Rambaratsingh een aantal organisaties wilde spreken en een paar mensen die echt in armoede leven. “In dat gesprek hebben de mensen echt van zich laten horen hoe het is om van €400 AOW en daarnaast een aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO) in Nederland te leven, terwijl hun voorouders verschrikkelijke dingen zijn aangedaan: van mens tot slaafgemaakt en hoe dat nog steeds doorwerkt.”

De minister kwam in oktober 2023 met een bedrag van €5.000 als eenmalige tegemoetkoming. Enkele weken later kreeg Rambaratsingh een mail van de griffier van de Tweede Kamer dat er op 17 november 2023 een AOW-debat zou zijn. Hij deed een oproep op de radio aan Surinaamse Nederlanders om dit debat bij te wonen. Het viel hem op dat er alleen vanuit Amsterdam elf bussen vol mensen kwamen om het debat te volgen. Vanuit Den Haag en andere steden was er nauwelijks tot geen belang­stelling. Aangezien op de tribune slechts plaats is voor 80 personen, konden de andere geïnteresseerden het debat via grote schermen zien. Het debat duurde bijna drie uur en de inbreng per politieke partij was goed te volgen. De eerste vier partijen gaven aan dat ze het dossier van Rambaratsingh hadden gebruikt voor hun informatie.

De eenmalige uitkering is nu een feit, maar Rambaratsingh is nog niet klaar met deze kwestie. Hij zegt er het volgende over: “Naast de eenmalige tegemoetkoming van €5.000,- heb ik nog een verzoek lopen bij het ministerie van Sociale Zaken om toch het AOW-gat voor 100% te repareren én uit te zoeken waar staat dat de AOW indertijd alleen voor mensen in Nederland was bedoeld.”

Ram Rambharatsingh bepleit zaken voor Surinaamse Nederlanders  in de Tweede Kamer. (Foto Satya Dharma)

Gedreven lobbyist

Het AOW-gat en andere onderwerpen heeft Rambaratsingh opgepakt naast zijn 40-urige baan. Zijn vrouw en twee dochters hebben wel geleden onder zijn gedrevenheid, want hij was elke avond tot in de kleine uurtjes bezig met het uitzoeken van de informatie over de onderwerpen. Het verwijt dat hij thuis krijgt is, dat hij de enige is die zich kopzorgen maakt over deze zaken. “Waar is de rest?” wordt hem dan gevraagd.

In de jaren ’90 heeft hij zich hard gemaakt voor meerdere lijnvluchten op het traject Amsterdam – Paramaribo en vice versa (Open-sky), zodat er concurrentie zou komen en de vliegprijzen zouden dalen. “Dit ging heel moeizaam, want het bleek dat de KLM sinds 1930 het monopolie had op dat traject. Na veel lobbywerk, werd er in 2006 een Memorandum of Understanding getekend waarin staat dat er drie luchtvaartmaatschappijen uit Europa en drie uit de Caricom op het traject mogen vliegen.”

De 100% controle op Schiphol van passagiers uit Suriname zorgde in mei 2005 voor protesten vanwege de mensonterende toestanden waaronder die controle door de Koninklijke Marechaussee werd uitgevoerd. Rambarat­singh werd benaderd door een advocatenbureau uit Haarlem die drie dossiers met zulke feiten had verzameld. “De advocaat uit Haarlem had tientallen zaken van mensen die op onmenselijke manier waren behandeld, voor de rechter gebracht. De vrouwen hebben elk een bedrag van €300 aan smartengeld ontvangen. Toen al bleek dat de Nederlandse overheid verkeerd bezig was.” Aan Rambaratsingh werd gevraagd om dit issue onder de aandacht van de politiek te brengen. Vanwege zijn netwerk slaagde hij erin een debat in de Tweede Kamer te laten plaatsvinden. “Door dit debat is er direct een einde gekomen aan de misstanden op Schiphol.”

Voor studenten met een Surinaams paspoort aan de Open Universiteit heeft Rambaratsingh zich ingezet om een fikse korting te krijgen op het inschrijfgeld dat gerelateerd is aan het inkomen. Hij is blij dat hij Surinaamse studenten de mogelijkheid heeft laten krijgen om in hun eigen tijd en op eigen tempo te kunnen studeren. “Dat vind ik het mooiste wat ik in mijn leven gedaan heb.”

Wat is het geheim van zijn successen? “Je moet zorgen voor de juiste ingang. Netwerken bij politieke partijen in de Tweede Kamer. Een kopje koffie drinken met de portefeuillehouder. Leg goed uit waar het om gaat. Je moet lobbyen om dingen te bereiken. Zorg er wel voor dat je zelf lid bent van een politieke partij.”

Nog meer taaie dossiers

Namens Stichting Satya Dharma heeft Rambaratsingh een petitie ‘Visumvrij reizen voor Surinamers naar Schengenlanden’ bij de Tweede Kamer ingediend. Hij heeft daarvoor bijna 5.400 handtekeningen verzameld en veel lobbywerk verricht bij Kamerleden. “De politieke partijen staan sympathiek tegenover deze petitie, maar het is aan Suriname om aan de EU een verzoek te richten, daarna kunnen de politieke partijen het verzoek onder­steunen. Het is echter nog steeds niet zover.”

Ook gezinshereniging van alleenstaande Surinaamse 65-plussers met kinderen in Nederland is een onderwerp waar Rambaratsingh zich mee heeft beziggehouden. Tot oktober 2012 was er een regeling voor vreemdelingen van 65 jaar en ouder (onder wie Surinaamse ouderen) van wie de partner was komen te overlijden, dat de overgebleven partner zich kon herenigen met kinderen en kleinkinderen in Nederland. “Ik heb bij de Nederlandse politieke partijen veel lobbywerk verricht om de regeling voor Surinaamse 65-plussers te herintroduceren. Ook heb ik veel brieven en e-mails geschreven naar de politieke partijen. De politieke wil is echter niet aanwezig. In oktober 2021 heb ik nog een brief geschreven aan de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. Ook toen was de politieke wil niet aanwezig. Ik heb mijn uiterste best gedaan bij het ministerie van Justitie en de politieke partijen, maar het is mij niet gelukt.” 

Dan is er ook de Toescheidingsovereenkomst van 25 november 1975 tussen Nederland en Suriname die Rambaratsingh kopzorgen geeft. Hij geeft aan dat Suriname de overeenkomst niet wil naleven. Waarom, weet hij ook niet. Het gaat daarbij om het tweede lid van artikel 5 waarin is bepaald dat Nederlanders van Surinaamse afkomst die voldoen aan de gestelde criteria het recht hebben te allen tijde met hun gezin onvoorwaardelijk tot de Republiek Suriname te worden toegelaten en daar in alle opzichten als Surinamer te worden behandeld. Bij een wijziging van de overeenkomst in 1994 is de laatste zin van het tweede lid komen te vervallen (“Zij verkrijgen van rechtswege de Surinaamse nationaliteit, indien zij gedurende twee jaren in de Republiek Suriname hetzij woonplaats, hetzij werkelijk verblijf hebben.”) Op 10 februari 2004 heeft Rambaratsingh een petitie aangeboden aan de Tweede Kamer over de Toescheidingsovereenkomst waarin wordt verzocht voldoende druk op Suriname uit te oefenen om het bepaalde in artikel 5 lid 2 na te leven. “Daarnaast heb ik vele gesprekken gevoerd met het ministerie van Buitenlandse zaken. Ik heb het ministerie verzocht Suriname onder druk te zetten om de Toescheidingsovereenkomst na te leven, echter nog steeds zonder enig resultaat.”

Bestrijder van onrecht

Op de vraag wat hem beweegt om al deze onderwerpen ter hand te nemen, zegt Rambaratsingh: “Mijn motto is: ik zal onrecht met recht bestrijden.” Zijn grote voorbeelden zijn Pieter Omtzigt, Peter R. de Vries en John van den Heuvel. Hij legt uit waarom hij het vrijwilligerswerk doet. “Toen ik in politiedienst was, heb ik weinig boetes uitgedeeld. Mijn ervaring is, praten met mensen heeft veel meer effect dan een boete uitschrijven. Ik heb al die onderwerpen opgepakt, omdat ik zag dat niemand het deed. U kunt aan die onderwerpen zien, waarom andere mensen het niet aandurven ze op te pakken. Wij waren in 1975 in een vreemd land gekomen. Wij moesten het wiel opnieuw uitvinden. Ik ben in een opvangcentrum van het ministerie van Cultuur Recreatie en Maatschappelijk werk (CRM) opgevangen. Ook in het opvangcentrum heb ik de mensen begeleid. Ik was de woordvoerder van de hele groep. Er is op iedereen die door CRM is opgevangen een sprei­dings­beleid toegepast. Dit spreidingsbeleid was niet in een wet vastgelegd, maar in een ministerieel besluit. Toen het kabinet Rutte IV in juli 2023 viel op het onderwerp spreidingsbeleid, ben ik bij het Rijksarchief op zoek gegaan naar de grondslag voor het spreidingsbeleid van Surinamers indertijd. Mij is toen medegedeeld dat er geen wet bestaat.”

Nog werk genoeg dus voor activist en lobbyist Rambaratsingh. Toen hij vijf jaar lid was van de cliënten­raad van het verpleeghuis De Schildershoek in Den Haag viel het hem op dat niemand onbetaald in zo’n raad zitting wilde nemen. Laat staan het onbaatzuchtig oppakken van lastige dossiers!

Drs. Johanna S. (Hanna Mitra) Rambaran is docent Bestuurskunde / Overheidsmanagement / International Public Policy & Leadership 

Mariska de Jong

Je moet niet vreemd opkijken als je op een feestje een Marronvrouw gekleed in Hindostaanse outfit tegen­komt. Voor Mariska de Jong is dat een heel normale zaak. “Ik ben geboren in een Marronfamilie en opgegroeid bij een Hindostaanse familie. Ik leef in Nederland met beide culturen. Ik koester deze leefwijze.” Voor Mariska is dit herdenkingsjaar ook speciaal. Zij organiseerde in juni ter gelegenheid van 150 jaar Hindostaanse Immigratie een bijeenkomst in Haarlem. En op 10 oktober 2023, de Dag van de Marrons, organiseert zij met haar stichting Ma Jong een symposium in het Provinciehuis te Haarlem om meer bekendheid te geven aan de traditionele Marroncultuur. “2023 staat in het teken van herdenking van 150 jaar afschaffing van de slavernij en is erg toegespitst op 1 juli. Maar het is erg belangrijk ook stil te staan bij de geschiedenis van degenen die zich al veel eerder zelf hadden bevrijd van het juk van de slavernij en over eeuwenoude gezags- en bestuursstructuren beschikken die nog steeds functioneren.”

Mariska legt uit dat de meeste Marrons zich niet zo identificeren met het slavernijverleden waar nu zoveel om te doen is in Nederland. “Onze voorouders hebben zich vrijgevochten. Voor Marrons is het Marron-zijn een diep gevoel, een gedragswijze. Marrons hebben veel strijd geleverd tegen de koloniale overheersers en hebben vredes­verdragen afgedwongen. De datum van die vredesverdragen is voor ons belangrijker. Er zijn nu wel jongerenorganisaties van Marrons die meer aandacht aan het thema slavernijverleden geven. Zij hebben zich gebundeld om meer zichtbaarheid te krijgen in Nederland en hun stem te laten horen, zodat er ook meer aandacht komt voor een betere positie voor Marrons in de maatschappij. Ik help daarbij met trainingen en work­shops.”

10 oktober – Dag van de Marrons
Vanaf het begin van de slavernij van Afrikanen in Suriname waren er slaafgemaakten die de plantages ontvlucht­ten, de zogenoemde Weglopers, later Mar­rons genoemd. In het oerwoud, nabij rivier­en, begonnen zij een nieuw leven. Als be­volkingsgroep werden zij in Suriname eerst aangeduid als Bosnegers, daarna als Boslandcreolen. Geleidelijk aan raakte de term Marrons voor deze bevolkingsgroep ingeburgerd. Er zijn zes verschillende Marron­gemeen­schappen: Okanisi (Ndyuka), Saamaka, Paamaka, Matawai, Aluku en Kwinti. Het koloniale bestuur sloot als eerste een vredesverdrag met de Okanisi dat op 10 oktober 1760 van kracht werd. De datum van 10 oktober werd op initiatief van de Marronhistoricus André Pakosie in 1974 als de Dag der Marrons, ook wel Marrondag, aangeduid. Sedert 2010 is deze dag een nationale feestdag in Suriname. “Op deze dag herdenken en vieren wij de strijd van onze voorouders tegen onderdrukking en voor vrijheid. Het traditioneel gezag van de Marrons werd met de ondertekening van de vredes­verdragen formeel erkend. Dit jaar lever ik een speciale bijdrage aan de viering en herdenking door op 10 oktober 2023 de rouwrituelen van de Marrons officieel te laten bijschrijven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland.”

Mariska in Senegal met een Islamitische voorganger.

Verwantschap met verschillende Marron­gemeen­schap­pen
Mariska behoort tot de Marrongemeenschap Okanisi. Hoe komt ze eigenlijk aan de achternaam De Jong? “De naam komt van mijn opa van vaderszijde die Da Jonkoe werd genoemd. Dat betekent in de taal van de Okanisi een jonge man. Deze naam is indertijd verkeerd opgeschreven als De Jong.” Haar opa van moederszijde kwam uit het dorp Tamarin aan de Cotticarivier. Hij was kabiten (traditionele gezags­drager). Elke Marron­gemeenschap bestaat uit familiegroepen, de lo’s. Zij is van de familiegroep Misiedjanlo. Ze legt uit dat bij de Marrons wordt gewerkt met matrilocale groepen. “Wat je moeder is, dat ben jij. Mijn vader was ook Okanisi. Hij behoorde tot de familiegroep Pataalo uit het dorp Langa Hoekoe bij de Cotticarivier. Ik voel me met al die gemeenschappen en groepen verbonden. Maar mijn kennis komt voornamelijk van de Pataalo. Ik ga twee keer per jaar naar Langa Hoekoe om mijn kennis op peil te houden.”

Ze reist ook regelmatig naar andere landen om verbinding te zoeken met Marrongemeenschappen. “In Panama zijn er traditionele Marrons. Ik voelde me erg met hen verwant; ook met de culturen in Haïti en Jamaica.”

Hindostaanse ouders van Mariska

Hindostaanse familie
Mariska werd in 1972 in Suriname geboren aan de Nieuw Weergevondenweg in Wanica, nabij Paramaribo, in een gezin van zes kinderen: drie jongens en drie meisjes. “Aan de overkant van ons woonde de Hindostaanse familie Baldew met twaalf kinderen. Ik ben eigenlijk bij die familie opgegroeid. Alleen slapen deed ik thuis.  Reshma was mijn beste vriendin. We deden alles samen. Ik was de hele dag daar en deed met alles mee, ook met het geloof. Ik deed mee met pujá’s (gebedsdiensten-red.) en als kind was ik ook een baithak gáná prinses. Ik kan nog steeds heel goed dansen. In de mandir waar mijn buurman lesgaf, ging ik naar Hindi les. Ik vond het wel heel moeilijk. Sarnámi ken ik wel en ik praat het nog steeds. Ik ben en ik voel mij zowel Marron als Hindostaan. Mijn Marron­familie woont in Suriname. Van mijn Hindostaanse familie is iedereen in Nederland. Ik heb nog steeds heel goed contact met hen.”

Bij haar Hindostaanse familie zag ze bepaalde zelfde elementen als bij Marrons. “Ik zag bijvoorbeeld hoe de oudste broer bepaalt waar je mocht gaan en hoe je je moest kleden. Maar ook de trefu (voedseltaboe-red). Als je rituelen uitvoert, eet je vegetarisch. Ook de norm van reinheid is dezelfde. Als je menstrueert, begeef je je niet op heilige plaatsen en doe je geen rituelen.”

Rouw- en helingsrituelen van de Ndyuka

Kleurrijk uitvaartbedrijf
In Suriname trouwde ze met een Nederlandse man en in 2009 kwam zij naar Nederland. “De liefde bracht mij hier, maar ik kwam ook om verder te studeren.” Na haar onderwijsdiploma van het Albert Cameron Instituut (vroeger de Kweekschool) werkte zij in Suriname op diverse scholen. “Als eerste werkte ik op de kleuterschool in Santigron, het dorp van mijn moeders vader. Daarna werd ik hoofdkleuterleidster.” Mariska was erg betrokken bij het onderwijs en wilde graag verbeteringen doorvoeren. Ze volgde daarom leiderschapstrainingen bij een privébedrijf. In Nederland werkte ze een aantal jaren in de kinderopvang, eerst als pedagogisch medewerker en later als locatiemanager. In 2014 rondde ze aan de Hogeschool in Leiden een managementopleiding in de zorg af en in 2020 deed ze de opleiding voor uitvaartverzorger. In dat jaar begon ze in Haarlem ook haar eigen kleurrijk uitvaartbedrijf dat vooral is gespecialiseerd in Marron­uitvaarten. Ze doet ook Hindostaanse en andere uitvaarten. Marrons willen bijna altijd in Suriname worden begraven. “Terwijl hindoes over het algemeen worden gecremeerd, komt dat nog weinig voor bij Marrons. Marrons kiezen soms wel voor een crematie, bijvoorbeeld als iemand aan kanker is overleden. Op die manier wil men het kwaad uitroeien, zodat het geen effect meer kan hebben op de familie.”

Mariska’s interesse voor de rouwrituelen dateerde al van vroeger, maar de bewustwording kwam later. “In Suriname was ik haast elke dag bezig op begraafplaatsen sacra­menten toe te dienen. Door de tijd heen heb ik mij gespecialiseerd in de rituelen van de Marrons. Met mijn 21^ste hielp ik de Paters van Latour met de Marrons die na de Binnenlandse oorlog naar de stad kwamen. Ik heb daar alle rituelen geleerd.” Mariska was al eerder in contact met de Paters van Latour.  “Toen ik 13 jaar was dacht ik dat het mijn roeping was om in het klooster te gaan. Ik kwam toen bij de paters van Latour. Ik zocht diepgang en heb mijzelf toen gevormd. Het hindoegeloof heeft mij daarbij ook geholpen. Hoewel ik wel wat voelde, was ik mij nog niet direct bewust van de mystiek van de Marroncultuur. Mijn opa, de broer van mijn moeders moeder, woonde bij ons in en ik had zeker het een en ander van hem kunnen leren. Maar de vonk sloeg bij mij pas rondom het jaar 2000 over; toen was mijn opa al overleden. Mijn moeder had niet veel op met de traditionele Marroncultuur. Ze was vanaf haar tweede jaar in Paramaribo grootgebracht door een Creoolse vrouw. Maar ik heb wel haar handelsgeest. Zij heeft een kledingbedrijf in Suriname en maakt onder andere kleding voor uitvaarten.” Mariska hecht aan de kledingetiquette bij uitvaarten en geeft daar advies over.

Recent heeft zij de eerste uitvaartschool in Suriname helpen opzetten. “Het gaat dan om de volledige zorg van de overledenen, niet alleen de culturele aspecten. Bijvoorbeeld: Hoe moet het lichaam worden verzorgd, hoe worden wonden dichtgemaakt, hoe ga je om met giftige stoffen in het lichaam? Ik heb een jaar lang online lessen gegeven en tijdens mijn recente reis naar Suriname is de opleiding gecertificeerd.”

Behoud van het traditionele Marronerfgoed
Inmiddels is Mariska ruim 27 jaar bezig met het in stand houden van het traditionele Marronerfgoed. “Als je met de rituelen bezig bent, is het belangrijk de eigen taal te kennen. Van André Pakosie heb ik het Afaka geleerd. Dat is het schrift van de taal van de Okanisi. Ik ben een gecertificeerde kenner, een bukuman, van het Afaka­schrift. Dit jaar heb ik van een 97-jarige man in Marowijne ook het communi­catie­systeem van de Apintiedrum geleerd, een soort codetaal. De stamoudsten uit het dorp hadden mij al drie jaar eerder laten komen om zoveel mogelijk kennis aan mij over te dragen. Op mijn beurt draag ik die kennis weer over. Het is van belang voor het behoud van onze Marronidentiteit dat die kennis niet verloren gaat.”

Mariska’s eigen kennis over de rouwrituelen heeft zij per 1 juli 2023 laten opnemen in het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland ((zie: Rouw- en helingsrituelen van de Ndyuka – Immaterieel Erfgoed). De officiële bijschrijving zal 10 oktober plaatsvinden tijdens het Symposium over de Marrons in Haarlem. Daar zullen traditionele ge­zags­dragers en Nederlandse hoogwaardig­heids­be­kle­ders bij elkaar worden gebracht. Met haar stichting Ma Jong timmert ze flink aan de weg. “Vroeger betaalde ik alles zelf. Nu probeer ik ook fondsen aan te boren. Maar het blijkt erg moeilijk voor zwarte mensen en zeker als het niet over het slavernijverleden gaat. Ik richt me voornamelijk op sociaal-maatschappelijke projecten voor de Marron­ge­meen­­schap. Om dan fondsen te krijgen, vergt een hoop lobbywerk.”

Volgens Mariska is er ook nog veel te doen om de verschillende Marrongemeenschappen in Nederland en andere Europese landen bij elkaar te brengen. “In Nederland, België en Frankrijk wonen zo’n zestienduizend personen van Surinaamse Marronafkomst. Over het algemeen hebben we een goede opleiding. In Suriname, waar Marrons nu ongeveer 22% van de bevolking uitmaken, is hun positie verbeterd, maar er is nog veel sociaal-maatschappelijke achterstand. Het is belangrijk om het binnenland bij elkaar te brengen. De kolonisator heeft ons indertijd van elkaar gescheiden en dat werkt nog steeds door. In Europa is er een kabinet van traditioneel gezag van de Marrongemeenschappen dat periodiek bij elkaar komt. Je ziet dat eeuwenoude gezagsstructuren nog steeds bestaan. Tijdens het symposium op 10 oktober zal hier aandacht voor zijn.”

 Schakelen tussen culturen
“Het is best wel een uitdaging om hier in Nederland met nog twee culturen te leven. Maar voor mij is zowel de Marron- als de Hindostaanse cultuur erg belangrijk. Ik schakel automatisch van de ene naar de andere en ik zou deze leefwijze niet willen vergooien. Als ik sterf moeten elementen van beide Surinaamse culturen aan bod komen. Ik wil graag een crematie met hindoerituelen ter ere van het geloof dat mij heeft gemaakt tot wie ik ben,” aldus Mariska de Jong.

Foto’s: Mariska de Jong en Radjin Thakoerdin

Op donderdag 29 september 2022 organiseert DesiYUP Media Productions in de Doelen in Rotterdam ”Een ode aan klassieke Indiase muziek”. DesiYUP is in 2011 opgericht door Mahesvari Autar en inmiddels uitgegroeid tot een internationale muziekorganisatie. Het komende evenement in De Doelen is de aanleiding voor een kort interview met Mahesvari over haar beweegredenen om zich in te zetten voor het realiseren van een plaats voor de klassieke Indiase muziek op de reguliere podia in de Nederlandse theaters.

Mahesvari verwijst in dit verband naar een artikel dat zij geschreven heeft in het online blad “Om Rise Online”: Bhaja Govindam: Reduce Stress Through Indian Classical Music. Daarin beschrijft zij dat wetenschappelijk is bewezen dat het bezig zijn met muziek (luisteren, maken of zingen) de aanmaak van het knuffelhormoon oxytocine stimuleert. Zij maakt zich sterk voor het delen van betekenisvolle muziek met zoveel mogelijk mensen. “Hierdoor kun je je opladen en tot rust komen waardoor je weer geheeld verder kunt.”

Dit vind ik een nobel streven en probeer met dit korte artikel haar inzet onder uw aandacht te brengen. Want hoe je het ook draait of keert, alle inzet van gemotiveerden om klassieke muziek onder de aandacht van de gemeenschap te brengen staat of valt met onze bereidheid om kennis te willen nemen van het aanbod. Ja, in het begin is het vast even wennen om geen populaire Bollywoodmuziek voorgeschoteld te krijgen, maar heuse Ragas. Maar als je je er eenmaal voor openstelt, begint de schoonheid van de klanken je te omarmen.

Premier Modi en Mahesvari Autar

Mahesvari, kun je iets over jezelf en DesiYUP vertellen?
“Ik ben in Nederland geboren. Mijn moeder is in Suriname geboren en mijn vader in India. Ik heb Media en Journalistiek gestudeerd aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en heb de titel Master in Arts behaald. Ik heb DesiYUP in 2011 in de Kamer van Koophandel inge­schreven. Er zijn drie DesiYUP teamleden die tien jaar samen met mij actief zijn: Ashis Mathura, Dimitri Woei en Victor Joseph. Desi Yup bestaat uit drie onderdelen. Een onderdeel organiseert concerten, een ander onderdeel houdt zich bezig met communicatie advies en het derde onderdeel doet veel aan visuele ondersteuning. Het eerste concert hebben we in 2012 georganiseerd. In de afgelopen elf jaar hebben we meer dan 50 evenementen/optredens gedaan voor theaters, festivals en culturele organisaties. Ik ben ook Master of Ceremony geweest tijdens het bezoek van de president van India in 2022. In 2017 heb ik samen met ongeveer 20 mensen deelgenomen aan een meet and greet met premier Modi van India. Tussen al de mannelijke CEO’s van grote bedrijven was ik daar de jongste vrouw. In 2019 was ik een van de drie genomineerden voor Rotterdamse zakenvrouw van het jaar in de categorie ZZP.”

Hoe kwam je op het idee om DesiYUP op te richten?
“Het idee om DesiYUP op te richten kreeg ik tijdens het filmen voor de Organisatie Hindoe Media van de inauguratie van professor Chandersen Choenni in 2010 als bijzonder hoogleraar Hindostaanse Diasporastudies aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Ik weet niet meer of het zijn inaugurele rede was of de bijeenkomst zelf. Ik denk dat het een combinatie van factoren was waardoor ik mij realiseerde dat er een gat hier in Nederland is als het gaat om het ervaren van kunst en cultuur. Aan de ene kant heb je de traditionele manier van organiseren van events. Het gaat dan aan de ene kant om volksmuziek en -vermaak, zoals de Ram Lila of anderzijds om programmering in het Tropentheater van Indiase klassieke concerten. Maar het was altijd bedoeld voor een bepaald publiek en niet toegankelijk voor een breed publiek. Want waar zijn de jongeren, waarom komen ze niet? De jongeren gingen meer naar de Bollywoodconcerten of Hindi-pop feestjes. Dus iets wat daartussen lag, ontbrak naar mijn mening. Voor mijn eigen entertainment ging ik naar Londen. Daar bruiste het. Daar had je meer variatie op het gebied van kunst, cultuur, theatervoorstellingen en festivals. Het was daar veel groter, diverser en exclusiever. Hier in Nederland werden wel pogingen gedaan, maar er kwam niets duurzaams van de grond. Ik dacht toen: dit ga ik nu zelf doen! Ik ga het gewoon proberen. Ik wil andere vormen van kunst en cultuur en entertainment voor jonge mensen van mijn leeftijd (midden twintig toen) voor het voetlicht brengen. Zo ben ik begonnen. Ik had geen ervaring met het organiseren van concerten. Wist niet hoe het werkte bij theaters en wist niets van muziek. Ik ben gewoon in het diepe gesprongen. En 11 jaar later sta ik er nog steeds en hoor van mensen dat ik geen Manorandjan organiseer maar Manobhajan.”

Wie of wat geeft jou inspiratie dat je het na elf jaar nog volhoudt?
“Dat is de muziek zelf! Mijn drijfveer om de Hindostaanse gemeenschap op een positieve manier onder de aandacht te brengen kwam uit de muziek. Ik kijk niet weg van de problemen die ook onder de gemeenschap leven. Daar heb ik ook altijd aandacht voor gevraagd. Maar de Hindo­staanse gemeenschap is zo uniek. Ik denk dat we te bescheiden zijn. We moeten meer gebruikmaken van onze soft power. We moeten meer erkenning geven aan onze eigen talenten. We hebben veel amateurtalenten die zonder conservatorium opleiding mooie prestaties neerzetten. Deze parels hebben kansen, mogelijkheden en podia nodig om te laten zien wat ze kunnen. Ik wil hier een bijdrage aan leveren door hun een podium te bieden.”

Wat wil je nog meer bereiken?
“Naast het bieden van een podium aan onze jongeren wil ik ook aan mensen buiten onze gemeenschap laten zien dat wij ook kunnen organiseren. Dat wij ook in mooie theaters mooie voorstellingen kunnen maken. We hebben een moeilijke start gehad, maar kijk waar we nu zijn beland. Ik heb drie werelden in mij. De Surinaamse, de Indiase en de Nederlandse. Daar kan ik tussen laveren.”

Concert in De Doelen

Mahesvari vertelt wat het concert Muses of Mindfulness op 29 september 2022 te bieden heeft. In het eerste stuk krijgt het publiek het percussie instrument dholak te horen in een klassieke setting. Het concert begint met een instrumentaal stuk gespeeld op bánsuri (fluitinstrument) door Aura Rascón. Zij is leerling van Pandit Hariprasad Chaurasia en is afgestudeerd aan Codarts Rotterdam (gerenommeerde Hogeschool voor Kunsten waar men op bachelor niveau Indiase muziek kan studeren). Dit stuk is een energizer. Hier komen mensen na een drukke week van werk en afspraken tot rust. Je agenda laat je even voor wat het is.

In het tweede stuk, Celebrate Life, maken de luisteraars kennis met de bezielende stem van Diepak Ramjiawan. Hij is een jonge getalenteerde zanger uit de Surinaams- Hindostaanse gemeenschap. Spirituele muziek is Diepak letterlijk met de paplepel ingegoten. Hij komt uit een muzikaal gezin en heeft zijn vocale talenten door middel van zanglessen geperfectioneerd. De combinatie van deze klassieke zangtechnieken, zijn unieke stemgeluid en zijn verfijnd gevoel voor esthetiek maken het luisteren naar Diepak tot een waar genot. Aravinda Tedjai gaat Diepak op dholak begeleiden.

Het derde stuk heet Inner Calling. De aardse stem van Codarts Alumnus Prewien bekoort de harten van de luisteraars met Indiase Ragas. Ook tijdens zijn deel speelt Aravinda de dholak. Dit doet hij solo en in duo met de Indiase tablaspeler Tarang Poddar. Tijdens Muses of Mindfulness komen muziekwerelden samen: baithak, bhajans, mantra’s en rágas hoor je in het slotstuk. De kroon van deze voorstelling is een explosieve versmelting van emoties, tradities en technieken.

Dit klinkt mij geweldig in de oren en ik hoop dat nu meer mensen nieuwsgierig zijn geworden en onze jongeren binnen de Hindostaanse gemeenschap de erkenning geven voor hun bijdrage aan het willen behouden en doorleven van de cultuur die onze voorouders uit India meegenomen hebben.

DesiYup.com