Hindus in the Netherlands is een studie van Freek L. Bakker over hindoeïsme en hindoes in Nederland met daarbij de focus op tempels die als tempels zijn gebouwd. De vraagstelling luidt: wat is de plaats, positie en rol van deze tempels in Nederland?

Waar in praktisch de meeste westerse landen het hindoeïsme wordt aangehangen door hindoes met Indiase roots, is het in Nederland in belangrijke mate een Surinaams-Hindostaanse aangelegenheid. Van de circa 120.000 hindoes in Nederland heeft 89 procent een Surinaams-Hindostaanse achtergrond. Dit maakt dat het hindoeïsme in Nederland een speciale positie inneemt in vergelijking met andere westerse landen.

Bakker is een kenner van het hindoeïsme in Suriname, het Caraïbisch gebied en Nederland met  speciale belangstelling voor de architectuur van tempels. Hij was van 2003 tot aan zijn pensionering in februari 2017 universitair hoofddocent hindoeïsme en boeddhisme aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de universiteit Utrecht. Daarnaast hield hij zich bezig met religie en film. Hij publiceerde onder meer in 2009 The Challenge of the Silver Screen: An Analysis of the Cinematic Portraits of Jesus, Rama, Buddha and Muhammad​ over films die handelen over Jezus, Rama, Boeddha en Mohammed en de reactie van de diverse geloofsgemeenschappen op de verfilming van iemand die bij hen in hoog aanzien staat. Bakker is voorzitter van de Contactgroep Hindoes-Christenen van de Raad van Kerken in Nederland en maakte deel uit van de redactie van OSO, tijdschrift voor Surinamistiek en het Caraïbisch gebied. In 1993 promoveerde hij op het Balinees hindoeïsme. Na 1995 verlegde hij zijn focus op het hindoeïsme in Suriname, het Caraïbisch gebied en Nederland. Van zijn hand verschenen eerder Hindoes in een creoolse wereld (1999) en Surinaams hindoeïsme (2003). Voorts schreef hij onder meer in OSO een aantal lezenswaardige artikelen over het hindoeïsme in Suriname en het Caraïbisch gebied.

Na het inleidende hoofdstuk behandelt Bakker in hoofdstuk 2 van Hindus in the Netherlands de bouw van hindoetempels en de verschillende architecturale bouwstijlen van tempels in India, te weten de nagara-stijl in Noord-India en de dravida-stijl in het zuiden van India. Deze tempels zijn bedoeld als een replica van de kosmos. In hoofdstuk 3 bespreekt Bakker de ontwikkeling van het hindoeïsme in Nederland met daarbij aandacht voor verschillende stromingen.

In het eerste deel komen aan de orde de neo-hindoeïstische bewegingen (hindoeïsme 2.0) zoals yoga en Vedanta, transcendente meditatie (Maharishi Mahesh Yogi), de Hare Krishna beweging, Vrienden van Osho (ook bekend als de Bhagwan-beweging), en Sathya Sai Baba. Daarnaast bespreekt Bakker in dit deel de wat kleinere bewegingen die meestal vanuit één centrum worden geleid zoals de beweging van Sri Premananda, Brahma Kumaris, Brahmarishi Mission en de Babaji-beweging. Het zijn voor het merendeel autochtone Nederlanders (circa 3.000) die betrokken zijn bij het hindoeïsme 2.0 en met name bij yoga. Zij beschouwen zich niet als hindoes. Hun focus ligt vooral op gezondheid, geluk, eenwording met het goddelijke door middel van yoga en spiritualiteit in plaats van op rituelen.

In het tweede deel van dit hoofdstuk gaat Bakker in op het Surinaams-Hindostaans hindoeïsme (hindoeïsme 1.0) in Nederland met daarbij aandacht voor de Sanatan Dharm en de Arya Samaj. In dit deel besteedt de auteur ook aandacht aan de opkomst van de Karmavadin Sanatanis die sinds begin jaren tachtig de traditionele opvatting over kaste (geboorte die bepalend is voor iemands kaste) afwijzen en aanhangen dat iemands kaste wordt bepaald door diens persoonlijke morele ontwikkeling. In het laatste geval betekent het dat ook niet-brahmanen pandit kunnen zijn. De Ram Mandir in Den Haag en de Shree Raam Mandir in Wychen volgen de karmavadin-stroming.

In het laatste deel in dit hoofdstuk komt het hindoeïsme van de Tamils in Nederland (circa 10.000) aan de orde. In de eerste helft van de jaren tachtig kwam zij als vluchtelingen vanuit Sri Lanka naar Europa. In Den Helder bouwden zij een tempel die vanaf het begin als tempel was bedoeld. Elders in Nederland is er nog een aantal Tamil-tempels, maar dat zijn tempels die oorspronkelijk een andere bestemming hadden, veelal oude schoolgebouwen of bedrijfspanden. Daar waar bij Surinaamse Hindostanen de verering van Vishnu (met Rama en Krishna als de twee meest vereerde avatara’s van Vishnu) centraal staat, is dat Shiva (shaivisme) bij de Tamils (eveneens hindoeïsme 1.0). Deze drie stromingen opereren onafhankelijk van elkaar. Zo participeren de Tamils niet binnen de Hindoe Raad Nederland die gedomineerd wordt door Surinaamse hindoes.

In hoofdstuk 4 komen de vier typen tempels aan de orde: de privé huistempel, huistempels die ook voor anderen toegankelijk zijn bij de uitvoering van belangrijke rituelen, tempels in gebouwen die eerder een andere bestemming hadden (in totaal 36 verspreid over heel Nederland) zoals de Ram Mandir in Den Haag en tempels die als tempels zijn gebouwd met daarbij aandacht voor de religieuze rituelen en rol van de tempel als gemeenschapscentrum. In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op de inwijdingsceremonie bij tempels die werden gevestigd in gebouwen die daarvoor een andere bestemming hadden. Daarnaast bevat dit hoofdstuk dieptestudies van een viertal tempels die als tempels zijn gebouwd: de Radha Krishna tempel in Amsterdam, de Tamil hindoetempel in Den Helder, de Shree Raam Mandir in Wychen en de Sada Shiva Dham Ashram (van de Babaji-beweging) in Loenen. Hierbij komen aan de orde de organisatie, rituelen en andere activiteiten.

Hoofdstuk 6 is retrospectief en concluderend van aard. Dit hoofdstuk wordt gevolgd door een epiloog waarin Bakker ingaat op de invloed van de Nederlandse context op veranderingen binnen het hindoeïsme in Nederland, zoals de bouw van tempels waarbij rekening is gehouden met weersomstandigheden tijdens de wintermaanden, de groeiende belangstelling onder Surinaamse Hindostanen voor verschillende goeroebewegingen als Sai Baba en Brahma Kumaris, de opkomst van de karmavadin-beweging en de dubbele rol van tempels als plek van devotie en als gemeenschapscentrum. Bakker voegt eraan toe dat de hiervoor genoemde veranderingen slechts kleine aanpassingen zijn waarbij hindoes een religieus en cultureel thuis in Nederland hebben weten te creëren zoals in het thuisland. In de bijlagen treft de lezer een lijst met alle adressen van alle tempels in Nederland waarbij van iedere tempel de achtergrond is aangegeven: wel of niet oorspronkelijk bedoeld als tempel.

Met Hindus in the Netherlands heeft Freek Bakker een lezenswaardige studie geschreven over de praktijk van het hindoeïsme en de wijze waarop hindoes inhoud geven aan hun geloofsbeleving. Dit boek is in een vlotte en toegankelijke stijl geschreven. Het materiaal dat hij in deze studie presenteert is voor een belangrijk deel mede gebaseerd op persoonlijke gesprekken met direct betrokkenen en eigen observaties. Hindus in the Netherlands is vooral een studie naar hoe hindoes in Nederland met de bouw van tempels een religieus thuis hebben weten te creëren.

Freek L. Bakker, Hindus in the Netherlands, Berlin 2018: LIT Verlag. 225 pp. ISBN 978-3-643-91039-4, € 36,99. Te bestellen via Bol.com

Foto: Tamil hindoetempel in Den Helder (Freek Bakker)

Dr. Hans Ramsoedh, historicus en publicist. Tot aan pensionering was hij werkzaam als onderwijscoördinator bij en lid van het management team van de lerarenopleiding van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) in Arnhem.

Waarom heeft u het boek de Vedische Dharma geschreven?

Er bestaan veel boeken over het Hindoeïsme. Maar er zijn weinig boeken in het Nederlands die op gemakkelijke en overzichtelijke wijze de belangrijkste opvattingen en inzichten over het Hindoeïsme voor het voetlicht brengen. Daarom heb ik dit boek geschreven. Ik ga in dit boek in het bijzonder in op de Vedische Dharma. Dat is primair gebaseerd op de Veda’s; dat zijn de belangrijkste heilige boeken van het Hindoeïsme.

Waar gaat het boek de Vedische Dharma precies over?

Het is een handboek voor moraal, karma, mantra’s, rituelen en bhajans (spirituele liederen)en geeft antwoord op eigentijdse vraagstukken vanuit de Vedische Dharma. Het is namelijk gebaseerd op inzichten en wijsheden die hun wortels hebben in het oude India van 2.000 voor Christus tot 500 na Christus. Die inzichten zijn -zoals gezegd- primair gestoeld op de Veda’s – vier zeer oude heilige geschriften – en op andere religieuze werken. Dharma is een breed concept; het is breder dan religie. Dharma is een hele levensbeschouwing en biedt daarom een betrouwbaar kompas om een goed leven te leiden en op de juiste manier te handelen. Leven in overeenstemming met de Dharma bepaalt jouw Karma. De Vedische Dharma is onderdeel van het Hindoeïsme; eigenlijk is deze levensbeschouwing het fundament daarvan.

 Het is dus geen boek over alleen maar de Arya Samaj?

Klopt! Dit boek is veel breder en voor alle stromingen bedoeld. Het gehele Hindoeïsme wordt in vogelvlucht bestreken. Dat wil zeggen heel kort worden verschillende aspecten behandeld. Het is dus een kennismaking met het Hindoeïsme. Na dit boek kan men -indien nodig- de gespecialiseerde boeken gaan lezen. Dit boek is als het ware een inleiding of beter gezegd een introductie. Als je het hebt gelezen, heb je een redelijk beeld gekregen. Dat heb ik ook gehoord van personen die het boek al hebben gelezen. Sommigen hebben het naast hun bed. Een lezer had het in het ziekenhuis naast zijn bed. Hij vertelde dat hij als troost en therapie dit boek heeft gelezen. Ik vind dit een mooi compliment. Ik wilde namelijk een bruikbaar boek schrijven; dus dat het wordt gelezen, vind ik mooi.

Maar het Hindoeïsme is toch heel ingewikkeld en veelvormig?

Juist daarom heb ik dit boek geschreven. Ik heb het boek in twee delen ingedeeld.

Deel I bestaat uit 10 hoofdstukken. Deze gaan over uiteenlopende onderwerpen variërend van de kennis over God en de verschillende wegen om God te bereiken, deugdzaamheid en dienstbaarheid (seva) en de Vedischelevenswijze. Ook thema’s als humaniteit en mensenrechten, bestuur en leiderschap, opvoeding en gezinsleven, zelfbeheersing en duurzaamheid komen aan bod in de verschillende hoofdstukken. Tevens worden thema’s als tolerantie, non-discriminatie en acceptatie van mensen behorend tot het derde geslacht (LGBTI) gebaseerd op de Vedische bronnen behandeld. Hoofdstuk 10 van deel I gaat over riten en rituelen. Deel II bevat praktische informatie.

Geeft u ook praktische informatie over, bijvoorbeeld, liederen bij crematie en betekenis van symbolen?

Ja. Deel II geeft naast een korte inleiding over het Hindoeïsme en de verspreiding van de Hindoes over verschillende gebieden in onze wereld veel praktische informatie. Dit deel geeft tevens uitleg over het vuurofferritueel (havan/puja) en de Vedische i.c. Hindoe symbolen. Verder wordt aandacht geschonken aan epische werken als de Ramayana en Mahabharata en aan relevante passages over goed en kwaad in de Bhagavad Gita. Ook zijn er zestien bhajans (spirituele liederen) in dit deel opgenomen, zowel treurliederen als lofliederen. De tekst daarvan is in het Hindi (in Romaanse spelling), maar de betekenis ervan is weergegeven in het Nederlands. Dit handboek is dus niet alleen voor Hindoes bestemd maar voor iedereen die meer wil weten over de Vedische Dharma.

Is het boek dan ook voor niet-Hindoes?

Jazeker! Deze publicatie kan beschouwd worden als een kennismaking met de Vedische Dharma en met de breedheid van het Hindoeïsme vanuit een humanistisch perspectief.Ik denk aan autochtone Nederlanders en Surinamers, maar vooral ook aan Hindostaanse moslims. Je kunt het boek kopen en bijvoorbeeld cadeau geven bij verjaardagen maar ook als huwelijkscadeau.

Wij kennen u vanwege uw deskundigheid op andere terreinen, maar u ben dus ook  deskundig op het terrein van het Hindoeïsme?

Ik ben opgevoed en gevormd in de traditie van de Vedische Dharma. Wij hadden thuis in Paramaribo Zuid (Abra Broki) een Hindi school en mandir (hindoe tempel). Ik heb Hindi geleerd en kan Hindi lezen. Mijn vader was een geleerde pandit.Ik stelde mijn guruji (Hindileraar) tijdens mijn jeugd allerlei moeilijke vragen. Hij kon niet altijd een duidelijk antwoord geven en bepaalde dingen wist hij ook niet. Ik bleef met de vragen zitten en heb daarom verschillende boeken over het Hindoeïsme gelezen. Ik heb ook (wetenschaps)filosofie gestudeerd. Ik heb dan ook veel gelezen gedurende mijn loopbaan en wilde graag een toegankelijk en overzichtelijk boek schrijven over de Hindoeïsme. Ik heb daarom jarenlang materiaal verzameld en aantekeningen gemaakt. Dit boek is vooral voor de Hindoes die in Nederland zijn geboren, de zogenoemde tweede generatie belangrijk en ook de jongeren in Suriname.

Hoe dik is het boek en kan iedereen het lezen en begrijpen?

Het boek telt 396 pagina’s, maar er zijn grote letters gebruikt. Ik heb geprobeerd om allerlei ingewikkelde concepten toe te lichten en op een makkelijke wijze te beschrijven. Mijn dochter Roomyla die in Nederland is geboren heeft meegelezen en mij geadviseerd. Ik heb de verschillende mantra’s en bhadjans vertaald in het Nederlands. Bijvoorbeeld de rouwliederen en lofliederen. Je kunt het boek meenemen naar een crematie of rouwplechtigheid en de Hinditekst meelezen tijdens het meezingen.

Waar is het boek verkrijgbaar en wat kost het?

Het boek De Vedische Dharma is in de boekhandel te koop of via indibol.com of Bruna.com. Het is in hardcover (harde kaft) uitgegeven. Het kost 27,50 euro, maar het is wel een luxe uitgave.

Is het boek ook in Suriname te koop?

Ja, bij boekhandel VACO in Paramaribo.De prijs is SRD 297.

Auteur: Prof. Chan Choenni, C.Choenni@kpnmail.nl

Uitgever: Frank Krishna, info@Saraswatiart.nl of bestel bij www.indibol.com