Heeft het Sarnámi nog een toekomst? (2) Cross-linguïstische invloeden in het Sarnámi – Rabin Baldewsingh
Dat cultuur iets dynamisch is weten we onderhand wel. Hij is onderhevig aan allerlei invloeden, zeker wanneer die zich manifesteren in een diverse omgeving. Als die in tijd niet verandert dan is die cultuur dood. Cultuur bestaat uit tradities, maar ook de taal vormt een inherent onderdeel ervan. Sterker nog, taal is cultuur en bepaalt in belangrijke mate mede de culturele identiteit van een bevolkingsgroep.
Surinaamse Hindustanen hebben altijd in een diverse omgeving geleefd. Of het nu in Suriname is of in Nederland, ze hebben zich altijd weten te omringen door mensen met een diverse culturele achtergrond. Deze contacten hebben ervoor gezorgd dat over en weer een uitwisseling is van ideeën, culturele eigenheden, culinaire gewoonten en taalkundige uitdrukkingsvormen. Kenmerkend in die taalkundige uitdrukkingsvormen is de meertaligheid van Hindustanen. En die meertaligheid heeft nu ervoor gezorgd dat de eigen moedertaal, het Sarnámi, afhankelijk is geworden van andere talen in de directe omgeving, vooral van het Nederland en het Sranantongo. En hoe dominanter de ene taal ten opzichte van het Sarnámi, hoe groter de afhankelijkheid in manifestatie en ontwikkeling in dat multi-linguaal context. Dit verklaart waarom na ruim honderd jaar ontwikkeling het Sarnámi nu in rap tempo terrein verliest ten opzichte van de omringende dominantere talen. Je ziet dat in Suriname vooral het Sranantongo (en bij de jongste generatie misschien ook wel het Nederlands) een dominantere vorm heeft aangenomen bij Sarnámi sprekers, terwijl in Nederland overwegend het Nederlands zeer dominant is bij Sarnámi sprekers.
Meertaligheid brengt met zich mee dat talen niet in een geïsoleerde vorm opgeslagen zijn in de hersenen van een spreker (het zogenaamde cognitieve veld). In de hersenen van de mens vinden er bewust en onbewust ontmoetingen (en soms zelfs samensmeltingen) van woorden plaatsen. In de taalkunde wordt dit fenomeen aangeduid als “cross-linguïstische invloeden”. Deze cross-linguïstische invloeden worden ook wel gezien als invloeden van de kennis (taalverwerving) van een persoon voor een bepaalde taal op de invloeden van diezelfde persoon op een andere taal. Dit betekent dat de invloeden heel nadrukkelijk plaatsvinden in de gedachten van de spreker. Cross-linguïstische invloeden kunnen leiden tot veranderingen in taalgebruik. Dat kan zich onmiddellijk voordoen of gedurende een bepaalde periode. Een belangrijk verschijnsel hierbij is dat bijvoorbeeld bij vertalingen van woorden heel makkelijk geleend wordt uit een andere taal, zoals uit het Nederlands: telefisi (televisie) in plaats van durdarsan; forsál (woonkamer) in plaats van baithak kamará; bánkstel (bankstel) in plaats van baithaká. Of uit het Engels: computer, dashboard, bus. En ook uit het Sranantongo: kurkuru (korf), fáyá (vuur, hevig) in plaats van ág; morsu (vuil, vuiligheid) in plaats van mailá.
Veranderingen die gedurende een langere tijd plaatsvinden, gaan gepaard met een vorm van een samensmelting waarbij kenmerken van beide talen in die woorden terecht kunnen komen. Voorbeeld hiervan zijn de volgende woorden: lambá bruku (lange broek), kariyá kot (smoking), mocaipan (hoererij), kolpátu (koolpot), sitalgrás (citroengras). Ook kunnen er woorden worden overgenomen en in een eigen jasje worden gegoten, waardoor er een nieuw woord wordt gecreëerd. Dit fenomeen staat bekend als leenwoorden: kopcháp (cookshop), biskut (beschuit), baisikli (bicycle), wasummá(wasplank), klèp (wasknijper) en bokit (bucket).
Veranderingen in taalverwerving en taalgebruik kunnen heel onbewust plaatsvinden. De dominante taal beïnvloedt de heritage-language, in dit geval Sarnámi. Dit betekent dat heritage-sprekers vaak switchen van de heritage-language naar de dominante taal. Hierdoor raakt de eigen taal in verdrukking. Het is immers makkelijker geworden om woorden uit de dominante taal over te nemen en die in een zinsconstructie te plaatsen. Dit gebeurt reeds op jonge leeftijd. Je hoeft daarvoor de grammatica niet helemaal te beheersen. Het proces gaat vanzelf en blijf aan de spreker ‘kleven’, zeker wanneer die niet gecorrigeerd wordt. Dus, als ouders hun kinderen niet bewust de eigen taal leren en hen hun gang laten gaan met het adapteren van woorden uit de dominante taal in plaats van gebruik van bestaande woorden, dan krijg je in plaats van taalverrijking taalverlies. En dit proces zal moeilijk te stoppen zijn, zeker wanneer er geen ondersteuning (vangnet) is vanuit bijvoorbeeld het regulier onderwijs.
Cross-linguïstische invloeden is inmiddels een waar fenomeen in het Sarnámi. Je ziet nu dat veel Sarnámi sprekers niet meer in staat zijn de eigen taal compleet te verwerven. En dat is erg jammer, want talrijke woorden verdwijnen in rap tempo en worden vervangen door woorden uit de dominante talen. Enkele bijzondere voorbeelden zijn woorden als titholi (grap), jábá (muilkorf), batakkar (redenaar, praatgrage), sitpitáe (teleurgesteld raken), etc. Dus, wat je nu ziet is dat het Sarnámi situationeel gewoon wel gesproken wordt, maar onder stevige invloeden van de dominante taal. Dit is heel erg manifest bij de jongste generatie die de traditionele taal langzaam loslaat (en soms zelfs helemaal heeft losgelaten) en overgaat tot het bezigen van de dominante taal. Geleidelijk aan zal dit proces leiden tot het verdwijnen van de taal, in eerste instantie in de dagelijkse omgang en over een langere periode tot uiteindelijk het uitsterven van de taal. Kijk maar naar bekende voorbeelden als Guyana, Trinidad en Mauritius. En nog dichterbij, het proces dat het Surinaams Javaans op dit moment ondergaat, zowel in Suriname als in Nederland. In Nederland hoor je het nauwelijks om je heen klinken, behalve onder ouderen van de eerste generatie.
Is het dan nu te laat om onze kleine taal weerbaar te maken tegen de enorme druk van buiten. Het wordt heel erg lastig, maar te laat is het zeker niet. Er zijn genoeg mensen die de taal nog goed spreken. In hen moeten we juist inspiratie vinden om het Sarnámi verder te blijven ontwikkelen. Maar alleen gaan we dit op onze eigen houtje niet kunnen doen. We hebben daarvoor institutionele steun nodig; steun van de politiek en van het onderwijs. Misschien zal het verschil niet meer gemaakt kunnen worden in Nederland, maar Suriname heeft alles in zich om de reddende boei toe te werpen naar het Sarnámi. Waar wachten we op? Let’s get started!
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.
Miskend verleden: Een belangwekkende studie van Ruben Gowricharn over Hindostaanse boeren in Suriname – Hans Ramsoedh
Ruben Gowricharn
Van de hand van prof. Ruben Gowricharn, die de Lalla Rookh Hindostaanse Diaspora Leerstoel aan de VU in Amsterdam bekleedt, verscheen recent het boek Miskend verleden. Hindostaanse boeren in Suriname 1880-1980.
In het Woord vooraf in dit boek gooit Gowricharn gelijk de knuppel in het hoenderhok: in de loop der jaren heeft hij zich namelijk vaak geërgerd aan de gretigheid waarmee Hindostanen de immigratiedag (4 juni) van Brits-Indische contractarbeiders vieren. Het is feest volgens hem wat de klok slaat met daarbij een verbluffend gebrek aan historisch besef: er is nauwelijks aandacht voor de schaduwzijde van de immigratie, er is geen spoor van verdriet over het verlaten van verwanten en vrienden in Brits-Indië (het huidige India), over het verlies van huis en haard of over het ellendige leven op de plantages in Suriname. In zijn optiek hoort het bij de immigratiedag niet alleen over vieren te gaan maar ook om herdenken. Daarnaast is voor Gowricharn een bron van ergernis de minachting van veel Hindostaanse auteurs die hun voorouders zowat bedanken dat zij Brits-Indië hebben verlaten, anders zouden zij nu hetzelfde lot delen als de huidige arme plattelandbewoners van Uttar Pradesh en Bihar. Hij noemt dit de thank goodness-verzuchting of zelffelicitatie. In de heersende feestoptiek en de thank goodness verzuchting komen de boeren nauwelijks voor, terwijl zij langer dan een eeuw zo vanzelfsprekend aanwezig waren in de Surinaamse samenleving. De auteur constateert dan ook een onthutsend gebrek aan belangstelling voor de periode (grofweg van 1890 tot 1980 ) waarin de Brits-Indiërs hoofdzakelijk agrariërs waren, een periode waarin de basis werd gelegd voor de verdere culturele, economische en politieke ontwikkeling van Hindostanen. Met betrekking tot de geschiedenis van Hindostanen constateert Gowricharn dan ook een drietal belangrijke blinde vlekken: de geringe aandacht voor de Brits-Indische boeren, de verschillende transformaties die zij meegemaakt hebben en het negeren van de offers die zij hebben gebracht. Reden voor de auteur om te spreken van een miskend verleden en om dit boek te schrijven.
Centraal in dit boek staan de drie transformaties die Brits-Indiërs en hun nazaten in Suriname hebben doorgemaakt: van plattelander in Brits-Indië naar plantagearbeider, van plantagearbeider naar boer en van boer naar stedeling. Daarmee breekt Gowricharn met de voorstelling dat de geschiedenis van Hindostanen zich rechtlijnig heeft ontwikkeld en dat die geen breuken of grilligheden heeft gekend. De drie delen worden voorafgegaan door een theoretisch hoofdstuk waarin een aantal theoretische concepten de revue passeren die dienst doen als een lens om het denken, de presentatie van het materiaal en het betoog te disciplineren. In elk hoofdstuk behandelt Gowricharn een ander tijdvak en probleemveld van de boeren.
In het eerste deel van dit boek (Van plattelander naar plantagearbeider) bespreekt Gowricharn de migratie vanuit Brits-Indië naar Suriname, de arbeid op de plantages en het ontstaan van een etnische gemeenschap. De auteur betoogt dat de arbeiders kennis hadden van de landbouw, van agrarisch human capital, en schetst in dit deel de ervaringen van de plantagearbeiders die de voorwaarden hebben geschapen voor hun latere vestiging als boer. Zo was het bijzonder dat de arbeiders de mogelijkheid hadden om een eigen kostgrond op of nabij de plantage gelegen te beplanten en een overschot te verkopen. Het betekende dat hun transformatie naar loonarbeid niet permanent was en dat zij als ‘proto-ondernemers’ hun agrarisch human capital konden onderhouden. Met andere woorden, ook op de plantage bleef de Brits-Indische contractarbeider voor een deel boer.
In het tweede deel (Van arbeider naar boer) gaat Gowricharn in op de opkomst van de kleine landbouw, de wijze waarop de boeren cultureel, geografisch en economisch een thuis maakten (hij noemt dat homemaking), en de ruralisatiepolitiek tussen 1930 en 1950. Van meet af aan kenmerkten Hindostaanse boeren zich door dualiteit doordat zij parttime boeren en parttime arbeiders in loondienst buiten de agrarische sector waren. Het boerenbestaan leverde van meet af aan te weinig op om in hun bestaan te kunnen voorzien. Dit was het gevolg van het gedateerde productieproces in de kleinlandbouw en de beperkte afzetmogelijkheden door bijvoorbeeld een ongunstige locatie, de geringe arbeidscapaciteit en de gebrekkige infrastructuur. Regionaal waren er wel grote verschillen. Met name de boeren rondom Paramaribo verkeerden in meeste gunstige omstandigheden doordat zij de stad voorzagen van groenten, rijst, melk en vee. Voor de meeste boeren in de verre districten was het sappelen. Schrijnende armoede tekende hun bestaan. Hiermee komt volgens Gowricharn het glanzende verhaal dat Brits-Indiërs als gemeenschap sociaal zijn vooruitgegaan op de helling te staan. De homemaking was voor de meeste Hindostaanse boeren, zoals Gowricharn schrijft, een armoedig home.
In het derde deel (Van boer naar stedeling) bespreekt Gowricharn drie thema’s: de mechanisatie van de rijstbouw tussen 1950 en 1960, de etnische en economische politiek in de periode 1945-1980 en tenslotte de transitie van rijstboeren tussen 1960 en 1980. De mechanisatie van de rijstbouw bracht geen productieve kleine boer voort. De boerenkinderen vluchtten al in een vroeg stadium uit de landbouw en die vlucht bleef aanhouden. Dat was niet alleen het geval omdat het huishoudinkomen ontoereikend was, maar ook omdat de voorzieningen in de districten weinig perspectief boden. Het beleid van mechanisatie was vooral gericht op mechanisatie van middenstandsbedrijven. Wat betreft de etnische en economische politiek heeft Gowricharn kritiek op de VHP die in zijn optiek nauwelijks een merkbare bijdrage heeft geleverd aan de behartiging van de agrarische belangen. Hoewel de Hindostaanse boeren traditioneel tot de achterban van de VHP werden gerekend, had de top van deze partij een sterke stedelijke oriëntatie en was zij weinig begaan met de kleine boer. Deze ontwikkelingen leidden dan ook tot een teloorgang van de boerenbevolking die tot uiting kwam in een afname van de agrarische bevolking. Het betekende al met al een omvattende transformatie sinds de jaren vijftig die bepaald werd door armoede, een gebrek aan perspectief in de traditionele landbouw, het westerse onderwijs en door de hogere status van verstedelijking. Met de trek van de kinderen naar de stad en in de jaren zeventig naar Nederland bleven de districten bevolkt door ouderen ‘overmand door nostalgie’ en ‘die daar bovenal onbegrepen en miskend tot aan hun dood zijn gebleven’ (p. 283).
De studie wordt afgesloten met een concluderend hoofdstuk en een appendix waarin de auteur enkele epistemologische zaken bespreekt: kwesties van kennistheoretische en methodologische aard waarmee hij te maken kreeg bij het schrijven van dit boek, de overwegingen waardoor hij zich heeft laten leiden en zijn reactie op de commentaren van meelezers.
Miskend verleden is een belangwekkende en lezenswaardige studie over Hindostaanse boeren in Suriname. Het biedt een nieuw perspectief op de geschiedenis van Hindostanen, is een rijke studie en rekent af met een aantal hardnekkige mythes over hun verleden. Het boek is grondig gedocumenteerd, zowel cijfermatig als qua literatuur. Hoewel het hier een wetenschappelijke studie betreft, is het desalniettemin voor een breed publiek toegankelijk. Met zijn analyse en door zijn conclusies generaliserend te verwoorden is Gowricharn erin geslaagd een onderbelicht aspect van de geschiedenis van Hindostaanse boeren in Suriname voor het voetlicht te brengen. Dit boek heeft Gowricharn ook opgedragen aan de onbekende kethihar [kleinlandbouwer]. Miskend verleden is verplichte kost voor een ieder die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Hindostanen in Suriname.
Ruben Gowricharn, Miskend verleden. Hindostaanse boeren in Suriname 1880-1980. Hilversum 2020: Uitgeverij Verloren. ISBN 978908704876161, 352 pp, hardcover, prijs € 29. In de boekhandel verkrijgbaar of te bestellen via Bol.com
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR, Migratiegeschiedenis, Nederland, NIEUWS, Suriname
Tagore: “The world speaks to me in pictures, my soul answers in music.” – Sangi Raj
Rabindranath Tagore (1861-1941) is in het westen met name bekend vanwege zijn literaire hoogstandjes. Maar Tagore was veel meer dan een eminent dichter en essayist. Hij was een begaafd componist en schilder, een sociaal-religieuze hervormer, pedagoog en politicus. Als een humanist pur sang kan hij ook worden beschouwd als een mensenrechtenactivist van het eerste uur voor wie de menselijke waardigheid en individuele vrijheid bovenaan stonden. In een tijd dat niemand zich nog bekommerde om de uitputting van natuurlijke hulpbronnen, moedigde Tagore vanuit zijn innige liefde voor de natuur de idee van herbebossing aan.
Tagore werd geboren te Calcutta (thans Kolkata) als jongste in een gezin van veertien kinderen. Zijn vader, Debendrantah Tagore, was een Sanskriet geleerde en een prominent lid van de Brahmo Samaj. Zijn moeder stierf toen hij nog heel jong was. Als klein kind kon Tagore zijn gedachten niet bij zijn schoolwerk houden en droomde weg in een spannendere wereld. Hij schreef zijn eerste gedicht toen hij nog maar net zeven jaar was en publiceerde zijn eerste gedichtenbundel op zijn zeventiende. Op die leeftijd vertrok hij ook naar Engeland voor verdere studie, maar keerde na anderhalf jaar weer terug omdat de studie hem niet kon boeien. Hij legde zich toen bijna geheel toe op het schrijven van gedichten, toneelstukken, korte verhalen en romans.
In 1883 trouwde hij met Mrinalini Devi met wie hij drie dochters en twee zoons kreeg. Hij leerde haar Bengaals en Sanskriet. Tagore’s eerste werken zijn beïnvloed door zijn verblijf op het Bengaalse platteland waar hij zijn vaders landgoed moest beheren. In 1901 richtte hij in Bolpur Shantineketan op, een school waar een mengeling van Indiase en westerse onderwijsmethoden gehanteerd werd en die uitgroeide tot een universiteit. In de periode 1902 tot 1907 kreeg Tagore veel te verduren toen hij achter elkaar zijn vrouw, vader, dochter en zoon verloor. Een goede vriendin van de familie vertelde later dat de zorg en tederheid die Tagore zijn vrouw op haar ziekbed gaf iets was wat zij nooit eerder een andere man had zien doen. Hij was 41 toen hij weduwnaar werd. Hij hertrouwde nooit.
Schilderij van Tagore
Nobelprijs
Tagore zette zijn diepe droefheid om in zijn meest tedere poëzie, waaronder de gedichtenbundel Gitanjali, die in 1910 uitkwam. Toen hij in maart 1912 onverwachts vanwege ziekte niet naar Engeland kon varen, besloot hij de tijd te doden door de gedichten uit Gitanjali in het Engels te vertalen. Hij was echter niet zeker van de kwaliteit van zijn Engels en eenmaal in Engeland vond hij het een beproeving dat zijn Britse tijdgenoot Rothenstein een bijeenkomst organiseerde waarbij een andere bekende Ierse dichter, Yeats, de Engelse versie van Gitanjali zou voordragen. Rothenstein was gedurende een eerder verblijf in India met enkele Engelse vertalingen van Tagore’s werk in aanraking gekomen en daar diep onder de indruk van geraakt. De roem van Tagore was toen nog slechts beperkt tot Calcutta en omgeving.
Yeats was zo betoverd door Gitanjali dat hij de bundel aldoor bij zich hield en overal waar hij maar kon aan het lezen sloeg. De waardering die Gitanjali alom in westerse literaire kringen kreeg, maakte dat Tagore in 1913 als eerste niet-westerling de Nobelprijs voor literatuur kreeg. Niet iedereen was hiervan gecharmeerd. Sommige critici waren ronduit vijandig. Eén schreef dat eigenlijk iedereen wel zo’n werk kon voortbrengen en dat het niet eens zo goed Engels was. Anderen gooiden het over een andere boeg door te beweren dat de Britten India dermate hadden geciviliseerd dat er zulke producten uit konden voortspruiten. In een Amerikaanse krant werd gemeld: “De uitreiking van de Nobelprijs voor literatuur aan een hindoe heeft grote boosheid en verbazing gewekt bij schrijvers van het blanke ras. Zij kunnen niet begrijpen waarom deze eer is verleend aan iemand die niet blank is.” De meeste commentaren waren echter positief en Tagore’s roem was definitief ver over de grenzen van Calcutta gestegen. Gitanjali werd ook in het Nederlands vertaald door Frederik van Eeden. Tussen 1916 en 1941 publiceerde Tagore 21 dicht- en zangbundels en hield hij lezingen in Europa, Amerika en Azië.
Patriot en hervormer
In zijn vaderland ging de religieuze en socio-politieke situatie geenszins aan Tagore voorbij. Hij was zelf beïnvloed door de religieuze renaissance van de 19e eeuw en sprak zich fel uit tegen orthodox ritualisme. In een van zijn verzen in Gitanjali schrijft hij: “Laat het chanten en zingen en het kralen tellen. Wie aanbidt u in deze eenzame duistere hoek van een tempel waarvan alle deuren gesloten zijn?” Hij steunde de nationalistische beweging Swadeshi, zij het niet blind en kritiekloos. Hij veroordeelde nationalistische uitspattingen en benadrukte dat een land zich ook voor de buitenwereld moet openstellen.
Tagore keerde zich tegen de Britse verdeel- en heerspolitiek, met name tegen plannen om het overwegend islamitische Bengalen af te scheiden. Hij schreef het lied Bidhir bandhan katne tumi (Denk je de band van het lot te kunnen breken?). Het Britse voornemen werd in 1912 herroepen. Overigens scheidde dit deel zich in 1947 alsnog af als Oost-Pakistan, het tegenwoordige Bangladesh. In 1915 werd Tagore geridderd door de Britse koning George. Hij gaf de onderscheiding in 1919 terug na het bloedbad bij Jallianwala (Amritsar, Punjab), waarbij een Britse generaal meedogenloos het vuur had laten openen op een vreedzaam demonstrerende menigte en er honderden doden vielen. Zijn brief aan de Britse regering is een van de belangrijkste nationale vrijheidsdocumenten, die ook is tentoongesteld in een klein museum op de bewuste plek in Amritsar. Tagore’s patriottisme is ook vereeuwigd in zijn lied Jana Gana Mana, dat het Indiaas volkslied werd.
Rabindranath Tagore 1940
In 1921 publiceerde hij zijn eerste belangrijke essay over een andere grootheid in India in die tijd, Mahatma Gandhi. Tagore bewonderde Gandhi, maar was het niet in alle opzichten met hem eens. Hij bekritiseerde Gandhi’s nadruk op innerlijke waarheid en liefde, waarmee blinde gehoorzaamheid werd geëist aan diens boodschap van de chakra (spinnenwiel – het symbool van zelfredzaamheid en onafhankelijkheid van India). Volgens Tagore moest de waarheid zowel in het hart als in het verstand worden gezocht. Hij vond dat degelijk economisch onderzoek zou moeten uitwijzen of het wel verstandig was om zo op de eigen textielindustrie te vertrouwen en vond het niet verantwoord dat Gandhi iedereen simpelweg opriep om “te spinnen en te weven.” Ook was hij tegen het verbranden van buitenlands textiel, alleen maar omdat het buitenlands was. Hij onderkende het nut van internationale samenwerking. Maar, evenals Gandhi, was Tagore ervan overtuigd dat zelfbestuur en cultivering van het zelf van vitaal belang waren. Gandhi noemde Tagore ‘De Grote Bewaker’ (The Great Sentinel) en had op zijn beurt groot respect voor hem. Tagore’s lied Ekla Chalo (Loop alleen) was Gandhi’s favoriete lied en had speciale betekenis tijdens de beroemde zoutmars.
Schilderijen en muziek
Tagore was al 58 toen hij met schilderen begon, meer als hobby en op aandringen van een bevriende Argentijnse schrijfster, Victoria Ocampo. Het begon met krabbels bij zijn gedichten en resulteerde in internationale tentoonstellingen van meer dan 2000 werken. Zijn liederen bevatten een mix van klassieke en Bengaalse folkloristische muziek (baul en bhatiyali), alsook westerse elementen. Tagore’s werken, die er zo uitspringen vanwege hun lyrische schoonheid, ontroering en spirituele prikkeling, behoren met recht tot de universele klassieken.
Eerder verschenen in tijdschrift Hindorama, mei/juni 2003 (licht herziene versie)
Bekijk de video “Ekla chalo re” gezongen door Shreya Ghoshal met citaten van Rabindranath Tagore https://youtu.be/r94gSTyH2cM
Lees meer over Tagore op Spirituele Vrienden: https://www.spirituelevrienden.com/boeiende-persoonlijkheden/rabindranath-tagore/
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
REACTIES
Naar aanleiding van de aandacht in Hindorama voor Rabindranath Tagore om zijn bezoek aan Nederland 100 jaar geleden te gedenken, zond Ranjan Akloe het proza in waarmee zijn dochter Pari een schrijfwedstrijd in 2011 in Suriname won. Deze wedstrijd was t.g.v. de 150ste geboortedag van Tagore georganiseerd door de Indiase Ambassade i.s.m. verschillende Surinaamse organisaties, w.o. Schrijversgroep’77. Pari Akloe zat toen op het Lyceum. Zij ontving naast een plakkaat, een boekenbon en een jaar gratis zang en dansles. Lees het proza HIER.
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR
GEDICHTEN op HINDORAMA
het gebeurt elke dag weer
het gebeurt elke dag weer
hij is er zo gewoon aan geraakt
ontelbare beelden
voegen zich tot één
hij kijkt en schouwt zelfs
in kleurrijke kostuums
wordt aan één stuk doorgedanst
vlinder en pauw
vloeien in elkaar over
veren dwarrelen, bladeren vallen
de dans is één en al souplesse
in iedere golf
laat zich hetzelfde patroon zien
roj-roj ke honi hai
roj-roj ke honi hai
haito bán par gail
bahute se cehrá
sab ekke men samá hai
parkhe hai i aur niháre bhi
rang-birang pauság men
nacá rahal hai ek sur
ekke men miljá hai
titli aur mor
pakhná ure, pattá gire
nác ke lacak apne men bhine
lacak ke har halfá pe
ekkehin suratiyá dikhe
Jit Narain
Uit: Natraj – De dans van Shiwa (2020)
***
het bestaan
dit bestaan wil ik niet haastig leven
geelwortel niet overijld
laten smeren op mijn lichaam
laat mij maar zachtjes
gaar worden op traag vuur
rustig rijpen op een tak
voor jou
ja, voor jou
met handen gestoken in de zakken
mijn hoofd opgeheven, nog niet bescheiden
wandel ik en dans
op krediet van vreugde en genot
laat mij rusten voor de deur van zoete dromen
triomferen
na alles eerst te verliezen
voor jou
ja, voor jou
leg mij neer naast mijn eigen schaduw
in alle rust in de bries van een open raam
laat de tedere stuifregen spelen met mij
al zou het buiten de maat
en ver van zuivere tonen
laat mij schallen op de snaren van het bestaan
schommelen op de snijvlak van een melodie
voor jou
ja, voor jou
i jingi
ham na mángila jaldi jaldi
jiye jingi
ham na mángila lage jaldi
denhi men hardi
hamme churende madhim ánch pe
pakkende astile dár pe
tor khátir
han tor khátir
jebi men háth dár ke
abbe tanko na moor gár ke
tahrilá ghoomilá náchilá
mauj ke udhár pe
hamme baithende sapná ke dwár pe
jeetende sab kuchh hár ke
tor khátir
han tor khátir
dusar ke na baki
hamme hamár parchháheen ke bagle letáde
tim se ego khulal khirki ke hawá men letende
khoob khelende
barkhá ke madhim bauchhár ke ham se
tál ke báhar cháhe sur se door
hamme bajende jingi ke tár pe
jhoolende geet je dhár pe
tor khátir
han tor khátir
Raj Mohan
Uit: Bapauti/Erfenis (2008), Uitgeverij In de Knipscheer
***
Geschenk
Ach, mijn liefste, welk van mijn geschenken zal ik je dit keer geven,
bij het aanbreken van de dag?
Een ochtendlied?
Maar zo lang duurt de ochtend niet –
de hitte van de zon doet hem verwelken als een bloem
en liedjes die vervelen, gaan voorbij.
Ach vriend, wanneer je in de schemer langskomt aan mijn poort,
wat is het dat je vraagt?
Wat is het dat ik je kan geven?
Een licht?
Een lamp uit één van de afgelegen hoeken van mijn stille huis?
Maar wil je die meenemen de drukke straat in?
Helaas,
de wind zal hem doen uitgaan.
Welke geschenken ik ook bij machte ben je te geven,
of het nou bloemen zijn
of parels voor om je hals,
hoe kunnen ze je behagen,
als ze na verloop van tijd zeker zullen vergaan,
barsten, hun aantrekking verliezen?
Alles wat mijn handen in de jouwe kunnen leggen
zal door je vingers glippen
en in vergetelheid vallen in het stof
om tot stof te worden.
Veel beter is het,
wanneer je in de lente vrijelijk ronddwaalt door mijn tuin,
en een onbekende verborgen bloem
je in plotselinge verbazing op doet schrikken
door haar geur;
laat dan dat plots opkomend moment mijn geschenk zijn.
Of, wanneer je een schaduwrijke laan aftuurt
en een neerkomend huiverend spatje van het ondergaand licht
van het rijkelijk bijeen vergaard zweem van de avond,
je plots stil doet staan
en je dagdromen omzet in goud;
laat dat licht een simpel geschenk zijn.
Het meest waardevolle is van korte duur;
het schittert slechts even, dan gaat het weg.
Het laat zich niet verklaren –
het laat ons pad trillen door haar melodie;
haar dans lost op bij het getinkel van een enkelband.
Ik weet niet hoe er grip op te hebben –
geen hand, geen woord heeft er vat op.
Vriend, alles wat je daar zelf van kunt bemachtigen,
zonder te vragen, zonder te weten,
laat dat van jou zijn.
Alles wat ik je kan geven heeft weinig betekenis,
of het nu een bloem is of een lied.
Rabindrenath Tagore, Dān uit Balākā, 1916
Video: Daan van Rabindranath Tagore
Uit: Rabindrenath Tagore – een drieluik
***
De liefde danst in een dronken bui
De liefde danst in een dronken bui
op de rimpels van mijn ziel
en jij snakt naar adem.
Het geluid van de schellen rond jouw enkel
dringt diep door in mijn geest;
ik kan het niet meer aan.
Voorzichtig oh danseres
beheers je,
demp dit verleidelijke gerinkel.
De angst overdondert mijn lichaam,
de vlammen zijn onbeheersbaar:
straks wordt de schellensymfonie nog mijn galg, oh lief.
Pyár nasá men náce hai
Pyár nasá men náce hai
hamár man par cahar ke
sáns lewe dam toke ná.
Ghunghru ke awáj
chanke hai nas nas men;
dabal hai, káte khun ná.
Husiyár raho, káncani debi.
Bas men rakh
apan awáj ke jará.
Dar badan men
bige áge:
ghunghru bane ná phási hamár.
Rabin S. Baldewsingh
Video: Pyár nasá men náce hai
Uit: Hindorama, Gedichten in het Sarnámi
***
Het liefdesvuur gloeit in het hart, mijn lief
Het liefdesvuur gloeit in het hart, mijn lief.
De aarden oven getooid met gebladerde droogte.
De liefde opgeslokt door rook herkent jouw gedaante niet eens.
In deze gloed plaats ik mijn huwelijkstempel wachtend op jou.
Bedwelmd door de muziek die liefde verwelkomen mag, lijkt de herinnering een gebed en de droom een verlangen.
Gebukt ga ik onder jouw naakte liefde; vertwijfeld of ik mij nog schuil kan houden in de schaduw van jouw dromen waar voor mij geen zetel rest.
Het liefdesvuur gloeit in het hart, mijn lief. Het geknetter van het vuur is de melodie van mijn verdriet. Mijn hoop, ga maar op in deze versierde oven. Het vuur is nu de bruidsstoel van mijn liefde.
Dil men pyár sulge hai, sáthi
Dil men pyár sulge hai, sáthi.
Darárá men sajáwal culhá men.
Dhuwán men sanáil pyár hamár
najar ná lage sakal tor kahán.
Ehi sulgal dil men sajá deli máro apan
torhi intejár men.
Dubal hai ham sahanái ke nasá men,
jahán yád hai mantar sapaná hai khwáhis.
Jhukal hai tor pyár ke bas men;
málum ná chupal rahi
tor sapaná ke ánre men
jahán hamare liye koi pirhá ná báki.
Dil men pyár sulge hai, sáthi.
Cailá ke rág hai ab dard ke kaháni.
Bhasam ho já tu i sajáwal culhá men, bharosá.
Agni hai doli pyár ke hamár.
Rabin S. Baldewsingh
Video: Dil men pyár sulge hai, sáthi
Uit: Hindorama, Gedichten in het Sarnámi
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR
Rabindranath Tagore: Groot pleiter van kunst, natuur en kinderinspraak in het onderwijs – Krishna Autar
Tagore’s opvoedingsidealen waren revolutionair in een periode waarin India nog in handen was van een vreemde mogendheid. Hij hechtte veel belang aan onderwijs in de moedertaal. Zijn pogingen om kunst in de onderwijspraktijk een structurele plek te geven zijn inspirerend. Het onderwijs moest bovendien aandacht besteden aan culturen van verre landen en kinderen niet vervreemden van de fysieke mogelijkheden van de natuur. In zijn visie was de rol van de leraar cruciaal in het onderwijs. De afstand tussen de leraar en de leerling diende in zijn ogen zo klein mogelijk te zijn.
Levensloop
Rabindranath Tagore is in 1861 geboren in een vooraanstaande familie in Kolkata. Het geslacht Tagore stond bekend om zijn bijzondere verdiensten op het sociale, politieke, religieuze, literaire en artistieke terrein in Bengalen en heel India. Hij groeide op in een periode waarin hindoe, islamitische en Engelse culturen samenvloeiden. In zijn jonge jaren ging hij niet naar een reguliere school, maar kreeg hij privé onderwijs thuis. In het middelbaar onderwijs was hij een voortijdige schoolverlater. Hij had een hekel aan de ruwe discipline die op de middelbare school heerste. In 1877 is hij naar Engeland gestuurd om Engels te studeren en advocaat te worden. Toen hij naar India terugkeerde, was hij al bekend als dichter en schrijver van liederen. Hij werd internationaal beroemd toen hij met zijn gedichtenbundel Gitanjali de Nobelprijs voor literatuur won in 1913. Het gehele geldbedrag dat hij met de Nobelprijs won, gebruikte hij voor de uitbreiding en ontwikkeling van zijn school in Bolpur. Hij noemde zijn school Santinekatan (verblijf van de vrede). Hij werd in 1915 koninklijk onderscheiden, maar retourneerde de ‘Insignia of Knighthood’ aan de Britse onderkoning in India. Als patriot was hij het niet eens met de overheersing van zijn land door het Britse Rijk.
Talenten
Tagore was op vele terreinen getalenteerd. Tijdens zijn leven werd hij vereerd en geliefd als dichter en beeldende kunstenaar, choreograaf, patriot en politiek denker, sociaal hervormer, pedagoog en filosoof. Mahatma Gandhi noemde hem een eerbiedwaardige leraar, die een groot aantal gedichten, toneelstukken, novelles, essays, korte verhalen en liedjes heeft achtergelaten voor de mensheid. Tagore heeft circa 2.000 liederen geschreven. Na zijn dood hebben India en Bangladesh zijn tekstliedjes gebruikt voor hun volkslied. Hij is in 1941 gestorven.
Shantiniketan School
Opvoedingsidealen
Tagore stichtte zijn school Santinekatan in 1901. Veel onderwijsambtenaren dachten dat zijn experiment niet zou kunnen concurreren met andere goede scholen, omdat hij geen ervaring had met onderwijs en opvoeding. Niets is minder waar. Zijn school heeft onder andere nobelprijswinnaar voor de economie (1988) Amartya Sen en de beroemde filmmaker Satyajit Ray voortgebracht. Ook Indira Ghandi, ex-premier van India, heeft op Santinekatan gestudeerd.
Tagore’s school is gevormd naar het model van de Vedische ashrams. Kenmerkend voor deze ashrams is dat ze in het oude India midden in de natuur gevestigd waren, waar de leermeester zijn leerlingen onderricht gaf. De leermeester bouwde zijn huis aan een rivier of meer, waar hij zijn vee liet grazen, oogstte zijn rijst en vruchten, leefde met vrouw en kinderen in de boezem van de maagdelijke natuur. Studenten verzamelden zich om de leermeester heen en kregen lessen. Ze moesten ook helpen met de dagelijkse huishoudelijke taken. Tagore wilde zijn studenten in de geest van de ashrams kennis bijbrengen over de schoonheid van de natuur. In zijn onderwijspraktijk vervulde de leraar een voorname rol en niet de methode. Hij was er van overtuigd dat goed onderwijs alleen door de leraar gegeven kan worden. Zijn slogan was: de mens kan beter van een andere mens leren.
Tagore stichtte zijn school niet op basis van wetenschappelijk onderzoek maar vooral op basis van intuïtie en zijn eigen onderwijs- en opvoedingservaringen. Een tekortkoming is dat hij zijn experiment niet beschreven heeft, wat het moeilijk maakt voor anderen om het onderwijsconcept in zijn afwezigheid voort te zetten of over te nemen. Het is te begrijpen dat Tagore dat niet gedaan heeft omdat het voor hem een gevoelige kwestie was om een methode te schrijven. Hij wilde juist mensen bevrijden van de dode hand van het gezag. Geen duidelijke richtlijnen en algemene procedures over hoe jonge kinderen onderwijs moeten krijgen. Onderwijs is een creatieve activiteit die improvisatie vergt van de leraar en geen panklare leerboeken en lesmethoden bevat. Onderwijs moet leiden tot vormen van zelfexpressie en creatief werken. Er werd daarom een beroep gedaan op het vermogen van de leraar om te kunnen improviseren op een manier zoals een muzikant een instrument bespeelt. De openlucht klassen, muziek, drama, en schilderkunst boden het gebruik van boeken een tegenwicht.
Kinderparticipatie
Kinderparticipatie lijkt een modern en westers begrip, maar het bestaat al meer dan een eeuw. Tagore experimenteerde met kinderbesturen en kinderrechtbanken op zijn school. Circa dertig jaar later zien we dat ook bij de Poolse pedagoog Korczak, die kinderen in zijn weeshuis in Warschau betrok bij de dagelijkse gang van zaken. Tagore en Korczak zijn eigenlijk de stamvaders van kinderparticipatie. Hun pogingen vinden steun in artikel 12 lid 1 uit het Verdrag voor de rechten van het kind: ‘De Staten die partij zijn, verzekeren het kind dat in staat is zijn of haar eigen mening te vormen, het recht die mening vrijelijk te uiten in alle aangelegenheden die het kind betreffen, waarbij aan de mening van het kind passend belang wordt gehecht in overeenstemming met zijn of haar leeftijd en rijpheid.’
Nobelprijswinnaar Tagore op postzegels
Moedertaal
Tagore was een van de eersten die kritiek uitte op de heersende onderwijspraktijk. Hij had een hekel aan de rigide structuur, harde discipline en het reproduceren van kennis op scholen in zijn land en kwam op voor het belang van de moedertaal van de leerlingen. Hij betreurde het idee dat kinderen onderwijs kregen in een vreemde taal waarin zij zich moeilijk konden uiten. Hij was van mening dat onderwijs in de moedertaal de leerlingen beter voorbereidt op het lezen van Bengaalse literatuur. Bovendien wilde hij de toegang tot wetschappelijk onderwijs niet beperken tot kinderen van de hogere klasse en ook daarom bepleitte hij onderwijs in de moedertaal van het gewone volk te geven. Ook was hij voorstaander van het gebruik van Indiase terminologie voor wetenschappelijke begrippen om onderzoeksbevindingen toegankelijk te maken voor een breder publiek, in het bijzonder de dorpelingen in de omgeving van zijn school. Hij wees westerse ideeën echter niet af. Daarom werd ook het Engels op zijn school onderwezen om de toegang tot westerse cultuur en literatuur mogelijk te maken.
Dogma’s
Tagore was gekeerd tegen de vele maatschappelijke dogma’s en obstakels die het gevolg waren van klasse of de werking van het verouderde kastensysteem dat sociale verandering belemmerde in India. In het kastensysteem bouwden mensen een spreekwoordelijke kooi die hun van vrijheid berooft maar tegelijkertijd ze in staat stelt zich verder te ontwikkelen. In de tijd van Tagore was het een revolutionaire gedachte om op zijn school zowel jongens als meisjes van alle standen en kasten toe te laten. Tagore is opgekomen voor de emancipatie van meisjes en vrouwen. Zo heeft hij gestreden voor de verhoging van de minimale huwelijksleeftijd van meisjes en toelating van vrouwen tot het hoger onderwijs en gelijkwaardig burgerschap.
Maatschappelijk betrokken
Tagore wilde zijn school weliswaar in de natuur vestigen, maar tegelijkertijd niet isoleren van de samenleving. Hij was ook bezig met de wederopbouw van de dorpen in Bengalen. Het ‘Institute of Rural Reconstruction’ streefde er naar om het dorpsleven te verheffen. Tagore wilde wetenschappelijk onderzoek benutten om de levensstandaard van de dorpelingen te verhogen. Zijn studenten spoorde hij aan onderzoek te doen om te achterhalen wat de problemen in de dorpen waren en met oplossingen te komen. De dorpelingen moesten leren op eigen benen te staan. Voorts adviseerde hij zijn studenten om de directe leefomgeving en niet de droge schoolboeken en lesmethoden als primaire kennisbron te zien. Kennis was voor hem niet alleen het opslaan van feiten in het geheugen. Kennis moet nieuwe ideeën voortbrengen voor het verbeteren van het dagelijks leven van mensen.
Albert Einstein en Rabindranath Tagore
Vakken
De leerlingen kregen lessen in: Sanskriet, natuurwetenschappen, geschiedenis, aardrijkskunde en kennis der natuur. Naast de cognitieve vakken besteedde zijn school veel aandacht aan creatieve, culturele en expressieve vakken om de leerlingen en studenten de mogelijkheid te bieden hun gevoelens te uiten en hun leven te verrijken. Tagore voelde goed aan dat zonder dans, drama, muziek en poëzie, het onderwijs alleen nadruk zou leggen op materiële kennis en de creatieve geest niet ontwikkeld zou worden. Bij de overdracht van kennis werd veelvuldig gebruik gemaakt van het rollenspel en de socratische gespreksvoering. In het rollenspel werden de leerlingen gevraagd om afstand te nemen van hun eigen gezichtspunt en zich te verplaatsen in het gezichtspunt van de ander. Zo werd een nauw verband gelegd tussen het stellen van socratische vragen en het ontwikkelen van inlevingsvermogen, mededogen en verbeeldingskracht.
Een schooldag
Op zijn school zaten leerlingen in de leeftijd van 6 tot 18 jaar. Voor zonsopgang werden de leerlingen gewekt door het zingen van liederen van Tagore. Na 15 minuten meditatie volgde een gezamenlijk licht ontbijt. Rond half acht begonnen de klassen, niet in een klaslokaal maar in de buitenlucht of op de veranda’s van het gebouw. Tegen half twaalf kregen de leerlingen een warme maaltijd. Daarna gingen ze naar hun kamer om onder begeleiding van hun leraar te werken aan hun lessen. ’s Middags hadden de leerlingen les van 14.00 tot 17.00 uur. De grote kinderen werden voorbereid op het toelatingsexamen voor de universiteit. Er waren ook klassen voor techniek op het gebied van landbouw en bouwen. De school besteedde ook veel aandacht aan morele opvoeding, vergroting van zelfvertrouwen, zelfkritiek en wereldburgerschap door open te staan voor andere landen en culturen. Na het avondeten gaven sommige leerlingen les aan de dorpelingen en anderen vermaakten zich met amusement. Zo vertelden leraren verhalen. Rond 21.00 uur gingen de leerlingen slapen onder begeleiding van liederen van Tagore.
Schoolorganisatie
De school kende geen schoolhoofd maar werd geleid door een uitvoerend comité, gekozen door de leraren. Uit hun midden werd een van de leraren gekozen als een coördinator. Elke leraar werd vrijgelaten in de uitwerking van zijn eigen methode. De leerlingen zagen de leraar als een oudere broer. Elke leraar en zijn echtgenote namen wisselende groepen leerlingen onder hun hoede.
Leermomenten
Allereerst door kinderen een volledige ontwikkeling door te laten maken. Naast de intellectuele vorming kan het onderwijs ook aandacht besteden aan creatieve vakken. Het huidige onderwijs besteedt maar mondjesmaat aandacht aan kunst en cultuur. Tagore heeft laten zien hoe belangrijk kunst en cultuur zijn voor de ontwikkeling en vorming van jonge mensen. De maatschappij heeft mensen nodig die creatief zijn en zich kunnen inleven in andere culturen. Zo zouden leerlingen in het voortgezet onderwijs ook kennis kunnen nemen van Tagore’s poëzie en proza, en zijn toneelstukken uitvoeren. Tagore had een diep verlangen naar harmonie onder mensen, die bereikt kon worden door wederzijdse tolerantie, iets wat een navolging verdient in de huidige tijd van etnische spanningen.
Voorts heeft Tagore in de praktijk laten zien dat scholieren en studenten zich maatschappelijk nuttig kunnen maken door boeren in de omgeving van de school onderwijs te geven en met oplossingen te komen voor hun dagelijkse problemen. De huidige maatschappelijke stage kan in het experiment van Tagore inspiratie vinden. In Nederland zal het niet makkelijk zijn om lessen in de buitenlucht te geven. Daarvoor leent het klimaat zich niet, maar excursies in volkstuinen, parken en bossen zullen het onderwijs wel levendiger maken.
Het is teleurstellend dat India niet veel geleerd heeft van de opvoedingsideeën van Tagore. Dat geldt ook voor de hindoescholen in Suriname en Nederland. Er is geen enkele school of educatieve instelling naar Rabindranath Tagore genoemd.
Bronnen:
Aronson, A (1961). Tagore’s Educational Ideals. International Review of Education, 7(4), 385-393.
Berding, J. (2014). Het beslissende boek. Hoe houd je van een kind. Pedagogiek in Praktijk, 20(80), 22-24.
Elmhirst, L.K. (1961). Rabindranath Tagore-Pioneer in Education. London: John Murray.
Nussbaum, M. (2011). Niet voor de winst. Amsterdam: Ambo.
Mukherjee, K.C (1970). Tagore-Pioneer in Education. British Journal of Educational Studies, 18(1), 69-81.
Soeroto, N (1921). Rabindranath Tagore’s opvoedingsidealen. Amsterdam: Hadi Poestaka.
Website: http://www.visvabharati.ac.in/index.html
Krishna Autar is onderwijskundige en pedagoog
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
REACTIES
Tagore
Ik ben zeer verrast en blij dat Hindorama aandacht geeft aan de legendarische Nobelprijswinnaar Rabindranath Tagore. Heel goed is ook het artikel van de heer Krishna Autar waarbij hij vooral de nadruk legt op de opvattingen van Tagore betreffende het onderwijs. Ons onderwijssysteem beperkt zich jammer genoeg vooral tot de materiële ontwikkeling van het kind. Ik hoop dat veel mensen, met name de Hindoestanen dit stuk lezen en tot zich nemen. Vaak kom ik Hindoestanen tegen die mij zeggen dat ze nooit van Tagore hebben gehoord. De Hindoescholen zouden ook Tagore als voorbeeld kunnen nemen. Tagore’s geboortedag wordt wereldwijd herdacht. De Hindoescholen kunnen dan projecten ontwikkelen om aandacht te geven aan de leer van Tagore, zijn poëzie, muziek en songs. Saraswati Art Publishers in Amsterdam beschikt over vele boeken van Tagore en verschillende boeken over Tagore uitgegeven in het Nederlands, die als leidraad voor de leraren kunnen dienen. Op 2 oktober zendt Saraswati Art TV een special uit t.g.v. het bezoek van Rabindranath Tagore aan Nederland 100 jaar geleden. Hij bezocht Amsterdam, Den Haag en Leiden in sept/okt 1920 en gaf er lezingen.
Saraswati Art, Frank Kishna
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR
Yoga als levenskunst – Reshma Gayadin-Bahadoer
Ik werd benaderd door Hindorama om een stuk te schrijven over mijn werk als yoga docente en facilitator in bewustwording. Eerlijk gezegd vond ik het in eerste instantie best spannend. Een stuk schrijven voor een publiek dat grotendeels bestaat uit Hindostanen.
Wat zat er toch achter deze lichtelijke spanning? En toen kwamen de vragen: zijn Hindostanen niet extra kritisch naar elkaar toe? Zijn de verwachtingen onderling toch niet stiekem net iets hoger dan die bij Jan of Truus? Na een diepe zucht liet ik deze gedachten, gebaseerd op mijn aannames, meteen los. Want ik ben niet mijn gedachten! Deze fase is de Hindostaanse gemeenschap toch al voorbij? Een gevoel van vertrouwen kwam omhoog. Er is onderling meer openheid ontstaan naar elkaar toe en naar de manier waarop wij ons als individu presenteren naar buiten toe. Hoe wij op onze eigen(wijze) manier een bijdrage leveren aan de gemeenschap. Op een manier dat we elkaar op een respectvolle manier kunnen blijven motiveren en inspireren.
Hopelijk kan mijn artikel bijdragen tot motivatie en inspiratie en tot het zien van yoga als een vorm van levenskunst. Een levenskunst die uiteindelijk resulteert in bewustwording en in een weg naar vreugde. Door het lezen over yoga en bewustwording worden onbewust zaadjes geplant. Iets wat in de toekomst, na wat aandacht en compassie, kan worden geoogst. Wat je zaait, zul je oogsten. In het Hindoeïsme beter bekend als Karma. Karma heeft soms nog een negatieve lading. Maar Karma staat voor actie die resulteert in een gevolg. Elke keuze, in woord en in daad, zelfs elke gedachte heeft gevolgen.
Wie ben ik?
Ik ben Reshma Gayadin-Bahadoer, geboren en getogen in Utrecht. Ik ben getrouwd met mijn grote liefde Manoj Gayadin. Al meer dan 20 jaar bewandelen we samen liefdevol en in saamhorigheid ons gezamenlijk levenspad. Wij zijn gezegend met twee geweldige dochters. Sinds vier jaar heb ik mijn praktijk Sereen zijn in Utrecht. Ik geef stoelyoga binnen bedrijven en aan 55-plussers. Ik ben facilitator op het gebied van bewustwording en geef diverse workshops hierover. Ook geef ik Virtue Yoga, hierover straks meer.
Het opzetten van mijn praktijk was niet een voor de hand liggende keuze. Dit is een lange reis geweest van zelfontwikkeling, doorzettingsvermogen en passie. Hiervoor heb ik jaren met heel veel plezier gewerkt als Property manager bij een vastgoedbedrijf. Vastgoed is altijd mijn passie geweest. Toch merkte ik dat ik mezelf kwijtraakte. Er was een disbalans ontstaan tussen mijn werk en mezelf. Mijn rust vond ik bij mijn gezin en ik trok mezelf geregeld terug op mijn yoga mat om te mediteren en om mijn Asana’s (yoga houdingen) te beoefenen. Toch bleef de disbalans. Ik bleef met doorzettingsvermogen en passie voor mijn werk inzetten. Dit resulteerde uiteindelijk in een ongeval op mijn werk. Het was alsof ik een teken kreeg. Ik werd als het ware gedwongen om een stap terug te nemen.
Ik ben uiteindelijk vanuit het denken naar het voelen gegaan. Wat heb ik nu nodig? Wie ben ik echt? Dus niet de vrouw van, de dochter van, de moeder van, maar wie ben ik echt? En op welke manier kan ik een bijdrage leveren aan de gemeenschap, vanuit liefde en compassie? Ik ben me toen verder gaan verdiepen in de yoga filosofie en ik bleef mijn yoga beoefenen. Mijn lichaam werd steeds sterker. Ik voelde steeds meer wat ik nodig had. Ik ben echt totaal anders gaan denken. Er manifesteerde zich zoveel moois. Toen wist ik het: dit wil ik delen met anderen! Ik wil mensen handvatten aanreiken zodat ook zij dit kunnen ervaren. Vastberaden ben ik toen naar Spanje gevlogen om de opleiding tot yoga docente te volgen om daarna als Yoga Alliance professional aan de slag te kunnen. Ik heb diverse trainingen gevolgd op het gebied van het bevorderen van ons geestelijke welzijn en bewustzijn. En dit was de start van mijn praktijk Sereen zijn.
Kunst van matigheid en balans
Mijn geleerde les: je kunt alles bereiken in het leven, je werk met passie doen, zolang je de kunst van matigheid kunt inzetten en zo alles in balans houdt. Ik merk in de praktijk dat yoga en bewustwording helaas nog bestempeld wordt als iets zweverigs, iets wat ondefinieerbaar is. Yoga heeft zijn oorsprong in India; in het westen wordt yoga al jaren beoefend. Soms als een hype. Er zijn inmiddels diverse stromingen, van yoga met geiten tot bier yoga (ja, het bestaat echt!). Yoga is nu meer een fysieke work-out geworden, zonder dat er aandacht wordt gegeven aan het innerlijke welzijn.
Juist met de combinatie van yoga houdingen (Asana’s), ademhaling (Pranayama) en meditatie (Dhyana) zal je een bewustwordingsproces in gang zetten. Asana’s ondersteunen je om gezonder en fitter te worden en fit te blijven. Meditatie helpt je hoofd tot rust te brengen wat resulteert in afstemming op je hoger innerlijke. Pranayama is ademhaling. Observeer deze eens. De manier van ademhalen zegt veel over je manier van leven en je gemoedstoestand. Wist je dat de doorgewinterde Yogi’s in India hun levensjaren tellen aan de hand van het aantal keren dat ze ademhalen? Hoe rustiger de ademhaling hoe meer balans, hoe langer je jeugdig blijft. Wie wilt dat nou niet?
In mijn praktijk geef ik Virtue (deugden) Yoga. In deze yoga vorm zijn diverse stromingen samengebracht, zoals Hata Yoga, Dru Yoga en Yin Yoga. Er wordt een deugd als thema besproken als zelfreflectie, zoals veerkracht, vertrouwen, loslaten of openheid. Deze deugden zijn gebaseerd op de Yama’s en Niyama’s uit de yoga filosofie. Deze deugden helpen de westerse mens de soms moeilijke yoga filosofie te begrijpen. En wat natuurlijk fijn is, is om deze toe te passen in de dagelijkse snelle maatschappij waarin wij leven.
Misvattingen
“Waarom zouden mensen meer yoga moeten beoefenen?”, krijg ik vaak als vraag. Dan zeg ik meteen, er is geen moeten in yoga. De eerste stap naar yoga is een bewuste keuze om een veranderingsproces in je leven in gang te zetten. Het doel van yoga is het integreren van alle lagen van “als het ware” het leven: het verenigen van de lichamelijke, emotionele, psychologische en spirituele lagen. Yoga is een manier van leven: je houding, hoe en wat je eet, hoe je loopt, hoe je praat en hoe je met anderen omgaat. Weet dat ons handelen voortkomt vanuit ons denken. Wanneer je negatieve gedachten hebt, ga je ook vaak ernaar handelen. Als het ware creëer je je eigen wereld. Vanuit de yoga filosofie wordt gezegd, “zo binnen, zo buiten”.
Er bestaat ook een misvatting dat je je benen al in je nek moet kunnen leggen om yoga te beoefenen. Je kunt altijd met yoga beginnen, al ben je net zo flexibel als een stalen deur. Ik geef in mijn praktijk aan diverse mensen van alle leeftijden les. Stoelyoga is met name voor ouderen en mensen met gezondheidsklachten een laagdrempelige vorm van yoga. De oudste deelneemster is 91 jaar. Een mooi voorbeeld dat je nooit te oud bent om de eerste stap naar yoga te zetten. Laat deze woorden tot je komen, laat ze bezinken en wie weet begint jouw reis naar je eigen innerlijke Guru.
Namaste, het licht in mij, groet het licht in jou.
Nadere informatie: www.sereenzijn.nl
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in CULTUUR
Schrijver en nobelprijswinnaar Sir V.S. Naipaul: ‘Als een schrijver geen vijandigheid genereert, is hij dood’. – Hans Ramsoedh
De op Trinidad geboren Vidiadhar Surajprasad Naipaul (17 augustus 1932 – 11 augustus 2018) kon als schrijver rekenen op een brede internationale erkenning. Hij behoort tot een van de belangrijkste auteurs in de Engelse taal in de twintigste eeuw. Veel van zijn boeken worden algemeen erkend als meesterwerken. Naipaul is echter geenszins onomstreden. Zijn critici verwijten hem dat hij de wereld vooral vanuit Eurocentrische visie bekeek. Hij had daarnaast de eigenschap vrijwel iedereen tegen zich in het harnas te jagen door voortdurend kritiek rond te strooien. Naipaul schroomde er niet voor zijn opvattingen naar voren te brengen terwijl hij al op voorhand wist dat wat hij zei en schreef als onaangename waarheden felle kritiek zou uitlokken. Hij was dan ook een auteur die zich weinig gelegen liet liggen aan politiek-correcte taboes en een schrijver die moeilijk was in de omgang en ook arrogant, grof en bot kon zijn. Zo liep hij in 1982 eens boos weg bij een interview in Nederland omdat hij de vragen uit het publiek te dom vond en de meningen vooringenomen. Tegen de vrouw van de Amerikaanse ambassadeur in India zei hij op een schrijversfestival in New Delhi in 2002: ‘Mevrouw, u irriteert mij. U hebt zulke onnozele meningen’. De term Naipauliaans is inmiddels in de taal ingeburgerd en staat voor veel gemopper, gezeur en een broertje dood hebben aan politieke correctheid en subtiliteit.
Zijn eerste romans worden in Suriname op middelbare scholen veel gelezen. Deze handelen namelijk over de Hindostaanse gemeenschap op Trinidad die veel overeenkomsten vertoont met die in Suriname. Mijn belangstelling voor Naipaul ontstond door zijn reisverhalen, een genre dat ik graag lees. Hij is dan ook een van mijn favoriete schrijvers van reisverhalen. Ik ben geen kenner van Naipaul, maar slechts een groot liefhebber van zijn reisverhalen. In deze bijdrage zal ik ingaan op enkele van zijn reisverhalen over het Caraïbisch gebied, India, de Islamitische wereld en Afrika en de reacties deze opriepen bij zijn critici. Alvorens in te gaan zijn Naipauls reisverhalen en de reacties daarop zal ik zal kort ingaan op zijn achtergrond en zijn eerste romans.
Schrijver van fictie
Naipauls (brahmaanse) grootouders waren Brits-Indische contractarbeiders. Hij is geboren in Chaguanas, de grootste gemeente en stad van Trinidad en Tobago in het Caraïbisch gebied. Zijn vader, journalist bij een krant, wilde eigenlijk schrijver worden. Na afronding van de middelbare school in 1950 kreeg Naipaul een beurs om in Oxford Engelse letterkunde te gaan studeren. Naast zijn studie leverde hij nu en dan een bijdrage aan het BBC-programma Caribbean Voices. Na het behalen van zijn Bachelor-diploma in 1953 werkte Naipaul voor de BBC, maar zijn eigenlijke ambitie was om schrijver te worden. Tussen 1957 en 1959 publiceerde hij drie boeken (The Mystic Masseur, Miguel Street en The Suffrage of Elvira). Zijn internationale doorbraak kwam in 1961 met zijn vierde boek, het tragikomische epos A House for Mr Biswas (Ned. Vert. Een huis voor meneer Biswas 2016). Meneer Biswas, gemodelleerd naar zijn vader, woont na zijn huwelijk in bij zijn schoonfamilie. Hij wil niets liever dan bewijzen dat hij niet afhankelijk is van die schoonfamilie. Het ultieme bewijs van die onafhankelijkheid is als hij met zijn gezin een eigen huis zou kunnen betrekken. Dat eigen huis wordt een obsessie voor Biswas wiens hele leven staat in het teken van het verwezenlijken van deze droom.
Overstap naar non-fictie
Na deze drie romans maakte hij de overstap naar non-fictie, de reisverhalen. Hiermee onderzocht hij allereerst wie hij was en de omgeving met hindoes, moslims en Afro-Trinidadianen die hij vanaf zijn jeugd kende. Het betekende dat hij op zijn reizen landen bezocht die verband hielden met wat hij al wist: met zijn romans heeft hij zijn jeugdjaren onderzocht en zijn reisverhalen leidden hem naar het Caraïbisch gebied, India, de Islamitische wereld en Afrika. Met zijn reisverhalen werd Naipaul vooral de auteur van de culturele chaos als gevolg van de dekolonisatie. Hij beschrijft hoe mensen zonder worteling in het verleden of in een gefingeerd verleden hun weg door het leven zoeken.
In 1960 kreeg Naipaul van de regering van Trinidad en Tobago een beurs om te schrijven over het Caraïbisch gebied. Hij reisde zeven maanden rond in de regio (Trinidad, Brits-Guyana, Suriname, Martinique en Jamaica), en de vrucht van die reis was The Middle Passage (1962). Een Nederlandse vertaling (Caribische reis) verscheen in 1993. Met The Middle Passage was hij nu niet langer de schrijver die slechts putte uit zijn herinneringen, maar die nu ook schreef over wat hij om zich heen zag en de vele gesprekken die hij voerde met mensen. West-Indië omschreef hij als een regio in verval met een volk dat dom is, oncreatief en verdeeld. Het zijn half-made-samenlevingen met namaak persoonlijkheden. Over Trinidad, het eiland van zijn jeugd, is Naipaul vrij negatief: een samenleving vol hatelijkheid, jaloezie, samenzweerderig gekonkel, afgunst, kinderachtige ruzies, langdurige vetes, absurde gewoontes, huichelachtigheid, onbeschaafdheid en mensen die gebukt gaan onder een pathetische nostalgie. Het waren kwetsende maar ook rake observaties. In een latere publicatie (The Overcrowded Barracoon and Other Articles,1972) schreef hij dat de tragiek in het Caraïbisch gebied is dat als gevolg van zijn kunstmatige creatie de bewoners geen wortels konden schieten en daardoor geen naties konden worden. Het zijn gemaakte maatschappijen, arbeidskampen, scheppingen van het kolonialisme. Afhankelijkheid werd een gewoonte. Over Suriname is hij in The Middle Passage aanzienlijk milder en vriendelijker. De sfeer in het land vond hij aangenaam. In zijn optiek was Suriname na het Nederlands koloniale bewind te voorschijn gekomen als het enige kosmopolitische gebied in heel West-Indië en met een bevolking bestaande uit verschillende culturen die aangepast maar nog goed van elkaar te onderscheiden, vreedzaam naast elkaar leefde. Op grond van zijn impressies van het Caraïbisch gebied kon men in het Caraïbisch gebied zijn bloed wel drinken. Hij werd beschouwd als een Caraïbische nestbevuiler, iemand die te veel de kant koos van de voormalige kolonialen en die de verloedering en wanhoop van postkoloniale samenlevingen te weinig op rekening schreef van de voormalige onderdrukkers.
Over India, het land van zijn voorouders, schreef hij drie reisverslagen: An Area of Darkness (1964) [Ned. vert. Een domein van duisternis 1994], India: A Wounded Civilization (1977) en India: A Million Mutinies Now (1990) [Ned. vert Terug naar India, 1991]. Het is een niet al te positief beeld over India dat hij in twee eerste boeken over India schetst. In beide boeken overheerst bij Naipaul de walging: ‘ze ontlasten zich overal. Het is een sociale activiteit voor Indiërs en ze geloven niettemin dat ze het schoonste volk ter wereld zijn’. India had voor hem veel weg van een ‘neurose’ en was in moreel opzicht een wrede en gewelddadige maatschappij. In zijn laatste publicatie over India is Naipaul beduidend milder. Hij was zijn nervositeit over India kwijtgeraakt en het land had een eind weten te maken aan de duisternis die hem gescheiden hield van het verleden van zijn voorouders. Het land was in zijn optiek eindelijk op het spoor gezet van een nieuw soort intellectueel leven en had nieuwe denkbeelden gekregen over zijn geschiedenis en beschaving.
In India was men not amused over wat Naipaul over dit land schreef, maar na de toekenning van de Nobelprijs voor Literatuur in 2001 zou het hem alsnog in de armen sluiten. In 2002 werd in New Delhi een schrijverscongres georganiseerd om Naipauls Nobelprijs te vieren.
Het meest geruchtmakend zijn Naipauls twee boeken over de wereld van de Islam: Among the Believers (1981) [Ned. vert. Onder de gelovigen 2009] en Beyond Belief (1998) [Ned. vert. Meer dan geloof 2009]. Beide boeken zijn het resultaat van zijn reizen door Iran, Pakistan, Maleisië en Indonesië. Met Among the Believers wilde Naipaul door middel van eigen waarnemingen, ervaringen en gesprekken met mensen die hij tijdens zijn reizen ontmoette inzicht krijgen in de Islam. In zijn eerste boek vergeleek hij de Islam met een autoritair opgelegde dogma waarover geen discussie mogelijk is. Als gevolg hiervan kon de Islam zich niet ontwikkelen en ging de geschiedenis aan de wereld van deze godsdienst voorbij. Uiteindelijk leidde dit tot frustratie en opgekropte woede die zich vervolgens niet keerde tegen de Islam maar tegen het Westen. In 1995 bezoekt Naipaul opnieuw dezelfde vier landen. Die reis resulteert in Beyond Belief, waarin hij nog kritischer is over de Islam dan in zijn eerste boek. Hij beschouwde de islamieten als ontwortelden die zich van hun eigen culturele en sociale tradities hadden afgekeerd om een geloof te omhelzen dat het verleden vernietigt. De verspreiding van de Islam buiten de Arabische wereld was in Naipauls ogen in feite niets meer of minder is dan een uiterst kwalijke vorm van imperialisme dat kwalijker was dan het Westerse imperialisme in de negentiende eeuw. Het Westerse imperialisme had volgens Naipaul tenminste ook positieve gevolgen gehad wat voor hem niet voor de Islam geldt. Naipauls kritische stellingname tegenover de Islam in beide boeken is hem in de islamitische wereld dan ook niet in dank afgenomen.
Naipauls boeken over Afrika waren in vergelijking met die over de islamitische wereld minder geruchtmakend maar niet minder onomstreden. Over Afrika schreef hij onder meer de novelle In a Free State 1971 (Ned. Vert. Een staat van vrijheid 2006), de roman A Bend in the River 1979 (Ned. vert. Een bocht in de rivier 1979) en The Masque of Africa2010 (Ned vert. Het masker van Afrika 2011). In deze boeken lopen chaos, dictatuur, wreedheid en de dreigende sfeer als een rode draad. Vanwege deze sfeertekening is Naipaul van racisme beschuldigd en verwijten zijn critici hem dat hij het voorstelt alsof zwarten van nature geneigd zijn tot geweld waarvoor geen reden bestaat. Naipaul wierp deze kritiek van zich af. Hij zag zijn eigen houding als die van de waarnemer die beschreef wat hij zag en niet oordeelde of veroordeelde.
Uitreiking Nobelprijs aan V.S. Naipaul in Oslo in 2001
Prijzen
Naipaul ontving veel belangrijke literaire prijzen. In 1971 werd hem de Booker Prize (een prestigieuze Engelse literaire prijs die ieder jaar wordt uitgereikt voor een fictioneel boek in de Engelse taal) toegekend voor zijn boek In a Free State. Hij werd in 1990 vanwege zijn verdiensten voor de literatuur door de Engelse koningin in de adelstand verheven. Hij gaat sindsdien als ‘Sir’ door het leven. Het koor van zijn vijanden klonk lange tijd te luid voor de Nobelprijs voor literatuur. In 2001 werd hem eindelijk de Nobelprijs toegekend. Hij ontving de prijs volgens de jury: ‘Voor het verenigen van scherpzinnige vertelling en onkreukbare waarneming in werken die ons de aanwezigheid van de verdrongen geschiedenis dwingen in te zien’. Naipaul was de tweede Caraïbische auteur die de Nobelprijs voor de Literatuur kreeg. De schrijver, dichter en toneelschrijver Derek Walcott (Saint Lucia) ontving deze prijs in 1992. Naipaul ontving daarnaast eredoctoraten van verschillende universiteiten.
Boeken over Naipaul
Paul Theroux, schrijver van reisverhalen en voormalige vriend van Naipaul, publiceerde in 1998 met Sir Vidia’s Shadow. A Friendship Across Five Continents (Ned. Vert. De geschiedenis van een vriendschap, 1998) een intrigerend en tegelijkertijd een verwoestend boek over zijn vriendschap met Naipaul waarin hij diens persoonlijkheid, schrijverschap, zucht naar roem en zijn kijk op de wereld beschrijft.
De Britse literatuurwetenschapper Patrick French schreef een onthutsende en tevens een choquerende biografie over Naipaul: The World Is What It Is. The Authorised Biography of V.S. Naipaul (2008) [Ned. Vert. V.S. Naipaul. Een biografie, 2009, 613 pp.]. Dit boek is een geautoriseerde biografie waarvoor Naipaul hem exclusieve toegang tot zijn privédocumenten verleende. Het beeld dat uit deze biografie rijst is dat Naipaul een briljante persoon was maar met een wrede en zelfzuchtige persoonlijkheid en die geen prettig mens in de omgang was. Deze biografie levert een uniek inzicht op in de ontberingen uit Naipauls jeugd, zijn tomeloze ambitie, zijn depressies, zijn gecompliceerde liefdesleven en zijn gevoel van ‘dubbele ballingschap’.
In dit verband wil ik ook wijzen op bijdragen van de publicist Anil Ramdas (1958-2012) over Naipaul. Ramdas was een Naipauliaan [een bewonderaar van Naipaul] die in onder meer De Groene Amsterdammer, NRC en in een aantal andere publicaties over Naipaul heeft geschreven: De Papegaai, de stier en de klimmende bougainvillea (1992) en Zonder liefde valt best te leven (2004). In meerdere bijdragen verhaalde Ramdas over zijn ontmoeting met Naipaul in 1982 in Amsterdam. Bij die ontmoeting vroeg Naipaul aan Ramdas wat hij in de toekomst wilde gaan doen. Hierop antwoordde Ramdas: ‘Naar mijn land terug om het op te bouwen’. Naipaul: ‘Je wilt dus heus terug naar de bush-bush? Hier heb je beschaving gevonden, alleen hier kun je je ontplooien. Neem dan in ieder geval je trommels mee’, zei Naipaul beslist en keerde zich om. Een reactie die hem ten voeten uit was.
Een dwarsligger
Naipauls literaire meesterschap staat buiten kijf staat. Als schrijver had hij zich het westerse gedachtegoed eigengemaakt waardoor hij voor zijn critici ook als een Eurocentrische racist werd gebrandmerkt en beschouwd als een onverbeterlijk misantroop. Opgemerkt zij hierbij dat het etiket ‘racist’ sinds enkele decennia te pas en te onpas op iemand wordt geplakt wiens opvattingen als politiek incorrect worden beschouwd. Naipaul was echter wars van alle literaire mode. Hij was geen meeloper die in het gevlei wilde komen van de zogeheten ‘progressieven’, maar een dwarsligger. Het pleit voor hem dat hij zich weinig gelegen liet liggen aan politiek-correcte taboes. Hij sprak in zijn boeken uit wat anderen voor zich hielden. Ik sluit niet uit dat hij genoegen schiep in de controverses die zijn boeken en uitspraken opriepen. Ondanks dat Naipaul vanaf zijn achttiende jaar in Engeland woonde was hij geenszins verengelst. Hij bleef, zoals Paul Theroux schreef, in alle opzichten een brahmaan: kastebewust, rasbewust, fanatiek over voedsel en het gevoel dat zijn cultuur belaagd werd. Hierdoor benaderde zijn gedrag het niveau van een zelfparodie. Hij was dol op gelegenheden waarbij zich gekoesterd voelde. Voor hem was er dan ook geen tastbaarder vorm van gekoesterd worden dan verheffing in de adelstand in 1990. Over zijn schrijverschap zei Naipaul dat het leven kort is. Hij kon niet luisteren naar banaliteit. Schrijvers moesten in zijn optiek onenigheid oproepen want als een schrijver geen vijandigheid geneert is hij dood. Naipauls boeken zijn meesterwerken en vormen reden genoeg om die met grote aandacht te lezen. Naipaul is een zeldzame auteur die we moeten koesteren. Hij overleed op 11 augustus op 85-jarige leeftijd in Londen.
Verder lezen: op Wikipedia > V.S. Naipaul vindt de geïnteresseerde lezer een overzicht van zijn publicaties. Zijn meeste publicaties zijn in het Nederlands vertaald.
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR, Taal & Literatuur
Ganesha Chaturthi: grootse viering in Nederland
Op 22 augustus was er een grootse en unieke viering van Ganesha Chaturthi, een feestdag ter ere van de geboorte van hindoegod Ganesha. In samenwerking met tal van vrijwilligers hadden Aroen Bridjmohan en Radjni Alakhramsing van de organisatie IBCC1473 het Indian Business & Culture Centre (IBCC) te Rijswijk voor de gelegenheid omgetoverd in een aan Ganesha gewijde ruimte met tal van beelden. De viering was te zien op de Nederlandse tv, maar was ook via een live-verbinding voor belangstellenden over de hele wereld te volgen. Zo een 200.000 personen wereldwijd hebben van de gelegenheid gebruikgemaakt; zij hebben kunnen aanschouwen hoe de hindoegemeenschap in Nederland deze feestdag beleeft. God Ganesha staat symbool voor voorspoed en wijsheid. Hij neemt obstakels weg die de mens op zijn levenspad tegenkomt. In zijn lezing stond pandit Shri Purushottam Rob Sitaldin vooral stil bij de overstijgende symboliek die geen onderscheid naar ras, kleur, religie, geslacht of andere status kent. Hij vindt het belangrijk om de werkelijkheid van het hindoeïsme te verkondigen en misverstanden de wereld uit te helpen.
In het IBCC was het vanaf 12.00 ‘s middags een komen en gaan van mensen die zich spiritueel kwamen opladen en de beeldengalerij van circa 1500m2 konden bewonderen. Mensen die waren geweest deelden hun enthousiasme via sociale media, waardoor zij weer anderen aanmoedigden zelf een kijkje te nemen. Ondanks de beperkende coronamaatregelen werd op deze wijze een groot gezelschap geaccommodeerd. Het was een unieke beleving waar ook aan werd deelgenomen door een Indiaas team dat live naar India uitzond. De viering haalde daar ook de voorpagina van een grote krant in de deelstaat Maharashtra.
Aroen en Radjni kijken met voldoening en dankbaarheid terug. “Wij hebben de viering van deze voor hindoes belangrijke feestdag inhoud en zichtbaarheid kunnen geven. Het is onze bedoeling om ook andere feestdagen, zoals Nauratri, Divali en Mahashivratri op deze wijze te vieren.”
Bekijk de fotogalerie door te klikken op 1 van de foto’s (Hindorama).
Bekijk de TV-beelden [2:27:40]: Ganesha Chaturthi za. 22 aug. ’20 IBCC1473 Rijswijk
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR, Korte berichten, Nederland, NIEUWS, Religie & Levenswijze
Hindostaanse radio en televisie in Nederland – Roy Khemradj
Allereerst feliciteer ik Hindorama met de eerste verjaardag van het online platform. Ik zie dat er steeds meer content gepubliceerd wordt en ik juich dit uiteraard toe. Ik mis wel een reactiemogelijkheid op gepubliceerde bijdragen, die volgens mij nodig is voor de interactie met bezoekers. De redactie publiceert de bijdragen ook op Facebook maar op dit platform komen nauwelijks reacties binnen. Dit komt omdat de Facebook-bezoeker voor het lezen van de hele bijdrage wordt doorgestuurd naar de website; daar moet dus die reactiemogelijkheid komen.
Hindorama heeft mij gevraagd een bijdrage te leveren aan deze studiemiddag met een beschouwing op Hindostaanse radio en televisie in Nederland. Ik doe dit graag omdat ik uw aandacht wil vragen voor fouten, slordigheden en gerommel op onze Hindostaanse radiostations en die nu eens eindelijk geadresseerd moeten worden. Anders verandert niets en blijven de radiostations de loftrompet over zichzelf steken. Maar laat ik eerst positief van wal steken om niet uitsluitend over de slechte dingen op de radio te praten. Bovendien moet ik in de mij toegemeten tijd ook een beeld schetsen van het huidig Hindostaanse televisie landschap.
Diasporamedia
Ik denk dat wij met z’n allen er best trots op mogen zijn dat de Surinaams-Hindostaanse gemeenschap in Nederland beschikt over zes radiostations, die via de meeste outlets – ether (FM), kabel, internet en tegenwoordig zelfs via Digital Audio Broadcasting, DAB, te beluisteren zijn. De bekendste stations zijn Amor FM en Sunrise FM in Rotterdam, Vahon FM in Den Haag, Ujala Radio in Amsterdam en Radio SBS in Utrecht. Minder bekend is de kleine omroep Radio Sangam, die alleen op de kabel in Den Haag en omgeving uitzendt en uiteraard 24/7 op internet te volgen is. Radio Sangam, met als stuwende kracht Mohamed Sharif Izaak, is echter wel op een na de oudste Hindostaanse radiozender in Nederland, opgericht in de zogenoemde ‘piratentijd’ in de jaren ’80. De Hindostanen in Den Haag konden op bepaalde tijden, meestal in het weekend, luisteren naar de populaire Indiase filmmuziek. Sangam was toen erg populair. Met de komst van radio en televisie-uitzendingen via de kabel in Den Haag, werd ook toegangsomroep voor etnische groepen gerealiseerd. Zo kwam Radio Sangam uit de illegaliteit en werd een officiële Hindostaanse radio-omroep – ‘still going strong!’. Eenzelfde ontwikkeling deed zich ook voor in Amsterdam waar Radio Sargaam, de allereerste Hindostaanse piratenradiozender in Nederland werd, opgericht in de tweede helft van de jaren ’70. Vrij snel hierna volgden verschillende andere piratenzenders zoals Radio Paigaam die tot het kabelnetwerk werd toegelaten.
Het tweede punt is, dat twee van deze stations – Amor FM en Sunrise FM – zusterstations in Suriname hebben gevestigd, een gedurfde financiële investering en een prijzenswaardig initiatief. Zo’n gelijknamig station in Suriname is belangrijk vanuit diasporaperspectief en voor de familieband met ‘thuis’ waar wij vandaan komen. Denkt u aan verzoekplaatjes bij bijzondere verjaardagen voor iemand in Suriname of iemand die vanuit daar een verzoekplaat aanvraagt voor een jarige familielid in Nederland, er wordt veel over en weer gebeld in de uitzending, overlijdensberichten, nieuwsuitwisselingen enz.
Ik meen zelfs, en dat is mijn derde punt, dat er nergens anders waar toenmalige Brits-Indiërs zijn neergestreken (Guyana, Trinidad, Barbados, Mauritius, Fiji enz.) een dergelijk ‘twee landen, één gevoel’ – radio van de grond is gekomen, naar een slogan die in de markt is gezet door het Surinaamse telecommunicatiebedrijf Telesur, bij de introductie van een speciale simkaart waarmee je zowel in Suriname als in Nederland kunt bellen. Het zou te gek zijn als een Hindostaanse radiostation in Nederland, ook in het land van onze eerste migratie, bijvoorbeeld in het Bhojpuri taalgebied, een Sarnámi- Hindustani radiostation from Holland zou kunnen vestigen, voor interactie op het gebied van gedeelde taal, cultuur, muziek en geschiedenis. Dit is misschien te hoog gegrepen qua investering, maar een digitale partnerrelatie met een radiostation uit dat gebied is niet alleen mogelijk maar zou ook heel vernieuwd zijn in ons Hindostaanse radiolandschap. Ik kom op dit idee omdat ik toevallig denk aan een gedurfd initiatief van de overbekende Rotishop Roopram in Suriname, om onze Surinaams-Hindostaanse roti te internationaliseren met vestigingen in Nederland, Trinidad en in India. Ik meen te weten dat het experiment in Trinidad in en India mislukt is.
Alvorens de televisie-ontwikkelingen te bespreken merk ik op dat wij voor wat betreft de traditionele media, de printmedia niet moeten vergeten, zoals de glossy uitgave van het blad Hindorama en de vroegere bladen van de Hindostaanse welzijnsinstellingen als Aisha Samachar en Lalla Rookh. Na het wegvallen van de ook door Hindostanen veel gelezen gratis maandkrant Pleasure, door de opkomst van digitale en sociale media, is vanuit de Hindostaande gemeenschap, eerst de gratis maandkrant en nu een gratis glossy Dreamz World met succes in de markt gezet. Hoewel het blad zicht richt op de hele Surinaamse community in Nederland en in Suriname, wordt er ook veel gepubliceerd over Hindostanen in de diaspora, zelfs met speciale thema-uitgaven, over onze immigratiegeschiedenis, over onze onafhankelijkheid en over 1 juli, keti koti, de afschaffing van de slavernij. Waarom lukt het al meer dan 10 jaar Dreamz World in de lucht te houden? De adverteerders – dat zijn een paar grote bedrijven –, zorgen voor druk- en distributiekosten, de content wordt vrijwillig aangeleverd en het blad is vooral ook een podium voor de jongere generatie Hindostanen om zich onder meer met columns te presenteren. Dreamz World is een succesconcept en maakt nu zelfs elke avond op sociale media een Good Night Show dat bezig is uit de luiers te komen. Met een eigen YouTube-kanaal en een website waar alle uitgebrachte nummers digitaal te lezen zijn, kan door de inhoud over geschiedenis, muziek en cultuur over Suriname, Dreamz World ook een diasporaglossy genoemd worden.
Televisie
Voor wat de traditionele televisie betreft hebben we op landelijk niveau sinds 2015 niets eigens meer, omdat de zogenoemde levensbeschouwelijke omroepen toen werden afgeschaft, via een wijzing van de mediawet. De bestuurders van de OHM die dit al in 2010 wisten, hebben nagelaten het Hindoeïstische gedachtengoed in het landelijke medialandschap veilig te stellen. De Humanisten deden dit wel en vonden onderdak bij de VPRO en de Joodse omroep bij de EO. In 2013 werd ik gevraagd de radioredactie van de OHM te leiden en gebruik makend van mijn ervaring en netwerk in Hilversum had ik de directeur een plan voorgelegd om de toekomst te borgen, want ik zat er met mijn neus bovenop en wist van anderen hoe ze schaakten. Jammer genoeg werd alleen al mijn aanwezigheid op de werkvloer gezien als een potentieel gevaar voor de positie van de directeur, die dacht dat ik uit was op zijn stoel, en omdat ik niet door hem was aangenomen werd ik op het eind van het jaar van mijn ‘contractarbeid’ bij de OHM bedankt. Daarna is er niets meer gebeurd, dan dat de NTR van de NPO de taak kregen opgelegd op gezette tijden aandacht te besteden aan het Hindoeïstische gedachtengoed. Hiervoor komt in het najaar een onafhankelijke klankbordgroep bijeen voor een brainstormsessie – ik ben daar lid van.
Tot eind 2020 kunnen in Hilversum nieuwe aanvragen worden ingediend voor de komende concessieperiode 2021/2026, om in aanmerking te komen voor een aspirant-status bij de NPO, op de titel van een onvoldoende gerepresenteerde maatschappelijke stroming in het publieke bestel. Dus niet meer op levensbeschouwing. Tot nu toe zijn er 11 nieuwe aanvragen bij het Commissariaat voor de Media binnengekomen. Daartussen zit niets vanuit de Hindostaanse samenleving, wel twee aanvragen die op de brede Surinaamse dan wel multiculturele samenleving zijn gericht. Er zijn ook twee aanvragen vanuit de Marokkaanse samenleving.
Prim Girjasing, Sita Khemradj en Hans Ramsoedh
Youtube video
Voor eigentijdse Hindostaanse televisie zijn we al jaren aangewezen op YouTube als informatiebron over de Hindostaanse samenleving, zowel in Nederland als in Suriname, met een rijk aanbod van cultuur en muziekproducties. Afgaande op de data die de kanalen vermelden, is Sarnámi TV met ruim 4000 abonnees en 196 video’s, de grootste. De nummer 2 is Natraj TV met ruim 2000 abonnees en 208 video’s en als nummer 3 zie ik HID TV verschijnen – Hindostanen in Den Haag – met 1900 abonnees en weinig video’s, maar die geven wel een kleurrijk beeld van het Hindostaanse sociale, culturele en maatschappelijk leven in Den Haag. Het overlijden van Sudesh Kienno in januari 2019, de initiatiefnemer en drijvende kracht, luidde kort daarna ook het eind in van HID TV. Dan doet zich een merkwaardig verschijnsel voor met Saraswati Art TV, (bekend van een uitgeverij van boeken en muziekoptredens in het Bijlmerpark Theater) die geen kanaal heeft aangemaakt op YouTube, maar wel veel video’s heeft gepost die alleen op trefwoord ‘Saraswati Art’ verschijnen. Niet zo handig dus. Directeur Frank Kishna – dit is zijn officiële familienaam – heeft wel onder de naam Frank Krishna een kanaal aangemaakt. Maar de 33 video’s die hij geüpload heeft gaan niet over het Hindoeïsme of over de God Krishna. Dit verklaart misschien waarom hij blijft hangen op 6 abonnees. Ook niet zo handig dus. Met uitzondering van Natraj TV en Sarnámi TV, wordt er weinig gebruik gemaakt van Facebook om de content op YouTube te promoten of voor interactie met de bezoekers.
Hindostaanse radio
En nu dan mijn verhaal over rommel op de Hindostaanse Radio. Let wel: ik zeg niet dat Hindostaanse Radio rommel is, integendeel, maar ik vind als journalist en radiomaker wel dat er veel niet in de haak zit. Mijn grootste zorg is, en daar vraag ik uw aandacht voor: de jonge Hindostaanse kinderen, die thuis met niets anders dan met Amor of Sunrise opgroeien, omdat hun ouders fanatieke luisteraars zijn. Dit is schadelijk voor de ontwikkeling van hun Nederlandse spreekvaardigheid. Want te pas en te onpas worden op deze twee zenders, vooral in reclameteksten, maar ook tijdens de gewone presentatiediensten, verkeerde klemtonen gelegd, lidwoordfouten gemaakt, en zinnen uitgesproken die grammaticaal niet kloppen – het onderwerp is enkelvoud en het werkwoord meervoud en ga zo door. Amor kent sinds jaar en dag ook nog een vaste schreeuwerige stem bij de commercial breaks op elk uur, waardoor die fouten even schreeuwerig de huiskamer binnendringen in de oren van de kinderen. Toen ik mij jaren geleden mateloos ergerde aan een Amor-presentator met een aardappel in de keel, die je gek genoeg alleen hoort als hij Nederlands spreekt en niet in het Hindi, die het telkens had over “In SURIMARIBO” is het nu vier uur en het regent daar…”, heb ik de goede man in de uitzending gebeld en hem gevraagd: over welk land hij het toch heeft, want ik ken het niet. Wel het land Suriname met als hoofdstad Paramaribo. Mijn actie had resultaat, helaas niet voor lang want andere presentatoren gingen dit na-apen – ik kom straks terug op het woord ‘na-apen’.
Te oordelen aan de mensen die bellen om een plaatje aan te vragen voor hun ‘some one special’, gaat het om eenvoudige en soms ook leuke mensen met een verhaal. Dat merk je pas als de presentator vaardig is in het voeren van een goed gesprek met de beller. Deze luisteraars staan misschien laag op de sociaal-maatschappelijke ladder en voor hun is radio een onmisbare vriend in de huiskamer die zorgt voor ontspanning, heimwee, amusement, noem maar op. Hen valt het niet eens op dat er fouten worden gemaakt, dus ze gaan echt niet reageren via Facebook en WhatsApp waarover alle stations beschikken. Maar ook voor deze luisteraars, het gewone volk, vind ik dat er goed verzorgde radio moet worden gemaakt en dat de programmamakers hun werk goed moeten uitvoeren, althans, voor alles dat ik in het Nederlands kan volgen want van het Hindi heb ik geen verstand.
Amor FM, de op een na de oudste zender opgericht in 1996, bestaat volgend jaar 25 jaar en heeft een netwerk van 27000 volgers op Facebook opgebouwd; daarna werd Vahon FM opgericht in 1998, met ruim 1000, de minste volgers; in 2002 kwam Ujala Radio in de lucht met ondertussen 20.000 volgers van hun Facebookpagina die actief wordt onderhouden met vooral nieuws uit de Indiase film- en muziekindustrie – Ujala is vooral op jongeren gericht en noemt zich daarom de Bollywood zender. Als laatste station werd een paar jaar geleden, Sunrise FM opgericht met 6000 volgers en een slapende website. Het oudste Hindostaanse radiostation, Sangam in Den Haag heeft ruim 750 volgers op hun Facebookpagina die actief wordt onderhouden. De best verzorgde website is die van Ujala Radio. De nieuwste radio’s, thuis en in de auto zijn voorzien van DAB, digitale ontvangst, en alle Hindostaanse zenders worden in de randstad uitstekend ontvangen. Daarbuiten en ook in Suriname wordt natuurlijk via het internet geluisterd. In elk verspreidingsgebied van het Radio-en Televisie kabelnetwerk in Nederland zit vaak ook een Hindostaanse zender in radiokanaal van het televisie-abonnement. Veel mensen weten dit niet, maar voor het bereikt maakt dit niets uit.
Roy Khemradj en Rabin Baldewsingh
Informatieve programma’s
Hoewel ik door de week een zware consument van NPO Radio 1 ben, luister ik, als ik in de auto onderweg ben, afwisselend naar alle Hindostaanse zenders – sinds kort is nu ook Sunrise op DAB – vooral in de avond als ‘Hilversum’ niet zoveel interessants te bieden heeft. Thuis doe ik dit alleen in het weekend, en wel voor de beleving van mijn eigen Hindostaanse identiteit op een ontspannende manier. Ik weet nauwelijks iets van Bollywood, heb niets met Indiase muziek, spreek en versta geen Hindi, wel het eenvoudige Sarnámi, maar met Amor of Sunrise op zaterdagmorgen begint mijn weekend, in de late namiddag zap ik weer even en op zondag tussen 13:00 en 15:00 uur luister ik vaak naar Kries Bandhoe, die een transfer heeft gemaakt van Amor naar Sunrise; ik weet alleen niet hoeveel voor hem betaald is, maar dit terzijde. Op dit station neemt hij in het programma Sunfo als een schoolmeester (hij komt uit het onderwijs) plaats achter de microfoon en met zijn openingstune als hinderlijke muzikaal bedje, vertelt hij wat volgens hem het belangrijkste nieuws uit Suriname is geweest, de afgelopen week, en met welke VHP-er hij daarover in het tweede uur gaat bellen. En als de journalist Bandhoe, zo noemt hij zich, een zin uit een nieuwsbericht, twee keer voorleest, met de aanloop: ‘nogmaals luisteraars’ of ‘u hoort het goed luisteraars’, dan weet ik dat ik, de voorgelezen zin goed in de oren moet knopen, alsof we een stelletje infantiele luisteraars zijn die nog belerend moeten worden toegesproken.
Ik erger me kapot maar ik verzeker u, ik beleef een vermakelijke zondagmiddag, want twee uur later stem ik om vijf uur af op Kiran van Amor waar ene Bobby Doerga, ons een samenvatting van het belangrijkste nieuws uit Suriname voorleest, afgewisseld met muziek en gesponsord door de SLM. Vorig jaar, tijdens een verblijf in Suriname, hoorde ik dezelfde Bobby Doerga op Apintie een programma van de NDP presenteren, waarin de verdiensten van de partij werden uitvergroot. Nu is het aardige: Amor gebruikt nog steeds de herkenningsmelodie, de openingstune dus, die Bandhoe bij zijn transfer naar SUNRISE heeft meegenomen – hij was de geestelijke vader van Kiran. In onze Hindostaanse radiolandschap is er nu niet alleen sprak van: ‘twee landen, één gevoel’, maar ook van ‘twee stations, één gevoel’, want die tune hoort bij Bandhoe en is geen eigendom van Amor.
U zult nu denken: waarom laat ik mij zo kastijden? Zap dan weg. Ik kan dat niet. Radio luisteren – ik heb ook kritiek op inhoud en formats in Hilversum – is een belangrijk deel van mijn leven geworden. Ik trotseer rommel en ergernissen, omdat ik als journalist wil weten wat er in onze Hindostaanse gemeenschap op sociaal-maatschappelijk vlak gebeurt. Wie is er overleden; wie trouwt er; hoeveel verzoekplaten worden per familie aangevraagd voor het bruidspaar; muziekaanvragen ter gelegenheid van een moeran; welke shows van Indiase artiesten komen naar Nederland en wie beconcurreert de ander met deze shows; wat kost een VIP-kaart en niet te vergeten de prijzen en aanbiedingen van de Surinaamse winkels, van levende kwie kwies tot aan 3 kilo gele peper voor slecht 5 ero, ook zo’n foute uitspraak op Amor. Tussendoor geniet ik natuurlijk van de muziek, vooral bij vermais want dan hoor je vaak de mooiste en beste nummers die je in ontspannende stemming brengen.
Na-apers
Tussen de muziek hebben alle radiostations er een mode van gemaakt de zendtijd te vullen met het voorlezen van het nieuws op het internet. Of het nu Surinaams, Nederlands of internationaal nieuws is, het deert niet. Maar dit voorlezen van soms onlogisch geselecteerde berichten is een kunst. De man die het overbrengen van het nieuws tot een kunst heeft verheven, omdat hij niet leest, maar vertelt en ook nog zijn eigen draai aan de inhoud geeft, is: ‘lieve, lieve, lieve mensen’, Fred Kartaram, dé stem van Vahon. Eigenlijk zou ik van Radio Kartaram moeten spreken, want hij maakt dagelijks, zulke lange uren achter de microfoon, met programma’s als Mann ki baath waarbij hij een thema, stelling of actuele nieuwsontwikkeling in de groep gooit, waarop luisteraars kunnen reageren. Uitstekend programma! Het valt mij alleen op dat bij veel opbelprogramma’s telkens weer dezelfde mensen hun zegje doen, want ze worden altijd als goede bekende begroet, alleen al bij het horen van de stem, terwijl de goede man of vrouw nog niet eens zijn of haar naam heeft genoemd. Maar ik waardeer de maatschappelijke betrokkenheid van Fred Kartaram want Vahon Hindustani Radio, dat is de officiële naam, onderscheidt zich wat mij betreft als de meest informatieve Hindostaanse zender in Nederland.
Jammer dat er bij geen van de radiostations, spin-off is op sociale media, zoals Frans Pinas van Radio Stanvaste in Rotterdam dat doet, door zijn belangwekkende interviews op een YouTube-kanaal te publiceren. Zijn spraakmakende interviews met Dilip Sardjoe en met Rachid Doekhie in de aanloop naar de verkiezingen in Suriname, zijn inmiddels tussen de 20 en 30.000 keer beluisterd. Soms sturen programmamakers een WhatsApp dat ze op een bepaalde tijd gaan bellen met een belangrijke persoon uit Suriname. Maar als je niet kunt luisteren, is er geen aanbod van terugluisteren.
Zeker 30 jaar geleden schreef ik in de gratis uitgaanskrant Pleasure de column: ‘Na-apers in het oerwoud’ over het gebrek aan creativiteit in de Hindipop in Nederland. Nu is er sprake van gebrek aan creativiteit bij de Hindostaanse radiostations in Nederland die elkaar na-apen met onder meer: het lezen van berichten op Nu.nl, Starnieuws en De Ware Tijd, interactie met luisteraars over een stelling bij Amor, omdat Vahon dagelijks Mann ki baath heeft, omdat Vahon en Ujala een betaald nieuwsbulletin hebben op het uur, heeft Amor een tijd lang, gewoon het NOS-televisiejournaal op elk uur doorgeprikt en wat ik erg vind is dat er station calls – reclame voor het eigen station – worden uitgezonden, gemaakt door autochtone Nederlanders. Het ontzag voor de radiostem van de blanke man op onze Hindostaanse zenders zit kennelijk nog zo diep in ons, dat ik niet aan de indruk ontkom dat men dit kennelijk nodig heeft als legitimering een professioneel radiostation te zijn, net zoals met de vasthoudendheid om in het Hindi of wat daarvoor doorgaat, op de radio te communiceren, minachting wordt bevestigd van onze eigen prachtige Sarnámi, waarin ik mijn Hindostaans zijn zo herken.
Foto’s: Hindorama – Iftegaar Joemmanbaks
Uw REACTIE kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR, Nederland, NIEUWS, Traditie
De Kier ~ Shantie Singh
Recent verscheen de tweede roman, De Kier, van Shantie Singh (Shantie Jagmohansingh, Almelo, 1982). In haar eerste roman Vervoering (2014) staat de migratiegeschiedenis van Surinaamse Hindostanen centraal met het verhaal van een jongeman die in 1912 per schip van India naar Suriname reist om daar als contractarbeider te werken op een suikerplantage. Hij vestigt zich in Suriname en wordt de stamvader van de volgende generaties die in Suriname en daarna in Nederland worden geboren.
Shantie Singh behoort tot de generatie Surinaamse Hindostanen die in Nederland is geboren en getogen. Zij is momenteel als bestuurskundige werkzaam bij de gemeente Rotterdam. Hier houdt zij zich voornamelijk bezig met vrouwenrechten en zet zij zich in voor keuzevrijheid en een veilige omgeving voor vrouwen. Dit is ook waar haar tweede boek De Kier over gaat. Singh zegt zelf over het boek: “Het is een Rotterdams epos over stille heldinnen in de grote stad, de verborgen vrouwen, de stille overlevers. Het gaat over de verborgen pijn in de grote stad, maar ook over de verborgen kracht áchter het verborgen leed.” Het verhaal en de personages zijn fictie, maar wel gebaseerd op en geïnspireerd door gebeurtenissen in Rotterdam.
In De Kier zien we gemeenteambtenaar Uma, van Surinaams-Hindostaanse afkomst, die zich inzet voor een beleid van de gemeente om effectieve hulp te bieden aan de zogenoemde verborgen vrouwen, vrouwen die thuis gevangen worden gehouden door hun echtgenoot en familie. Nadat een vrouw, die al een tijdje vermist werd, dood wordt gevonden breekt er voor de mooie en zeer gedreven Uma een moeilijke periode aan. Een belangenorganisatie geeft haar de schuld van de dood van de jonge vrouw. Uma zou namelijk geen gebruik maken van de unieke expertise van deze organisatie. In de plaats daarvan zou ze zich bedienen van organisaties uit het Surinaams-Hindostaans netwerk die niet up to the job zijn. Uma is overtuigd van haar professionele aanpak, maar ontkomt niet aan een integriteitsonderzoek naar mogelijke belangenverstrengeling. Ze krijgt intussen wel de opdracht door te gaan met de aanpak om via sleutelpersonen diep in de wijken door te dringen om zo verborgen vrouwen proberen te bereiken. Uma’s echtgenoot en haar schoonouders tonen geen enkel begrip voor haar werk en haar gedrevenheid. Zij maken zich alleen maar druk om wat de familie zal zeggen. In die moeilijke periode vindt Uma steun bij collega Sid, ook van Surinaams-Hindostaanse afkomst, die zo zijn eigen problemen heeft. Zij groeien steeds verder naar elkaar toe. Uma gaat stug door met haar werk en slaagt erin door te dringen tot een vrouw die door haar echtgenoot wordt opgesloten vanwege haar denken over vrijheid en zelfontplooiing. Zij is de werkelijke hoofdpersoon van het verhaal (het ik-personage). Voor deze jonge vrouw bestaat de buitenwereld al een aantal jaren slechts uit het zicht dat ze heeft vanuit een spleet in het huis waar ze zich bevindt en waar haar echtgenoot haar van tijd tot tijd bezoekt. Zij ziet glimpen van mensen en situaties die haar op een gegeven moment de moed geven het huis te verlaten en naar een informatiebijeenkomst te gaan. Daar komt zij Uma tegen die een grote uiterlijke gelijkenis met haarzelf vertoont. Ze kijkt met bewondering naar Uma: een vrouw die stevig in het leven lijkt te staan.
Shantie Singh overhandigt een exemplaar aan Kanta Adhin
De Kier is een boeiende roman geboren uit de tragische dood van de jonge Zafira Khan in Rotterdam. Het thema huiselijk geweld, in het bijzonder de problematiek van verborgen vrouwen, staat centraal zonder dat het rauw wordt voorgeschoteld. Het is vervlochten in verschillende verhaallijnen rond de verschillende personages die Singh voor de lezer inzichtelijk maakt door het boek in delen op te splitsen. De werkelijke hoofdpersoon, de verborgen vrouw, wordt heel kunstig pas veel later in het boek opgevoerd. Door het verhaal heen spelen diverse aspecten van het thema: de behandeling als beleidsthema in het gemeentelijke apparaat met zijn intriges, het gedreven veldwerk en de daadwerkelijke beleving van een verborgen vrouw. Singh rijgt dit alles op knappe wijze aan elkaar. Ze voert de lezer door een meeslepend relaas waarin de gebeurtenissen zich ontvouwen in een spel van bureaucratie, woede, liefde, hartstocht, angst, twijfel en (super)kracht en uiteindelijk voeren naar het moment waarop de personages bij elkaar komen en geheimen worden blootgelegd. De gebeurtenissen en emoties gaan gepaard met beeldende beschrijvingen van de stad waarin het verhaal zich afspeelt: Rotterdam met zijn mooie en minder mooie kanten en zijn inwoners die de stad inademen en er een onlosmakelijk onderdeel van zijn.
Singh kaart ook op ongedwongen wijze kwesties binnen de Surinaams-Hindostaanse gemeenschap aan, zoals beklemmende traditionele verwachtingspatronen van de vrouw binnen het huwelijk. Ze toont zich ook vrij om de seksuele escapades van Uma te beschrijven, iets wat binnen de Surinaams-Hindostaanse gemeenschap nog steeds met preutsheid is omgeven. Het personage van Uma, een glamorous uitziende ambtenaar (‘glambtenaar’) die zich vol overgave inzet voor de positie van kwetsbare vrouwen, doet onmiskenbaar denken aan Singh zelf. Met haar opmerkingen over haar gelukkig huwelijk en haar prachtige schoonouders in het dankwoord aan het einde van het boek, herinnert ze de lezer eraan dat het om een fictief personage gaat dat slechts ten dele naar haarzelf terug te voeren is. En dat is maar goed ook, want anders “manai ká bóli” (wat zullen de mensen wel niet zeggen) 
Shantie Singh, De Kier. Juli 2020, uitgeverij de Geus. ISBN 9789044542547, paperback 304 pagina’s. Prijs: € 21.50
Foto’s: Hindorama – Iftegaar Joemmanbaks
Uw REACTIE kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in CULTUUR, Taal & Literatuur