Ik ontkom er niet aan het weer over het coronavirus te hebben. Ons hele dagelijkse leven is er immers door in de war gegooid. Hoe vervelend ik al die beperkende maatregelen ook vind, ik probeer mijn energie niet te verspillen aan mij daartegen te verzetten. Ook al vind ik dat soms wel beter naar maatregelen op maat kan worden gekeken. Het lijkt overdreven om in een ruimte (bv. een concertzaal) waar normaal gesproken meer dan duizend mensen in kunnen, vast te houden aan het aantal van 30 terwijl daar met afstanden van zelfs drie meter makkelijk meer mensen aanwezig kunnen zijn. Maar als het doel is zo min mogelijk bewegingen van mensen te stimuleren, is zo een maatregel weer wel te begrijpen. Voor mijn gemoedstoestand is het daarom beter mij niet te druk te maken. Toen ik een paar dagen geleden met mijn man voor een stadswandeling in Schoonhoven (Zilverstad) was, viel mijn oog op de sierverlichting in de straten en boven de gracht en ik dacht: Zelfs het coronavirus heeft een lichtgevende kant!

De afgelopen decennia zijn individualisme en as­ser­tiviteit (je eigen belang voor­opstellen, voor jezelf opkomen) erg gecultiveerd. Het is nu weer tijd geworden voor meer spiritualiteit, het putten uit geestelijke kracht, om meer evenwicht in het bestaan te bereiken. De bron van die kracht kan voor iedereen verschillend zijn. Het kan niet worden voorgeschreven dat we allemaal bij een bepaalde kerk of religie moeten horen, of een bepaalde filosofie moeten aanhangen. Sommige mensen putten hun kracht uit het samenzijn met gelijkgestemden bij een voetbalwedstrijd, in de kroeg, en daar voelen ze zich nu ernstig in beknot en benadeeld. Waarom mogen mensen nog wel naar een gebedshuis, maar niet naar het stadion of de kroeg?

Terwijl ik iedereen van harte zijn of haar gewenste sociale contacten gun, zie ik wel een verschil tussen activiteiten die meer het karakter van vermaak en ontspanning hebben en activiteiten gericht op spirituele groei. Als die twee samenvallen, is dat natuurlijk mooi. Ik vraag me alleen af of dit inderdaad opgaat voor de gemiddelde voetbalsupporter of kroegganger. In ieder geval niet voor diegenen die daarna beschonken of anderszins opgefokt overlast veroorzaken. Ik wil zeker niet beweren dat voor iedereen die naar de kerk, mandir (tempel), moskee, synagoge of ander gebedshuis gaat, geldt dat dit bijdraagt aan hun spirituele groei. Soms gaat het alleen maar om sociaal wenselijk gedrag, om erbij te horen. Met de steeds toenemende populariteit van yoga kun je je ook afvragen of iedereen wel beseft dat het niet om zomaar lichaamsbeweging gaat. Yoga belichaamt eenheid van geest en lichaam, denken en handelen en cultiveert de manieren voor een ​​evenwichtige houding in het dagelijks leven.

Spiritualiteit uit welke bron dan ook kan bijdragen aan een gezonde samenleving waarin met iedereens rechten rekening wordt gehouden en een balans tussen verschillende (deel)belangen kan worden bereikt. Dat hebben we nodig als we al die boze protesterende mensen zien van wie een deel niet terugdeinst voor zeer onfatsoenlijk gedrag, niet zelden op het misdadige af; al die ontevreden en achter­dochtige mensen die zich tot allerlei com­plot­theorieën laten verleiden; al die mensen die strijden voor sociale gerechtigheid en empowerment van achtergestelde groepen, en ga zo maar door. Dit alles wordt nog eens gevoed door internationale politieke en economische onrust. Terwijl we op microniveau zijn geïndividualiseerd zijn we op macro­niveau meer dan ooit met elkaar verbonden. Dat heeft economisch profijt gebracht, maar die ver­bon­den­heid komt niet altijd uit, bijvoorbeeld als het om migratie gaat. Terwijl het westen lange tijd te koop heeft gelopen met zijn welvaartsniveau en daardoor een aan­trek­kingskracht heeft gecreëerd, loopt het niet over van gastvrijheid.

Voor wat betreft de coronacrisis gaan we dit jaar hoopvol tegemoet. We zullen ons echter nog wel even moeten schikken aangezien de uitrol van het vac­ci­natieprogramma enige tijd nodig heeft en we ook nog niet precies weten of vaccinatie afdoende is. We zullen dus nog steeds met de donkere kant van beperkingen te maken hebben. Maar we weten dat er twee zijden zijn. Rechten en plichten, belangen en verant­woor­de­lijkheden, die een eenheid vormen. Het mooie is als we ook de lichtgevende kant van onze plichten en ver­antwoordelijkheden zien. De Indiase dichter/schrijver en filosoof Rabindranath Tagore (1861-1941) ver­woordde dit als volgt: “Ik sliep, en droomde dat het leven vreugde was; ik ontwaakte en zag: het leven is plicht; ik handelde en zie: de plicht is vreugde!”

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.

Hans Ramsoedh

Als gevolg van corona viel er dit jaar weinig te beleven. Het was vooral afzien. Er wordt dan ook  reikhalzend uitgekeken naar het coronavaccin in de hoop dat het ‘normale’ leven weer zijn gang neemt. Toch waren er twee hoopvolle momenten dit jaar. Het eerste was het wegstemmen van Desi Bouterse afgelopen mei, de meest incompetente president die Suriname heeft gekend en die het land in de afgrond stortte. Het tweede was de verkiezingsnederlaag van Donald Trump (You’re fired) in de Verenigde Staten, een president die getypeerd wordt als een racist, narcist en sociopaat. Een groot deel van de vrije wereld haalde opgelucht adem toen in november bekend werd dat Trump in januari 2021 zijn biezen kan pakken.
Waar ik altijd naar uitkijk aan het einde van het jaar is de oudejaarsconference, een Nederlandse traditie die beschouwd wordt als een belangrijk onderdeel van het Nederlandse cultureel erfgoed. De Italianen hebben de opera, de Portugezen de fado, de Fransen het chanson, de Spanjaarden de flamenco en in Nederland hebben we naast het levenslied de oudejaarsconference om 22.30 uur op de publieke omroep. Daarvóór zijn er bij de commerciële omroepen ook oudejaarsconferences eer­der op de avond, maar die hebben echter niet de status van dé oudejaarsconference van de publieke omroep. De oudejaarsconference trekt gemiddeld twee tot drie miljoen kijkers en is daarmee een van de best bekeken programma’s op de Nederlandse tv. Het is de grootste eer die een cabaretier kan toevallen als hij/zij de oudejaarsconference mag verzorgen. Een cabaretier geldt als ‘gearriveerd’ als hij/zij de oudejaarsconference mag verzorgen en behoort definitief tot de groten in Nederland. Al op nieuwjaarsdag wordt bekendgemaakt welke cabaretier dat jaar de oudejaarsconference mag verzorgen.

De oudejaarsconference is een typisch Nederlands verschijnsel. Deze conference geeft geen opsomming van gebeurtenissen van het afgelopen jaar, maar een overzicht van het gevoel: wat speelde er onderhuids in Nederland? Oudejaarsavond wordt bij uitstek als een moment gezien om het vage gevoel dat er iets niet in de haak is in dit land vrij baan te geven. Verschillende auteurs wijzen erop dat we de oudejaarsconference moeten zien als een reflectie van de Nederlandse mentaliteit. Nederland kent een calvinistische traditie en is nog steeds het land van de dominees (met het vingertje wijzen). Tegen die calvinistische achtergrond wordt de oudejaarsconference daarom beschouwd als een ouderwetse donderpreek, maar dan wel als een seculier alternatief voor de zondagse preek. Op oudejaarsavond houdt de dominee (cabaretier) ons een spiegel voor en onderwerpt hij een aantal eigen­aardigheden van Nederlanders aan een kritische beschouwing. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de oudejaarsconference wordt gezien als een ‘alternatieve troonrede’. Deze conference heeft daarmee status van een instituut in Nederland gekregen, dat wil zeggen een cultureel fenomeen met een gezaghebbende status.

Het bijzondere aan de oudejaarsconference is dat het vooral om maatschappelijk en politiek geëngageerde satire gaat. Het wordt beschouwd als ‘hogere’ kunst in plaats van plat vermaak. Daarmee heeft de oude­jaars­conference enerzijds een rebels karakter door het bespotten van mensen die algemeen aanvaarde normen overschrijden. Anderzijds heeft zij tegelijkertijd een normerende functie doordat zij gedeelde waarden en normen versterkt en aangeeft welk gedrag (on)gewenst is. Het betekent dan ook dat de oudejaarsconference per definitie ouderwets schurend is. Dit is dan ook de kracht van deze conference omdat daarmee een haarscherp portret wordt geschilderd van de Nederlandse samenleving. In de oudejaarsconference gaat het vooral om actualiteit, moraal, maat­schap­pij­kritiek en sociale betrokkenheid.
Youp van ’t Hek en Freek de Jonge gelden bij uitstek als dé vertolkers van maatschappelijk en politiek geëngageerde cabaret in Nederland. Beiden zijn mijn favorieten voor de oudejaarsconference. Naast Freek en Youp apprecieer ik ook cabaretiers als Theo Maassen, Hans Sibbel om hun bitterscherpe analyses en hilarische typeringen, Hans Teeuwen om zijn absurdistische humor, Eric van Sauers om zijn stevige grappen, rake typeringen en mopperige terzijdes, Brigitte Kaandorp om haar ‘kan-mij-het-schelen-mentaliteit’ en last but not least Bert Visscher om zijn doldwaze typeringen.

Ongezouten kritiek leveren op allerlei maatschappelijke en politieke ontwikkelingen is echter de laatste jaren niet meer zonder risico. Veel cabaretiers worden inmiddels geconfronteerd met de grenzen van de humor en passen uit lijfsbehoud zelfcensuur toe. Religie (christendom) was voor hen vanouds een terrein om de spot mee te drijven en hypocrisie van religieus dogmatisme aan de kaak te stellen. Inmiddels ben je met grappen over die ene god en zijn profeet je leven niet meer zeker (‘Een grapje over de profeet, ik wil er niet voor dood’, aldus Youp in een interview in de kleurenbijlage van de  Volkskrant op 8 december 2020). Ook de meest uitgesproken cabaretier Hans Teeuwen heeft last van de dreiging die van de radicale islam uitgaat. Zijn kritiek uit hij (zoals in Echte rancune) dan ook op subtiele wijze: ‘Heb je ook het lef om grappen te maken over de islam? Waarom zouden we grappen maken over iets dat over het algemeen heel goed werkt. Als je ziet hoe het bijgedragen heeft aan de menselijke vooruitgang. Wat hij het mooiste vindt aan de islam? Nou, de lichtvoetigheid, de joie de vivre, die levenslust!’

Conservatieve islamieten in Nederland eisen al enige tijd een verbod op belediging van hun profeet. Uiteraard hebben zij het recht om dat te eisen maar punt is alleen dat hun eis op gespannen voet staat met de vrijheid van meningsuiting. Het betekent echter niet dat dit grondrecht absoluut is. Het wordt namelijk begrensd door de wet, zoals het verbod op beledigen, smaad, haat zaaien en het oproepen tot geweld. Een van de basisprincipes van een vrije samenleving is dat de vrijheid eindigt waar die van de ander begint. De grens van wat wel en niet mag is vaak dan ook dun. Dit wil echter niet zeggen dat een criticus onder het mom van vrijheid van meningsuiting bewust en onnodig mag beledigen of kwetsen want er bestaat niet zoiets als een recht om te beledigen. Het is een kwestie van fatsoen, beschaving en het hebben van een moreel kompas om dat niet te doen. Wanneer niettemin individuen of groepen van mening zijn dat er sprake is van belediging dan is in laatste instantie altijd de rechter die bepaalt in hoeverre de grenzen van de vrijheid van meningsuiting zijn overschreden.
Zoals er geen recht bestaat op beledigen, bestaat er ook geen recht op niet-beledigen. In een vrije samenleving impliceert godsdienstvrijheid ook godsdienstkritiek, hoe pijnlijk dat soms ook voor individuen en groepen kan zijn. Het is niet zelden een beproefde strategie van conservatieve gelovigen en veel mensen ter linkerzijde om fundamentele godsdienstkritiek, in dit geval islamkritiek, in verband te brengen met islamofobie en racisme. Godsdienstkritiek en satire zijn onlosmakelijk verbonden met de vrije samenleving. Ze willen inperken om religieuze gevoelens te beschermen betekent de bijl aan de wortel van de vrijheid van meningsuiting.

Terug naar de oudejaarsconference op 31 december. Satire kan kwetsend zijn, maar ze moet vooral blijven doen wat zijn kracht is: taboes doorbreken, ongemakkelijke waarheden blootleggen, hypocrisie en dogmatisme op de hak nemen, nadenken over vrijheid en onvrijheid, over onszelf en onze diepste overtuigingen en daarnaast ons vooral laten lachen. Ik kijk dan ook uit naar Youps ‘preek’ op oudejaarsavond (zijn tiende en laatste) en ben benieuwd naar wat hij over corona, de toeslagenaffaire bij de belastingdienst, de overhaaste terugkeer van koninklijke familie na twee dagen vakantie in Griekenland, Donald Trump, Thierry Baudet en de implosie van zijn Forum voor Democratie et cetera te melden heeft. Lezers wens ik een gezond en hoopvol 2021 toe.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.

Nu we het einde van 2020 naderen hoor je heel vaak de verzuchting dat dit een abnormaal jaar was en dat we volgend jaar hopelijk weer normalere tijden tegemoet gaan. Inderdaad, afgelopen periode zijn er offers van ons gevraagd en is een beroep gedaan op ons gevoel voor eigen verantwoordelijkheid en solidariteit. De coronacrisis heeft blootgelegd hoe vanzelfsprekend we tot nu toe alle rechten en vrijheden nemen, maar ook hoe kwetsbaar een samenleving is als we niet solidair met elkaar zijn en bereid zijn rekening met een ander te houden. Uiteraard hoop ik van harte dat we volgend jaar de crisis hebben overwonnen en dat we ons weer vrij mogen bewegen en in-persoon-contacten met elkaar kunnen hebben. Ik hoop echter ook dat we eigen verantwoordelijkheid en solidariteit als normaal zullen zien.

Hoe je het draait of keert, we zullen ons moeten be­zinnen op de grenzen van economische vooruitgang en welvaart. En op de onuit­put­te­lijke materiële be­hoef­ten die ons door de commercie worden aan­gepraat, zodanig dat we zelfs bereid zijn onze gezondheid (en die van anderen) in gevaar te brengen op de aangeboden ’black Fridays’. Kwaliteit van het leven zit nu eenmaal niet alleen in materieel bezit. Het is zeker fijn als je niet elk dubbeltje hoeft om te keren, maar het lijkt ook niet nodig je te vergapen aan de levensstijl van een Kim Kardashian, om maar iemand te noemen. Iets meer soberheid en solidariteit kunnen ons als samenleving alleen maar weerbaarder maken.

Vertrouwen in de instituties die ons uit de crisis moeten helpen, is ook een belangrijk aspect. Het is daarom verwarrend als we in de talrijke talkshows worden geconfronteerd met allerlei meningen die er lang niet alle toe doen. Ik ben zeker niet voor blind vertrouwen. Het is altijd goed om verschillende inzichten te kennen, maar als er vervolgens beredeneerd voor een wordt gekozen, heb ik niet zoveel aan elke expert die in een talkshow de kans krijgt zichzelf te profileren. De gewone burger is geen expert en is afhankelijk van de kennis van anderen. Het zou dus fijn zijn als ook deze mensen hun verantwoordelijkheid nemen en niet nodeloos on­­zeker­heid scheppen. De media hebben een belangrijke taak in het kritisch volgen van de overheid. Het is daarbij belangrijk dat zij competitie- en scoringsdrang niet boven verantwoordelijke infor­matie­verschaffing stellen.

Kerst is een goede tijd om ons op het afgelopen jaar te bezinnen. Het viel me kortgeleden wel op dat toen in een spelprogramma op tv aan de kandidaten werd gevraagd “Wat weet u van Kerstmis?”, geen van hen op het idee kwam te zeggen dat het een christelijk feest is om de geboorte van Jezus Christus te gedenken. Het was vooral de gezellige kerstdrukte en het eten en drinken waaraan men dacht. Er is natuurlijk niets mis met pret en gezelligheid. Maar het is zeker ook goed stil te staan bij andere aspecten van het leven.

Het hindoeïsme kent het viervoudig levensdoel (chaturvarg) dat de aandacht vestigt op de verschillende aspecten van het leven: dharm (verantwoordelijk gedrag), arth (nastreven van materiële vooruitgang), kám (genot en levensvreugde) en moksh (spirituele ver­lich­ting). In het boek Dharm-Karm (Inleidende ethische beschouwingen) schrijft Jnan Adhin: “In het stelsel van chaturvarg wordt de eerste plaats ingenomen door dharm, zijnde zowel levensdoel als middel om het leven te reguleren en tot volle ontplooiing te brengen. De andere twee doeleinden (arth en kám) behoren uit­sluitend in overeenstemming met dharm te worden nagestreefd, daar er anders ongedisciplineerdheid, los­ban­dig­heid en excessen optreden.” Iets om op te reflecteren tijdens de aangepaste kerstborrels en kerstdiners in de hoop dat we elkaar volgend jaar weer uitbundig kunnen ontmoeten.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.

Recent zijn we we­der­om opge­schrikt door brute moor­den gepleegd door gods­dienst­fanaten, die menen dat hun god wordt beledigd. Zij nemen het heft in eigen hand en zaaien dood en ver­derf. Het absurde is dat niet hun slachtoffers zich aan belediging of gods­lastering schuldig maken maar zijzelf. Dat is ook wat de voorzitter van de Franse moslimraad (Conseil français du culte musulman) verklaarde na de gruwelijke moord op de Franse leraar Samuel Paty die in zijn klas voor lesdoeleinden een eerder gepubliceerde cartoon van de profeet Mohammed toonde. De moord is een belediging aan de na­ge­dachtenis van de profeet en een karikatuur van zijn boodschap, aldus voorzitter Mohammed Moussaoui. Deze personen en degenen die zulke daden aan­moedigen of goedkeuren kunnen en mogen zich niet beroepen op hun vrijheid van godsdienst. Terreur kent geen godsdienst, zoals de toenmalige Secretaris-Generaal Thorbjørn Jagland van de Raad van Europa in 2015 zei na de aanslag op het kantoor van het satirische Franse weekblad Charlie Hebdo.

Human rights in culturally diverse societies
(Raad van Europa)

Na die bloedige aanslag op Charlie Hebdo vanwege gepubliceerde cartoons van de profeet Mohammed, werden vele demonstraties gehouden met de leuze “Je suis Charlie” (Ik ben Charlie). Hiermee wilde men aangeven pal achter de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid te staan, kernwaarden in een democratische rechtsstaat, die evenals de vrijheid van godsdienst zijn vervat in het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM). Dit verdrag kwam in 1950 tot stand in het kader van de Raad van Europa, een organisatie opgericht om democratie en rechtsstaat in Europa te versterken na de schokkende gebeurtenissen van de Tweede Wereld­oorlog. Het verdrag was een uiting van een diep geloof in de fundamentele vrijheden die de grondslag vormen voor gerechtigheid en vrede in de wereld.

Anno 2020 gaat het al lang niet meer alleen om vrede in de wereld, maar ook om vrede (harmonie) binnen de eigen Europese samenlevingen die door culturele diversiteit worden gekenmerkt. De vraag is wat mij betreft niet zozeer hoe ver kun je gaan in je vrije meningsuiting, maar hoever wil je zelf gaan? De rechten en vrijheden zoals neergelegd in het EVRM, maar ook in de Grondwet, zijn primair bedoeld om de burger tegen de staat te beschermen. De staat mag niet zomaar uitingen van personen of de pers inperken om te voorkomen dat machthebbers hun onwelgevallige meningen onderdrukken. Spot en satire worden daarom niet verboden, ook niet wanneer groeperingen in de samenleving zich daardoor beledigd voelen. Bij belediging of laster is er de gang naar de rechter. Dat hebben moslimorganisaties in Frankrijk eerder ook gedaan na de controversiële cartoons en de rechter besliste dat deze onder de vrijheid van meningsuiting vallen. De Franse rechter wees ook een klacht van een christelijke organisatie af in verband met een ge­pu­bliceerde spotprent van de paus met een kind naar aanleiding van het kin­der­misbruikschandaal in de katholieke kerk.

Religie heeft voor mensen een grote innerlijke betekenis. Dat bespotting ervan niet verboden is, betekent niet dat je in het maatschappelijk debat daarop niet kunt reflecteren. Niet om daarmee tegemoet te komen aan fanaten – die zijn niet voor rede vatbaar -, maar om onnodige heftige gevolgen voor de harmonie binnen de samenleving te voorkomen. Dat betekent ten eerste dat we de multiculturele samenleving als een feit moeten erkennen en aanvaarden en ten tweede, dat we elkaar met respect en de nodige ruimdenkendheid tegemoet treden. Met gevoelens van superioriteit of on­ver­draag­zaamheid schieten we natuurlijk niet op. Je zou dus best vragen mogen hebben. Bijvoorbeeld, of het per se nodig is om rechten en vrijheden tot het uiterste te doen gelden om een bepaalde situatie aan de kaak te stellen. Kan het zo zijn dat ‘normale’ aanhangers van een godsdienst onnodig hard in hun beleving worden geraakt bij de ridiculisering ervan?

Ten tijde van de aanslag in 2015 op het kantoor van Charlie Hebdo woonde ik in Frankrijk. Tijdens een herdenkingsdienst kreeg ik de sticker met de tekst “Je suis Charlie” opgeplakt. Zeker, ik sta achter de vrijheid van meningsuiting, ben zeer gesteld op humor en verwerp ten enenmale het gedachtegoed dat men buiten de normen van de rechtsstaat om kan handelen om andersdenkenden te straffen. Maar voor mij is de diepgewortelde waarde van respect voor de medemens en daarmee de bereidheid tot een zekere matiging in uitingen ook belangrijk. Harmonie in een multiculturele samenleving is niet gediend met het per se opzoeken van de randen van het toelaatbare. Ik droeg de sticker wel, maar dacht: Nee, eigenlijk ben ik geen Charlie.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.

Afgelopen tijd werd de Nederlandse ko­lo­niale geschie­de­nis verder ontsluierd. De gemeente Am­ster­dam kreeg het rapport gepre­sen­teerd van de studie naar de Amster­dam­se connectie met de slavernij, de mi­nis­ter van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen kreeg het advies om geroofde kunst zonder voor­waarden terug te geven aan voormalige koloniën. Heel toepasselijk was ook het thema van de Kinderboekenweek (30 september-10 oktober) “En toen…” met als Boe­ken­weekgeschenk het boek “De diamant van Banjarmasin”, een uit voormalig Nederlands-Indië ge­roofd pronkstuk dat in het Rijksmuseum prijkt. Het is niet alleen van belang dat onrecht uit het verleden in het heden wordt onderkend en op gepaste wijze wordt geadresseerd, maar ook dat deze koloniale geschiedenis een gepaste plaats in het onderwijs en in de kinderliteratuur krijgt, waardoor er generaties opgroeien met een ge­nuan­ceerdere kijk daarop. Nu wordt dit als een soort “hobby van links” gezien.

Overigens zou ook “links” zich beter moeten verdiepen in die koloniale geschiedenis. Waar het Suriname betreft lijkt deze momenteel gelijkgesteld te worden met het slavernijverleden en racisme, met verwaarlozing van andere episodes zoals de immigratie vanuit toenmalig Brits-Indië en Nederlands-Indië (Java). De koloniale geschiedenis wordt niet alleen bepaald door degenen die zich in het heden het meest roeren. In zijn speech ter gelegenheid van de herdenking van de geboortedag van Mahatma Gandhi op 2 oktober, tevens de internationale dag van geweldloosheid, attendeerde minister Grapper­haus er weer eens op dat Hindostanen ‘bescheiden’ zijn. Hij prees hen als een van de best geïntegreerde gemeenschappen in Nederland, mede dankzij hun levenshouding: bescheiden, positief en toekomstgericht, en niet terugkijkend naar het verleden met gevoelens van wrok of jaloezie. Echter, door de verwaarloosde aandacht voor hun geschiedenis komen er nu wel boze stemmen los. Het is te hopen dat die ook breder worden gehoord. We kunnen er immers niet van uitgaan dat Hindostanen altijd maar dat meegaand volkje blijven dat zich met “Ja meneer”, “Nee meneer”, “Dank u wel meneer” wegcijfert ten gunste van anderen, zoals lange tijd het beeld in Suriname is geweest.

Heroriëntatie op de geschiedenis is belangrijk als deze ten onrechte veel rooskleuriger wordt voorgesteld met de nadruk op heldendaden en het verzwijgen van gepleegde misdaden. Als die in beschouwing worden genomen komt ook een ander beeld naar voren van de zogenaamde ‘superieure’ westerse beschaving. Maar hoe ver ga je in het doortrekken van de consequenties hiervan? Beelden verwijderen, straatnamen veranderen of voorzien van meer context zoals in bepaalde gevallen al is gebeurd? De discussies hierover zullen nog geruime tijd doorlopen, vrees ik.

Ook in de voormalige koloniën zelf speelt een dergelijke discussie; daar is het makkelijker om “witte” figuren uit het straatbeeld te verwijderen. Zo is een aantal jaren geleden, bijvoorbeeld, in Suriname het borstbeeld van Barnet Lyon, die agent-generaal voor de immigratie uit Brits-Indië was, verwijderd en is een standbeeld van de contractarbeidster Tetary geplaatst. Er zijn historici die vinden dat Barnet Lyon nu ten onrechte wordt gezien als het symbool van alle misstanden rond de con­tract­arbeid, terwijl zijn borstbeeld juist door Hin­do­stanen zelf was gerealiseerd. Ook zijn er twijfels over de heldhaftige rol van Tetary. Dat haar verhaal misschien mooier is gemaakt, is uit geschiedkundig oogpunt wellicht niet juist, maar in dit geval door de vingers te zien. Zij zal in werkelijkheid geen wrede moorden op haar geweten hebben gehad.

Anders wordt het als men geschiedvervalsing toepast op episodes uit de recente Surinaamse geschiedenis, met name de militaire periode. Opvallend daarbij is dat er personen zijn die ijveren voor erkenning van de koloniale misdaden, maar geen problemen hebben met een valse voorstelling van de Decembermoorden. Sterker, zij toonden zich uiterst negatief tegenover het proces waarmee de directe nabestaanden gerechtigheid nastreefden.  Zij zouden juist moeten toejuichen dat onrecht niet honderden jaren toegedekt blijft door geschiedvervalsing.

Wat we nu willen met wat toen is gebeurd, moet zich dus niet alleen beperken tot het verre toen en tot de “witte man”. We moeten juist bereid zijn om de fouten die toen zijn gemaakt, nu niet weer te maken om vervolgens door toekomstige generaties ontmaskerd te worden. Of we dat nu linksom of rechtsom doen, dat maakt mij geen barst uit!

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.

In Suriname is veel ophef ontstaan over een cartoon waarin de vicepresident als een aap wordt uitgebeeld. Deze afbeelding is als zeer beledigend ervaren. De Surinaamse Vereniging van Journalisten heeft ook haar afkeuring geuit over de vergelijking van een persoon van afro-afkomst met een aap, al helemaal nu dit gebeurt in een tijd van wereldwijde protesten van de beweging Black Lives Matter (BLM). Ik ben het ermee eens dat het om een controversiële cartoon gaat. De link met de BLM-beweging gaat mij echter te ver; ik ben sowieso geen voorstander van de wijze waarop deze beweging zich internationaal manifesteert. Opgericht om het excessief politiegeweld tegen zwarte mensen in de VS aan de kaak te stellen, is de beweging recent opgelaaid naar aanleiding van de dood van George Floyd. Als we willen protesteren, moeten we de VS oproepen om het politiegeweld tegen zwarte personen aan te pakken. Maar we moeten niet op welk incident dan ook, waar ook ter wereld, met betrekking tot een persoon van Afrikaanse afkomst het BLM-etiket gaan plakken. Dit terzijde, want ik wil het nu vooral hebben over de vergelijking van mensen met dieren en of we ons daar zo druk over moeten blijven maken.

De Nederlandse taal bezigt vele uitdrukkingen waarin dieren negatief worden neergezet. Een aap wordt gezien als lelijk, een koe als dom, een varken als lui en vies. Vergelijkingen met deze dieren worden dan ook als beledigend beschouwd, terwijl die bewuste eigenschappen ten onrechte aan het dier worden toegekend. Ook uit andere woorden als ‘honds’ (grof en lomp) of uilig (dom) klinkt dedain door voor het dier en dat terwijl de hond als een trouw huisdier wordt gezien en de uil juist voor wijsheid staat. In andere culturen wordt anders tegen dieren aangekeken. Kijk, bijvoorbeeld, naar de hindoeïstische cultuur die uitgaat van een verbondenheid van alle wezens in de natuur en waarin de koe als moeder en voedster van de mens wordt gezien. Het apenvolk in het oude geschrift Rámáyan wordt ook niet als een belachelijk of lelijk volk opgevoerd; hun leider Hanuman wordt zelfs als godheid vereerd vanwege zijn heldhaftige eigenschappen. In het algemeen tonen culturen waarin de mens dichterbij de natuur staat, een intrinsiek respect voor dieren.

Het wordt tijd dat we ons losmaken van een bepaald normen-en waardenpatroon vanuit het referentiekader van een cultuur en taal waarin mensen negatieve eigenschappen op dieren projecteren. Wie een ander met een dier vergelijkt of als een dier uitbeeldt met het doel die andere persoon te beledigen, zegt meer over zichzelf dan over die andere persoon. De Surinaamse Vereniging van Journalisten verwijst in haar verklaring ook naar het verwerpelijke gedrag van voetbalsupporters die apengeluiden maken met het doel zwarte spelers racistisch te bejegenen. Dit soort figuren moet uiteraard op passende wijze worden gestraft en uit de stadions worden geweerd, maar dat lukt niet altijd. Beter is misschien nog hun te laten merken dat niet de spelers, maar juist zij tot een ‘minder ras’ behoren. Een aap is een prima wezen, in ieder geval veel beter dan mensen zoals zij. Ik zou de voetbalspelers daarom willen oproepen om zich bij het horen van dat soort geluiden niet van de wijs te laten brengen, maar hun slimme, snelle en creatieve spel voort te zetten. Immers, met een andere bril op zien we vooral die eigenschappen van de aap.

In het geval van de bewuste cartoon van de Surinaamse vicepresident was het referentiekader van de cartoonist waarschijnlijk een heel ander dan dat van die voetbalsupporters. Maar omdat in dit opzicht ook in Suriname het perspectief van de westerse maatschappij dominant is, is de afbeelding niet goed gevallen. Aan de ene kant had de cartoonist zich daar wel rekenschap van moeten geven. Aan de andere kant zie ik hier ook een taak voor mensen die zich inzetten voor ‘decolonizing the mind’.

Bij de foto: directeur van Dagblad Suriname en kunstenaar Reinier Asmoredjo bieden hun persoonlijke verontschuldigingen aan aan vicepresident Ronnie Brunswijk, die door hem werden geaccepteerd. Tijdens de bijeenkomst werden als symbool van Harmonie en Vrede kunstwerken overhandigd aan zowel president Santokhi als vicepresident Brunswijk.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.

Wij worden nog steeds beheerst door het coronavirus. Ik denk dat weinigen van ons, toen we elkaar aan het begin van het jaar het beste toewensten, hadden kunnen vermoeden dat 2020 ons een nieuwe realiteit zou brengen. In het begin deden we allemaal ons best om de zorg te ontlasten. Er was een opleving van het gevoel van solidariteit en gemeenschapszin. Het duurt nu echter allemaal een beetje te lang. Mensen willen weer als vanouds lekker hun gang gaan: naar de kroeg, uit eten, op vakantie. Ik kom mensen tegen die echt mopperen dat ze dit jaar niet op vakantie kunnen naar een of ander exotisch land, of cruisen, want ‘dat doen we elk jaar’. Ja, denk ik dan, maar dit jaar is anders. Het kabinet doet een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van mensen. Terecht! Je zou het risico moeten willen vermijden ergens komen vast te zitten omdat het virus weer om zich heen grijpt. Als je je bewust bent van je eigen verantwoordelijkheid, vind je het misschien jammer dat je dit jaar niet naar je gewenste vakantiebestemming kan, maar je hebt er ook wel vrede mee. In Nederland zelf zijn er genoeg leuke plekken. Ik ontdek nu zelfs in Zoetermeer allerlei plekken waar ik vroeger nooit kwam. Ik was eigenlijk best verbaasd te horen dat de koning en zijn familie naar het buitenland vertrokken voor vakantie. Hij zou een mooi voorbeeld hebben kunnen stellen door in eigen land te blijven.

Over eigen verantwoordelijkheid gesproken. Ik was de afgelopen periode werkelijk met stomheid geslagen over wat zich in Suriname heeft afgespeeld voorafgaand aan de overdracht van de regeermacht aan de nieuwe regering. Alsof er een paarse atoombom was geworpen om elk greintje bestuurlijk fatsoen dat zich misschien nog ergens in een kiertje had genesteld, volledig weg te vagen. Onvoorstelbaar dat er mensen zijn die menen dat elke aftredende minister voor een habbekrats dure overheidsspullen mag meenemen, want dat gebeurt altijd. Wat daar ook van waar mag zijn, de huidige situatie is toch echt anders. Waar zijn je eigen hersens, waar is je eigen verantwoordelijkheidsbesef dat het geen business as usual is, maar dat er toch echt iets als een geldprobleem in het land is. Dan heb je ook nog die types die van alle rotzooi die zij maken, de schuld geven aan de vroegere koloniale machthebbers. Die hebben hen tegengewerkt, anderen tegen hen opgezet etc. Eigen verantwoordelijkheid voor eigen denken en doen? Nooit van gehoord. Treurig om dit ook te moeten constateren bij een kopstuk uit de vorige regering die zich op zijn kennis van de hindoefilosofie laat voorstaan. Het kan toch niet ontgaan dat het gedrag van de vorige regering niet strookt met het centrale begrip van dharm, dat het aardse leven ordent op basis van regels van godsdienst en moraal, recht en fatsoen.

In Nederland is er onder Hindostanen het een ander te doen geweest over het NPO tv-programma ‘Nederland voor Suriname’ om geld op te halen voor de bestrijding van het coronavirus in het financieel totaal ontwricht land. Het beeld dat van Suriname werd gegeven, was weer eens eenzijdig met een dominante rol voor personen van Creoolse afkomst. Het gaat hier om de vaak  gehoorde klacht van Hindostanen dat zij onzichtbaar zijn in de Nederlandse samenleving en als het om prominente Surinamers gaat, dan zitten daar ook geen Hindostanen bij. Ja, denk ik dan, daar is ook een verklaring voor. Het is al vaker geconstateerd dat Hindostanen over het algemeen niet te vinden zijn in de Nederlandse media-, sport- en showwereld. Zij maken eigen keuzes op terreinen die minder in de spotlight staan. Een andere factor is dat Hindostanen zichzelf meer met India en de Indiase showbizz associëren dan met Suriname. Willen zij ook als Surinamer gezien en gehoord worden, dan zal die verbondenheid duidelijker over het voetlicht moeten worden gebracht. Pak dus die eigen verantwoordelijkheid!

Uw REACTIE kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.

De laatste tijd is heel veel gezegd en geschreven over de dood van de Amerikaan George Floyd. Het viraal gaan van een filmpje waarin een blanke politieagent voor het volle oog van de camera – schijnbaar in alle rust – de zwarte Floyd in bedwang houdt met zijn knie in diens nek, bereikte het beoogde effect: massale woede in de VS en daarbuiten over het zoveelste zwarte slachtoffer van geweld door blanke politieagenten en weer eens het ultieme bewijs van racisme. Ook in Nederland gingen mensen de straat op, het grootste deel voor vreedzaam protest. Maar, zoals altijd, neemt een aantal graag de kans te baat om te rellen. Hoe schokkend de beelden ook zijn, ik heb toch mijn vraagtekens bij het (slaafs) overnemen van issues die in Amerika spelen en deze ook tot racisme-issues in Nederland verheffen. En eerlijk gezegd heb ik helemaal niet zoveel op met mensen die met veel lawaai zonder enige relativering iedereen ter verantwoording roepen voor hun leed als gevolg van de slavernij. Alsof zij het alleenrecht op slachtofferschap hebben en iedereen op eieren moet lopen om niet kwetsend te zijn. In Suriname hebben hun (groot)ouders zich ook van een racistische kant laten zien.

Halverwege de vorige eeuw hadden kinderen van Hindostaanse contractarbeiders zich ontwikkeld en wilden meer dan alleen in de rijstpolders werken. Echter, zij stuitten op een Creoolse bevolking, die het alleenrecht op de Surinaamse beschaving opeiste. Voor ‘koelies’ was geen plaats in het ‘ontwikkelde Paramaribo’, waar de superieure Creoolse cultuur heerste. Andere bevolkingsgroepen en hun cultuur werden als minderwaardig weggezet, inclusief de Marrons (nakomelingen van indertijd gevluchte slaven). Jnan Adhin die een gelijkwaardige plaats claimde voor alle bevolkingsgroepen en hun cultuur werd racistisch beschimpt en weggehoond door mensen van Wie Eegie Sanie, een vereniging van intellectuelen die het Creools-Surinaams bewustzijn bevorderde. Hoezo Hindostaanse identiteit? Ga dan terug naar India! Toen Adhin in de jaren zestig, na een aantal studies in Nederland te hebben afgerond, in Suriname kwam te werken op het bureau Volkslectuur van het ministerie van Onderwijs, werd hij tegengewerkt door de Creools-nationalistische kliek. Toen hij een keer op kantoor kwam, zag hij dat zijn bureau was verwijderd. Hij liet zich niet uit het veld slaan. Toen hij minister van Justitie werd, was een van zijn daden de intrekking van het verbod op beoefening van de Winti-cultuur van de Marrons.

Racistische pesterijen werden ook op straat gevoeld, ook door kinderen die gebullyd werden door Creoolse kinderen. Ik probeerde op weg naar school groepjes Creoolse meisjes te vermijden. Die riepen je sowieso altijd scheldwoorden toe, maar een keer was ik al fietsend met een stok keihard op mijn pols geslagen onder geroep: ‘Joe koeliemeid, je denkt zeker dat je haar mooi is, no?’ En dat was niet uitzonderlijk. Het was een vaste routine van de in groepjes opererende Creoolse meisjes in schooluniform (van christelijke scholen) om met soortgelijke woorden meisjes met glad haar aan hun vlechten of paardenstaart te trekken of te bespugen. Er waren meisjes die hun haar kort lieten knippen of dat overwogen, alleen maar om die vernederingen uit de weg te gaan.

Nu de uitkomst van de recente verkiezingen in Suriname wijst op het aantreden van een Hindostaanse president, zijn er weer mensen die zich in de meest abjecte racistische bewoordingen uiten. Hopelijk laten de Surinamers zich door dergelijke racistische verdeel-en-heersshit niet afleiden en doen zij wat ze moeten doen: de wederopbouw van Suriname met gezamenlijke inspanningen ter hand nemen.

In Nederland moeten we kijken naar hier bestaande vormen van racisme en geen issues importeren die een hyperige bubbel creëren waarin mensen zich aldoor moeten afvragen of hun woorden al of niet kwetsend kunnen worden opgevat. Laat ik duidelijk zijn: racisme moet worden bestreden. Maar het kan niet zo zijn dat vanuit de rol van eeuwig slachtofferschap anderen schuldgevoelens worden aangepraat door hun toe te roepen: ‘Je denkt zeker dat je niet racistisch bent, no?’ Maar het kan ook niet zo zijn dat anderen lomp (pest)gedrag (blijven) vertonen. Een maatschappij wordt gevormd door de mensen en uiteindelijk komt het neer op inachtneming van de meest basale fatsoensnormen en kennis en bewustheid van de geschiedenis met al zijn beladenheid. Kortom: opvoeding en onderwijs. Het zou voor alle partijen beter zijn daar de energie op te richten in plaats van elkaar met (over)verhitte discussies in een wurggreep te houden of  bubbels te creëren die helder zien en denken in de weg staan. Toevallig staat op mijn kalender van wijsheden bij 1 juli een Kameroens gezegde: “Het hart van een wijze is rustig als helder water”.

D. Adhin-Oedjaghir (1892-1978) kwam in 1893 met haar moeder uit India (foto uit 1972)

Op 5 juni, de dag van de Hindostaanse immigratie, staan we stil bij de verdiensten van onze voor- en grootouders die een hard bestaan als contractarbeider hadden en aan wie wij een beter leven te danken hebben. Van mijn grootouders heb ik alleen veel jeugdherinneringen aan mijn áji (oma van vaderzijde). Mijn náni (oma van moederszijde) heb ik maar heel kort meegemaakt en ájá en náná (opa’s) heb ik nooit gekend. Áji was als peutertje van nog geen twee jaar in 1893 met haar moeder naar Suriname gekomen. Achteraf bedenk ik dat ik van mijn áji nooit verhalen over het zware leven van vroeger heb gehoord. Ze belastte ons daar niet mee. Ze probeerde juist onze levensstijl te begrijpen, maar had natuurlijk wel het nodige commentaar. Ze was streng, maar ook lief en we vonden het altijd heel gezellig als ze bij ons kwam logeren, ook al hield ze ons goed in de gaten.

Als kind at ik heel traag en gooide liefst mijn eten weg als iedereen van tafel was. Dat kon niet als áji er was. Zij bleef zitten, uren indien nodig. Ze had ook door dat een van mijn zussen stiekem koffie dronk als mijn ouders tussen de middag sliepen en dat mijn broer stiekem rookte. Die twee moesten dus oppassen dat áji niet plots hun kamer binnenkwam om hen te controleren. Soms gaf ze mij of mijn jongere broer de opdracht om te kijken of er koffie werd gedronken of gerookt: “Já ták ki u kofi piye hai” of “Já ták ki u tamáku piye hai.” Ik vermoed dat ze zich weinig illusies maakte over een waarheidsgetrouw verslag van onze kant, maar de boodschap was duidelijk. Controle was nodig, want het ging om verkeerde gewoontes. Ze had weleens verteld dat zijzelf een zware roker was geweest, maar nadat zij ernstig ziek was geworden, was zij gestopt. Omdat ze de smaak van tabak en pepermunt samen vies vond, at ze een pepermuntje elke keer als ze trek in roken kreeg. Zodoende had ze haar verslaving overwonnen. Lang na die tijd had ze nog altijd een rolletje pepermunt in de zak van haar rok om aan de kleinkinderen uit te delen.

1972: Opening van de naar mw. Adhin’s echtgenoot vernoemde Mahadjan Adhinweg die ter hoogte van Ornamibo de Sir Winston Churchillweg verbindt met de Martin Luther Kingweg (‘Highway’).

Ik was 15 jaar toen ze een keer ontdekte dat ik vals speelde met kaarten (ik kon namelijk haar kaarten zien in haar brillenglazen). Ze was heel boos, wilde niet meer met mij kaarten en verbood het mijn broer ook. Hij zei: “Áji ziet al visioenen van jou in het casino.” Daar was haar boosheid dus door ingegeven: de vrees dat ik een goklust zou kunnen ontwikkelen. Toen ik 17 was en haar ging opzoeken omdat ze een beetje ziek was, had ik naar de heersende mode een kort bloesje en een heupbroek aan. Bij het omhelzen voelde ze mijn ontblote rug. Oeps, niet best, dacht ik. Maar ze keek me heel lief aan en zei alleen: “Je draagt dit toch niet naar school, beti?” Als ik dat van plan was geweest, had zij mij in ieder geval aan het denken gezet.

Áji hield niet alleen ons in de gaten. Ze reisde vaak met ‘wilde bussen’ (kleine bussen van private ondernemingen). Chauffeurs van deze bussen kenden haar goed, omdat ze hun rijstijl checkte en hun flink de les las als ze te hard reden. Ze was “de schrik” van de nachtwachter die liever een dutje deed dan de wacht houden en van de schilders die ons huis in 1972 kwamen verven. Vele jaren later in Nederland, in 1999, werd mijn huis geverfd en de schilder bleek een van de schilders van toen te zijn. Hij vroeg meteen naar mijn áji en vertelde dat de jongens haar “baas ke baas” (baas van de baas) noemden, omdat zij hen beter controleerde dan hun baas.

Dat áji je niet zomaar het voordeel van de twijfel gaf, merkte ik toen we samen keken naar de tv-politieserie Hawaï Five-O (de oorspronkelijke versie die in 1968 startte). Ze had het niet zo begrepen op hoofdrolspeler Steve McGarrett, toentertijd vertolkt door Jack Lord. Als hij in beeld was, zei ze “dekh corwá!” (Kijk die schurk!). Ik kon haar niet ervan overtuigen dat hij juist de goeie was. Pas aan het eind als ze zag dat de echte boef door hem was gepakt, geloofde ze het.

Ik denk dat als mijn áji in het parlement had gezeten, zij een lichtend voorbeeld voor vele parlementariërs zou zijn geweest voor wat betreft hun taak. Controleren! Niet alleen andere partijen, maar ook de eigen partij. Net even die vraag stellen die tot nog een keer nadenken aanzet. Niet eigen hebi’s centraal stellen, maar kennis en ervaring aanwenden voor bijsturing. Er niet zomaar van uitgaan dat een sheriff ook sharíf (deugdzaam) is. Op resultaat beoordelen. Controleren niet om te treiteren of te traineren, maar om deugdelijke vooruitgang te realiseren.

कसमे वादे प्यार वफ़ा सब, बातें हैं बातों का क्या

Kasmé wadé pyár wafá sab
bátein hain batón ká kyá

Geloften, beloften, liefde en trouw, alle
zijn slechts woorden en niets anders

Deze woorden komen uit een prachtig lied van de inmiddels overleden zanger Manna Dey uit de Indiase filmklassieker Upkár (1967). Een film waarin patriottisme -geheel volgens Indiase filmstijl- behoorlijk overdreven wordt uitgebeeld. De hoofdrolspeler kan niet beschuldigd worden van het bezigen van holle woorden. Anders is het gesteld in de werkelijke wereld, zoals we ook in Suriname hebben kunnen zien bij politieke leiders door de jaren heen. En nu nog meer dan ooit!

Monument ter nagedachtenis aan slachtoffers van schending van mensenrechten vanaf 25 februari 1980 (Dr. Sophie Redmondstraat / Paramaribo).

Onafhankelijkheid om Suriname een waardige plaats in de rij der naties te laten innemen. Klinkt prachtig! En de golden handshake zoals de premier van buurland Guyana met onverholen afgunst de miljarden aan steun van het voormalige moederland betitelde. Van Engeland had Guyana geen rooie cent gekregen bij de onafhankelijkheid in 1966. Echter, onafhankelijk Suriname met dat geld economisch ontwikkelen om duurzame welvaart voor de bevolking tot stand te brengen, stond niet in het beloftenboekje van de politieke leider. Sterker, ik heb de toenmalige premier (nota bene een econoom) in een informele setting zelf horen zeggen: “Waarom zou ik een economisch plan opstellen? Moni dé (er is genoeg geld)”.

Toen kwam de coup, geboren uit een conflict dat het pure eigen belang van de militairen betrof. Maar daar werd het woord ‘revolutie’ aan gegeven met alle holle retoriek die daarbij kwam kijken. Terwijl zogenaamd de macht van de oude politieke elite was weggenomen ten gunste van het volk, diende zich al heel snel een andere machtselite aan. Een die niet terugdeinsde voor grove mensenrechtenschendingen als foltering en moord; zelfs niet voor het uitvechten van onderlinge ruzies via een binnenlandse oorlog en het plegen van oorlogsmisdaden. Daarmee staken de machthebbers de door hen zo verfoeide witte koloniale heersers naar de kroon.

De ‘oude politieke elite’ gebundeld in het Nieuw Front keerde terug, met als niet-benijdenswaardige taak puin te ruimen in het totaal ontwrichte land. Ondanks het feit dat zij erin slaagde enige stabiliteit te creëren, kon zij de kiezer niet aan zich binden. Het woord “nieuw” bleek een loze belofte. Er was geen oog voor de nieuwe realiteit; vernieuwing en verjonging van de politieke leiders bleven uit.

De taal die de huidige politieke machthebbers uitslaan, staat bol van loze kreten en beloftes. Bestrijding van corruptie waar zij de voorgangers van betichtten, zou de hoogste prioriteit hebben. Echter, corruptie heeft nog nooit zo grootschalig en zo ongegeneerd getierd als nu. Met de kreet Soso Lobi(alleen maar liefde) wordt gestrooid. Liefde voor wie? Zichzelf of het volk? Nu maakt Suriname zich op voor verkiezingen op 25 mei aanstaande. Zeer belangrijke verkiezingen. Hopelijk vrije en eerlijke verkiezingen. Dat is de belofte van een democratie. Maar het voorspelt weinig goeds dat het D-woord ook in de naam van de regeringspartij voorkomt, waarvan de leider zich een goddelijke status heeft toegemeten en zichzelf en de elite om hem heen boven gewone mensenwetten plaatst. Je zou bijna denken dat dit niet werkelijk kan zijn en dat we naar een film zitten te kijken.

Ik wijs degenen die gaan stemmen op 25 mei graag op de volgende woorden uit het prachtige Kasmé wadé pyár wafá uit de film Upkár:    

देते हैं भगवान को धोखा, इनसां को क्या छोड़ेंगे

Dété hai bhagwán kó dhókhá
insán ko kyá chhódenge

Ze bedriegen zelfs God,
zouden ze dan mensen sparen

Beluister op youtube het lied: Kasmé wadé pyár wafá