155 jaar Parlement van Suriname: 1866-2021 – Dr. Hans Ramsoedh

Dr. Hans Ramsoedh
(historicus en publicist)

Op 8 mei 2021 bestond het Surinaamse parle­ment 155 jaar. Het werd in 1866 ingesteld en heette in de koloniale periode Koloniale Staten van Suriname. De instel­ling van het Surinaamse parlement was een uit­vloei­sel van de consti­tutionele en staatkundige hervorming in Nederland in 1848. Er vond een grote verschuiving plaats van de macht van de koning naar die van de Nederlandse volksvertegenwoordiging. De hervorming in Nederland betekende ook dat er bestuurlijke veranderingen plaatsvonden in de Nederlandse koloniën, zij het in zeer beperkte mate en circa twee decennia later.

Regeringsreglement 1866
Op 1 januari 1866 trad voor Suriname het Regerings­reglement in werking dat de eerste grondwet van Suriname kan worden genoemd. Belangrijkste bepaling hierin was de instelling van een volks­vertegenwoordiging in 1866. Suriname onderging een zekere mate van democratisering maar van een ‘echt’ parlement was echter geen sprake. Vanwege het censuskiesrecht kon slechts een zeer klein deel van de bevolking stemmen. Het censuskiesrecht betekende dat zij die tenminste een bedrag van veertig gulden betaalden aan directe belastin­gen kiezer konden zijn. Met dit kiesrecht wilde het Koloniaal Bestuur ‘misbruik en overvleugeling door het onbeschaafde deel van de bevolking’ voorkomen. Hierdoor kon slechts een klein aantal kiezers, ongeveer een half procent, absoluut 296 (op een bevolking van ongeveer 51.000 rond 1870, exclusief de inheemsen en Marrons), aan de verkie­zingen in Suriname deelnemen.
Daarnaast had de samenstel­ling van de Koloniale Staten een tweeslachtig karakter. Van de dertien Statenle­den werden er negen rechtstreeks door de kiezer gekozen en de overige vier (veelal hoge Nederlandse ambtenaren) door de gouverneur benoemd. In 1901 werden alle dertien leden door de censuskiezers gekozen. Belangrijk is voorts dat de Koloniale Staten onvolledige constitutionele rechten hadden. Zo konden zij de gouverneur niet doen vervangen wanneer deze niet langer het vertrouwen van de Staten genoot. Hierdoor ontbrak het voornaamste kenmerk van een parlement.
In 1901 werd het censuskiesrecht gewijzigd waarbij de census werd verlaagd van veertig naar twintig gulden. Ook met deze censuswijziging bleef het aantal kiezers beperkt tot nog geen één procent van de bevolking (circa achthonderd personen) maar de maatregel had in zoverre consequenties dat een deel van de Creoolse lichtgekleurde elite stemrecht kreeg. Na 1910 kwam de leiding van de Surinaamse samenleving in handen van deze elite. De leden van de Koloniale Staten waren na 1910 hoofdzakelijk uit deze groep afkomstig. In die zin was er sprake van een ‘Surinamisering’ van het vertegenwoordigend college. Aan de Hindostanen en Javanen ging het politieke leven geruisloos voorbij. Het censuskiesrecht sloot praktisch iedere vorm van politieke participatie uit.

Voormalig gebouw van de Staten van Suriname aan de Gravenstraat (thans Henck Arronstraat)

In tegenstelling tot Suriname waren de constitutionele hervormingen in de overige Nederlandse koloniën minder verreikend. Curaçao kreeg in 1866 een Koloniale Raad waarvan de vijftien leden geheel door de gouverneur werden benoemd. Nederlands-Indië kreeg pas in 1918 een vertegenwoordigend college, de Volksraad geheten. Zowel op Curaçao als in Nederlands-Indië had het vertegenwoordigend college slechts een adviserende taak. Dat Suriname wat betreft de constitutionele hervorming vooruit liep op de twee andere Nederlandse koloniën hield verband met de idee van Suriname als een Nederlandse volksplanting, een overzees Nederlands gewest waarbij aan de bewoners ook dezelfde rechten en vrijheden als in het moederland geschonken moesten worden. Door liberalisering van het koloniaal bestel wilde de Nederlandse regering de vestiging van Nederlandse kolonisten in Suriname aantrekkelijk maken, zonder echter een parlement naar het model van de Nederlandse Kamers te beogen.

Surinaamse Staatsregeling 1937
Het Regeringsreglement van 1866 werd op 1 april 1937 vervangen door de Surinaamse Staatsregeling. De benaming Koloniale Staten van Suriname werd vervangen door Staten van Suriname. In deze nieuwe grondwet werd op initiatief van gouverneur Kielstra (1933-1944) voor de verkiezing van de leden van de Staten wederom het tweeslachtig stelsel ingevoerd: tien van de vijftien leden werden rechtstreeks door de kiezers gekozen en vijf werden door de gouverneur benoemd. Als reden voor de herinvoering van het benoemingsrecht van de gouverneur voerde Kielstra aan dat daardoor ook Brits-Indische en Javaanse immigranten vertegenwoordigd zouden zijn in de Staten. De Statenleden die Kielstra benoemde (Kaulesar Sukul, Brahma Tewari, Karamat Ali, Rambaran Mishre en Miskin) zouden in de naoorlogse periode een actieve rol in de Surinaamse politiek vervullen. Clemens Biswamitre was trouwens het eerste Hindostaanse Statenlid dat werd gekozen. Hij maakte deel uit van de Creoolse stedelijke elite en was van 1930 tot 1942 lid van de (Koloniale) Staten.

Gouverneur J.C. Kielstra

Naast het censuskiesrecht (het betalen van belasting over een jaarlijks inkomen van achthonderd gulden) werd het capaciteitskiesrecht (minimaal uitgebreid lager onderwijs-ULO hebben genoten) en het passief kiesrecht voor vrouwen geïntroduceerd. Het actief kiesrecht houdt in het recht om te stemmen en om gekozen te worden. Het passief kiesrecht voor vrouwen betekende dat zij geen stemrecht hadden maar wel het recht om gekozen te worden door mannelijke kiezers. De activiste Grace Schneiders-Howard was in 1938 de eerste vrouw die in de Staten werd gekozen op basis van het geïntroduceerde passief kiesrecht voor vrouwen. Ondanks de uitbreiding van het kiesrecht in 1937 bedroeg het kiezerskorps tussen 1938 en 1945 niettemin nog geen twee procent (absoluut respectievelijk 1.700 en 2.900 personen) van de bevolking (exclusief Inheemsen en Marrons).

Algemeen kiesrecht
De (koloniale) Staatsregeling van 1937 werd in naoorlogse periode vervangen door een aantal Regelingen (Staatsregeling van 1948, Interimregeling van 1950 en het Statuut van 1954) waarbij Suriname binnenlandse autonomie verkreeg. Hoogtepunt in het proces van politieke ontvoogding was de invoering van het algemeen kiesrecht in 1949. Het was wel een kiesrecht naar Creoolse snit dat de Hindostaanse en Javaanse districtsbevolking vele jaren op achterstand zette. Het geïntroduceerde kiesstelsel berustte namelijk op een combinatie van een districten- en een personenmeerderheidsstelsel waarbij het land verdeeld was in negen kieskringen. Paramaribo kreeg tien van de 21 zetels, Para, Coronie en Marowijne elk één zetel, samen dertien gegarandeerde Creoolse zetels. De overige acht zetels waren voor de overwegend Hindostaanse en Javaanse districten Saramacca, Nickerie, Commewijne en Suriname (thans Wanica geheten) met elk twee zetels. Aan de grootste partij werden alle zetels in het kiesdistrict toegewezen. Kandidaten van andere politieke partijen kregen ongeacht het aantal stemmen dat zij vergaard hadden geen enkele zetel. Het nieuwe kiesstelsel schiep hierdoor de mogelijkheid van een kunstmatige Creoolse meerderheid in de Staten, ondanks het feit dat de overige bevolkingsgroepen tezamen groter in aantal waren dan de Creoolse bevolkingsgroep.

Gouverneur Brons tijdens zijn toespraak tot de Staten van Suriname in 1947

In 1963 is er gesleuteld aan het kiesstelsel door een gedeeltelijke invoering van de evenredige vertegen­woordiging (EV), maar met handhaving van de kunstmatige Creoolse dominantie in het kiesstelsel. Het aantal leden van de Staten van Suriname werd uitgebreid van eenentwintig naar zesendertig. Twaalf leden van de zesendertig leden werden gekozen bij landelijke evenredige vertegenwoordiging en vierentwintig op basis van het personen­meer­derheidsstelsel. Invoering van de gedeeltelijke landelijke EV was niet alleen bedoeld om het politieke leven van de leiders van de grote partijen veilig te stellen, maar ook om partijen die geen districtszetels hadden behaald toch te verzekeren van vertegenwoordiging in de Staten.

Rijtuig met koningin Juliana en prins Bernhard voor het Statengebouw in oktober 1955

Een tweede wijziging van kiesstelsel volgde in 1967 met drie varianten. Het aantal Statenleden werd uitgebreid van zesendertig naar negenendertig. Het land werd verdeeld in tien kieskringen. In de kieskringen Paramaribo en Suriname werden op basis van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging zestien leden afgevaardigd (variant 1). In de overige acht kieskringen (de districten) werden elf verkozen op basis van het personenmeerderheidsstelsel (variant 2). De resterende twaalf leden werden op basis van evenredige vertegenwoordiging gekozen waarbij als kiesgebied het grondgebied van geheel Suriname gold (variant 3). Het kiesstelsel werd er hiermee echter niet eenvoudiger op. De ingewikkeldheid van het kiesstelsel leidde ertoe dat het een labyrinth van kronkelwegen werd met het karakter van politiek opportunisme. Wijziging van het kiesstelsel in 1963 met de gedeeltelijke invoering van de landelijke evenredigheid was een van Lachmons grote politieke triomfen. Met deze wijziging van het kiesstelsel in 1963 konden Hindostaanse en Javaanse politieke partijen in principe vanaf toen in alle kiesdistricten meedingen naar een zetel op basis van de landelijke EV-lijst.

De jaren 1973-1980 zijn een weinig verheffende periode in de geschiedenis van het Surinaamse parlement. Tussen 1973 en 1975 vond in het parlement de discussie over de onafhankelijkheid van Suriname plaats in een gepolariseerde sfeer. De regeringscoalitie beschouwde de onafhankelijkheid feitelijk als een aangelegenheid van de (Creoolse) coalitie en als reactie daarop legde de oppositie praktisch alle parlementaire arbeid lam. Suriname leek af te stevenen op een burgeroorlog. De verzoening tussen oppositie en coalitie enkele weken vóór de onafhankelijkheid uitmondend in de fameuze brasa [omhelzing] tussen oppositieleider Lachmon en premier Arron was een hoogtepunt in deze turbulente periode en in de politieke geschiedenis van Suriname.

Na de onafhankelijkheid werd de naam Staten van Suriname veranderd in Parlement van de Republiek Suriname. Ondanks de verzoening tussen oppositie en coalitie kwam Suriname na de onafhankelijkheid in politiek opzicht in een neerwaartse spiraal terecht. Tussen 1975 en 1980 ontstond er een politieke cultuur waarbij de oppositie voortdurend vernederd en monddood werd gemaakt. Zittingen van het parlement eindigden steevast met het verwijderen van de oppositie uit de vergaderzaal. Het parlement had opgehouden als onafhankelijk controleorgaan te functioneren. Suriname was politiek en bestuurlijk vastgelopen. Dit was reden voor een deel van de pers (Wilfred Lionarons van De Vrije Stem) om het parlement spottend circus stupido te noemen. Een dieptepunt in de geschiedenis van het parlement was de militaire staatsgreep in 1980 waarbij het tussen 1980-1987 buitenspel werd gezet.

Vergadering van het Surinaamse parlement in 1975

Geen representatieve democratie
Met de herdemocratisering in 1987 werd een nieuwe grondwet geïntroduceerd. De naam Parlement van de Republiek Suriname werd veranderd in De Nationale Assemblée (DNA) met 51 leden. Daarnaast werden in het kader van de bestuurlijke decentralisatie met de nieuwe grondwet Districts- en Ressortraden ingesteld. Met de grondwet van 1987 kreeg Suriname een semi-parlementair systeem met een president die executieve bevoegdheden heeft. DNA-leden worden per district (districtenstelsel) op basis van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging voor een periode van vijf jaar gekozen.

Het thans vigerende kiesstelsel representeert sinds zijn instelling in 1987 nauwelijks de werkelijke politieke verhoudingen in het land. Daarmee staat de legitimiteit van het politieke systeem in Suriname dan ook ter discussie. De districten Paramaribo en Wanica omvatten 68 procent van het totaal aantal kiezers, terwijl zij minder dan de helft van het aantal Assembléezetels (24 zetels – 47%) leveren. Zo behaalden de NPS bij de verkiezingen in mei 2020 landelijk circa 32.000 en de ABOP van Ronnie Brunswijk 25.000 stemmen terwijl beide partijen respectievelijk drie en negen zetels kregen. Helemaal scheef is de situatie van het aantal zetels per kiesdistrict. Voor de kiesdistricten Paramaribo en Wanica bedroeg het aantal stemmen per zetel in 2020 respectievelijk 9.700 en 13.000, terwijl in het kiesdistrict Coronie dit aantal 1.050 per zetel bedroeg. Het betekent dan ook dat het huidige kiesstelsel in Suriname daarom nauwelijks representatief is voor de politieke verhoudingen in Suriname en daarmee ook een ondergraving inhoudt van de democratie. Invoering van een landelijke evenredige vertegenwoordiging is dan ook dringend gewenst als onderdeel van de versterking van de democratie in Suriname. Hiermee kan worden voorkomen dat bepaalde partijen zetels behalen die niet in verhouding staan tot het aantal behaalde stemmen en daarmee een onevenredige invloed op het bestuur van het land krijgen. De positie van de ABOP van Ronnie Brunswijk binnen de huidige regeringscoalitie is indicatief voor deze situatie binnen de Surinaamse politiek.

Meerderheidsdictatuur
Ondanks een geschiedenis van 155 jaar is er van politieke volwassenheid in het Surinaamse parlement geen sprake. Het lidmaatschap van DNA is voor de leden geen hoofdberoep. Veel leden zijn in volledige betrekking werkzaam meestal als ambtenaar op een ministerie. Dit kan conflicteren met een kritische en onafhankelijke opstelling van hen in de Assemblée: het ene moment (in DNA) kan een Assemblée-lid een controleur of criticus zijn van een minister en het andere moment (als ambtenaar op het departement) een ondergeschikte positie innemen ten opzichte van dezelfde minister. Bovenop hun ambtelijke salaris genieten DNA-leden een schadeloosstelling. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de verkiezingen worden gezien als een stille strijd om de 51 (aantal DNA-leden) nieuwe rijken.

Uit diverse opiniepeilingen, commentaren, columns en ingezonden stukken in de dagbladen in Suriname blijkt dat een overgrote meerderheid van de burgers al decennialang geen vertrouwen heeft in de politiek en politici. Politiek in Suriname is sinds de jaren zestig verworden tot theater en spektakel waarbij beledigingen, verruwing in woord en daad schering en inslag zijn. Een absoluut dieptepunt in de Surinaamse parlementaire geschiedenis was de verhitte discussie in december 2007 tussen DNA-voorzitter Paul Somohardjo en het DNA-lid Rashied Doekhi van de Nationale Democratische Partij (NDP) met daarnaast nog een hoofdrol voor het DNA-lid Ronnie Brunswijk (toen leider van de A-Combinatie). Aanleiding vormden beschul­di­gingen over en weer over vermoedelijke fraude bij gronduitgifte. Die verhitte discussie escaleerde in een handgemeen toen Doekhi de voorzitter een rake klap toedeelde waarna laatstgenoemde hem samen met coalitiegenoot Brunswijk fysiek te lijf ging. Het vechtincident was aanleiding om vervolgens metaal­detectors bij de ingangen te plaatsen voor een wapenvrije vergaderzaal.

De politieke cultuur in Suriname wordt beheerst door polarisatie en verlamming. Voor een belangrijk deel hangt dit samen met de achtergrond van de meeste DNA-leden. Vaak zijn het leden die qua opleiding, kennis of ervaring nauwelijks geschikt zijn als parlementariër. Zij debatteren nauwelijks met elkaar, algemene politieke beschouwingen missen daardoor diepgang en begrotingsbehandelingen zijn verworden tot een vragenuurtje. De meesten geven daarnaast blijk van een verontrustende morele lichtheid. Bij debatten gaat het niet om de ideeën, maar wordt altijd eerst gekeken naar wie de afzender is. Voor veel DNA-leden weegt het perspectief van de verkiezingen zwaarder dan de noodzaak diep na te denken over belangrijke vraagstukken. Discussies over beleidszaken of de richting waarin de samenleving zich zou moeten ontwikkelen zijn hierdoor afwezig. In een rapport van de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank uit 2001 wordt vermeld dat veel Assembléeleden niet zijn toegerust voor hun functie waardoor van een goed functionerend parlement nauwelijks sprake is. Bij de meerderheid van de leden is zelfs sprake van een hoge mate van onwetendheid over financieel-economische en staatsrechtelijke zaken.
Naast de eerder genoemde benaming circus stupido voor de volksvertegenwoordiging in de tweede helft van de jaren zeventig klonken in de jaren na 2000 kwalificaties als ‘poppenkast, markttafereel, zooitje ongeregeld bij elkaar, of kesikesi sani [apekuren]’. DNA-voorzitter Jennifer Simons (2010-2020) typeerde in 2017 de DNA-bijeenkomsten eens als Leba Yuru [bijeenkomst van dolende geesten]. Voor de bevolking kent DNA dan ook een hoog ‘infotainment-gehalte’.

De Nationale Assemblée

Van het parlement als tegenmacht (een controlerende taak op de macht) is absoluut geen sprake. Coalitiepartijen in DNA zien als hun belangrijkste taak het slaafs ondersteunen van de regering en het dwarsbomen van de oppositie. Op haar beurt ziet de oppositie het als haar taak de regering te bekritiseren en te zorgen voor veel ophef. Het gevolg hiervan is dat in DNA sprake is van een ‘meerderheidsdictatuur’, het vriend-vijand-denken overheerst en kritische opposi­tie­leden worden uitgemaakt voor leugenaar, viswijf, analfabeten et cetera. Zaken worden vaak met een minimum aan kennis en een maximum aan stemmingmakerij besproken. Zorgen voor hilariteit is de norm geworden. Het geharnaste en weinig impliciet taalgebruik is niet iets van de laatste decennia, maar dateert in Suriname al van de jaren vijftig. Het gebeurt regelmatig dat Assembléevergaderingen vanwege gebrek aan quorum geen voortgang vinden, omdat een groot aantal coalitieleden of gewoon afwezig is of doordat de oppositieleden zich in de koffiekamer ophouden en weigeren quorum te verlenen (quorumspook). Het politieke bestel in Suriname kampt met andere woorden met een legitimiteitsvraagstuk.

Disfunctionerend politiek systeem
Geen enkele democratie kan zich echter op termijn handhaven wanneer een meerderheid van de bevolking van mening is dat ‘de politiek’ niet deugt. Met ‘de politiek’ wordt hier gedoeld op de politieke instituties (regering, parlement en politieke partijen) en politieke ambts­dragers. Vertrouwen van de kiezer in politici en politieke instituties is van eminent belang voor de legitimiteit van een democratisch bestel. Een democratie kan niet functioneren zonder draagvlak, want wanneer burgers op grote schaal ontevreden zijn met het functioneren van de politieke instituties dan komt de legitimiteit van het democratische bestel in het geding.
Om de democratie goed te laten functioneren dienen politici en burgers de spelregels van een democratische cultuur te aanvaarden: een toekomstvisie hebben, bereid zijn concessies te doen, debatteren op basis van feiten en cijfers, bereid zijn compromissen te sluiten, politieke verdraagzaamheid tonen, op de bal spelen en niet op de man/vrouw en politieke leiders die aanvaarden dat hun macht niet onbegrensd is. Een belangrijk kenmerk van een goed functionerende democratie is het bewustzijn dat politieke opponenten deel uitmaken van een gemeenschappelijke democratische ruimte en op gelijke voet verkeren. Good Governance en vertrouwen in politici en politieke instituties zijn het begin en het einde van een fatsoenlijke samenleving. Beide aspecten bepalen in belangrijke mate het economische succes of falen van een land.

Politieke verandering
Wijziging van het kiesstelsel, een rechtstreeks gekozen president, politieke partijen die moderniteit omarmen en een duidelijk profiel van zichzelf neerzetten zijn eerste stappen in de richting van een moderne volwassen democratie. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de rol van kiezers bij de heersende politieke cultuur niet onbelangrijk is omdat die slechts kan voortbestaan dankzij hun steun. Enerzijds hebben veel kiezers kritiek op het functioneren van politici, maar anderzijds verwachten zij van hen tegenprestaties (een baan bij de overheid, een vergunning of een stuk grond et cetera) in ruil voor hun stem. Met andere woorden, een politieke cultuur kan niet veranderen zolang politici én het electoraat samenspannen bij de instandhouding van een corrupt status quo. Hiermee heeft Suriname niet de politici en leiders die het verdient [want dat zou betekenen eigen schuld dikke bult], maar die het kiest.
De hierboven geschetste politieke cultuur in Suriname is niet typisch Surinaams, maar vertoont parallellen met politieke ontwikkelingen in veel Caraïbische, Afrikaanse, Aziatische, Latijns-Amerikaanse en zelfs met sommige geïndustrialiseerde landen zoals Italië. Punt is alleen dat als een meerderheid van de bevolking van mening is dat ‘de politiek’ niet deugt, dit een ondermijning van het politieke systeem als geheel betekent. Als daarnaast nog de politiek van zijn idealisme en ethiek wordt ontdaan, dan prijst zij zichzelf uit de markt. Dit maakt ieder politiek systeem kwetsbaar voor criminalisering van de politiek en politiek avonturisme.

Oud-DNA-voorzitter J. Lachmon

Parlementaire wetenswaardigheden
Het historische parlementsgebouw aan de Gravenstraat (thans Henck Arronstraat) brandde in augustus 1996 af. Hierna werd de volksvertegenwoordiging gevestigd in de voormalige Buitensociëteit Het Park aan het onafhan­ke­lijk­heidsplein. Op dit moment wordt op de oude plek aan de Gravenstraat het parlementsgebouw herbouwd.

Oud-DNA-voorzitter Jennifer Simons

In de moderne politieke geschiedenis van Suriname (periode na 1949) is Isabelle Richaards de eerste vrouw die in 1963 namens de Nationale Partij Suriname (NPS) als Statenlid is gekozen. Tot nu toe zijn er slechts twee vrouwen die het voorzitterschap van het parlement hebben bekleed: Marijke Djwalapersad (1996-2000) en Jennifer Simons (2010-2020). De politiek in Suriname is nog steeds een mannenbolwerk. Van de huidige 51 DNA-leden zijn op dit moment 15 vrouw. Jagernath Lachmon (1916-2001), politiek leider van de Hindostaanse Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) en de éminence grise van de Suri­naamse politiek, is de langstzittende parlementariër (1949-1980; 1987-2001) en parlementsvoorzitter (circa zeventien jaar) in Suriname.

Foto’s: 2 t/m 6 en 8 Nationaal Archief 

REACTIE

Read more
No Comments

Typisch Hindostaans: Gastvrijheid

© Ashvin Ghisyawan (totaalfotografie.nl)

Vorig jaar schreef Hans Ramsoedh een artikel Wat is typisch Hindostaans? Hierin ging hij in op een paar voorbeelden van wat als de Hindostaanse volksaard kan worden gezien, waaronder het verschijnsel van enorme aantallen gasten bij een huwelijk, uitgenodigd of niet, het kan allemaal. Ramsoedh nodigde lezers uit om ook met voorbeelden te komen van wat zij als typisch Hindo­staans zien, waarmee een collage zou kunnen worden gemaakt. De typische kenmerken moeten daarbij vooral niet altijd zeer serieus worden opgevat maar dienen meer als vorm van humor. Het is namelijk belangrijk dat een volk/gemeenschap ook om zichzelf kan lachen als een vorm van zelfreflectie. De uitnodiging van Ramsoedh leidde echter niet tot spontane reacties. Dat ontlokte bij een Hindostaanse man de opmerking: “Typisch Hindostaans. Ze kunnen wel een hoop praten, maar daadwerkelijk iets opschrijven, ho maar.”

Verzameling van typische kenmerken
Hindorama heeft zelf een aantal men­sen, zowel Hin­do­­stanen als niet-Hindo­sta­nen, bena­derd om te vragen wat zij typisch Hin­do­staans vinden. Niet-Hindostanen noemden vooral:

  • gastvrij, bescheiden en familie-georiënteerd;
  • Hindostaanse gerechten als roti, bará en masa­la­gerechten (zowel vlees als groente); en
  • Bollywoodmuziek, -dans en –kleding (glitter and glamour/bling bling).

Ook Hindostanen brachten deze punten, al dan niet meer genuanceerd naar voren, maar er werden ook nog andere punten genoemd:

  • erg statusgevoelig met als voorbeelden: tuk op academische titels, mooie auto, grote feesten, veel mensen uitnodigen, dure drank schenken en veel te veel eten (laten zien dat je niet gierig bent);
  • bescheiden, maar meer in de zin van naar buiten toe geen activistisch gedrag tonen of weerwoord geven, want in de beslotenheid van eigen huis/familie/vrienden ventileert men wel flinke meningen. Sommigen typeerden dit als lafheid. Anderen noemden in dit verband ook de term tej (zichzelf erg belangrijk vinden of betweterig doen);
  • ‘manai ka boli’ (wat zullen de mensen zeggen) met als opmerking dat dit op selectieve wijze wordt gehanteerd wat ook de typering “hypocriet” ontlokte bij een aantal personen;
  • eetcultuur van pittig en vrij vet en zout voedsel, veel masala, doks, rode sardien en een of twee dagen per week vegetarisch voedsel;
  • religieus in de zin dat men vaak puja’s doet, een eigen pujaruimte of godenafbeeldingen in huis heeft;
  • zeer serieus omgaan met zaken als najar (‘het boze oog’), juthá (bevuiling door een ander van eten, bijvoorbeeld,  door met gebruikte lepel of met de hand ervan te nemen).
  • entertainment waar jong en oud van genieten: Indiase films en muziek maar ook baithak gáná.
  • Gefocust op huidskleur, niet per se om een donkere huidskleur af te keuren, maar wel erg oplettend op de precieze tint.

Het mag duidelijk zijn dat het hier om een informele verzameling van kenmerken gaat die beslist niet is gestoeld op (semi)wetenschappelijk onderzoek. Een aantal van de genoemde kenmerken is wellicht ook niet alleen typisch Hindostaans. Maar het leek toch aardig om dit summiere beeld van hoe niet-Hindostanen tegen Hindostanen aankijken en hoe Hindostanen tegen hun eigen mensen aankijken hier te schetsen.

Gastvrijheid
In deze bijdrage wordt stilgestaan bij het kenmerk gastvrijheid vanuit verschillende invalshoeken. Hoe bijvoorbeeld misbruik wordt gemaakt van de veel­ge­prezen gastvrijheid, maar ook hoe binnen de gemeenschap met gastvrijheid wordt omgegaan en de interactie met sommige andere typische kenmerken zoals bescheidenheid (geen weerwoord geven) en statusgevoeligheid.

“Ik kom roti bij je eten”
Niet-Hindostanen memoreerden veelal dat je heel makkelijk kunt aanschuiven bij een feestje of dat je te eten wordt uitgenodigd. In Suriname was bekend dat Creolen zichzelf vaak uitnodigden. Een Hindostaanse vrouw vertelde: “Altijd kwamen ze tegen mij zeggen als het Holi was ‘Ik kom roti bij je eten’. Maar omgekeerd verwachtten ze niet dat ik pom bij hen kom eten op 1 juli of met Kerst. Maar ja, zo was het. Wij Hindostanen gingen niet graag bij anderen eten, omdat wij niet alles eten, zoals zoutvlees enzo.”

Toen Hindostanen in grote getalen naar Nederland kwamen en verspreid over Nederland kwamen te wonen, hebben zij ook te maken gehad met Neder­landers die maar al te graag op het eten bij de Hindostaans buren kwamen. In het begin vond men dat niet erg. Het was zelfs goed voor de vriendschappelijke verhoudingen. Maar op een gegeven ogenblijk was het wel erg opvallend dat ze altijd tijdens etenstijd verschenen wetend dat er wel een hapje eten zou zijn. Een vrouw: “We vonden het wel vervelend, maar wilden hen niet wegsturen. Mijn man zei dat ik extra peper in het eten moest doen, maar dat vond ik zielig. Toen ik begon te werken, heb ik wel laten merken dat ik niet zo vaak bezoek kan hebben en zo is het opgelost, zonder ruzie.”

Lekker rommelen bij de buren
Dan heb je ook gevallen dat de kinderen uit de buurt altijd te vinden waren bij hun Hindostaanse vriendjes. De ouders vonden dat gezellig voor hun kinderen, totdat ze merkten dat de Nederlandse buren hun huis graag piekfijn in orde houden en de kinderen dus maar graag ergens anders laten rommelen. De moeder: “Ik vond dat niet leuk, maar ik kon niet aan die kinderen zeggen dat ze niet welkom zijn. Ik begon wel op te letten dat er bij mij niet te veel troep werd gemaakt en dat ik dus maar moest blijven sloven. Als er te veel rommel was, moesten ze zelf samen met mijn kinderen opruimen.”

Aftroeven
Hindostanen pakken graag goed uit bij een feestje. Er wordt veel eten en drank geserveerd. Onderling willen ze elkaar soms graag aftroeven. Als de een nasi en bami met kip had geserveerd, dan doet de ander daar ook nog roti met doks bij, bijvoorbeeld. En daarnaast zijn er altijd nog allerlei hapjes. Soms ben je nog van je bara aan het genieten of de loempia komt eraan en direct daarna roze kipsalade of ghugri. En uiteraard kun je niet weg alvorens ook nog een volledige maaltijd te nuttigen. Een Nederlandse vrouw: “Bij Nederlanders wordt je uitgenodigd voor koffie met gebak of voor een borrel, een aangeklede borrel of voor het eten. Bij Hindostanen is het alles ineen.”

Kwestie van eer
Dat er een over­daad aan eten wordt aangebo­den is op zich niet zo een punt als je zelf kunt bepalen wat je allemaal wel of niet neemt. Maar soms wordt je continu achter de vodden geze­ten en wordt het als het ware door de gastvrouw/-heer niet geaccepteerd dat je niet alles neemt. Gastvrijheid verandert in een vorm van tirannie. Het gaat niet meer om wat de gast graag heeft, maar om de eer van de gastvrouw of -heer. Dit is op komische wijze uitgebeeld in een sketch uit de BBC-serie Goodness Gracious Me die over Indiërs in Engeland gaat: https://youtu.be/RJaRh6QTTfU

Status en snoeverij
Bij bruiloften of andere grote feesten heeft het aantal gasten en alles eromheen ook te maken met status binnen de familie. Bij een huwelijk heeft het soms vooral te maken met het laten zien aan de ‘tegenpartij’, de familie van de bruidegom. Die moet vooral niet denken dat de familie van de bruid niet goed kan uitpakken. Er wordt soms geld bij de familie geleend om het huwelijk zo groots mogelijk te kunnen vieren.

Bij hoogopgeleide Hindostanen lijkt het er soms op dat die zich graag alleen tussen mensen van hun eigen niveau willen ophouden en hun uitnodigingsbeleid bij feestjes in die zin beperken. Die lopen dan weer het risico dat ‘men erover praat’ dat ze vrekkig zijn.

Welgestelde Hindostanen in Suriname kunnen ook uitpakken onder meer bij bruiloften om te laten zien dat zij goed in de slappe was zitten. Deze bruiloften hebben vooral het karakter van het ten toon spreiden of showen van rijkdom waarbij de ene familie de andere probeert te overtreffen. Er is security bij de ingang en het tonen van de uitnodiging is verplicht. Dit soort bruiloften is duidelijk geïnspireerd door tentoongespreide weelde in Bollywoodfilms. Het is ook de bedoeling dat mensen het na maanden nog hebben over de pracht en praal bij dat huwelijk van desbetreffende familie.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waarop u reageert.

Read more
No Comments

Typically Hindostani: Hospitality

© Ashvin Ghisyawan (totaalfotografie.nl)

Last year, Hans Ramsoedh wrote an article What is typically Hindostani? In it, he discussed a few examples of what can be seen as the Hindostani national character, including the phenomenon of huge numbers of guests at weddings, invited or not, it is all possible. Ramsoedh invited readers to also come up with examples of what they see as typically Hindostani, with which a collage could be made. It must be understood that the typical characteristics should not always be taken very seriously but should serve more as a form of humour. It is, after all, important that a people or community can also laugh at itself as a form of self-reflection. Ramsoedh’s invitation, however, did not lead to spontaneous reactions which elicited a Hindostani man to comment: “Typical Hindostani. They can talk a lot, but they can’t write anything down.

Collection of typ­i­cal characteris­tics
Hindorama itself approached a num­ber of people, both Hin­do­sta­ni and non-Hindostani people, to ask what they thought was typical of Hindo­stani’s. Non-Hindostani’s mainly mentioned:

  • Hospitable, modest and family-oriented;
  • Hindostani dishes such as roti, bará and masala dishes (both meat and vegetables); and
  • Bollywood music, dance and clothes (glitter and glamour/bling bling).

Hindostani people also raised these points, sometimes more nuanced, but they also mentioned other points:

  • very status-sensitive with as examples: keen on academic titles, nice car, big parties, inviting a lot of people, serving expensive drinks and way too much food (showing that you are not stingy);
  • modest, but more in the sense of lack of activism or not speaking out, because in the privacy of one’s own home/family/friends, Hindostani’s do ventilate strong opinions. Some characterised this as cowardice. Others also mentioned the term Hindostani term tej, meaning that someone considers him/herself very important or that someone is pretentious);
  • Manai ka boli’ (‘what will people say’) with the remark that this is used selectively, which also elicited the description “hypocrite” from some people;
  • food culture of spicy and rather fatty and salty food, a lot of masala (curry), duck, red sardines (sarines in tomato sauce) and one or two days a week vegetarian food;
  • religious in the sense that they often do pujas, have their own puja room or depictions of Hindu gods in their homes;
  • very serious about things like najar (‘the evil eye’), juthá (defilement by another person of food, for example, by taking it with a used spoon or with the hand).
  • entertainment enjoyed by young and old: Indian films and music but also baithak gáná.
  • focused on skin colour, not necessarily to disapprove of darker skin, but very attentive to its exact shade.

It should be clear that this is an informal collection of characteristics that is certainly not based on (semi)scientific research. Some of the characteristics mentioned are probably not only typically Hindostani. But it still seemed a good idea to sketch this brief picture of how non-Hindostani people view Hindostani people and how Hindostani’s view their own people.

Hospitality
This article will look into the characteristic of hospitality from various angles. For example, how the much-praised hospitality is abused, but also how hospitality is dealt with within the community itself and the interaction with some of the other typical characteristics such as modesty (not speaking out) and status sensitivity.

“I’ll come and eat roti.” 
Non-Hindostani people often recalled that it was very easy to join a party or be invited for dinner by Hindostani people. In Suriname, Creoles were known to invite themselves often. A Hindostani woman told: “They always came and said to me when it was Holi, ‘I’ll come to your house and eat roti’. But the other way round, they didn’t expect me to eat pom (a Creole-Surinamese dish) with them on their 1 July or Christmas festivities. But yes, that’s how it was. We Hindostani’s didn’t like to eat at other people’s houses, because we don’t eat everything, like pickled meat and so on.”

When Hindostani people migrated to the Netherlands in large numbers and came to live scattered across the country, they also had to deal with Dutch people who were only too happy to go to the Hindostani neighbours’ houses for dinner. In the beginning, they did not mind. It was even good for friendly relations. But at one point, it was quite conspicuous that the Dutch always turned up at dinner time, knowing that there would be a bite to eat. A Hindostani woman: “We found it annoying, but did not want to send them away. My husband told me to put extra pepper in the food, but I thought that would not be right. When I started working outdoors, I did let on that I couldn’t have visitors so often, and that’s how it was resolved, without arguments.”

Mess at the neighbours’ place 
There were also cases where the children from the neighbourhood could always be found with their Hindostani friends. The Hindostani parents thought that this was nice for their children, until they noticed that the Dutch neighbours like to keep their house in perfect order and therefore like to let the children mess around somewhere else. The mother: “I did not like that, but I could not tell the children that they were not welcome. I did start to pay attention that they did not make too much mess at my place. If this was the case, they had to clean it up themselves together with my children.”

Outdo each other 
Hindostani people like to go all the way when having a party. A lot of food and drinks are  served. Sometimes the aim is to outdo each other. If one person had served fried rice and noodles with chicken, the other would add roti with curry duck, for example. And then there are always all kinds of snacks. Sometimes, you are still enjoying your bara or the spring roll is coming, and right after that, pink chicken salad or ghugri. And of course, you can’t leave before having a full meal as well. A Dutch woman: “With the Dutch, you are invited for coffee and cake or for a drink, whether or not with snacks, or for dinner. With Hindostani people, it’s all in one.”

A question of honour 
The fact that there is an excess of food on offer is not such a problem if you can decide for yourself what you will or will not eat. But sometimes, you are constantly being chased and it is as if the host/hostess does not accept that you do not take everything. Hospitality turns into a form of tyranny. It is no longer about what the guest likes, but about the honour of the host or hostess. This is hilariously  portrayed in a sketch from the BBC series Goodness Gracious Me which is about Indians in England:  https://youtu.be/RJaRh6QTTfU

Status and showing off
At weddings or other large parties, the number of guests and all the splendour surrounding it also has to do with status within the family. At a wedding, it is sometimes mainly a matter of showing off to the ‘other party’, the groom’s family. The latter must not think that the bride’s family cannot go all the way. Money is sometimes borrowed from the family in order to be able to celebrate the marriage with as much grandeur as possible.

With highly educated Hindostani people, it sometimes seems that they prefer to be among people of their own status and when having a party they limit their invitation policy accordingly. They, however, run the risk that they are considered stingy and that people will talk about them that way.

Well-to-do Hindostani people in Suriname can also show off at weddings to demonstrate that they are well-to-do. These weddings are mainly about displaying wealth, with one family trying to outdo the other. There is security at the entrance and showing the invitation is mandatory. This kind of wedding is clearly inspired by the wealth displayed in Bollywood films. The idea is that months later people will still be talking about the splendour of that family’s wedding.

You can send your comments HERE, stating your name and the article to which you are responding.

Read more
No Comments

Ayurveda: De toepassing van niem

Immigratie Niemboom met op de achtergrond de Surinamerivier (Paramaribo)

Al meer dan vierduizend jaar gebruiken Indiërs het geneeskrachtige Azadirachta indica oftewel niem. De toepassingsmogelijkheden zijn bijna grenzeloos. Niem-medicatie is dan ook een belangrijk element in de ayurvedische geneeskunde. De uit Suriname afkomstige farmacognost en emeritus hoogleraar prof. dr Rudie Paul Labadie (tot mei 1999 verbonden aan de Universiteit van Utrecht) was een van de eersten in Europa die onderzoek deed naar deze eeuwenoude Indiase geneeswijze. Farmacognosie is een onderdeel van de farmacie, dat zich bezighoudt met de geneeskrachtige werking van biologisch materiaal, zoals planten. Naar Labadie’s stellige overtuiging is ayurveda een nuttige aanvulling op de westerse geneeskunde.

In India wordt de niemboom ook wel de dorpsapotheek genoemd. De boom bevat namelijk een groot aantal genees­krachtige stoffen die geschikt zijn voor de bestrijding van de meest uiteenlopende kwalen. De stoffen worden uit alle onderdelen ervan gehaald: blad, tak, bast, wortels, vrucht, zaad, sap en olie. Alles wordt gebruikt. In India wordt niem verwerkt in producten als thee, tonicum, poeder, zeep, zalf en tandpasta. Tegenwoordig wordt de niemboom, die oorspronkelijk alleen in Azië voorkwam, in vrijwel alle tropische streken geplant. Voor inwoners van arme landen, die geen dure medicijnen kunnen betalen, is deze knoestige apotheek een zegen.

Prof. Rudie Paul Labadie (1935)

Velerlei toepassingen: tegen ontstekin­gen tot anti­con­ceptie
In de ayurveda wordt niem het meest gebruikt voor de bestrijding van ontstekingen. Labadie: “Niem bevat een enorm aantal verbindingen: polysacharide, terpenen, fenolen. Deze hebben dermatologische en antiseptische eigenschappen. Niem werkt ontstekingsremmend, doodt schadelijke micro-organismen en verlaagt de koorts. Als tonicum bevordert het middel herstel na ziekte.” Niem werkt goed bij spijsverteringsstoornissen als diarree, dysenterie, braken en constipatie. Deze stoornissen zijn vaak het gevolg van ontstekingen in mond, keel, maag, darmkanaal, lever of gal. Ook reumatische ontstekingen en ontstekingen aan lucht- of urinewegen zijn goed te behandelen. Niem’s antibacteriële eigenschappen worden voorts goed gebruikt om uiteenlopende huid­aandoeningen te bestrijden. Een geschikte toepassing betreft ook de mondhygiëne. In India zie je mensen die hun tanden met de twijgen poetsen, maar dit kan ook met niempoeder of -tandpasta. Daarnaast blijken virale aandoeningen als herpes, wratten en bepaalde soorten pokken goed behandeld te kunnen worden.

In de ayurvedische literatuur wordt ook de toepassing als anticonceptie genoemd. Niemolie heeft namelijk een sterk spermadodend effect. Het gedurende vijftien minuten voorafgaand aan de geslachtsgemeenschap in de vagina houden van een in niemolie doorweekt stukje watten, is een eenvoudige, goedkope en in de praktijk effectief gebleken methode van geboortebeperking. Niem is ook een doeltreffend en milieuvriendelijk bestrijdingsmiddel in de landbouw. Schadelijke insecten en ander ongedierte vluchten weg, worden onvrucht­baar of raken totaal in de war. Dit dankzij de anti-feedend eigenschap van niem (niet geschikt om als voedsel te dienen). Ook bij het opslaan van voedsel is deze eigenschap nuttig. Bijvoorbeeld, door niem­bladeren in een baal rijst te doen wordt voorkomen dat er insecten in komen. Een ander agrarisch gebruik van niem is als kunstmest.

Niem datun (twijgje) wordt gebruikt als tandenborstel

Onderzoek
Na zijn promotie in 1971 kwam Labadie terecht bij de Universiteit van Utrecht, waar hij de ruimte kreeg om onderzoek te doen naar de werking van geneeskrachtige planten. De gangbare westerse opvatting dat één enkele stof verantwoordelijk is voor de medicinale werking waarna die geïsoleerd en gesynthetiseerd wordt, vond Labadie niet overtuigend. “Je kunt niet stellen dat uit al die honderden complexe verbindingen maar één stof effectief is, maar dat meerdere stoffen in samenhang met elkaar werken. Deze gecombineerde werking is effectief. Niem, bijvoorbeeld, heeft een groot aantal complexe verbindingen. Daarom werkt het ook tegen vele uiteenlopende aandoeningen.”

Voor zijn wetenschappelijk onderzoek had Labadie ook een idealistisch motief. “Mensen in arme landen kunnen geen dure medicijnen kopen. Maar ze hebben wel een vorm van medicatie ontwikkeld die gebaseerd is op de natuur. De eeuwenoude kennis wordt van generatie op generatie doorgegeven. Deze kennis wilde ik verder ontwikkelen. Vooral de planten die op het immuun­systeem werken hadden mijn belangstelling. Dit systeem wordt door ondervoeding verzwakt, waardoor men vatbaar voor ziektes wordt.” In de ayurveda vond hij een alomvattende vorm van traditionele geneeskunde. Hij deed onderzoek in Sri Lanka naar de siddha, de plaatselijke variant van ayurveda. Samen met Nederlandse collega’s legde hij als eerste de grondslag voor het onderzoek naar de versterkende werking van planten en plantaardige stoffen op het menselijk immuunsysteem (immuunmodulatie). Dit leverde hem wereldfaam op en een professoraat in Utrecht. Zijn expertise werd ook in India erkend waar hij op uitnodiging van de Indiase regering het onderzoek aan de instituten aldaar beoordeelde.

Immigratie Niemboom – Suriname

Niem in Suriname
Niem werd naar Suriname gebracht door de Hindo­staanse immigranten. Ter gelegenheid van 75 jaar immigratie werd in 1948 een speciaal uit India gehaalde niemboom aan de Waterkant geplant. Ook in Suriname wordt niem traditioneel voor de bestrijding van talrijke aandoeningen gebruikt. Zo wordt thee van gedroogde bladeren, bijvoorbeeld, gedronken om de bloeddruk te verlagen, om diabetes tegen te gaan en tegen malaria. Niem heeft een koortswerend effect, maar kan tevens preventief worden gebruikt om de muskieten op een afstand te houden. Hindostanen gebruiken de bladeren van niem ook bij religieuze ceremonies en voor een ritueel kruidenbad.

Niemboom

Naast de uit India afkomstige niem is er de inheemse variant, krapa, die in het drassig bosgebied van Suriname voorkomt. De twee voorkomende soorten, Carapa guianensis en Carapa procera, zijn familie van de Azadirachta indica. Professor Labadie had graag onderzoek bevorderd naar de werkzame stoffen in deze Surinaamse familie van de Indiase wonderboom. Want de uit de zaden van de krapa gemaakte olie wordt veelvuldig gebruikt om wondjes te ontsmetten en tegen diverse huidaandoeningen (eczeem, uitslag, jeuk, huidschimmel pigmentvlekken enzovoort). In het binnenland is het niet ongebruikelijk dat men ter preventie het hele lichaam insmeert met de olie. Kleine beetjes van de olie worden ook ingenomen tegen constipatie en andere buikklachten of als een preventieve periodieke reiniging van de darmen. Ook de bast van de boom wordt gebruikt tegen diverse aandoeningen. Volgens Ayurveda expert Amrika Anroedh van Swasthya Ayurvedic Health Consultancy in Suriname wordt er, ondanks de vele toepassingen van krapa, op wetenschappelijk gebied weinig aan gedaan. Niem is wel wetenschappelijk onderzocht (in India en onder meer in Nederland); hij merkt dat niemolie populairder is dan krapa-olie.

Drs. Amrika Anroedh

Anroedh betreurt in het algemeen dat er in Suriname weinig animo is voor weten­schap­pelijk onder­zoek naar de aanwezige genees­krachtige krui­den. Terwijl alle be­volkings­groe­pen in Suriname zo hun eigen traditionele ge­neeswijzen heb­ben waarvan de effectiviteit door de jaren heen is gebleken, valt de medische belangstelling in Suriname tegen. “En dat terwijl er ongeveer 2000 medicinale planten in Suriname zijn, waarvan naar schatting zo een 500 tot 600 ayurvedische planten die ook gedocumenteerd zijn in India en waarvan sommige na gedegen wetenschappelijk onderzoek zelfs een belangrijk exportproduct zijn. India heeft ook alle medewerking toegezegd om Suriname te helpen met de ontwikkeling van deze sector. In januari 2020 werd daartoe een Memorandum of Understanding getekend.” In diverse westerse landen, waaronder Neder­land, worden ayurvedische be­handelingen vergoed door zorg­ver­zekeraars. In Suriname is dat nog steeds een uphill battle. Volgens Anroedh zit het probleem niet in de culturele erkenning van de verschillende gebruiken. Ook is er sprake van transculturele erken­ning. Uit alle bevolkingsgroepen laat men zich, bijvoorbeeld, jháre (Hindostaans ritueel om ‘het boze oog’ weg te nemen) of wordt een wasi gedaan (reinigingsritueel uit de Winti cultuur). Het knelpunt zit in de economische erkenning. Anroedh is secretaris van de stuurgroep die zich inzet voor de ontwikkeling van de Traditionele Medische Systemen (TMS) en industrie in Suriname. Niet alleen ayurveda, maar alle traditionele geneeswijzen moeten op eenzelfde wijze in overeen­stem­ming met de normen van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) worden gereguleerd. Hij is voorstander van integrative medicine waarbij sprake is van synergie met andere geneeswijzen.

Dit artikel is deels ontleend aan het eerder in het tijdschrift Hindorama gepubliceerde artikel Dr Labadie: “Ayurved levert waardevolle bijdrage aan de moderne geneeskunde” – De toepassing van niem (Hindorama, januari-februari 2001).

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waarop u reageert.

Read more
No Comments

Mr. André Jainundun Saheblal 94 jaar! Een zeer ijverige en vooral zachtmoedige persoonlijkheid – Prof. Chan E.S. Choenni

Mr. André Saheblal, voormalig directeur van het Ministerie van Justitie en Politie in Suriname, bereikt op donderdag 22 april 2021 de zeer respectabele leeftijd van liefst 94 jaar. De jurist Saheblal stuurt regelmatig whatsapp berichten, emails alsook reacties via messenger; hij is dus nog steeds actief op de digitale snelweg. In 2020 had Saheblal nog een blog. Bij vragen over historische gebeurtenissen stuurt hij vanuit Suriname een zelf getypte tekst. Twee weken voor zijn verjaardag heeft hij het concept van dit artikel doorgenomen en enkele suggesties gedaan via de mail.

Mr. André Saheblal op 93-jarige leeftijd; still going strong.

Wie is deze bijzondere Hindostaanse Surinamer die niet alleen zo’n hoge leeftijd heeft bereikt, maar nog steeds mentaal actief is en graag zijn parate kennis deelt?
Het levensverhaal van de heer Saheblal is veel­betekenend en zijn levenservaringen verdienen het dan ook om breder te worden gedeeld. Veel van zijn ervaringen zijn namelijk in grote mate exemplarisch voor het leven van Hindostaanse mannen geboren vóór de Tweede Wereldoorlog die de stap hadden gezet om de kleinlandbouw vaarwel te zeggen voor een intellectueel beroep te kiezen. Maar om te kunnen slagen waren -gegeven de toenmalige zware levensomstandigheden, belemmeringen en uitdagingen- vooral ijver, doorzet­tings­vermogen én incasseringsvermogen nodig. Dat waren kenmerken waarover veel Hindostaanse contractarbeiders beschikten. Zij hebben dat meestal voorgeleefd en doorgegeven aan hun kinderen. Het zij echter met nadruk gezegd: velen is het toen niet gelukt om dit doel te bereiken. André Saheblal lukte het wel door zijn intelligentie en kruiwagens, maar ook door zijn zachtmoedigheid en integriteit. Vermeldenswaard is dat Mr. Saheblal één van de weinige nog in leven zijnde kinderen is van Hindostaanse contractarbeiders. Hij behoort tot de zogenoemde tweede generatie Hindostanen in Suriname. Omdat hij zijn levensverhaal voor een kleine groep geïnteresseerden op papier heeft gezet en ik hierover beschik, kan ik zijn levenswandel schetsen. Ik heb tevens gesprekken met hem gevoerd en betrek ook enkele toespraken en meningen van anderen. Waar nodig zal ik letterlijk citeren uit zijn opgetekende herinneringen om het toenmalige tijdsbeeld weer te geven.

Het stoomschip Mutlah bracht driemaal Hindostaanse contractarbeiders naar Suriname en ook driemaal uitgediende contractarbeiders terug naar India.

Ouders afkomstig uit India
André Saheblal heeft op basis van gesprekken met zijn vader Saheblall en zijn moeder Khubraji hun emigratie vanuit India naar Suriname gereconstrueerd. Zijn vader wilde dat André hun emigratie- ervaringen zou vastleggen en ook dat hij advocaat moest worden. Saheblall met dubbele l was de voornaam die zijn vader opgaf bij de emigratie-autoriteten in India. Conform het advies in Suriname bij de invoering van Hindostaanse achternamen (familienamen) werd Saheblal de familienaam, maar wel met één l. Kortweg is hun emigratieverhaal als volgt. Vader Saheblall en moeder Khubraji arriveerden met het stoomschip Mutlah II op 12 mei 1912 in Suriname. Zij werden als contractarbeiders tewerkgesteld op de grote suikerplantage Mariënburg. Beiden behoorden tot de groep der nakomers onder de Hindostaanse contractarbeiders. Deze nakomers arriveerden in Suriname in de twintigste eeuw met stoomschepen. Zij hadden een aanzienlijk kortere zeereis dan de zogeheten pioniers die merendeels met zeilschepen eind negentiende eeuw naar Suriname zijn overgebracht. Blijkens het opgetekende verhaal heeft vader Saheblall bewust gekozen om te emigreren naar Suriname. Onder de eerste groep van Hindostaanse contractarbeiders, de pioniers die van 1873 tot en met 1889 arriveerden, waren er wel contractarbeiders die zouden zijn misleid. Maar vader Saheblall had een bijzondere reden om te emigreren uit India. Hij moest als een van de drie zonen beurtelings in opdracht van hun strenge vader hun landerij handmatig ploegen en plantklaar maken. Het ploegen moest meerdere malen gebeuren totdat de grond goed omgewoeld en gereed was. Hierna kwamen de arbeiders, vrouwen en kinderen om graan of rijst te planten. Vader Saheblall vond echter het ploegen het zwaarste werk en wilde liever hoeder van het vee zijn. Helaas werd het door zijn vader -de ájá (paternale grootvader) van André Saheblal dus- afgewezen om de taken onderling te ruilen.

Surinamedepot te Calcutta
Omdat vader Saheblall een afkeer had van de harde landarbeid zocht hij een uitweg. Hij kwam in contact met een (illegale) werver, tevens een Mallah (veer­man/boots­man). Deze aardige bootsman Koelfat wist vader Saheblall te overtuigen om te emigreren. Hij zou een goed inkomen verdienen in het buitenland en eventueel met gespaard geld terug kunnen keren naar India. Vader Saheblall werd overgehaald en besloot te emigreren. Zonder iets aan zijn familie te melden, vertrok hij met hulp van Koelfat naar het Surinamedepot van Calcutta. Hij werd goedgekeurd en ingeschreven in het Surinamedepot als contractarbeider. Om niet getraceerd te worden gaf hij een andere kaste op; in plaats van Ahir (veehouderskaste) gaf hij als kaste Mallah (bootslieden) op. Over Vader Saheblall’s eerste ervaringen in het Surinamedepot in Calcutta (tegenwoordig Kolkata) schrijft André Saheblal onder meer:
[Hij kreeg] een tinnen bord met drinkbeker en wat kledingstukken plus werd hem een slaapvertrekje toegewezen. Zijn kamer lag op de eerste verdieping van het depotgebouw. Uit zijn kamer keek hij peinzend buiten naar het drukke verkeer, naar de mensen op straat en naar de natuur. Het was rustig en stil in zijn kamertje! Hij was immers gewend aan het drukke leven op straat. In zijn bedje liggend, dacht hij na over de gevolgen van zijn beslissing. De gedachte aan zijn ouders, broers en vooral aan zijn gehuwde vrouw, die altijd lief en aardig voor hem is geweest, liet hem niet los. Een innerlijke stem zei tegen hem: ”Saheblall keer terug en neem je getrouwde vrouw mee; zij mag niet alleen achterblijven”. Direct besliste hij om terug te keren en haar mee te nemen.

Vader Saheblall en moeder Khubraji met hun zoon Dhanradj en kleinzoon.

Met medeweten van zijn moeder konden hij en zijn echtgenote Khubraji heimelijk van huis vertrekken. Zijn moeder had aan haar schoondochter geld (onder meer een Engelse munt, met beeltenis van koningin Victoria) meegegeven. Moeder Khubraji nam ook veel sieraden, merendeels van zilver, en plantenzaden van groenten mee die eventueel nodig zouden zijn in het nieuwe vaderland. In Calcutta werd haar registratie / contractnummer 724/0o en het nummer van vader Saheblall bleef 664/0o. Over het verblijf in het Surinamedepot en de zeereis heeft André Saheblal onder meer opgetekend:
De bedienden (mannen) schepten rijst, dahl en groenten op (soms schapenvlees; rund- of varkensvlees was nooit op menu) en iedereen ging dan in een groep rustig zitten eten. Daarbij werd ook niet gedacht aan hogere of lagere kaste, want een ieder consumeerde uit één gezamenlijke pot. Soms werd in het depot wel toegestaan apart te koken, waartoe voedingsmiddelen vóóraf verstrekt werden; maar dat was een uitzondering om de mensen in een goede stemming te blijven houden als voorbereiding op de lange zeereis…. Velen werden zeeziek, vooral moeder had het moeilijk. Men gaf over en had last van misselijkheid, hoofdpijn of buikloop. Maar de medische behandeling en verzorging waren prima. Moeder vertelde ons, dat veel grote vissen langs het schip zwommen; waarschijnlijk waren het haaien.

Woningen van Hindostaanse contractarbeiders (de zogeheten koeliewoningen) op plantage Mariënburg.

Zoals gezegd werden zij op plantage Mariënburg tewerkgesteld. Vader Saheblall vertelde over hun vijfjarige contractperiode onder andere dat tijdens de vrije uren werd gevist met hengels in de loostrenzen voor eigen consumptie. Er was ook een plantagewinkel om inkopen te doen. Ook werd er (onder toezicht) op zaterdag een markt gehouden. Handelaren uit Paramaribo verkochten hun goederen, zoals ‘klaargemaakte kledingstukken’ en landbouwproducten. Vader Saheblall werd ook ingeschakeld voor het opheffen van verstoppingen van kokers, waardoor het water weer kon stromen. Dit werk wilden velen niet doen, omdat poep moest worden verwijderd uit de kokers, maar vader Saheblall was een moedige en krachtdadige persoon. Hij werd bijvoorbeeld ook ingeschakeld voor het doden van giftige slangen, die moeilijk te pakken waren in het struikgewas. De slang werd opgejaagd en met een lange stok sloeg vader Saheblall sloeg de rug van het beest kapot en verbrijzelde daarna de kop.

Plantage Duisburg/Kamsoiri
Na hun vijfjarige contractperiode besloten vader Saheblall en moeder Khubraji zich voorgoed te vestigen in Suriname. Ze kozen voor de vestigingsplaats plantage Duisburg; onder Hindostanen toentertijd ook bekend als Kamsoiri, gelegen aan de rand van Paramaribo. Het perceel was 1 ha (hectare) groot en later werd nog 1 ha in particuliere huur aan hen afgestaan. Het echtpaar Saheblall-Khubraji kreeg zes kinderen; drie zonen en drie dochters. André Saheblall werd op 22 april 1927 op Duisburg geboren. Hij was de jongste zoon en groeide op in Duisburg, waar de beide aan elkaar grenzende percelen samen 2 ha groot waren. Zij waren gelegen aan het toen drukbevaren Saramaccakanaal. Dat was toentertijd de waterweg naar Paramaribo voor bewoners van onder andere de Leidingen (Kandál) en het district Saramacca waar veel Hindostanen waren gevestigd. Vóór de Tweede Wereldoorlog behoorde Duisburg nog niet tot Paramaribo; evenmin als de naastgelegen plantages Zorg en Hoop en Hermitage. De zuidgrens van Paramaribo was namelijk bij Poelepantje waar een klein centrum was. Daar was ook een markt en de destijds levendige Koningstraat; die was nog niet geasfalteerd. Het verkeer vanuit Duisburg vond plaats met boten die aanmeerden bij Poelepantje en vervolgens kon men doorvaren naar Paramaribo Centrum (de Stad, zei men en in het Sarnámi: Sahar). Daar lagen de Centrale markt aan de Waterkant en aan de nabijgelegen Watermolenstraat belangrijke Hindostaanse winkels. Of men kon ook lopen naar ‘de Stad.’ In de jaren dertig kon men een bus nemen naar het Centrum van Paramaribo. Een andere mogelijkheid was dat men het Saramaccakanaal overstak en vanuit plantage Goede Verwachting (bij Pad van Wanica; tegenwoordig Indira Gandhiweg) de stoomtrein nam om Paramaribo Centrum te bereiken. De eindhalte was aan het Vailliantsplein waar nu het gebouw van Telesur staat.

Gebrekkige infrastructuur
Om het levensverhaal van André Saheblal goed te begrijpen is een schets van de context van de gebrekkige infrastructuur destijds van groot belang. De problemen en vooral de tijd die gemoeid was om Paramaribo Centrum te bereiken waar welhaast alle belangrijke voorzieningen waren, bepaalden toen ook de kansen voor veel Hindostanen op mobiliteit. Tegenwoordig is Duisburg onderdeel van Paramaribo en is het Saramaccakanaal geen verkeersbarrière meer vanwege de verbrede Coesewijnestraat en de Coesewijnebrug bij de voormalige plantage Duisburg. Het is tegenwoordig welhaast niet voor te stellen dat een afstand van nauwelijks vijf kilometer tijdens de jeugdperiode van Saheblal een groot verschil kon maken in maatschappelijke status. Duisburg werd als Boiti (district) beschouwd en het vijf kilometer verder gelegen gebied bij Poelepantje als Sahar (de stad). Hindostanen die in Sahar woonden keken vaak neer op Hindostanen van Boiti. De gebrekkige infrastructuur leidde er ook toe dat bijvoorbeeld om een afstand van 15-20 kilometer te overbruggen men welhaast enkele uren in kwijt was – vaak ook door het gebrek aan geasfalteerde wegen en auto’s. Tegenwoordig kan men -indien er geen file is- bijvoorbeeld binnen een half uur met de auto de Mahonylaan bereiken vanuit Duisburg. Destijds moest André Saheblal om de Paulusschool (Muloschool) te bezoeken gelegen aan de Gravenstraat (tegenwoordig Henck Arronstraat) verhuizen naar Sahar en verblijven in het jongensinternaat Rajpur aan de Mahonylaan. Duisburg was toen te ver gelegen, waardoor Saheblal niet dagelijks vroeg in de ochtend op de Paulusschool zou kunnen zijn.

De omgeving van de voormalige plantage Duisburg is onherkenbaar veranderd in de eenentwintigste eeuw en onderdeel geworden van Paramaribo. In de verte is de Coesewijnebrug over het Saramaccakanaal.

Jeugd
André Saheblal groeide op Duisburg op als zoon van een kleinlandbouwer en in het bijzonder een groentekweker. Al vroeg leerde hij hard werken en tegelijkertijd moest hij ook onderwijs volgen op de buurtschool. Omdat hij een pientere jongen was, wilden zijn ouders -zoals eerder vermeld- dat hij verder moest studeren en liefst advocaat worden. André Saheblal had een zeer sterke band met zijn moeder en vertelt hoe hij op bepaald niet-zachtzinnige wijze moest afleren om te blijven zogen aan zijn moeders borst:
Ik moet ongeveer 1 jaar en twee maanden oud zijn geweest toen ik als dwingeland nog zoogde. Dit was onfatsoenlijk voor moeder en de omgeving. (Een baby-fles of een fopspeen kende men toen niet). Dat zogen werd mij op de volgende wijze voor goed afgeleerd door moeder. Op een zekere dag zeurde ik weer om moedermelk, terwijl er bezoekers thuis aanwezig waren. Zonder dat ik het wist, smeerde moeder –op advies van de buurvrouw- een beetje (zwarte) kippenpoep aan haar tepel en riep mij om te zogen. Niets vermoedende stopte ik -als gewoonlijk- met gesloten ogen haar tepel in mijn mond………bah…. . Onbeschrijfelijk zijn die smaak en die geur op dat moment voor mij geweest! Vanaf toen bleef ik uit de buurt van moeders borsten. Dit feit kan ik mij nog heel goed herinneren!

André Saheblal moest al van jongs af aan helpen met eenvoudige taken die hoorden bij een kleinland­bouwersgezin. Nu zou het als onwenselijke kinderarbeid worden betiteld. Het werk op het land, zoals planten, onderhoud en oogsten werd voorgedaan en hij had geen vakantie. En ook tijdens de school­vakanties werd er door jong en oud op het veld gewerkt. Men was gedwongen volgens seizoensregels te werken anders mislukte de oogst. Ook leerde hij de koeien op stal gras en zemelen geven:
Daarbij streelde ik ze aan hun kop wat ze lekker schenen te vinden. Ook rijpe mango’s en bananenschil gaf ik die beesten om te eten. De dieren leerden mij kennen; ik begon echt van ze te houden. De geur van de stal en het vee zijn in mij nog gebleven. Al spoedig begon ik zelfstandig de koeien te weiden op ons perceel. De stieren, gebonden met een touw aan hun neusring, graasden apart. Er was voldoende veldgras voor de beesten. Ook de buurjongens deden dit werk, daarom ontmoetten wij mekaar vaker op het veld. Terwijl de beesten graasden gingen we op de Duisburgdam spelen.

Eerst werken en daarna naar school
Na enkele jaren op de buurtschool te hebben gezeten werd besloten dat André Saheblal naar een betere school in Paramaribo moest. Gekozen werd voor de rooms-katholieke Sint Jozef Jongensschool aan de Wanicastraat 119 (tegenwoordig J.A. Pengelstraat), waar de fraters van Tilburg de leiding hadden. André Saheblal werd als twaalfjarige in de vijfde klas geplaatst en haalde zijn opgelopen achterstand in het Nederlands en geschiedenis vrij snel in. Van 1939 tot juli 1942, dus tijdens de Tweede Wereldoorlog bezocht hij deze strenge school. Hij behaalde het getuigschrift en was een van de beste leerlingen. Maar André Saheblal moest thuis ook nog allerlei werkzaamheden verrichten voordat hij de school bezocht en ook na school. De landbouwerszoon vertelt:
Het is bijna niet te beschrijven hoe wij, broer Dhanradj en mijn persoon, (moeder hielp soms ook), dagelijks in de middaguren volle emmers water uit het Saramaccakanaal haalden om alle bedden met groenten en kleine plantjes te besproeien. Iemand, die dit werk nooit gedaan heeft, zal niet willen geloven hoe zwaar en tijdrovend het werk van de groenteteler is, alvorens hij met de verkoop van het eindproduct wat inkomsten verwerft. De groenten verzorgen in de droge tijd wanneer het niet regende, was geen gemakkelijk karwei. Maar dat was onze dagelijkse bezigheid, naast alle andere taken. En niemand klaagde erover en niet te vergeten dat het regelmatig bestrijden van het onkruid ook een deel van de verzorging was. De groenten werden door vader Saheblall in Paramaribo verkocht en een deel werd door ons geconsumeerd…. Gedurende mijn twaalfde tot en met vijftiende jaar heb ik het land constant geploegd met twee stieren, dat wil zeggen in weer en wind. Schoolvrienden die mij dit werk zagen doen, zeiden: “als jij vijf en twintig jaar bent, zal je met een gebochelde rug lopen”. Bij het ploegen moest ik in een beetje gebogen houding het handvat van de ploeg “gedrukt” houden, opdat het ploegmes diep in de grond ging….’s avonds smeerde moeder warme kokosolie aan de handpalm en de vingers, waarna die flink gemasseerd werden.

Toentertijd werden veel kinderen vrij snel volwassen en hadden verantwoordelijkheden. Bovendien was de St. Jozefschool op 5 kilometer afstand van zijn huis en er was slechts een zandpad ernaartoe. André Saheblal:
Het was mijn gewoonte geworden om 5 uur in de ochtend op te staan. Vader of moeder maakte mij op tijd wakker. Wij hadden geen wekker in huis. Ik moest de koe melken en een kan melk aan moeder geven om die voor mij op te warmen. Intussen had moeder de rijst al gekookt. Eerst rijst in melk eten, de boeken inpakken en op blote voeten het huis verlaten. In een half uur moest ik de afstand van mijn huis naar de school (5 km) afleggen door gedeeltelijk hard te lopen en soms te rennen. Dit was 2 x 5 km per dag heen en terug, d.w.z. in weer en wind. De school begon om half acht en als je laat kwam kreeg je strafwerk, bestaande uit 100 strafregels met “ik mag niet laat komen op school”. Elke dag loeide in Paramaribo een houtzaagmolen zijn sirene en wel om 7 uur des morgens en om 12.00 uur des middags. Door deze krachtige geluidssignalen en rekening te houden met de zonnestand, kon men min of meer weten hoe laat het was. Het geluid van de sirene en bij windstilte van de kerktoren waren hoorbaar op Duisburg, zodat ik redelijkerwijs op tijd de school zou kunnen bezoeken, tenzij er sprake was van overmacht.

Sint Paulusschool

Sint Paulusschool
Omdat hij door moest leren werd besloten dat André Saheblal mulo-onderwijs zou volgen. Destijds werd schoolgeld betaald voor mulo-onderwijs en zijn oudste broer Piertiradj die al een salaris als kleermaker verdiende zou zijn studiekosten bekostigen. Hij moest naar de Sint Paulus muloschool in Paramaribo en dat betekende dat hij moest verhuizen van Duisburg. Er werd gekozen voor een verblijf in het rooms-katholieke jongensinternaat het Educanaat Rajpur gevestigd aan de Verlengde Mahonylaan 25. André Saheblal bleef nog enige maanden bij zijn ouders op Duisburg alvorens in augustus 1942 naar Paramaribo te vertrekken en memoreert:
De vele tranen van mijn moeder hebben – bij het innige omhelzingsafscheid – mijn voorhemd kletsnat gemaakt. Dit afscheid is mij in het onderbewustzijn gegrift.

Als vijftienjarige werd hij in september 1942 als leerling van de vijfde klas toegelaten. De muloschool had toen acht klassen en een mulodiploma werd als iets prestigieus beschouwd. Het was toen eigenlijk ook eindonderwijs. André Saheblal had al bijlessen in het Engels en Frans als voorbereiding op het (toekomstige) mulo-onderwijs gedurende vier middagen in de week van 18.00 uur tot 20.00 uur gevolgd. Maar hij moest ook nog een klusje klaren voordat hij voorgoed vertrok naar Paramaribo:
Omdat ik toch voorgoed zou verhuizen naar Paramaribo, deed men een beroep op mij het perceelland van zwager op Menckendam te ploegen en het plantklaar te maken. Geen eenvoudige taak welke op mijn schouders gelegd werd! “Gewapend” met de nodige landbouwwerktuigen en vergezeld van de twee trouwe stieren, vertrok ik van Duisburg. Vader had deze gereedschappen met zijn boot over het Saramaccakanaal gezet. Met de twee stieren zwom ik het kanaal over. Met landbouwwerktuigen en de beesten ging ik via Witboitie (plantage de Goede Verwachting gelegen tegenover plantage Duisburg – C.C.) en het Pad van Wanica naar Menckendam en naast haar stond de openbare begraafplaats van Menckendam. Op Menckendam en omgeving woonden behalve Hindostanen ook veel Creolen, die allen in vrede met elkaar leven.

Familiebezoek op internaat Rajpur.

Internaat Rajpur
Nadat hij naar tevredenheid twee hectare op Menckendam handmatig had geploegd verhuisde hij naar Rajpur. Volgens André Saheblal was het regime op dit internaat voor Hindostaanse jongemannen toen zeer streng. Op overtreding van huisregels stonden tuchtstraffen, zoals strafregels maken, het erf bezemen, onthouding van gunsten, etc. Deze waren gedrags­corri­ge­ren­de maatregelen. 0m 05.30 uur ’s morgens luidde de zuster de (school)bel: direct wakker worden, samen het morgengebed doen, het slaapgerei opbergen in jouw kast, waarna tandenpoetsen, gezicht wassen, haren kammen en vervolgens snel in de rij gaan staan voor het bezoek aan de kerk. Als de bel om 06.00 uur ging, stond een ieder keurig in de rij om in alle stilte naar de kerk te gaan, die op een steenworp afstand stond. 0m 07.00 uur ging de kerk uit, en in de rij lopend trad men de eetzaal binnen. Eerst een gebed, dan het ontbijt en nadien opnieuw een slotgebed, vervolgens maakte een ieder zich gereed om naar school te gaan. 0m 07.30 uur vertrok een ieder naar zijn school en na de schooltijd was een ieder op tijd terug in het internaat om het middagmaal te gebruiken. De vaste regels waren: bidden vóór en na het eten en vóór en na het slapen. Hierna was men tot 15.00 uur vrij om te spelen of zijn huiswerk te maken. 0p elke schooldag was men verplicht van 15.00 uur tot 17.00 uur in de groentetuin te werken. Alleen de mulo-leerlingen werkten slechts één uur per schoolmiddag omdat zij veel schoolwerk kregen. Om 20.30 uur moesten de muloschool jongens naar bed. Na dit uur was niemand meer in de studeerkamer.

Mede door deze discipline hebben vele Hindostaanse jongemannen die op dit internaat hebben gezeten later goed gepresteerd in Suriname. De schoolvorderingen verliepen uitstekend, maar André Saheblal liep in het laatste schooljaar van de Paulusschool een malaria­koorts op. Daardoor slaagde hij niet voor zijn mulo-eindexamen.

Ik kwam uit het ziekenhuis en vond dat sommigen scheef naar mij keken, alsof men zeggen wilde: “Je bent afgewezen omdat je dom bent”. De liefdevolle zusters van het internaat hebben mij opgebeurd en moed ingesproken. Ik pakte in en vertrok naar mijn ouders om daar wat vakantie te nemen. Ook voor hen was het bericht niet prettig, maar anderzijds waren ze blij dat ik genezen was van de gevaarlijke tropenziekte. Het was in de maand augustus l946, waarin ik afgewezen werd. Geen enkel bibliotheekboek heb ik aangeraakt. Ik deed mijn best niet aan de school te denken. Met de buurjongens ging ik flink zwemmen in het Sara­macca­kanaal, dat toen schoon en helder water bevatte. De vakantie was snel voorbij.

Racisme en discriminatie
Nadat hij in 1947 zijn mulodiploma had behaald moest André Saheblal nu een vervolgopleiding doen. Niet alleen het harde werk thuis en later het strenge regiem in het internaat Rajpur waren een grote uitdaging in het leven van André Saheblal om via het onderwijs vooruit te komen. Ook het racisme en de discriminatie die hij als Hindostaanse jongeman moest ondergaan in een Creoolse omgeving waren belemmeringen die moesten worden overwonnen. Enkele voorbeelden zijn in dit verband veelzeggend. Als Hindostaan was hij in een zogeheten eenlingpositie op de St. Jozefschool jongensschool. Als twaalfjarige moest hij als dis­tricts­jongen (een ‘koelie’ afkomstig uit Boiti) zich zien te handhaven onder de opgeschoten jongens van Paramaribo. Gelukkig was hij intelligent en ook zachtmoedig, waardoor hij het op deze school heeft kunnen volhouden. André Saheblal:
Omdat ik de beste van de klas was, wilde een ieder naast of achter mij zitten om tijdens de repetitieperiode kans te maken van mijn werk af te kijken. Als ik aan de (domme) leerlingen (Babel en Fräser) mijn antwoorden niet liet zien, kreeg ik een pakslaag van ze. En als je aan de frater vertelde, kregen zij wel straf, maar ik werd de dupe van want zij rammelden mij. Ik was niet opgewassen tegen deze ‘stadsnegers’. Dus moest ik de kool en de geit sparen: niet voorzeggen en niet vertellen aan de frater, maar zo zitten dat zij wel konden afkijken….Een vraag luidde: wat betekent P.K. en hoeveel is een P.K? Aan de wand hing een kalender van de Firma A. van der Voet, waarop de woorden “prima kwaliteit” voorkwamen. Toen Babel en Fräser mij naar het antwoord vroegen, wees ik hen met de vinger naar de kalender aan de wand. Zij begrepen mij en vol vreugde schreven zij op dat PK prima kwaliteit betekende. En hoeveel één PK was, zei ik dat ik het niet wist. (Het antwoord op mijn papier was: PK= Paardenkracht en één Paardenkracht= 736 watt)….De frater vertelde later, dat enkele stommeriken voor PK prima kwaliteit hadden geschreven. Babel en Fräser dachten dat ook ik tot die groep behoorde. (Zoals gesteld, had ik het juiste antwoord opgeschreven). Mijn afspraak met deze twee oersterke ’negerjongens’ was, dat zij wel mochten afkijken, maar dat zij ervoor moesten zorgen dat niemand mij nodeloos op school sloeg. Die bescherming kreeg ik wel van de twee en voortaan sloeg niemand mij. (Ik heb de term ‘neger ‘tussen aanhalingstekens gezet, omdat het een denigrerende benaming is).

Ook op de Sint Paulus muloschool was hij vaak in een eenlingpositie en werd hij onder andere geplaagd om zijn achternaam. Hij moest echter de pesterijen accepteren en denken aan zijn schoolopleiding. Hij moest vooral geen ruzie maken en dus de vernederingen verdragen.

Natuurlijk was ik verdraagzaam, maar waar lagen de grenzen daarvan? Ik was er gewoon bij als men tegen mij zei: “Saheblal, Baboelal, eet mijn bal”, aldus André Saheblal.

Racisme op landmetersopleiding
Na zijn schoolopleiding in 1947 -de Tweede Wereldoorlog was al voorbij- kwam de trek van Hndostanen naar Paramaribo op gang en daarmee ook de concurrentie op het terrein van onderwijs en arbeid. Vooral de Gemengden, namelijk de zogeheten lichtgekleurden -onder wie velen met Joodse voorouders die grotendeels de politieke macht hadden overgenomen van de blanke koloniale overheid- probeerden zoveel mogelijk Hindostanen en Afro-Surinamers te weren uit belangrijke beroepen. Het betrof onder andere functies in de hogere ambtelijke en onderwijsrangen, de advocatuur, het notariaat, de rechterlijke macht en de medische sector. Gelukkig moest voor toelating tot de geneeskundige school en de opleiding tot landmeter een schriftelijk toelatings­examen worden afgelegd. Daarbij werd gebruikt gemaakt van examennummers. Op deze wijze was discriminatie bij de toelating tot de weinige opleidingsplaatsen uitgesloten. André Saheblal deed het zware toelatingsexamen voor de landmetersoplelding. Er waren jaarlijks slechts vijf plaatsen beschikbaar. Hij werd nummer drie van de vijf geslaagden. Tijdens deze opleiding kreeg hij echter te maken met racisme; niet alleen van medestudenten maar ook van in het bijzonder één docent. Hij werd geplaatst op het domeinkantoor en de racistische gedragingen van het hoofd van het Domeinkantoor hebben zijn studie­voort­gang negatief beïnvloed. Want bijna wekelijks riep de heer Alfred Nicolaas Albert Van Amson het personeel bij elkaar, inclusief de studenten. André Saheblal:
Hij zei dan: ”Lal kom voorop staan”. Dan uitte hij de volgende woorden: “Mijne heren, wij zijn verloren. Straks is Lal landmeter, de eerste Hindostaanse landmeter. Alle Hindostanen zullen hem als landmeter nemen. Mijne heren: wij zijn verloren, want Lal zal de kaas van jouw brood wegnemen. Wij zijn verloren”. Deze scène herhaalde hij naar believen! In mijn jeugd heb ik vaak toneel gespeeld, maar zo’n scène waarvan je schaamrood werd, was wel teveel. Ik kreeg een gevoel van verlegenheid voor dit brutaal optreden van Van Amson; op dat moment verlangde ik dat de vloer c.q. de aarde openscheurde om mij te verzwelgen. Het was een verschrikkelijk moment voor mij wanneer hij zijn scène herhaalde. Ook de medestudenten zeiden mij grap­pen­derwijs, dat ik hun concurrent zou worden. Ik wilde toen reeds ophouden met deze studie.

Frank Essed was toen de enige Afro-Surinaamse landmeter; later werd hij na een academische studie dr. ir. in Nederland en Minister van Opbouw in Suriname.

Saheblal wendde zich tot de enige Afro-Surinaamse landmeter, Frank Essed die onderhoofd van het Domeinkantoor was voor steun. Essed, die later dr.ir. werd in Nederland, zei dat hij zich niet moest storen aan de oude Van Amson. Essed vertelde dat hij ook werd gediscrimineerd om zijn huidskleur en stimuleerde Saheblal de studie vol te houden. Volgens Saheblal werd hij echter bewust meegenomen voor een bepaald veldonderzoek in het binnenland om daar te falen voor de praktijktest.

Ik at geen vlees, dus was ik aangewezen op wat bosvruchten en kabbis van een pinapalm (= het witte en zachte deel van de kruin van een palmboom). Ik ging lichamelijk achteruit en kreeg een ziekelijk gevoel….We begonnen met de terugweg. Ik voelde me koortsig. Ik kreeg kinine-tabletten tegen de koorts toegediend. Na enkele dagen arriveerden we in de stad; ik werd onmiddellijk in het R.K.Ziekenhuis opgenomen. Ik onderging een malariakuur.

Weer racisme
Saheblal genas, maar stopte met de landmeteropleiding. Hij zocht nu een baan en weer kreeg hij te maken met racisme. Van een schoolvriend Dawson vernam hij dat op het departement van Volksgezondheid een vacature voor de functie ‘schrijver’ was ontstaan. Hij solliciteerde maar werd door de Geneeskundige Keuringscommissie afgekeurd, want hij zou lottavlekken (pytirisis versicolor) op zijn rug hebben. Een van de commissieleden Dr. L.E. Jessurun, toen stadsgeneesheer aan de Heerenstraat, vroeg Saheblal om de volgende dag bij hem op zijn spreekuur te komen. André Saheblal:
Vermoedelijk was dit lid het niet eens met de beslissing van de Geneeskundige Commissie. Toen ik in de wachtkamer zat te treuren over wat mij overkomen was, kwam mijn vriend Dawson toevallig langs en vroeg mij over de afloop van de keuring. Hij vond het een flauwekul van de Commissie. Hij trok vóór mij zijn hemd uit en wees mij hoe zijn lichaam vol lottavlekken zat. Hij vertelde mij dat diezelfde Commissie hem drie maanden geleden met alle vlekken goedgekeurd had. Dawson was mijn schoolvriend van de Paulusschool en ik mocht hem zeker geloven. Het was voor mij onbegrijpelijk, dat er oneerlijke mensen in een Overheids-Commissie zaten. 

Dr. Jessurun gaf hem groene zeep. Tijdens het baden werd zijn rug wel schoon maar die vlekken gingen niet weg. Later vertelde zijn moeder hem dat de vlekken zogeheten moedervlekken waren.

Kruiwagen
Saheblal kreeg dus deze baan niet, omdat hij medisch was afgekeurd. In het toenmalige Suriname was het hebben van zogenoemde ‘kruiwagens’ (netwerken met personen op belangrijke posities) belangrijk om vooruit te komen i.c. een baan te krijgen bij de overheid. Het lukte Saheblal uiteindelijk met hulp van zijn oudere broer Piertiradj en via een kruiwagen, een overheidsbaan te krijgen. Piertiradj was kleermaker en had verschillende pakken voor bekend Statenlid en tekenleraar Wim Bos Verschuur genaaid. Piertiradj raakte goed bevriend met Bos Verschuur en zijn vrouw. Hij vroeg Bos Verschuur om Saheblal te helpen. Het lukte hem in 1949 om een baan te krijgen bij de overheid. André Saheblal werd aangesteld als padi-opkoper voor het Departement van Economische Zaken, maar gedetacheerd in het District Saramacca. Toentertijd moest men ook in het betreffende district gaan wonen, ook omdat -zoals eerder gezegd- de infrastructuur slecht was. Vaak duurde het reizen van Paramaribo naar de districten een halve dag of zelfs dagen. Hij kon beginnen tegen een dagloon f. 3.50 per dag, met uitzondering van zon- en feestdagen. In Paramaribo verdiende een mulo-gediplomeerde toen slechts f.35 per maand. Er was echter een groot tekort aan (ambts)woningen. Gelukkig had de hoofddistricts­klerk, de aimabele Frans Sewberath Misser (later Statenlid en bekend als oom Frans) onder zijn dienstwoning een vrije kamer, die hij kosteloos mocht gebruiken in afwachting van een betere huisvesting. Ook mocht hij bij hem in de kost gaan. Van zijn bad en toilet mocht André Saheblal ook gebruikmaken.

VHP Statenfractie in 1955. Statenlid Frans Sewberath Misser tweede rechts; helemaal links Jagernath Lachmon.

Vermeldenswaard is dat in 1955 het Statenlid Sewberath Misser vrijwillig op aandrang van VHP-leider Jagernath Lachmon zijn Statenzetel voor het district Saramacca had opgegeven. De Afro-Surinaamse leider Jopie Pengel die de verkiezingen had verloren werd toen opnieuw voor de VHP gekozen in het district Saramacca als Statenlid. De samenwerking tussen Lachmon en Pengel werd gecontinueerd in het Surinaamse parlement en vanaf 1958 in de regering. Mede hierdoor heeft geen etnische polarisatie plaatsgevonden tot 1969 tussen Hindostanen en Afro-Surinamers ondanks de toene­men­de onderlinge concurrentie.

Ambtelijke loopbaan
Van 1948 tot oktober 1963 heeft Saheblal voor het Districtsbestuur (voormalige Ministerie van Binnen­land­se Zaken en Districtsbestuur) gewerkt in de rang van districtsklerk en later was hij tevens belast met de functies van onder andere kassier, hoofd burgerlijke stand en bevolkingsregister, en districtsontvanger der belastingen. Op Albina (in het district Marowijne) was hij districtsschrijver en ook belast met beheer van zegelwaarden en tolk in de Franse Taal (Grensverkeer Albina- Saint Laurent). Op 30 november 1950 was hij betrokken bij de tweede algemene volkstelling in het district Marowijne. Hij heeft geteld onder binnen­land­bewoners in de Tapanahony, het zuidelijk gebied waar de Marrons woonden. In 1954 werd hij benoemd tot Districtsklerk tweede klasse en overgeplaatst naar Moengo. Hij viel op als hardwerkende ambtenaar, had veel dossierkennis en een dienst­verlenende instelling. Hij was competent en in 1959 werd André Saheblal bevorderd tot Districtsklerk eerste klasse en overgeplaatst naar district Nickerie. Mr. Dr. Aksel Quintus Bosz was daar de districtscommissaris en had vernomen over zijn werklust en ijver. André Saheblal wilde echter verder studeren en moest dus in Paramaribo aan de slag om verder te studeren aan de Surinaamse Rechtsschool. Op aandrang van Quintus Bosz werd hij toen overgeheveld van het Districtsbestuur en opgenomen in de Algemene Bureaudienst en ingepast in de rang van Hoofdcommies. Bovendien werd hij overgeplaatst naar Commissariaat Combé onder Mr. Jan van Petten, toen distritscommissaris van het (groot) District Suriname. Hij werd aangesteld als Hoofd van Burgerlijke Stand en Bevolkingsregister en later belast met de behartiging van de belangen van Marrons en Inheemsen. Daarna werd hij belast met de zogeheten transmigratie van Marrons voordat het stuwmeer aangelegd werd. Van oktober 1963 tot zijn pensionering op 1 januari 1984 werkte Saheblal op het Ministerie van Justitie en Politie: eerst als Algemeen Secretaris en daarna als Onderdirecteur.

Directeur van Ministerie Justitie en Politie
Dr. Jan Adhin, die benoemd werd tot Minister van Justitie en Politie en op de hoogte was van de ijver en competentie van André Saheblal haalde hem in 1963 naar zijn ministerie. Saheblal:
Dr. Adhin zou mij te zijner tijd benoemen tot Algemeen Secretaris van zijn departement. Hij wist dat ik pas geslaagd was van de rechtsschool en dat ik voorts de rechtenstudie zou gaan volgen. Hij zag goede toekomstmogelijkheden voor mij op zijn ministerie. Hij wist dat ik ook goed kon communiceren in Hindi. Ik vond het een hele eer om bij hem te komen werken! Hij zei, dat hij mij niets beloofde, maar ik zou veel contact met juristen krijgen. Ook is er een juridische bibliotheek waarvan ik gebruik zou maken tijdens de studie; juridische boeken waren duur. Ik hoefde geen boeken te kopen, die mocht ik lenen op zijn bibliotheek. Deze waren allemaal stimulansen, die ik van hem kreeg.

Saheblal werd onderdirecteur en pas tijdens de militaire periode -na een korte waarneming- werd hij benoemd tot Directeur van het Ministerie van Justitie en Politie. Tijdens de NPK-regering van 1973-1980 onder leiding van premier Henck Arron werd hij gepasseerd om directeur te worden. Dr. Adhin had hem laten weten dat als hij in 1973 in de regering Minister van Justitie en Politie zou worden, Saheblal tot Directeur zou worden benoemd. Saheblal heeft met de verschillende Ministers, zoals Mr. Drs. A. Haakmat, Mr. Drs. H. Naarendorp en Mr. F. Leeflang goed kunnen samenwerken, mede vanwege zijn professionele instelling en politieke onafhankelijkheid en vooral juridische kennis. In 1973 studeerde hij af als jurist aan de Adek Universiteit van Suriname. Na zijn pensionering na 35 dienstjaren bleef André Saheblal actief voor de Surinaamse samenleving.

Maatschappelijke verdiensten
Mr. André Saheblal heeft verschillende maatschappelijke functies vervuld en vooral op juridisch gebied is hij in Suriname een gezaghebbende persoon. Hij heeft het boek “De afwikkeling van de onbeheerde nalatenschap in Suriname, met als ondertitel: De terugname door de overheid van onbeheerde en verlaten gronden in de boezem van het domein” geschreven. Voorts heeft hij Het Surinaams Burgerlijk Wetboek (vier delen) geactualiseerd (in Suriname omschreven als ‘modern’ bijgewerkt), zodat dit beter toegankelijker voor het publiek is geworden. Het is gedrukt bij en uitgegeven door de Handelsdrukkerij en Uitgeverij De West. Hij heeft ook vele juridische artikelen geschreven. Een aantal is in het Surinaamse Juristen Blad verschenen, terwijl een vijftal in het dagblad De West is gepubliceerd. Ter ondersteuning van het beleid van Justitie en Politie schreef hij regelmatig nota’s onder ander over mensenhandel en mensensmokkel; georganiseerde en grensoverschrijdende misdaad en grondrechten. Elke maand schreef hij een artikeltje in de Nieuwsbrief van het Hof van Justitie. Ter gelegenheid van zijn 90ste jaardag is een zogeheten Feestbundel verschenen van een aantal geselecteerde juridisch-wetenschappelijke artikelen.

Het afscheid van Mr. André Saheblal als directeur van het Ministerie van Justitie en Politie; links de toenmalige Minister F. Leeflang.

Mr. Saheblal is op onderwijsvlak sedert 1979 actief geweest aan de Universiteit van Suriname; van april l979 tot oktober 1983 als buitengewoon docent rechten aan de Faculteit der Natuurtechnische Wetenschappen en van 15 oktober 1983 tot en met oktober 1994 als voltijds hoofddocent rechten aan de Faculteit der Maat­schap­pij­wetenschappen en de Faculteit der Technologische Wetenschappen. In deze periode is hij bestuurslid van de beide Faculteiten geweest, tevens vervulde hij de actieve rol van coördinator van de studierichtingen Rechten en Public Administration (Bestuurskunde). In 1988 heeft hij namens deze Universiteit twee maanden colleges rechten verzorgd aan de Patrice Lumumba University te Moskou in Rusland. Tijdens de binnenlandse oorlog heeft hij cursussen in het oorlogsrecht verzorgd ten behoeve van de officieren en onderofficieren van het Nationaal Leger. Hij was lid van de Commissie tot wijziging van de Universiteitswet. Ook is hij lid en ondervoorzitter van de Commissie Vreemdelingenwet geweest. Hij was geruime tijd juridisch adviseur van de vereniging Het Surinaamse Rode Kruis. De Vreemdelingenwet is zijn pennenvrucht. Tijdens zijn docentschap was hij lid van de Stichting Uitgave Surinaamse Jurisprudentie. Selectie, ordening en de zorg voor de publicatie van de diverse vonnissen van het Hof van Justitie en het promoten van deze jurisprudentie in Nederland, waren hierbij zijn belangrijkste taken.

Mr. André Saheblal te midden van zijn studenten in Moskou.

Mr.dr. Yvonne Baal verbonden aan de Adek Universiteit van Suriname verwoordde zijn verdiensten als volgt:
André Saheblal heeft veel studenten begeleid bij hun afstudeerscriptie. Velen werken bij Staatsolie of andere bedrijven, en weer anderen bij de overheid of in de advocatuur. Bij het opzetten van de Masteropleiding heeft hij stapels materiaal aangedragen. Zijn aard om bij te dragen aan de ontwikkeling van de rechtswetenschap in Suriname heeft er ook toe geleid dat hij eerst in universiteitsverband en daarna zelfstandig heeft bijgedragen aan de publicatie van Surinaamse jurisprudentie. Hij heeft zijn netwerk met Nederlandse wetenschappers en deskundigen gebruikt om de publicatie van jurisprudentie weer van de grond te krijgen. Surinaamse jurisprudentie is immers belangrijk voor de ontwikkeling van het Surinaamse recht.

Een voormalige student Mr. Sharita Baldeo Rai, stelde ter gelegenheid van de viering van zijn negentigste jaardag:
U heeft mij steeds gestimuleerd te studeren en te publiceren in vakbladen. Ook wanneer ik tegenstand ondervond in het ambtelijke heeft U mij voorgesteld mijn beleidsvoorstellen in het belang van de dienst in goed onderbouwde nota’s vast te leggen, opdat de leiding een en ander in ogenschouw kon nemen. Zulks deed ik tijdens mijn werkperiode op Justitie en Politie o.a. met betrekking tot de Kinderombudsman en andere actuele onderwerpen. Je kan jouw gezinsleven en werk combineren met hogere studie. Ik verneem van andere oud-studenten dat U ze ook ruggensteun geeft met betrekking tot wetgeving.

Eind 2012 werd Mr. André Saheblal voor zijn verdiensten in Suriname benoemd tot Commandeur in de Ere Orde van de Palm. In de diverse toespraken werd hij betiteld als “de stille werker”.

Enkele Wetenswaardigheden
Tot slot vermeld ik enkele wetenswaardigheden afkomstig van André Saheblal. Hij trouwde met Angela Panday in 1951. Angela behoorde tot hoge kaste van Brahmanen, maar ze was Rooms-katholiek. Hun huwelijk was geen probleem, ondanks het gegeven dat Saheblal tot de kaste der Ahirs behoort. Toentertijd speelde het vermaledijde kastebewustzijn onder bepaalde hindoes nog een belangrijke rol. Maar de grote familie Panday was rooms-katholiek en kaste speelde bij hen geen rol. Hun voorouders had als eerste de achternaam Panday (van Panre; geleerd) aangenomen. De andere Brahmaanse families die ook tot de Pandays behoorden moesten nu een extra naam bij hun familienaam toevoegen om zich te kunnen onderscheiden. Daarom bestaan namen als Gangaram Panday, Baboeram Panday of Dwarka Panday.

Het echtpaar André Saheblal en Angela Panday

Een tweede wetenswaardigheid is dat Hindostanen van de generatie van Saheblal grote problemen hebben gehad met de Nederlandse taal. André Saheblal heeft ook Hindi geleerd en zou daarna Sanskriet en Urdu leren, maar in 1942 ging hij naar de Muloschool. Hij stopte met Hindi, want dat was een nadeel volgens hem. Bij het maken van het opstel in het Nederlands formuleerde hij de zinnen eerst in het Hindi en vervolgens vertaalde hij deze letterlijk in het Nederlands. Zo vertaalde hij “het zal regenen” met “het water komt”, omdat je in het Hindi zegt: pani aigá of pani awé hai. Van de leraar Nederlands kreeg hij daarom veel boeken uit de schoolbibliotheek om te lezen en zo leerde hij de Nederlandse taal beter te beheersen.

Soms werd vroeger gebruikgemaakt van de stoomtrein bij een baraat (bruidegomstoet). Zo moest een baraat van Duisburg naar Bergenshoopweg gelegen aan de toenmalige spoorlijn op ruim 20 kilometer zuidwaarts van Duisburg. Degenen die met de baraat zouden meegaan, kregen elk een kwartje van vader Saheblall om op Station Witboitie (Goede Verwachting) de trein te pakken. Bij halte Bergenshoopweg werd gestopt en met een ossenkar ging men naar het huis van de bruid waar het feest was. Er werd een half uur in de zijweg gelopen voordat ze op de plaats van bestemming aankwamen. Het was al 7 uur des namiddag geworden. Het aangestoken vuurwerk (de term was vimperi) en het harde geluid van de meegenomen dhapla (grote trom) kondigden aan, dat de baraat gearriveerd was. De volgende ochtend keerde de huwelijksstoet met de bruid en bruidegom per ossenkar en daarna per trein terug naar Duisburg met de huwelijksgeschenken.

Tot slot
Het is opvallend dat Mr. André Saheblal ondanks allerlei tegenwerkingen, racisme en discriminatie geen rancuneuze persoon is geworden, maar zachtmoedig en hoffelijk is gebleven. Hij heeft studenten behorende tot alle bevolkingsgroepen geholpen, ondersteund en zijn kennis gedeeld. Al met al is Mr. André Jainundun Saheblal een voorbeeldige ambtenaar geweest die -zoals men het in Suriname pleegt te zeggen- land en volk heeft gediend. En hij is een Hindostaanse Surinamer die een voorbeeld is voor velen. Dat hij deze zeer respectabele leeftijd heeft bereikt en dit artikel over zijn leven heeft kunnen lezen en goedkeuren is een voorrecht die slechts weinigen ten deel is gevallen.

Tot slot geeft de heer Saheblal desgevraagd de volgende levensles mee:
De grote ziener Gautama Boeddha heeft eens gezegd: “Wat gij verlangt zult gij krijgen, doch je moet ervoor werken”. Daarom is mijn motto: je moet bezitten kracht, moed, geduld, tact, energie, maar bovenal een dosis doorzettingsvermogen.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waarop u reageert.

Read more
No Comments

Literair actueel

Prijs der Nederlandse Letteren voor Astrid Roemer

De Surinaamse schrijfster Astrid Roemer (1947) ontvangt dit najaar uit handen van de Belgische koning de Prijs der Nederlandse Letteren 2021. Deze prijs heeft als doel de Nederlandstalige cultuur binnen en buiten het taalgebied onder de aandacht te brengen. De prijs wordt om de drie jaar toegekend en wordt afwisselend uitgereikt door de Nederlandse en de Belgische koning. Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van €40.000.
Volgens de jury slaagt Roemer erin ‘thema’s uit de recente grote geschiedenis, zoals corruptie, spanning, schuld, kolonisatie en dekolonisatie, te verbinden met de kleine geschiedenis, het verhaal op mensenmaat’. Met haar romans, toneelteksten en gedichten bekleedt Astrid Roemer een unieke positie in het Nederlandstalige literatuurlandschap’. Haar werk is onconventioneel, poëtisch en doorleefd’, aldus de jury.

Astrid Roemer bij de uitreiking van P.C. Hooftprijs in 2016

In 2016 ontving Roemer al de prestigieuze P.C. Hooft-prijs, een oeuvreprijs en een van de belangrijkste literaire prijzen van Nederland waaraan een bedrag is verbonden van €60.000.
Roemers belangrijkste werken zijn haar Surinaamse ‘dekolonisatieromans’ en trilogie Gewaagd Leven (1996), Lijken op Liefde (1997) en Was Getekend (1999) die in 2001 in één band onder de titel Het onmogelijke moederland verscheen. Deze trilogie handelt over de militaire dictatuur van het regime-Bouterse. In 2019 publiceerde zij haar roman Gebroken Wit. Astrid Roemer is de eerste auteur van Caraïbische oorsprong die zowel de P.C. Hooftprijs als de Prijs der Nederlandse Letteren heeft ontvangen.

8e editie van standaardwerk over Suriname: De geschiedenis van Suriname

Van De geschiedenis van Suriname van Hans Buddingh’ is inmiddels de 8e editie recentelijk verschenen. De eerste druk verscheen in 1995. Deze 8e editie is een herziene en geactualiseerde pocketuitgave. In de oudere hoofdstukken onder meer over slavernij , de koloniale samenleving en de koloniale economie zijn er aanpassingen gedaan waarbij gebruik is gemaakt van nieuw onderzoek en nieuw verschenen publicaties. Daarnaast zijn in deze editie de ontwikkelingen in Suriname tot 2021 verwerkt.

In deze publicatie beschrijft de auteur vier eeuwen geschiedenis van Suriname: sinds de eerste kolonisatie aan het begin van de zeventiende eeuw tot de verkiezing van Santokhi als president in juli 2020. De vier eeuwen komen in zeventien hoofdstukken aan de orde en de aanpak is chronologisch-thematisch. Wat betreft de koloniale periode (1600-1863) bespreekt de auteur de volgende thema’s: oorspronkelijke bewoners en de eerste kolonisatie, de Geoctroyeerde Sociëteit, schets van de blanke koloniale samenleving, slavernij, marronage, bewoners van het binnenland, emancipatie van de slaven en de economie tussen 1651-1863). Aan de post-slavernijperiode (1863-1942) wijdt de auteur twee hoofdstukken: transformatie van de koloniale maatschappij (1863-1942), transformatie van de plantage-economie. Wat betreft de moderne geschie­denis van Suriname zijn de thema’s: naar autonomie en onafhankelijkheid, economische ontwikkeling (1945-1980), het militaire bewind (1980-1987), terugkeer naar een burgerbewind, contouren van informele macht en narcocratie en Suriname in de 21e eeuw. Het laatste hoofdstuk (hoofdstuk 17) is een slothoofdstuk waarin de auteur reflecteert op een aantal ontwikkelingen in Suriname na de onafhankelijkheid zoals etnische sentimenten, de etnische consensus democratie, politiek leiderschap, het politiek activisme van jongeren et cetera. De auteur beschrijft heel treffend dat de zeden van nu in Suriname niets anders zijn dan een voortzetting van de zeden van toen onder het Nederlandse bewind. In Suriname ligt het vredige en het wrede altijd vlak naast elkaar. Achter de façade van Suriname als Switi Sranan gaat volgens de auteur een andere werkelijkheid schuil.

Baseert de auteur zich voor de ont­wikkelingen tot 1980 primair op secundaire bronnen, voor de periode na 1980 put hij vooral uit eigen jour­nalistieke waar­neming. Voor geïnteresseerden in moeizame processen van natie­vorming, de pijnlijke naweeën van dekolonisatie en de persistentie van de Surinaams-Nederlandse omstrenge­ling is De Geschiedenis van Suriname een vlot en inzichtelijk boek en daarmee ook voor een breed publiek toegankelijk. Deze publicatie geldt nog steeds als een standaardwerk over Suriname en is daarmee tevens een van de beste boeken over de geschiedenis van Suriname. Hans Buddingh’ is in het dagelijks leven eindredacteur bij NRC Handelsblad en geldt als een Suriname-kenner bij uitstek. Van deze publicatie verschijnt eind dit jaar een Engelstalige versie.

Hans Buddingh’, De geschiedenis van Suriname. Amsterdam 2021: Rainbow. ISBN 9789041712516, 604 pp, €12.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.

Read more
No Comments

‘No gi mi soso fisi, leri mi uku’: Liefdadigheid en politiek cliëntelisme in Suriname – Dr. Hans Ramsoedh

De Israëlische filosoof en vredesactivist Avishai Margalit schreef in zijn publicatie De fatsoenlijke samenleving (2001) dat in een beschaafde en fatsoenlijke samen­leving mensen niet worden vernederd. Hij onderscheidt hierbij twee verschillende idealen die zich op twee verschillende niveaus manifesteren. Bij de beschaafde samenleving gaat het om het handelen van mensen op microniveau. We spreken van een beschaafde samenleving als burgers elkaar niet vernederen. De fatsoenlijke samenleving is een begrip op institutioneel niveau, dat wil zeggen op macroniveau. In een fatsoenlijke samenleving vernederen instituties mensen niet. De toeslagenaffaire bij de Nederlandse belasting­dienst waarbij (tienduizenden) mensen vooral van kleur ten onrechte werden weggezet als fraudeurs is illustratief voor de vernedering van mensen door instituties. We spreken volgens Margalit van vernedering wanneer de schending van de menselijke waardigheid en eer in het geding is, want waardigheid en eer zijn zaken die aan alle mensen in gelijke mate toekomen. Mensen kunnen namelijk niet alleen fysieke pijn ervaren, maar ook pijn als gevolg van symbolisch geladen handelingen. Vernedering wordt in dit verband door Margalit gedefinieerd als mentale wreedheid waarvoor de mens gevoelig is.
Er zijn ontwikkelingen in de Surinaamse samenleving die aanleiding geven om van vernedering van mensen en dan met name van de mofina wan [de allerarmsten] te spreken. In deze bijdrage heb ik het over liefdadigheid van politici en presidentsvrouwe. Deze vorm van liefdadigheid zie ik als onderdeel van de Surinaamse politieke cultuur van cliëntelisme.

Olieverfschilderij Tassen vol armoede (1982) van de kunstenaar Ramon Bunsee (1935-2005)

Bij cliëntelisme gaat het om een mechanisme waarmee politieke partijen en politici gunsten en of diensten vergeven in ruil voor politieke (electorale) steun. De politicus koopt als het ware de stem van burgers door zijn gunsten en diensten aan te bieden. In Suriname wordt een baan bij lanti, een vergunning of de verstrekking van grond onder meer gebruikt als politiek betaalmiddel. Alle politieke partijen die aan de macht zijn, maken zich schuldig aan bevoorrechting van partijgenoten, familie en vrienden. Dit systeem staat ook bekend als het voor-wat-hoort-wat systeem.

Premier Pengel (1963-1969) kan worden beschouwd als de geestesvader van de clientèleverhouding tussen politiek leider en zijn achterban. Het ging daarbij om overheidsbanen, verklaringen van on- en minvermogen die recht gaven op gratis medische zorg ongeacht of de persoon daarvoor wel of niet in aanmerking kwam, verstrekking van maandelijkse voedselpakketten aan ouderen op kosten van de overheid, studiebeurzen om in Nederland te studeren, percelen die in erfpacht werden gegeven, vergunningen et cetera. Tai hori libi dé [vrij vertaald: houd vast, er valt wat te halen] was een bekende leuze van Pengel en zijn Nationale Partij Suriname (NPS) om de achterban aan zich te binden. Deze door Pengel geïntroduceerde politiek van cliëntelisme is inmiddels binnen politiek Suriname gemeengoed geworden.

President Bouterse maakte het verstrekken van voedselpakketten tot speerpunt van zijn beleid. In navolging van president Maduro in Venezuela was het belangrijkste ‘wapenfeit’ van de regering Bouterse in aanloop naar de verkiezingen in mei 2020 de beschamende verstrekking van voedselpakketten aan het armste deel van de bevolking. Het was een wanhoop politiek op staatskosten om mensen in de volkswijken ertoe te bewegen om op zijn partij (NDP) te stemmen. Als tegenprestatie moesten de ontvangers van voedselpakketten wel een NDP-vlag voor hun huis plaatsen. De pakketten werden doorgaans verdeeld met de boodschap dat het een cadeautje van lanti [overheid] was.
Voor andere partijen zoals Pertjajah Luhur van Paul Somohardjo vormt het verstrekken van voedsel­pakketten aan sociaalzwakkeren, aan tehuizen en moskeeën een belangrijk onderdeel van haar politiek van cliëntelisme.

Bedelaar in straatbeeld van Paramaribo

Met Ronnie Brunswijk (ex-rebellenleider en thans vice-president) komen we het verschijnsel cliëntelisme en de politicus als gudu p’pa [weldoener] in extremere vorm tegen: geld verdelen onder zijn volgelingen als systeem. Vóór het optreden van de Amerikaanse rapper Rick Ross in het André Kamperveenstadion in april 2013 deelde hij biljetten van US 100 dollar uit aan vrouwen die in zijn buurt waren. In 2018 strooide hij vanuit een helikopter met geld boven zijn geboortedorp Moengo Tapoe. Volgens hem was het geen politieke stunt maar wilde hij slechts een ‘beetje sfeer’ maken om de droevige stemming na het overlijden van een neef van hem weg te nemen. Een andere keer strooide hij met geld vanuit zijn rijdende auto naar een groep mensen. Ook schoot hij Surinaamse studenten in het buitenland financieel te hulp die vanwege corona in financiële problemen waren geraakt. De familie Brunswijk heeft inmiddels een eigen stichting opgericht voor sociale doelen, de Stichting Ronnie Brunswijk, voor groei en ontwikkeling met zijn vrouw als voorzitter en zijn kinderen als bestuursleden. De financiële middelen van de stichting zijn afkomstig uit zijn (illegale) goudconcessies. Brunswijk beloofde aanzienlijke bedragen uit zijn goudconcessies te zullen doneren aan de stichting. Brunswijk heeft de ambitie om president van Suriname te worden. Zijn ‘sociale activiteiten’ in dit verband moeten dan ook niet los worden gezien van de realisering van die ambitie.

Naast bovenvermelde praktijken gericht op politieke binding door politieke leiders zien we sinds 2010 een nieuw element in dit systeem van cliëntelisme in Suriname: de presidentsvrouwe als gudu m’ma [wel­doenster] voor de armen.
Over de functie van de presidentsvrouwe zijn er geen bepalingen in de Surinaamse grondwet opgenomen. In de praktijk kwam haar functie neer op lief­dadig­heidswerk, het ondersteunen van goede doelen en het vergezellen van haar echtgenoot bij officiële gelegenheden. In 2011 kondigde ex-president Bouterse een presidentieel besluit af inzake de instelling van het Instituut First Lady. In dit besluit werd de presidentsvrouwe een spilpositie toegekend in het sociale maatschappelijke verkeer ter ondersteuning van de grondwettelijke taken van de president. Bij dit presidentiële besluit werd ook bepaald dat de First Lady in aanmerking kwam voor een schadeloosstelling gelijk aan die van een lid van De Nationale Assemblée (DNA). Eerder kregen echtgenotes van presidenten in Suriname geen salaris of schadeloosstelling. De First Lady kreeg haar eigen bureau met een secretariaat met vaste medewerkers. Het bureau van de First Lady werd een ondersteunende eenheid van het Kabinet van de President. Zij werd tevens ook de belangrijkste adviseur van de president en beschouwd als zijn ogen en de oren. Haar belangrijkste functie in de praktijk is vooral het sociaal gezicht van de regering laten zien.
Beperkte Liesbeth Venetiaan-Vanenburg zich in haar functioneren als presidentsvrouwe (1991-1996 en 2000-2010) tot het ondersteunen van goede doelen en het vergezellen van haar echtgenoot bij officiële gelegenheden, de ‘sociale’ activiteiten van de presi­dents­vrouwen na haar hielden geen enkel verband met liefdadigheidswerk. Deze activiteiten hebben alles te maken met politiek cliëntelisme en de presidentsvrouwe als gudu m’ma voor de allerarmsten.

Ex-presidentsvrouwe Ingrid Bouterse deelt schoolpakketten uit

Ingrid Bouterse-Waldring (2010-2020) liet bij haar aanstelling optekenen dat ze elke maand sociaal zwakkeren blij zou maken. Al vanaf het begin was er in de samenleving veel kritiek op haar inspanningen om arme gezinnen en schoolkinderen met sociale giften bij te staan (ik verwijs hier onder meer naar ingezonden stukken van Roy Harpal in 2017 in Starnieuws en Idris Naipal in 2019 in SR Herald). Over het uitdelen van enkele duizenden schooltassen schreef Abop-parlementariër en ex-Justitieminister Edwart Belfort: ‘schaamteloos, verwerpelijk, belachelijk, onsmakelijke grap en een politieke show’ (geciteerd in Dagblad Suriname, 6 augustus 2018). De fakkel van First Lady werd na mei 2020 overgenomen door Melissa Santokhi-Seenacherry. Zij koos voor een actieve rol binnen het Kabinet van de President. Melissa Santokhi werd door haar echtgenoot, president Santokhi, benoemd als algemeen directeur van zijn kabinet, de hoogste administratieve functie op het Kabinet van de President. Op sociaal vlak is zij hard bezig haar voorgangster Ingrid Bouterse-Waldring te overtreffen door donatie van voedselpakketten aan bejaardenhuizen en het ver­strekken van waardebonnen (SRD 500) aan behoef­tige burgers in verschillende wijken in Paramaribo en in de districten.

Het sinterklazerij-gedrag van deze politici en de presidentsvrouwe respectievelijk in hun rol als gudu p’pa en gudu m’ma houdt een vernedering in van de mofina wan in de Surinaamse samenleving en staat haaks op een beschaafde en fatsoenlijke Surinaamse samenleving. Onze inspanning als samenleving dient gericht te zijn op duurzame ontwikkeling die ook de mofina wan perspectief biedt op welzijn en welvaart in plaats van armenzorg als onderdeel van cliëntelistische liefdadigheid. Uiteraard is ook overheidshulp aan armen vernederend, maar die is in ieder geval minder vernederend dan bij liefdadigheid door politici. Ook het arme deel van de bevolking heeft recht op waardigheid en eer. No gi mi soso fisi, leri mi uku [geef mij niet alleen vis, maar leer mij ook hengelen], zoals ook door het Surinaamse Ministerie van Sociale Zaken en Volks­huisvesting (in theorie) gepropageerd (zie foto hiernaast), zou ook voor deze politici en de presidentsvrouwe het devies moeten zijn in hun sociale activiteiten om arme gezinnen bij te staan. In een beschaafd en fatsoenlijk land vernederen we mensen niet, zoals Margalit schrijft!

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.

Read more
No Comments

Recensie publicatie Kolonel Valk en de militaire staatsgreep in 1980 in Suriname – Dr. Hans Ramsoedh

Ellen de Vries, Hans Valk. Over een Nederlandse kolonel en een coup in Suriname (1980). ISBN 9789462493070, 316 pp., Zutphen 2021: Walburgpers. € 24,99.

De publicatie Hans Valk. Over een Nederlandse kolonel en een coup in Suriname van de hand van Ellen de Vries is een beschrijving van de rol van kolonel Valk (1928-2012) bij de staatsgreep op 25 februari 1980. In de Surinaamse publieke opinie en de Nederlandse media wordt kolonel Hans Valk beschouwd als de geestelijke vader van de coup door Desi Bouterse.

De volgende vragen staan in deze publicatie centraal:

  • Was de coup de ‘schuld’ van Nederland, Suri­names eigen verantwoordelijkheid of die van allebei?
  • Was Valk verantwoordelijk voor de omverwerping van de Surinaamse regering?
  • Werd Valk ten onrechte veroordeeld in een trail by media?
  • Welke reden had Den Haag om het Valk-dossier tot 2060 op te bergen?

Nederlandse Militaire Missie in Suriname
De Nederlandse Militaire Missie (NMM) bestond uit drie Nederlandse officieren en twee onderofficieren en was onderdeel van de Nederlandse ambassade in Parama­ribo. Kolonel Valk was het hoofd van de NMM in Suriname die in november 1975 werd opgericht om te assisteren bij de opbouw van de Surinaamse krijgsmacht (SKM).
De Decembermoorden in 1982 vormden voor de Nederlandse journalisten Gerard van Westerloo en Elma Verhey van het weekblad Vrij Nederland aanleiding om in een artikelenreeks te onderzoeken hoe ‘het’ zover had kunnen komen (deze artikelenreeks is een jaar later gebundeld uitgegeven: E. Verhey & G. Westerloo, Het legergroene Suriname 1983). Zij schreven dat kolonel Valk de opstandige militairen had aangemoedigd tot een machtsovername. De kolonel zou Bouterse daarbij het noodplan ter beteugeling van eventuele anti-Neder­landse opstanden (operatie Zwarte Tulp) rond de onafhankelijkheid in 1975 ter hand hebben gesteld dat als blauwdruk diende voor de staatsgreep. Westerloo en Verhey baseerden hun artikelenreeks op een -gelekt- geheim rapport van september 1981 van majoor Koenders (Rapport Koenders) van de inlichtingendienst van de Nederlandse Landmacht. Volgens Koenders was Valk niet alleen de geestelijke vader van de coup-Bouterse, maar ook degene die al in 1979 getracht had een aantal Surinaamse offi­cieren aan te zetten tot het plegen van een staatsgreep. Toen die officieren niet op zijn voorstellen ingingen, probeerde kolo­nel Valk het verder bij de onderoffi­cieren. In zijn rapport conclu­deerde Koenders dat kolonel Valk zich schul­dig had gemaakt aan ‘krijgstuchte­lijke en strafrechtelij­ke vergrij­pen’. Koenders schreef verder dat kolonel Valk ook na de coup contacten bleef onderhouden met de coupplegers, dit tot ongenoegen van de Nederlandse ambassadeur die de Nederlandse regering verzocht om Valk uit Suriname terug te trekken. Dit rap­port verdween echter in een diepe ambtelijke la op het Nederlandse ministerie van Defensie.

Kolonel Hans Valk

Onderzoek naar rol kolonel Valk
Naar aanleiding van de publicaties in Vrij Nederland besloot de Nederlandse Tweede Kamer in september 1983 tot een onderzoek door een commissie naar de activi­teiten van de NMM. In haar rapport (Rapport Valk I) concludeerde deze commissie onder voorzitterschap van oud-rechter Bart Pronk dat de missieleden geen passende distantie hadden bewaard in het conflict tussen legerleiding en onderofficieren. Kolonel Valk had door zijn optreden de onderofficieren in algemene zin ‘morele steun’ gegeven. De conclusie in dit rapport was niettemin dat kolonel Valk de machtsovername niet had helpen voorbereiden en uitvoeren. Met deze conclusies werden de leden van de NMM feitelijk vrijgepleit, ook van voorkennis van de coup. De journalisten Van Westerloo en Verhey lieten echter geen spaan heel van het rapport van de Commissie-Pronk. Zij zetten de commissieleden neer als een stel ‘incompetente jokkebrokken’. Ook de Tweede Kamer was niet tevreden met de uitkomsten, een opstelling die Ellen de Vries toeschrijft (p. 70-74) aan de invloed die de artikelen in Vrij Nederland hadden op Tweede Kamerleden. De Kamer besloot vervolgens tot een vervolgonderzoek wederom uit te voeren door de Commissie-Pronk. De commissie hoorde  naast kolonel Valk in totaal 140 personen onder wie veertig SKM-militairen.  Het vervolgrapport verscheen in februari 1985 (Rap­port Valk II). De conclusies in dit tweede rapport weken echter nauwelijks af van die uit het eerste rapport. Er bleef dan ook een zweem van partijdigheid hangen rondom deze commissie. De verhoren door deze commissie werden als oppervlakkig bestempeld. Beide rapporten van de Commissie-Pronk bevatten veel woorden, maar weinig onthullingen. De Nederlandse regering liet het hierbij zitten en volstond met een uitbrander aan kolonel Valk die inmiddels in juni 1980 was overgeplaatst naar het NAVO-hoofdkwar­tier in Brussel.

In 1985 besloot de toenmalige minister van Defensie (De Ruiter-CDA) de bijlagen bij beide rapporten van de Commissie-Pronk geheim te houden, omdat deze opmerkingen bevatten die bij publicatie onnodig personen zouden kunnen kwetsen. In de Nederlandse Tweede Kamer werden nadien herhaaldelijk vragen gesteld over de ‘Affaire Valk’ en gevraagd om openbaarmaking van het Valk-dossier. In februari 2011 classificeerde de Nederlandse regering ‘in het belang van de staat’ enkele bijlagen bij het rapport van de Commissie-Pronk uit 1984 (waaronder het rapport van majoor Koenders van september 1981) tot 2060 als staatsgeheim. Wat het precieze belang van de staat is door het kabinet-Rutte 1 nimmer uit de doeken gedaan. Hiermee riep Nederland de verdenking over zich af zaken in de doofpot te willen stoppen. De Vries stelt dat de zogeheten ‘geheime’ documenten nooit geheim zijn geweest aangezien ze tot 2011 in het Tweede Kamer-archief aanwezig en gewoon te raadplegen waren tot ze in 2011 werden overgebracht naar het Nationaal Archief in Den Haag. De auteur heeft een aantal bijlagen met de kwalificatie ‘geheim’ kunnen raadplegen maar het is onduidelijk in hoeverre dit het complete Valk-dossier betreft. Openbaarmaking van het Valk-dossier zal hierover uitsluitsel moeten geven.

Desi Bouterse

Conclusies van de auteur 
Schuldvraag
Wat betreft de schuldvraag voor de coup is De Vries’ conclusie dat onderschatting door Suriname en Neder­land het meest van toepassing is. Het woord ‘staatsgreep’ klonk herhaalde malen in Suriname zonder dat er alarm werd geslagen. De onderofficieren werden beschouwd als een ‘stelletje padvinders’ en dus nauwelijks bedreigend gevonden. In Nederland werden missieverslagen van kolonel Valk die wezen in de richting van een escalatie niet op waarde geschat. Een coup in het ‘vriendelijke Suriname’ werd uitgesloten. Van een ‘made in Holland’ is bij de staatsgreep in Suriname geen sprake. Een aantal leden van de NMM, onder wie Valk, had een Tris verleden in Suriname (Tris = Nederlandse troepenmacht in Suriname). Dit maakte dat zij in de Memre Boekoe kazerne en de officierssociëteit kind aan huis waren. De losse tropische levensstijl beviel de flamboyante Valk. Zijn intensieve en informele contacten met de Surinaamse militairen betekenden dan ook dat hij zijn diplomatieke taak (hoofd van de NMM en defensieattaché) niet met de nodige behoedzaamheid en tact uitvoerde, zoals De Vries schrijft (p. 152). Als gevolg hiervan werd de Valk-clan binnen de NMM een ongeleid projectiel.

Rol kolonel Valk
Ten aanzien van de rol van kolonel Valk onderscheidt De Vries twee thesen die de beeldvorming rondom de coup van 1980 in belangrijke mate hebben bepaald: de Valk-these en de Suriname-these. Aanhangers van de Valk-these zien in kolonel Valk de geestesvader van de staatsgreep. Aanhangers van de Suriname-these beschouwen de coup van Surinaamse makelij.  De coupplegers en hun aanhangers zullen nimmer toegeven dat zij hulp hebben gehad van het koloniale moederland. De term Suriname-these vind ik onjuist omdat hiermee de suggestie wordt gewekt alsof deze these breed in Suriname wordt gedragen, maar het zijn de coupplegers en hun aanhang (tegenwoordig de NDP-aanhang) die deze these aanhangen. Mijns inziens is het daarom juister om te spreken van de revo- of coupplegers-these. Dat Kolonel Valk Bouterse het plan Zwarte Tulp zou hebben aangereikt als leidraad voor zijn coup, zoals door Vrij Nederland gesuggereerd, verwijst de auteur naar het rijk der fabelen. Zwarte Tulp was een evacuatieplan en geen geschikt coupplan.
De bewijsvoering van Valks rol bij de staatsgreep is volgens De Vries veelal indirect en gebaseerd op informatie uit de tweede hand of tekstexegese. De auteur concludeert dat de claims die de Valk-these schragen niet waterdicht zijn. Met andere woorden, Valk was volgens De Vries niet de man achter de schermen. Dat hij de geestelijke vader was, is in de optiek van de auteur niet bewezen. Zij laat zich leiden door het adagium: onschuldig totdat… (p. 159). In Valk vonden de ontevreden militairen slechts een klankbord.

Rol media
De auteur schrijft dat de Valk-these overheersend is geweest bij de Nederlandse media. Zij verwijt de media ideologische vooringenomenheid doordat bij hen de Valk-these aansluit bij het beeld van de kolonisator die in het verleden heeft laten zien het met de mensenrechten en democratische beginselen (Nederlands optreden in Nederlands-Indië) niet zo nauw te nemen.

Openbaarmaking dossier-Valk
De Vries’ argumentatie over de reden van de Nederlandse regering om het Valk-dossier tot 2060 op te bergen overtuigen niet. Zij verwijst naar beginselen van de archiefwet. Wat die beginselen zijn wordt door de auteur echter niet toegelicht. Feit is wel dat de politiek altijd het laatste woord heeft bij het al dan niet vrijgeven van documenten die als geheim zijn geclassificeerd. Doordat dit niet gebeurd is bleven speculaties en complottheorieën over de precieze rol van de NMM oprispen. In februari 2021 nam de Tweede Kamer op initiatief van de Socialistische Partij (SP) kamerbreed een motie aan waarin de regering wordt gevraagd de documenten rond de staatsgreep in Suriname vrij te geven. Het is nog onduidelijk hoe deze motie zal worden uitgevoerd. Bij volledige openbaarmaking van dit dossier zal moeten blijken of er zaken zijn die (nieuw) licht op de affaire Valk werpen.

Slotopmerkingen
Ook zonder de bemoeienis van kolonel Valk was er naar alle waarschijnlijkheid eind jaren zeventig/begin jaren tachtig een staatsgreep gepleegd in Suriname. Suriname was in die periode politiek-bestuurlijk vastgelopen en binnen de Surinaamse Krijgsmacht heerste grote ontevredenheid. Binnen het leger waren er verschillende groepen die een staatsgreep aan het beramen waren. Zoveel is duidelijk.
Deze publicatie levert geen nieuwe feiten op en werpt daarmee ook geen nieuw of ander licht op de rol van kolonel Valk. Haar conclusie dat er geen bewijzen zijn dat kolonel Valk de geestelijke vader was van de staatsgreep is primair gebaseerd op getuigenverklaringen à decharge [ontlastende verklaringen]. De auteur leunt sterk op de twee rapporten van de Commissie-Pronk en ontkenning in interviews door de hoofdrolspelers Valk en Bouterse. Had de auteur soms verwacht dat Valk zijn actieve rol bij de staatsgreep in interviews zou bevestigen? Zeker niet want dat zou voor hem krijgstuchtelijke repercussies hebben gehad. Valks eigen commentaar was dat hij door de onderofficieren verkeerd was begrepen en dat hij met zijn contacten met hen alleen maar erger had willen voorkomen. Ook Bouterse en zijn intimi hebben geen enkele belang om toe te geven dat Valk een actieve rol heeft gehad bij de staatsgreep. Zij beschouwen de staatsgreep immers van Surinaamse makelij en in dat beeld past geen actieve rol voor een vertegenwoordiger van het koloniale moederland.
Belangrijke verklaringen die Valks rol bevestigen worden door de auteur al te gemakkelijk terzijde geschoven. Zo is er de verklaring van André Haakmat (na de staatsgreep minister in de regering Chin A Sen) over de woorden van Bouterse bij de afscheidsreceptie voor kolonel Valk in juni 1980. Daarbij bedankte Bouterse Valk voor diens rol bij de staatsgreep: ‘Laat mij nu in dit gezelschap iets onthullen wat alleen U en ik weten, kolonel: zonder u zou de staatsgreep niet hebben plaatsgevonden! We zullen u hiervoor altijd dankbaar zijn. En daarom wens ik hier, voor dit illuster gezelschap, plechtig deze belofte aan u te doen: zolang ik in dit land iets te zeggen heb zal er voor u altijd een plaats zijn in het Surinaamse leger’ (geciteerd in Haakmat, De revolutie uitgeleden 1987: 54-55). Zowel de Nederlandse ambassadeur als Valks opvolger (kolonel Maarseveen) bevestigde de woorden van Bouterse. Kolonel Maarseveen kwalificeerde de toespraak van Bouterse als een ‘beschuldigende waardering’ voor Valk (De Vries, p. 208). Als reactie op de woorden van Haakmat schrijft de auteur: ‘Helaas ontbreekt een transcriptie. En noch Bouterse noch Valk kon later [in interviews] deze bewoordingen voor de geest halen’ (De Vries, p. 39). Daarnaast zijn er verklaringen van Surinaamse officieren à charge van Valk maar deze verklaringen spelen in het eindoordeel van de auteur nauwelijks een rol van betekenis, wel verklaringen van Surinaamse officieren die Valks bemoeienis ontkennen.
De rehabilitatie van kolonel Valk in deze publicatie overtuigt niet aangezien deze is gebaseerd op gebruik van selectieve bewijslast. Het betekent dan ook dat het laatste woord over zijn precieze rol bij de staatsgreep in Suriname met deze publicatie niet is gesproken. De volledige openbaarmaking van het Valk-archief is een belangrijke stap voor waarheidsvinding in deze kwestie.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.

Read more
No Comments

Het raciale virus in multi-etnisch Suriname – Dr. Hans Ramsoedh

Dr. Hans Ramsoedh (historicus en publicist)

Het beeld van Suriname als een multicultureel paradijs is sinds de jaren negentig een populaire visie op de Surinaamse samenleving en wordt vaak door Surinamers als voorbeeld gesteld voor de wereld. Daarbij wordt culturele diversiteit aan­geprezen als ken­merk van de Surinaamse nationale identiteit. Echter, achter deze façade van de zo geroemde vreedzame co-existentie van de verschillende bevolkingsgroepen in Suriname gaat een onverholen etnocentrisme schuil. Over en weer worden er kwalificaties toegeschreven aan andere etnische groepen zoals lui, inhalig, gierig, onbetrouwbaar, hardwerkend et cetera.

Wie regelmatig het Surinaamse nieuws volgt zal het niet zijn ontgaan dat de laatste maanden raciale ressentimenten de kop op steken. Het is vergelijkbaar met een virus dat van tijd tot tijd manifest wordt. Op zich verbaast het niet dat dit raciale virus in Suriname na een periode waarin het latent aanwezig is manifest wordt. Het zijn vooral politieke ontwikkelingen die een voedingsbodem vormen voor het raciale virus. Na tien jaar regering-Bouterse (2010-2020) is er een nieuwe coalitie aan de macht gekomen. De politiek in Suriname is geen strijd tussen botsende maatschappijvisies en ideeën over inrichting van de staat, maar primair een machtsstrijd tussen politieke partijen die veelal nog langs etnische scheidslijnen zijn georganiseerd. Aangezien de gehele politieke, bestuurlijke en soci­aal­economische constellatie in Suriname is gepolitiseerd is de hamvraag na het aantreden van iedere nieuwe regering: who gets what, when and how? Met andere woorden, het gaat hierbij om de vragen: welke etnische groep regeert, welke etnische groep wordt geregeerd en is er sprake van etnische evenredigheid bij de verdeling van de koek? Met deze bijdrage wil ik de lezer inzicht geven in hoe denken in termen van etnische tegenstellingen voeding geeft aan het raciale virus in Suriname en dat zulks zich opnieuw aan het voltrekken is.

Etnische stabiliteit
De politieke samenwerking (verbroederingscoalitie) tussen Creolen, Hindostanen en Javanen in de periode 1958-1967 en later tussen 1987 en 2010 had een pacificerende invloed op interetnische relaties. Deze samenwerking leidde in de jaren vijftig en zestig tot een geleidelijke afbraak van de geografische, soci­aal­economische, politieke en culturele omheining die de verschillende bevolkingsgroepen in Suriname tot de jaren vijftig gescheiden hield. Met het einde van de verbroederingscoalitie in 1967 kreeg de latente frictie tussen Creolen en Hindostanen in de periode 1967-1980 een sterke impuls.

Eenheidsmonument Mama Sranan

Na de militaire staatsgreep in 1980 verdween etniciteit naar de achtergrond. De Surinaamse bevolking raakte verdeeld in pro of contra de militairen en na de her­democratisering in 1987 pro of contra Bouterse. Deze tegenstelling liep dwars door de etnische groepen heen. Na de ervaringen met de militaire dictatuur was de breed gedeelde opvatting in Suriname dat politieke stabiliteit slechts kon worden bereikt door samenwerking tussen de etnische groepen. Het betekende bij de her­democratisering een herstel van de oude ver­broederingscoalitie uit de jaren vijftig en zestig. Deze ideologie van diversiteit vond vervolgens in de jaren negentig en daarna steeds meer ingang. Alle partijen (etnisch en multi-etnisch) beroepen zich thans op hun nationale trots en dienstbaarheid aan switi Sranan. Culturele diversiteit wordt niet meer beschouwd als een relikwie van het etnisch denken maar als voorwaarde voor politieke stabiliteit en sociaaleconomische voor­uitgang. Hiermee werd langzamerhand een belangrijke stap gezet in de ‘naturalisering’ van het concept culturele diversiteit in Suriname, dat wil zeggen culturele diversiteit als een ‘natuurlijke’ werkelijkheid van Suriname. Het betekent echter niet dat hiermee etnocentrisme in multicultureel Suriname is verdwenen. Er is namelijk een groot contrast tussen wensdenken en de sociale werkelijkheid.

Raciale ressentimenten
Na het aantreden van de regering-Santokhi in juli 2020 laaiden raciale ressentimenten weer op. Met name op social media vinden deze ressentimenten ruim baan en hier wreekt zich de schaduwkanten van dit medium. Het ongecensureerd en anoniem plaatsen van berichten leidt tot polarisatie en beïnvloeding van maat­schap­pelijke processen op een voorheen ongekende schaal. Het betekent ook dat hiermee een grote (meestal negatieve) invloed wordt uitgeoefend op een maatschappelijk debat, politieke ontwikkelingen en vreedzame co-existentie in een multiculturele samen­leving.

Het geeft echter te denken dat ook bij de serieuze media (kranten, radio) deze raciale ressentimenten worden geuit. In november 2020 verklaarde president Santokhi dat zeventig procent van de aangenomen politierekruten niet voldeed aan de toelatingscriteria. In het dagblad de Ware Tijd werd in een redactioneel commentaar (21/12/2020) niet de vraag aan de orde gesteld hoe het kon gebeuren dat deze rekruten toch nog door de selectie kwamen, maar feitelijk de suggestieve vraag gesteld of de ABOP (Marronpartij van Ronnie Brunswijk) in diepe rust was gedommeld. De minister van Justitie en Politie is namelijk afkomstig uit de ABOP en blijkbaar beschikte de Ware Tijd over informatie dat de door de president afgewezen politierekruten een afro-achter­grond hadden. Hiermee wekte deze krant de suggestie dat de president op raciale gronden zeventig procent van de geselecteerde politierekruten afwees. Het is ook deze krant die in hetzelfde redactioneel commentaar vraagtekens plaatste bij de samenstelling van presi­dentiële commissies die voornamelijk bestaan uit VHP’ers [lees Hindostanen] die geen reflectie zijn van de bromki dyari (multi-etnische partij) die Santokhi vóór de verkiezingen in mei 2020 predikte. Opvallend is wel dat het uitgerekend deze krant in 2010 was die kritiek verwierp vanuit de Hindostaanse achterban van de NDP van Desi Bouterse dat de regering die toen aantrad in etnisch opzicht eenzijdig was samengesteld. De NDP-regering in 2010 telde namelijk van de zestien ministers maar één minister met een Hindostaanse achtergrond die ook nog na een kort ministerschap weer aftrad, terwijl de NDP zich erop liet voorstaan als enige een multi-etnische partij te zijn. Robert Ameerali was in de regering-Bouterse I (2010-2015) de vicepresident maar die werd door veel Hindostanen vanwege zijn gemengde achtergrond beschouwd als een ‘nep Hindostaan’. De reactie van de Ware Tijd in 2010 op het Hindostaanse gemor binnen de NDP was dat niet etniciteit door­slag­gevend moest zijn maar kwaliteit.

Presentatie van multi-etnisch Suriname op briefkaart in de jaren zestig

De veronderstelde overheersing van Hindostanen met het aantreden van de regering-Santokhi was ook de teneur in een column van hoofdredacteur Nita Ramcharan van Starnieuws (‘Etnische sentimenten bij 45 jaar Srefidensie, 24 november 2020). Hierover schrijft zij onder meer: ‘Vooral bij benoemingen in topposities is het noodzakelijk dat bepaalde etniciteiten niet de overhand krijgen, omdat het presidentschap in handen is van de VHP-voorzitter. Suriname is een land van minderheden. Er is geen overheersing van de ene groep op de andere groep. Door onze diversiteit zijn wij juist uniek. Het wordt hoog tijd dat wij ons meer Surinamer voelen dan dat de nadruk wordt gelegd op van waar wij kwamen’. Het commentaar van Ramcharan is wat positiever geformuleerd dan dat van de Ware Tijd maar komt feitelijk neer op hetzelfde: Geen Hindostaans overwicht gewenst!

De VHP onder een vergrootglas
Chan Santokhi transformeerde de vanouds Hindo­staanse VHP tot een bromki dyari partij (multi-etnische partij). De werkelijkheid is echter dat de VHP nog steeds een overwegend Hindostaanse partij is met een multi-etnisch randje. Dit geldt trouwens ook voor de NDP van Desi Bouterse die zich sinds haar oprichting in 1987 presenteert als een multi-etnische partij en in de electorale etalage ook mensen van verschillende bevolkingsgroepen heeft maar bij het invullen van de echte machtsposities etno-selectief is gebleven (dat wil zeggen Creools).

Punt is dat het steeds de VHP is die onder een vergrootglas wordt gelegd waarbij twijfels worden geuit over in hoeverre deze partij daadwerkelijk blijk geeft van een nationale opstelling. De ervaring leert dat deze attitude niet aan de dag wordt gelegd bij regeringen met een dominante rol voor Creoolse partijen zoals in 1973 toen een Creools front aantrad en de regering-Bouterse in 2010. Blijkbaar worden de termen nationaal, nationale opstelling en nationaal denken nog steeds geassocieerd met Creoolse partijen en Hindostaanse partijen met communaal of etnisch denken.

Voeders van het raciale virus
Het raciale virus is de laatste weken in Suriname verder aangewakkerd door de oprichting van een zogenaamde bankinstelling New Surfin en het diasporabeleid van de regering-Santokhi en de discussie hierover. In januari 2021 werd bekend dat de naamloze vennootschap New Surfin, een honderd procent staatsonderneming, werd opgericht om in de Surinaamse diaspora kapitaal aan te trekken voor projecten in Suriname gericht op armoedebestrijding. Er is veel te doen geweest rond de oprichting van deze staatsonderneming. De oprichting zou in het geheim hebben plaatsgevonden, de leden van de Raad van Commissarissen (RvC) en directie van dit staatsbedrijf bestaan uit VHP’ers, onder wie de ministers van Financiën en Buitenlandse Zaken en de coalitiepartijen waren niet eens op de hoogte van de oprichting van dit staatsbedrijf. Er is alle reden om de vraag te stellen of er hier geen zaken aan de orde zijn die wellicht het daglicht niet kunnen verdragen.

Presentatie van multi-etnisch Suriname in de jaren negentig

Het ‘gedoe’ rond de oprichting van New Surfin vormde aanleiding voor Stuart Rahan, columnist van de Ware tijd, om in zijn column (De H van de VHP, 11/02/2021) op de raciale trom te roffelen. Ik was hier verbaasd over aangezien ik zijn columns zeer waardeer. Hij zag namelijk in New Surfin Hindostaanse bewindslieden die met hun diaspora-Hindostanen kapitaal bijeen brengen om het Hindostaanse geld in Suriname te investeren. En om er zeker van te zijn dat de eventuele winsten naar de rechthebbende Hindostanen gaan, hebben twee Hindostaanse ministers zitting in de raad van commissarissen van deze staatsonderneming aangezien zij volgens Rahan elke andere Surinaamse etnische groep niet vertrouwen als het gaat om de besteding van het Hindostaanse geld. Rahan schrijft verder: ‘In hun visie [HR de direct betrokkenen bij de oprichting van New Surfin] is Hindostaans geld de manier om multi-etnisch Suriname tot ontwikkeling te brengen. Het bewust uitsluiten van andere etnische Surinaamse groepen maakt dat zij zich verheven voelen boven de rest. Hier zien wij dat de nieuwe politiekvoering de oude H [HR Hindostaans] van de VHP weer tot leven heeft gewekt. De Verenigde Hindostaanse Partij (1949-1973) is in deze verlichte tijd waar ras sentimenten ondergeschikt zijn, wederom springlevend. Het huidige politieke beleid met zijn racistische karaktertrekken neemt de wil weg bij andere etnische groepen om te participeren in het nieuwe ontwikkelingsproces. Met het voorgenomen beleid en de bevoorrechting van het Hindostaanse deel van de Surinaamse bevolking, heeft deze regering de latente ras sentimenten wederom zuurstof gegeven’, aldus Rahan.

Punt is echter dat als we ontwikkelingen in de samenleving door een etnische lens bekijken we dan geen corruptie, maffiapraktijken, vriendjespolitiek, belangenverstrengeling en nepotisme zien, maar etnisch specifieke corruptie, maffiapraktijken, vriendjespolitiek, belangenverstrengeling en nepotisme. Rahan ziet blijkbaar een ‘Hindostaanse macht’ opdoemen die hij vervolgens identificeert met de Hindostaanse groep. Hij ziet echter over het hoofd dat belangen van de door hem geconstateerde Hindostaanse corrupte macht niet samenvallen met die van de Hindostanen als etnische groep. Met zijn etnische lens is Rahan een gevangene geworden van raciale vooringenomenheid en geeft hij voeding aan het raciale virus in Suriname.

De etnische lens zien we ook bij professor Henry Ori, voorzitter van de presidentiële commissie Dia­spo­ra­kapitaal en Diasporabank. In een interview op 14 februari 2021 in het programma Welingelichte Kringen op de Surinaamse Radio ABC stelde hij ervan overtuigd te zijn dat het vooral Hindostanen zijn die in staat zijn een goede ontwikkeling in Suriname te brengen. In zijn optiek doen Hindostanen het goed in Suriname door hun inzet, ijver, spaarzaamheid en deskundigheid. Met zijn opmerkingen geeft Ori impliciet te kennen dat andere etnische groepen blijkbaar niet de kwaliteiten hebben om ontwikkeling in Suriname te brengen en dat Hindostanen ‘gezegend’ zouden zijn met een ‘superieur’ gen dat hen tot een ‘bijzondere groep’ in Suriname maakt om de gewenste ontwikkeling mogelijk te maken. Dit zijn bedenkelijke en zelfs abjecte opvattingen van een professor waarmee hij evenals Rahan voeding geeft aan het raciale virus en raciale ressentimenten in Suriname.

Slot
Met de grote olieopbrengsten in het vooruitzicht zullen de belangentegenstellingen binnen de multi-etnische elite slechts toenemen en kunnen ze werken als ‘olie op het vuur’. Ontwikkelingen elders in de derde wereld laten zien dat olie-inkomsten vaak een ondermijning inhouden van het democratische bestel aangezien bepaalde groepen er belang bij hebben met ondemocratische middelen hun politieke macht te consolideren. Het aanwakkeren van het raciale virus kan daarbij ‘behulpzaam’ zijn bij destabilisatie of conti­nuering van macht.

Moskee en synagoge in Paramaribo

Surinamers hebben, zoals oud-minister André Haakmat in zijn recente publicatie schrijft, geen gemeen­schap­pelijk historisch DNA-profiel (Late oogst. Politiek-staatkundige en economische beschouwingen. Amsterdam 2020; 10-21). Het enige wat zij met elkaar delen is: hoe wij hier ook samenkwamen, aan zijn grond zijn wij verpand (regels uit het Surinaamse volkslied). Doordat de meeste politieke partijen over het algemeen geen duidelijke ideologische achter­grond hebben is institutionele politiek in Suriname nog steeds voor­namelijk gebaseerd op etnische mobilisering en etnische identificatie hetgeen al te makkelijk leidt tot etnische rancune.

Dat het raciale virus in Suriname geregeld opduikt hangt ook samen met het feit dat in het Surinaamse onderwijs er nog steeds te weinig aandacht is voor het uitdragen van actieve pluriformiteit om daarmee dit concept betekenisvol te maken. Zonder die inspanning is de presentatie van de naast elkaar staande moskee en synagoge in Paramaribo als toonbeeld van ‘echte’ multiculturaliteit of vreedzame co-existentie in toeristenfolders slechts bedoeld als window dressing.

In dit verband wil ik niet nalaten om te wijzen op de dagelijks uitgezonden videofilmpjes van de storyteller en woordkunstenaar Paul Middellijn (Suriname Unite op youtube) waarin hij bromki dyari-ideo­lo­gie (vreedzame co-existentie) uitdraagt.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.

Read more
No Comments

Heeft Nederland een ereschuld aan Suriname? – Dr. Hans Ramsoedh

Dr. Hans Ramsoedh (historicus en publicist)

De Nederlandse oud-minister Jan Pronk heeft sinds de jaren zestig een bijzondere band met Suriname. Hij was van Nederlandse zijde een van de architecten van de Surinaamse onafhan­ke­lijkheid in 1975. Over zijn rol bij de onafhan­kelijk­heid van Suriname schreef hij een lijvig boek Suriname–Van wingewest tot natiestaat 2020 dat eerder op deze site is besproken. In de vele interviews (in kranten en op de radio) naar aanleiding van zijn boek stelt hij dat Nederland Suriname ‘gigantisch geplunderd, uitgebuit en op achterstand gesteld’ heeft (zie onder meer interview met Jan Pronk in Parbode, januari 2021). Nederland heeft volgens hem in het verleden aan de bevolking van Suriname bijna onherstelbare schade toegebracht. Veel van de huidige problemen van Suriname wortelen in zijn optiek nog steeds in de koloniale geschiedenis. In dit verband spreekt Pronk van een Nederlandse (koloniale) ereschuld aan Suriname.

Oud-minister Jan Pronk

Hij is ook voorstander van verontschuldigingen en herstelbetalingen door de Nederlandse staat aan Suriname in verband met het slavernijverleden. Het begrip ereschuld verwijst in het kader van deze bijdrage naar het donker Nederlands koloniaal verleden in Suriname en het feit dat Nederland veel aan Suriname heeft verdiend. Tijdens de jaren zestig en zeventig werd de koloniale ereschuld gegeneraliseerd tot een soort collectieve Westerse schuld tegenover de gehele Derde Wereld met ontwikkelingshulp als genoegdoening.

Bovenvermelde opvattingen van Pronk zijn onge­nu­an­ceerd, generaliserend en niet op feiten gebaseerd. Hij wekt hiermee impliciet ten onrechte de indruk dat Suriname recht heeft op Wiedergutmachung van Nederland. Voor zover we kunnen spreken van een Nederlandse (koloniale) ereschuld geldt die in het bijzonder Nederlands-Indië waar op grote schaal sprake is geweest van plundering, uitbuiting en van oorlogsmisdaden tijdens de onafhankelijkheidsstrijd tussen 1945 en 1949. De Nederlandse (koloniale) ereschuld aan Suriname geldt enkel het slaver­nij­verleden (1667-1863) en niet de gehele koloniale periode (1667-1975). Na de afschaffing van de slavernij werd Suriname een kostenpost voor Nederland en van uitbuiting en plundering was dus geen sprake. Daarnaast heeft Nederland nog een andere schuld aan Suriname in te lossen, te weten de openbaarmaking van het archief van de Nederlandse Militaire Missie om vast te stellen wat de precieze rol van het hoofd van deze missie (kolonel Valk) is geweest bij de militaire staatsgreep in 1980 in Suriname.
Voor een nuancering en relativering van de Nederlandse ereschuld aan Suriname bespreek ik hieronder de volgende aspecten: het Nederlandse aandeel in de slavenhandel, de economische betekenis van de op slavernij gebaseerde plantage-economie in Suriname voor Nederland, de Surinaamse plantage-economie na de afschaffing van de slavernij in 1863, de financiële hulp van Nederland aan Suriname na 1866, de vraag welke ereschuld Nederland heeft aan Suriname en de werkelijke Nederlandse koloniale ereschuld. Ik sluit af met wat in mijn optiek ten grondslag ligt aan Pronks opvattingen over de Nederlandse ereschuld aan Suriname.

Nederlands slavernijverleden
Het Nederlands slavernijverleden was lange tijd afwezig in het collectieve Nederlandse geheugen. Sinds enkele decennia is hiervoor meer aandacht gekomen onder meer in de Nederlandse geschiedenisboekjes. In de Nederlandse geschiedeniscanon die in 2005 voor het onderwijs werd geïntroduceerd is slavernij ook een van de vijftig thema’s (vensters).
Het Nederlandse aandeel in de trans-Atlantische slavenhandel tussen 1600 en 1814 (toen een Nederlands verbod op slavenhandel werd ingesteld) was niet onbelangrijk. Van de twaalf tot zestien miljoen tot slaafgemaakte Afrikanen bedroeg het Nederlandse aandeel circa vijf procent (500.000 – 600.000). Van dit aantal werden door de Nederlandse West-Indische Compagnie (WIC) circa 300.000 naar Suriname vervoerd.

Transport van tot slaafgemaakte Afrikanen

Nederlandse historici zijn er lang vanuit gegaan dat het belang van de trans-Atlantische slavenhandel voor de Nederlandse economie in de achttiende eeuw marginaal was. Uit recent onderzoek blijkt dat de op trans-Atlantische slavernij gebaseerde activiteiten rond 1770 maar liefst vijf procent vormden van het bruto binnenlands product (bbp is de totale toegevoegde waarde van alle in een land geproduceerde finale goederen en diensten.) van de Nederlandse Republiek. Voor Nederlands welvarendste en machtigste provincie, de provincie Holland, bedroeg dit percentage zelfs tien. Dit zijn geen marginale percentages. Ter vergelijking, in 2017 bedroeg het aandeel van de haven van Rotterdam in de Nederlandse economie, inclusief alle daarvan afhankelijke logistiek, industrie en zakelijke dienst­ver­lening, 6,2 procent van het Nederlandse bbp. Hoewel de meerderheid van de Nederlandse bevolking nooit direct in aanraking kwam met plantageslavernij, draaiden veel takken van de Nederlandse economie geheel of gedeeltelijk om producten die slaven in de Atlantische wereld produceerden, dan wel om de productie van goederen voor de overzeese plantages of de slavenhandel. De Nederlandse Gouden Eeuw viel samen met de zeventiende eeuw waarbij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een bloeiperiode doormaakte op gebied van handel, wetenschap en kunsten. Slavenhandel vormde niet de grondslag van de Gouden Eeuw. Zij was wel de keerzijde. Van belang is hierbij op te merken dat de (Nederlandse) slavenhandel zich niet beperkte tot Afrikanen. Ook in Azië vormde slavenhandel een belangrijk bestanddeel van de activiteiten van Nederlandse Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Met andere woorden, de winst­ge­vende slavenhandel had betrekking op zowel de West als de Oost.

Tussen 1667 en 1863 was Suriname een Nederlands wingewest, een exploitatiekolonie waarbij tot slaaf gemaakte Afrikanen en hun nakomelingen als arbeidskrachten werden ingezet op de plantages. Op het hoogtepunt van de plantage-economie (achttiende eeuw) ging het om meer dan zeshonderd plantages. Winsten stegen tot recordhoogten. Vanwege het schaarse bronnenmateriaal is de precieze winst­gevendheid van de Surinaamse plantages niet een­voudig te berekenen. Amsterdamse kooplieden in suiker en koffie hebben eraan verdiend maar of zij rijk zijn geworden dankzij alleen de slavernij is moeilijk vast te stellen. We kunnen wel stellen dat deze winsten in de plantagesector hebben bijgedragen aan kapi­taal­accu­mulatie en daar­mee aan wel­vaarts­vermeerdering in Nederland, zij het voor een kleine groep. In de laatste decennia van de achttiende en in de negentiende eeuw ging het echter bergafwaarts met de rentabiliteit van de plantages in Suriname.

Plantages in Suriname in de 18e eeuw

Neergang van de Surinaamse plantage-economie
Na de afschaffing van de slavernij in 1863 werden veel plantages gesloten wegens gebrek aan zekerheid over het verkrijgen van voldoende arbeidskrachten. Im­mi­gratie werd als oplossing gezien. De immigratie van contractarbeiders (uit China, Brits-Indië en Java) kon echter niet verhinderen dat het met de plantagesector bergafwaarts ging. Bij het begin van de twintigste eeuw had de plantagelandbouw dan ook zijn langste tijd gehad. Suriname was na 1910 geen zuivere plantage-economie meer, maar had een gemengde economie (groot- en kleinlandbouw) wat betreft areaalgebruik. De opbrengsten van suiker, goud en balata na 1900 waren echter niet in staat om een grote verandering in de toestand van de Surinaamse economie te brengen. Het gevolg was dat de Surinaamse economie na 1900 in een structurele malaise kwam te verkeren. Sedert de late negentiende eeuw werd bezuinigen dan ook het sleutelwoord hetgeen neerkwam op niets doen en de zaak zo goedkoop mogelijk slepende houden. Suriname werd in Nederland beschouwd als kolonie waar permanente malaise heerste. Opeenvolgende ministers van Koloniën wisten geen raad met de problemen in Suriname. In Den Haag heerste dan ook desinteresse.
De economische wereldcrisis van 1929 betekende de definitieve klap voor de Surinaamse plantage-economie. Slechts een tiental plantages kon in de jaren dertig met gouvernementssteun draaiende worden gehouden. De centrale plaats van suiker en koffie werd in de jaren dertig door bauxiet overgenomen.

Het betekende dat Suriname in economisch opzicht na 1863 steeds meer in de periferie van de Nederlandse koloniale politiek kwam te staan. De interesse van Nederland en het particuliere kapitaal ging nu vooral uit naar Nederlands-Indië. Suriname kon nu eenmaal niet op tegen de baten in Nederlands-Indië.
Met de invoering van het Regeringsreglement (RR) in 1866, dat kan worden beschouwd als de eerste grondwet, werd Suriname weliswaar een autonoom rijksdeel van het Koninkrijk der Nederlanden met een eigen gekozen parlement met zeer beperkte be­voegdheden maar wel onder Nederlandse koloniale supervisie met de gouverneur als hoogste gezagsdrager. Het betekende ook dat Suriname de eigen financiële huishouding zelfstandig moest regelen. De economische neergang in Suriname betekende dat Nederland sedert 1866 jaarlijks moest bijspringen om de koloniale huishoudelijke begroting sluitend te maken. Tussen 1866 en 1900, 1901-1920 en 1921-1940 bedroeg de jaarlijkse Nederlandse bijdrage respectievelijk een half, één en drie miljoen. In totaal bedroeg de Nederlandse bijdrage aan de Surinaamse begroting tussen 1866 en 1940 circa honderd miljoen. In tegenstelling tot de periode vóór 1863 kunnen we wat betreft de periode 1863-1940 dan ook niet spreken van uitbuiting en plundering van Suriname door Nederland.

Nederlandse ontwikkelingshulp aan Suriname
Na 1945 veranderde de Nederlandse opstelling ten opzichte van Suriname. Met de totstandkoming van het Statuut in 1954 werd Suriname een gelijkberechtigd deel binnen het Koninkrijk der Nederlanden en kreeg het de bevoegdheid om de eigen binnenlandse aan­ge­le­genheden zelfstandig te behartigen. Van Nederlandse zijde maakte desinteresse plaats voor een planmatige ontwikkeling van Suriname met inzet van Nederlandse ontwikkelingshulp. Er kwam een Welvaartsfonds (Nf acht miljoen), een Tienjarenplan (Nf 299 miljoen) en twee Vijfjarenplannen (totaal Nf 640 miljoen) voor de sociale en economische ontwikkeling van Suriname. Bij de onafhankelijkheid in 1975 kreeg Suriname als afscheidsgeschenk Nf 3.5 miljard.

Van een duurzame economische ontwikkeling van Suriname was echter geen sprake. Dit hing samen met het door Nederland opgelegde neokoloniaal beleid dat gericht was op de belangen van buitenlandse ondernemers. Het was de taak van de overheid om een ‘gunstig’ klimaat en infrastructurele voorzieningen te scheppen voor buitenlands of lokaal particulier kapitaal. Impliciet werd ervan uitgegaan dat de economische activiteiten van deze ondernemingen effecten zouden hebben op het aanzwengelen van een autochtone ontwikkelingsdynamiek. Het leidde in Suriname tot een zogeheten verpachtingeconomie; een economie met een dominante positie van vreemd kapitaal en met een betalingsbalansoverschot dat vervolgens grotendeels weer in de vorm van winst naar het buitenland afvloeide. Ondanks het neokoloniaal ontwikkelingsbeleid tussen 1945 en 1975 was er niettemin een basis gelegd om met de Nf 3.5 miljard dat Suriname als afscheidscadeau bij de onafhankelijkheid in 1975 meekreeg op basis van een eigen ontwikkelingsvisie zorg te dragen voor een verdere versterking van de economie.

Welke ereschuld heeft Nederland aan Suriname?
Zoals aan het begin aangegeven betreft de Nederlandse ereschuld aan Suriname twee aspecten: Het eerste betreft de Nederlandse excuses voor het sla­ver­nijverleden en in het verlengde hiervan het vraagstuk van een eventuele herstelbetaling. Het tweede betreft de openbaarmaking van het archief van de Nederlandse Militaire Missie,

Nederlandse excuses voor het slavernijverleden en her­stel­betaling
Van belang is hier op te merken dat de Nederlandse excuses voor het slavernijverleden (bij uitgezonderd enkele activisten) in Suriname en op de Antillen onder brede lagen van de bevolking niet of nauwelijks speelt. Dit vraagstuk leeft vooral in Nederland onder zwarte activisten die geïnspireerd zijn door ontwikkelingen in de Verenigde Staten onder activistische Afro-Amerikanen. Als gevolg hiervan zijn Nederlandse excuses voor het slavernijverleden onderdeel geworden van de zwarte identiteitspolitiek in Nederland. Deze zwarte activisten leggen een rechtstreeks verband tussen het sla­vernijverleden en het ‘systemisch racisme’ in Nederland. Het leggen van een rechtstreeks verband tussen beide is echter onjuist aangezien ook andere groepen in de Nederlandse samenleving met een migratieachtergrond (zoals Turken en Marokkanen en joden in het verleden) die geen sla­vernijverleden kennen te maken hebben met ‘systemisch racisme’, achterstand en achterstelling. Met andere woorden, het sla­vernijverleden mag niet dienen als verklaring of excuus voor de huidige maat­schap­pelijke achterstand.
Een belangrijke impuls voor de discussie over het Nederlandse slavernijverleden kwam door de VN Wereldconferentie tegen racisme in Durban Zuid Afrika 2001 waarbij de trans-Atlantische slavenhandel, slavernij en kolonialisme tot misdaden tegen de menselijkheid werden verklaard. Nederland was een van onder­tekenaars van deze verklaring. In Nederland vroegen zwarte activisten om implementatie van de Durban verklaring en niet geheel zonder succes. In het Oosterpark in Amsterdam kwam in 2002 het Slavernijmonument tot stand en in 2003 werd het Nationaal instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee) opgericht met als doel onderzoek te doen naar en bewustwording van het Nederlands slavernijverleden. De rijkssubsidie aan dit instituut werd echter in 2012 voor een belangrijk deel stopgezet. Al eerder hebben ministers bij de slavernijherdenking op 1 juli in het Oosterpark namens het Nederlandse kabinet ‘diepe spijt’ uitgesproken over het Nederlandse slavernijverleden, maar tot het maken van excuses kwam het niet.

Slavernijmonument in het Oosterpark in Amsterdam

Onder invloed van de Black Lives Matter-beweging in 2020 kwamen de excuses voor het Nederlandse sla­ver­nij­verleden hoog op de politieke agenda te staan. Enkele politieke partijen (Groen Links, Christen Unie, D66 alsmede burgmeester Aboutaleb van Rotterdam) riepen de regering op om namens Nederland excuses te maken voor het slavernijverleden. De gemeentes Amsterdam en Rotterdam overwegen het aanbieden van excuses vanwege hun rol bij de slavenhandel. In de Tweede Kamer is er echter geen meerderheid te vinden voor het maken van excuses. Ook het kabinet ziet weinig in Nederlandse excuses. In de optiek van premier Rutte zullen excuses polariserend werken. Wel zegde Rutte toe dat 2023 (150/160 jaar afschaffing slavernij) uitgeroepen zal worden tot een herdenkingsjaar. (Zwarte activistische groepen beschouwen niet 1863 als het jaar waarin de slavernij in Suriname en de Antillen werd afgeschaft maar 1873. Dit laatste is echter onjuist. Na de afschaffing van de slavernij waren de ex-tot slaaf­gemaakten nog verplicht tien jaar tegen loon arbeid op de plantages te verrichten. Deze periode (1863-1873) staat bekend als de periode van het Staatstoezicht.) Niet uitgesloten dient te worden dat de reserves van Nederlandse kant met betrekking tot het maken van excuses over het slavernijverleden verband houden met aansprakelijkheid in juridische zin: nabestaanden van slachtoffers zouden mogelijk schadeclaims kunnen eisen.
Ook Pronk is voorstander van herstelbetalingen door de Nederlandse staat aan Suriname in verband met het slavernijverleden. Met betrekking tot deze kwestie heb ik de nodige reserves. Heeft Suriname in het verleden niet al veel geld van Nederland ontvangen om nog te kunnen spreken van herstelbetaling voor het slavernijverleden? Daarnaast kleven er aan deze kwestie veel praktische problemen: tot hoeveel generaties terug mag aanspraak worden gemaakt op compensatie voor misdrijven in het verleden, wie komen er voor in aanmerking en wie niet, hoe hoog moet de compensatie zijn, wie bepaalt de hoogte van de compensatie et cetera? Dit zijn lastige vragen waarop geen eenvoudige antwoorden mogelijk zijn. Belangrijk is wel dat Nederland als een gebaar van verzoening excuses maakt voor het slavernijverleden. Die excuses impliceren erkenning voor de wandaden jegens voorouders in het verleden en de pijn die de nazaten nog vandaag voelen. In plaats van her­stel­betaling zouden de Nederlandse staat en bedrijven die betrokken waren bij de slavenhandel en slavernij hun verantwoordelijkheid kunnen tonen door bijvoorbeeld gelden beschikbaar te stellen voor een volwaardig slavernijmuseum voor het Nederlandse slaver­nij­verleden in de West én de Oost (en dus niet als een bijzaaltje in een van de bestaande musea!) als gebaar van verzoening. Daarnaast kan ook worden gedacht aan de beschikbaarstelling van studiebeurzen voor stu­den­ten uit Suriname. Hiermee kan worden voor­komen dat naar aanleiding van de discussie rond de herstelbetaling individuen de hoop krijgen dat zij van de Nederlandse staat financiële compensatie zullen krijgen voor het leed dat hun voorouders is aangedaan.

Openbaarmaking archief Nederlandse Militaire Missie
Het tweede punt wat betreft de Nederlandse ereschuld aan Suriname heeft betrekking op de openbaarmaking van het archief van de Nederlandse Militaire Missie in Suriname, zoals ook door Pronk en met hem enkele anderen bepleit. Het gaat hierbij om de rol van kolonel Valk, hoofd van deze Missie, bij de militaire staatsgreep in 1980. Hierover schrijft Pronk in zijn Surinameboek (p. 504): zonder kolonel Valk geen militaire staatsgreep, geen Bouterse en geen Decembermoorden in 1982 in Suriname.

Kolonel Hans Valk

Kolonel Valk was hoofd van de Nederlandse Militaire Missie in Suriname om te assisteren bij de opbouw van de Surinaamse Krijgsmacht na de onafhankelijkheid. Volgens een rapport van het Nederlandse Ministerie van Defensie was Valk niet alleen de geestelijke vader van de coup-Bouterse, maar ook degene die al in 1979 getracht had een aantal Surinaamse offi­cieren aan te zetten tot het plegen van een staatsgreep. Toen die officieren niet op zijn voorstellen ingingen, probeerde kolo­nel Valk het verder bij de onderoffi­cieren. De conclusie in dit rapport was dat kolonel Valk zich schul­dig had gemaakt aan krijgstuchte­lijke en strafrechtelij­ke vergrij­pen. Dit rap­port verdween echter in een diepe ambtelijke la op het Nederlandse ministerie van Defensie. In juni 1980 werd Valk door de Nederlandse regering teruggeroepen. Naar aanleiding van de publicaties in het weekblad Vrij Nederland gelastte de Nederlandse Tweede Kamer in 1983 en 1985 een onderzoek naar de activi­teiten van de Nederlandse Militaire Missie. In 1985 besloot de toenmalige Nederlandse minister van Defensie de bijlagen en conclusies van de rapporten uit 1983 en 1985 geheim te houden. In de Nederlandse Tweede Kamer werden nadien herhaaldelijk vragen gesteld over de ‘Affaire Valk’. In februari 2011 classificeerde de Nederlandse regering ‘in het belang van de staat’ de bijlage bij het eerste onderzoeksrapport tot 2060 als staatsgeheim. Wat het precieze belang van de staat is, is door het kabinet-Rutte 1 echter nimmer uit de doeken gedaan. Hiermee roept Nederland de verdenking over zich af zaken in de doofpot te willen stoppen. Zolang het Valk-dossier niet openbaar wordt gemaakt zullen speculaties en complottheorieën over de precieze rol van de Nederlandse Militaire Missie blijven oprispen.

De werkelijke Nederlandse koloniale ereschuld
Ik maak hier een kort uitstapje naar Nederlands-Indië (het huidige Indonesië) voor het werkelijke Nederlandseuitbuitings- en plunderverhaal (geïn­te­­res­seerden wijs ik op het recent uitgebrachte boek over Indonesië van de Vlaamse schrijver David van Reybrouck, Revolusi. Indonesië en het ontstaan van de moderne wereld. Amsterdam 2020: De Bezige Bij). Hiermee wil ik duidelijk maken dat de Nederlandse koloniale ereschuld vooral deze kolonie in de Oost geldt en in mindere mate Suriname. Een belangrijk instrument in de plundering van de inlandse bevolking in Nederlands-Indië was de invoering van het cultuurstelsel in de negentiende eeuw. Dit stelsel hield in dat in plaats van pacht te betalen de agrarische bevolking verplicht werd tegen een laag plantloon een vijfde van het land te beplanten met vooraf vastgestelde producten zoals koffie, indigo, thee en suiker, producten waar ze zelf weinig tot niets aan hadden en die geleverd moesten worden aan het Koloniaal Gouvernement. Al deze producten werden in Europa verkocht en geveild. Wie geen grond bezat om de gewenste producten op te verbouwen werd verplicht om gratis maximaal 66 dagen per jaar voor het gouvernement te werken. De winst kwam vervolgens terecht in de Nederlandse schatkist. Het cultuurstelsel leidde tot plundering, massale hongersnood en verpaupering van de bevolking op met name Java. Over deze schrijnende toestanden schreef Multatuli zijn Max Havelaar in 1860.

Javaanse koffieplukkers in Nederlands-Indië

Het cultuurstelsel leverde zoveel geld op, op jaarbasis vaak meer dan de helft van de totale Nederlandse belastingopbrengst, dat Nederland in de negentiende eeuw als een van de weinige Europese landen geen inkomstenbelasting kende. Niet Suriname maar Nederlands-Indië was sinds de tweede helft van negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw een goudmijn voor Nederland. Het betekende dat Nederland kapitalen heeft verdiend aan Nederlands-Indië. Sinds de negentiende eeuw werd dertig tot veertig procent van de Nederlandse overheidsuitgaven door inkomsten uit Nederlands-Indië gedekt. Economen (onder andere Jan Tinbergen) hebben berekend dat tot eind jaren dertig van de twintigste eeuw ongeveer vijftien procent (meer dan vijf miljard per jaar) van het Nederlands nationaal inkomen uit Nederlands-Indië afkomstig was. In de jaren dertig was circa 22 procent (vier miljard) van het Nederlands nationaal vermogen belegd in Nederlands-Indië. Het kwam erop neer dat Nederlands-Indië de kurk was waarop de Nederlandse economie sedert het midden van de negentiende eeuw dreef.
Er is ook een link tussen de Indische baten en de afschaffing van de slavernij in Suriname. Dat Nederland, in tegenstelling tot de Engelsen (1834) en de Fransen (1848), hiertoe pas decennia later overging hing samen met het gedelibereer over de kosten van de vrijverklaring: de discussie draaide niet om een financiële compensatie aan de tot slaafgemaakten maar om de plantage-eigenaren die met de vrijverklaring ‘kapitaalverlies’ zouden leiden. Dankzij de Indische baten kregen plantage-eigenaren in Suriname van de Nederlandse staat een financiële vergoeding van driehonderdgulden per tot slaafgemaakte (circa Nf 10.2 miljoen voor de 34.000 tot slaafgemaakten in 1863).

Indonesië onafhankelijk

Het was dan ook niet verwonderlijk dat Nederland na de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945 gevolgd door het uitroepen van de Republiek Indonesië op 17 augustus 1945 zich niet neerlegde bij het verlies van deze goudmijn in de Oost. In Nederland overheerste het gevoel zonder Nederlands-Indië economisch onbe­staan­baar te zijn en veroordeeld te worden tot een onbetekenend land. ‘Indië verloren, rampspoed geboren’ was de algemene stemming in Nederland over een eventueel verlies van Nederlands-Indië. In de jaren 1947-1949 voerde Nederland een koloniale oorlog (eu­fe­mistisch politionele acties genoemd) om de kolonie weer onder zijn gezag te brengen. Er vielen naar schatting honderdduizend slachtoffers (militaire en bur­ger­slachtoffers) aan Indonesische kant tijdens deze koloniale oorlog. Van Nederlandse militaire zijde is zelfs sprake geweest van oorlogsmisdaden.

Het formele afscheid tussen Nederland en Indonesië vond plaats op 27 december 1949. Politiek liet Nederland de kolonie in de Oost los, maar economisch niet. De lege schatkist in Den Haag moest na de Duitse bezetting worden gevuld en het betekende feitelijk dat Indonesië zichzelf moest vrijkopen doordat het bij de onafhankelijkheid alle schulden van Nederlands-Indië moest overnemen. Het bedrag werd uiteindelijk afgeklopt op 4.3 miljard Nf. Met deze opgelegde afkoopsom droeg Indonesië, zoals Van Reybrouck schrijft (p. 478-480), bij aan het economische herstel van Nederland in de jaren vijftig. Deze Indonesische afkoopsom was veel groter dan de veel zicht­baardere Marshallhulp (ongeveer 1 miljard Nf) die Nederland van de VS na de Tweede Wereldoorlog voor de economische wederopbouw ontving.

Tot een excuus van Nederland kwam het pas in maart 2020 toen koning Willem-Alexander tijdens zijn staatsbezoek aan Indonesië namens Nederland zijn excuses aanbood voor het Nederlands geweld tijdens de Indonesische onaf­hanke­lijkheidsoorlog.

Nederlandse militairen tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Nederlands-Indië

Pronks antikoloniale framing
Door een rijke elite in Nederland is tijdens de slavernijperiode ontegenzeggelijk verdiend aan Suri­name. Aan het eind van de achttiende eeuw droogde voor deze elite de Surinaamse geldbron echter langzaam op. Suriname werd na de afschaffing van de slavernij een kostenpost voor Nederland. Sinds de negentiende eeuw werd Nederlands-Indië de goudmijn waar Nederland kapitalen verdiende. Na 1866 is door Nederland meer geld geïnvesteerd in Suriname (meer dan Nf vier miljard) dan dat er geld werd verdiend. Van Nederlandse plundering en uitbuiting van Suriname is dus geen sprake geweest. Die moeten we met andere woorden niet zoeken in het koloniaal verleden na de afschaffing van de slavernij, maar na de onaf­han­ke­lijkheid van Suriname door een corrupte Surinaamse politieke elite. Een belangrijk kenmerk van deze elite is dat zij zich gedraagt als de nieuwe kolonisatoren van de staat en het land in de ergste traditie van derdewereldlanden beschouwt als een persoonlijk wingewest. Het presidentschap van Bouterse (2010-2020) is illustratief voor de plundering van Suriname.
Pronks opvatting over de Nederlandse ereschuld aan Suriname is antikoloniale framing uit de jaren zestig en zeventig met als sleutelwoorden onderdrukking, uitbuiting en ‘wij hebben ons misdragen’. Daarmee is zijn opvatting ingegeven door schuldbesef vanwege het Nederlands koloniaal en slavernijverleden.
Zijn opmerkingen over de Nederlandse ereschuld aan Suriname, de gigantische plundering en uitbuiting door Nederland plaats ik voorts ook tegen de achtergrond van de treurige afloop van de Surinaamse onafhankelijkheid die een modeldekolonisatie had moeten zijn. Zoals eerder gesteld was Pronk van Nederlandse zijde een van de architecten van de Surinaamse onafhankelijkheid. Het slagen van de Surinaamse modelkolonisatie, als voorbeeld aan de wereld en uniek in de geschiedenis van de dekolonisatie, had hem moeten verlossen van zijn schuldbesef over het Nederlands koloniaal en slavernijverleden. De treurige afloop van de Surinaamse modeldekolonisatie echter ligt Pronk nog steeds aan het hart en hangt dan ook als een grauwsluier over zijn denken. De moeizame ontwikkeling van Suriname moeten we in tegenstelling tot Pronk niet enkel en alleen zoeken in het koloniale verleden, maar vooral in de schaamteloze plundering door een corrupte Surinaamse politieke elite na 1975.

Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam en het artikel waar u op reageert.

Read more
No Comments