Op zondag 23 februari 2025 vond een exper­t­meeting plaats in het Van de Valk hotel te Breda die was geor­ganiseerd door Stich­ting Finance­Surina­me. Deze expert­mee­ting was een initia­tief van Dennis Lapar met medewerking van Staatsolie Suriname en de experts. Stichting FinanceSurina­me wilde ideeën inventari­seren voor een duurzame ontwikkeling van Suriname in verband met de hoge inkomsten die de Surinaamse Staat vanaf 2028 zal ontvangen uit de oliewinning voor de Surinaamse kust. De directeur van Staatsolie, de heer Annand Jagesar, hield een inleiding. Daarin gaf hij aan dat vanaf 2028 voor de komende twintig jaren daarna verwacht wordt dat de omvang van de inkomsten 16 tot 26 miljard US dollar zullen bedragen.

Met betrekking tot de mogelijke besteding van deze middelen heb ik een tiental, deels aan elkaar gerelateerde, voorstellen gedaan ter bevordering van een duurzame economische ontwikkeling in Suriname. In dit verband zie ik twee belangrijke trekpaarden: de landbouw en het toerisme. Beide sectoren zijn arbeidsintensief en zorgen voor werkgelegenheid. Bij deze voorstellen is rekening gehouden met de negatieve gevolgen van klimaat­verande­ring en bedreigingen voor het milieu. Deze gaan immers niet aan Suriname voorbij. De vraag naar landbouw­producten zal blijven (stijgen). Suriname heeft voldoende landbouwareaal, maar een groot deel van de bevolking is niet ‘landbouwminded’. Het (eco)toerisme naar Suriname zal blijven groeien en bepaalde (infrastructurele) voor­zieningen komen ook aan de bevolking ten goede. Sommige voorstellen vergen een relatief kleine investering, terwijl andere ingrijpender zijn.

1. Upgrading van de landbouwsector/agro-industrie

De landbouw/agrosector kampt met een imagoprobleem in Suriname. Werken in deze sector wordt als statusdalend beschouwd en deel van de bevolking heeft een zogeheten landbouwtrauma onder meer vanwege het slavernij­verleden. Het gevolg is dat velen niet in deze sector willen werken. Een upgrading van de agrosector is dan ook geboden alsook imagoverbetering en import van agro­technologie. Promotie van landbouwsector/agro-industrie alsook maatregelen om de productie te faciliteren zijn essentieel om deze sector aantrekkelijk te maken. Er kan goed geld worden verdiend. Het is zaak dat het Ministerie van LVV moet worden opgetuigd met competente landbouwdeskundigen die deze taak ter hand nemen. Overtollige ambtenaren kunnen worden omge­schoold ten behoeve van voorlichting en dienst­verlening in de landbouwsector/agro-industrie. Promotie moet op het hoogste niveau ter hand worden genomen, dat wil zeggen door de president en andere hoge bestuurders. De modernste productietechnieken moeten worden geïntro­duceerd om Suriname daad­werkelijk de ‘voedsel­schuur van het Caribisch gebied’ te maken. Uiteraard moet het grondbeleid dit faciliteren.

2. Informatie- en educatiecentra landbouwsector/agro-industrie

De grote uitdaging is om de meerderheid van de Surinaamse bevolking te motiveren om in de landbouw­sector/agro-industrie te willen werken alsmede de daarvoor vereiste kwalificaties en competenties te ont­wikkelen. Er moet dan ook een beleid worden ont­wikkeld dat zich richt op de gehele Surinaamse bevolking. Daarom moet meer dan voorheen voorlichting worden gegeven over de natuur en het belang van landbouw voor de toekomstige ontwikkeling van Suriname, ook op radio en televisie en voorbeeldfiguren werkzaam in deze sectoren zouden als rolmodellen kunnen worden geëtaleerd. Er moeten ook (meer) schooltuinen worden aangelegd en schoolexcursies naar landbouwbedrijven worden georga­niseerd. Sterker nog: de bevolking en in het bijzonder de jonge generatie moet klaargestoomd worden via onderwijs en scholing om in deze sectoren emplooi te vinden. Men moet geënthousiasmeerd worden om in de agro-industrie te werken en door efficiënte methoden en grootschalige productie kan een goed inkomen worden verdiend. Het gaat immers om het kapitaliseren van het ‘groen’ en de vruchtbare bodem van Suriname. Daarom moeten In de verschillende gebieden van Suriname infor­matie- en educatiecentra landbouwsector/agro-industrie worden ingericht. Tevens moet in het onderwijs – meer dan thans het geval is – aandacht worden besteed aan deze sector en het belang ervan voor de Surinaamse economie.

3. Researchcentrum agrosector en agrarische opleidingen

Nederland is wereldwijd een belangrijke speler op het gebied van agro-innovatie. Meer dan nu het geval is, moet de Nederlandse agrosector worden betrokken bij het opzetten van de agro-industrie in Suriname. De land­bouw­universiteit Wageningen zou een (research) afdeling moeten hebben aan de universiteit van Suriname. Nederlandse agrarische opleidingen en beroepssectoren zouden moeten worden betrokken om in Suriname afdelingen op te zetten. De Surinaamse diaspora kan hierbij een rol spelen als intermediair. Inschakeling van efficiënte landbouwmethoden door het Ministerie van LVV is nodig. Surinamers moeten leren om de modernste land­bouwmethoden te kopiëren.

4. Robuuste zeedijk van Leonsberg naar Weg naar Zee

Een substantieel deel van de oliedollars moet worden ingezet voor de verbetering en uitbreiding van infra­structuur. Daarbij is de kust­verdediging en kust­bescher­ming van eminent belang. Er moet een robuuste zeedijk van Leonsberg naar Weg naar Zee worden aangelegd om de kust in het noorden van Paramaribo te beschermen. Op de dijk zou een vierbaansweg moeten komen die wordt verbonden met de Henri Fernandesweg (Weg naar Zee). Later kan deze zeedijk worden verlengd tot het district Saramacca. Met de aanleg van deze zeedijk zal ook landaanwinst plaatsvinden. Dit gebied waar de oceaanbries voor afkoeling zorgt, zou als Paramaribo aan de kust kunnen worden aangeduid en aantrekkelijk vertoeven zijn mede gelet op de stijgende temperatuur in Suriname. Er zouden ontspanningscentra en hotels in dit gebied kunnen komen. Natuurlijk zal vanwege de dagelijkse aanvoer van modder deze kust zich minder lenen voor strandtoerisme. Maar een combinatie van grijs (beton) en groen (parwa, mangrove) als kustverdediging kan zorgen voor een groen landschap en dat is bevorderlijk voor het ecotoerisme.

5. Snelweg naar de Tafelberg en toeristenoorden

Een deel van de oliedollars kan worden ingezet voor de infrastructuur ten behoeve van duurzaam toerisme. De tochten naar het binnenland zijn thans vrij prijzig mede vanwege de gebrekkige infrastructuur. De gemiddelde temperatuur stijgt in Suriname, maar op de Surinaamse bergen is het koeler. Op de Tafelberg/Wilheminatop gelegen op ruim 1.000 meter is het 10 graden koeler. Veel Surinamers en zeker ook de expats en toeristen willen verpozen in de koelere streken van Suriname. Het ontsluiten van dit gebied voor toerisme zal veel geld kosten. Een snelweg naar de Tafelberg van Zanderij/JAPI airport is nodig.

De spin-off is echter groot. Aan weerszijden van de snelweg zullen naderhand landerijen ontstaan en economische activiteiten plaatsvinden. Met een groeiend en bloeiend toeristenoord Tafelberg kan worden overwogen de snel­weg door te trekken naar Brazilië. Een brug over de Commewijnerivier om de rechteroever te ontsluiten is aan te bevelen. Een brug van Mariënburg naar Margrita zal het ecotoerisme bevorderen in dit gebied. Het strand van Matapica en het zeeschildpadden reservaat te Galibi worden ontsloten en over land bereikbaar.

6. Ondertunneling dr. Sophie Redmondstraat

Paramaribo heeft mede door de intensieve bouw weinig groene gebieden als parken. Bovendien is vaak sprake van files. Een van de belangrijke straten is de dr. Sophie Redmondstraat, tevens een belangrijke verkeersader. Er is ook een busstation aan deze straat. Door de grote verkeers­drukte is er ook veel luchtverontreiniging. Een oplossing voor deze problemen is om het auto- en bus verkeer in deze straat ondergronds te laten plaatsvinden door een vierbaanstunnel aan te leggen. Deze tunnel zou moeten beginnen bij de hoek van de Centrale Markt/Saramaccastraat en eindigen bij de rotonde op Benjaminstraat, dus over de gehele lengte van de Sophie Redmondstraat. Ook het busstation zou ondergronds moeten komen, wat koelte brengt voor de wachtenden en passagiers.

P.M. Allerlei technische kwesties m.b.t. waterbeheer zijn hier buiten beschouwing gelaten. De (Nederlandse) inge­nieurs zullen hier wel een oplossing voor hebben.

7. Sophie Redmond boulevard

Er ontbreekt een boulevard in Paramaribo, terwijl een tropische stad als Paramaribo er een nodig heeft: dat wil zeggen een brede laan met schaduwrijke bomen in het centrum van de stad. De dr. Sophie Redmondstraat leent zich hier uitstekend voor, juist omdat deze straat Paramaribo doorkruist van oost naar west en eigenlijk symbolisch de stad verdeelt in noord en zuid. De straat is breed en lang genoeg om getransformeerd te worden tot een ‘tropische boulevard’. Vroeger was deze straat een laan met in het midden een gracht, genaamd Steen­bakkers­gracht, met aan weerszijden mooie schaduw­rijke mahonie­bomen en heette in de volksmond Ondro­bong (onder de bomen). Deze bomen werden onderhouden en de fowroe­dotie regelmatig verwijderd. Langs de hele Sophie Redmondstraat dienen aan weerszijden konings­palmen en schaduwrijke bomen te worden geplant alsook functioneel groen, die bloemen dragen. Zo kan deze brede laan de allure van een boulevard verwerven met het karakter van een wandelpark. Er kunnen zitbanken worden geplaatst. De rotonde voor het Academisch Ziekenhuis Paramaribo zou ook van functioneel groen moeten worden voorzien. Paramaribo wordt op deze wijze ook ‘als het ware vergroend’ en aantrekkelijker voor toeristen.

8. Kwakoepark en renovatie historisch erfgoed

Het was in 1963 zeer toepasselijk dat het beeld van Kwakoe dat de afschaffing van de slavernij (Keti Koti) verzinne­beeldt, op de hoek van de Sophie Redmondstraat en de Zwartenhovenbrugstraat werd geplaatst. Maar deze plek is intussen door het drukke verkeer nauwelijks meer aantrekkelijk te noemen. Het is zelfs gevaarlijk om over te steken en het standbeeld te aanschouwen. Bovendien is het vlak bij het verloederde terrein van (het voor­malige) Ston oso. Dat was het gerechtsgebouw, waar vroeger het volk op de rode bakstenen betonnen veranda zat. Het gebouw is echter nu in zodanige staat dat restauratie niet zinvol is. Dit historisch terrein kan echter een passende bestemming krijgen, in het bijzonder ten behoeve van de herdenking van de afschaffing van de slavernij. Het terrein van Ston oso zou door de overheid moeten worden overgenomen voor een redelijke prijs of door de eigenaar(s) ter beschikking worden gesteld als geste om het standbeeld van Kwakoe daar te plaatsen. Het terrein kan dan de naam Kwakoepark dragen en worden uitgebreid met een deel van de Sophie Redmond­boulevard tot aan de Fred Derbystraat. Rond het beeld worden zitbanken geplaatst en palmbomen geplant; de rode bakstenen worden gebruikt als plaveisel. Zo zal het beeld van Kwakoe beter tot zijn recht komen en kunnen burgers zich verpozen.

Gezien de gedeelde geschiedenis zouden er tevens meer samenwerkings- en ondersteuningsprojecten tussen Neder­­land en Suriname moeten worden ontwikkeld om het historisch erfgoed te ‘rehabiliteren’ en te conserveren alsook deskundig te beheren. Het betreft niet alleen de historische panden in Paramaribo, maar bijvoorbeeld ook plantages en waterwerken (bijvoorbeeld sluizen en kanalen). Plantages als Frederiksdorp, Peperpot en Reyns­dorp (Bakkie) kunnen als voorbeeld dienen. Voor Neder­landers moet Suriname een belangrijker vakantie­land worden, net zoals bijvoorbeeld Curacao.

9. Schaduwrijke overkappingen

Vergeleken met enkele decennia geleden is het in Suri­name enkele graden Celsius warmer geworden. Vooral in Paramaribo is de toegenomen hitte vergeleken met 50 jaar geleden merkbaar. Overigens komt dit niet alleen vanwege de opwarming van de aarde, maar ook door steeds meer beton, asfalt, het kappen van bomen en het verdwijnen van water als gevolg van demping van de verschillende grachten. Er zijn parkeerplaatsen verrezen door de toegenomen mobiliteit. Sterker, het stikt er als het ware van auto’s en bussen. Natuurlijk: door de airco in veel auto’s en bussen is het draaglijk om je ondanks de hitte te verplaatsen in de stad. Maar met name veel toeristen willen de stad al wandelend verkennen, zoals dat vroeger vaak gebeurde. Een wandeling door het winkelcentrum van Paramaribo zou ondanks de hitte aantrekkelijk moeten zijn. Toeristen houden doorgaans geen siësta en lopen ook wanneer de zon fel schijnt (tussen 11.00-16.00 uur) door de stad. Men heeft beperkte tijd en wil zoveel mogelijk zien en ervaren. Er is echter weinig beschutting tegen de zon en ook niet tegen de regen! Het is immers niet de bedoeling dat toeristen alleen maar gaan schuilen in koele hotels of erger, dat ze het stadscentrum links laten liggen en, net als een deel van de elite, zich liever terugtrekken in de mall’s buiten het centrum. De winkeliers van het centrum zouden luifels en schaduwrijke overkappingen moeten aanbrengen. De overheid kan daarbij een rol spelen. Men kan in Singapore te rade gaan en wellicht zelfs sponsoring verwerven. Een stedenband tussen deze rijke stadstaat en Paramaribo (‘jumelage’) is een goed middel. Trouwens: de winkels zouden ook een deel van het trottoir moeten onderhouden.

10. Witte huizen en gebouwen en een cruiseshiphaven

Van oudsher waren de grote huizen in Suriname wit geverfd en voorzien van groene kozijnen en ramen. Deze kleuren van Paramaribo dreigen bij de nieuwbouw te verdwijnen. De kleur wit was niet alleen esthetisch bedoeld maar ook vanwege het warme klimaat. De kleur wit reflecteert het zonlicht en laat dus minder warmte binnen, terwijl donkere kleuren en vooral zwart het zonlicht absorberen en daardoor meer warmte opslaan. Daarom droeg men vroeger ook vaak witte kleding! Het is dus beter -ook gelet op de temperatuurstijging- de huizen en gebouwen wit te verven. Maar vooral ook de daken zouden wit of witgrijs geverfd moeten worden. Dat scheelt enkele graden onder het dak en in de omgeving. Als velen het voorbeeld volgen van het monumentale gedeelte van Paramaribo waar wit en groen domineren, krijgt Parama­ribo als het ware zijn oorspronkelijke kleuren terug: het groen van de bomen en het wit van daken en muren/gevels. Paramaribo wordt daarmee een koele tropische stad en aantrekkelijker voor toeristen, ook voor cruiseschiptoeristen. Om deze laatste categorie naar Suriname te halen, moet de Surinamerivier worden uitgebaggerd tot voor Leonsberg. Bij de redoute Purmerend kan dan een cruiseterminal verrijzen vanwaar­uit de toeristen met bussen naar de monumentale stad Paramaribo gaan en/of een tocht ondernemen naar Commewijne. Plantage Mariënburg en het fort Nieuw Amsterdam zouden een upgrade moeten ondergaan met goede horecavoorzieningen. Hierdoor wordt ook werk­gelegen­heid gecreëerd.

Cruiseschepen zijn milieuvervuilend. Er wordt echter niet gemikt op de mega cruiseschepen die meer dan 1.000 passagiers vervoeren, maar op de kleinere cruiseschepen. Dat is het zogeheten hogere segment. Op deze kleinere cruiseschepen betalen de passagiers gemiddeld meer en zijn meer geïnteresseerd in historische steden, flora en fauna dan in overdadige consumptie en amusement. Er wordt dus niet gericht op massatoerisme, maar op ecotoerisme. Overigens wordt de laatste jaren geïn­vesteerd door cruisemaatschappijen in klimaat­neutrale voorzieningen, zoals bio-LNG (gas) en recycling van afval.

Tot slot

Het is van belang op te merken dat voor duurzame ontwikkeling niet alleen financiën nodig zijn, maar ook een mentaliteit bij de burgers om vooruit te komen, en het gevoel van eigenaarschap. In dit verband moet verval van waarden en normen in Suriname worden bestreden. De betrokkenheid van burgers bij het beheer en de vorm­geving van de omgeving en omringende samenleving moet worden versterkt; daarnaast verdient de integriteit van bestuurders en ambtenaren de nodige aandacht. Introductie van het concept burgerschap en daaraan verbonden activiteiten en maatregelen zijn geboden.

Zo een vijftig jaar geleden overleed de eerste Hindostaanse geneeskundige en alom geprezen vouwenarts Rahmat Ali (1912-1975). In de jaren vijftig en zestig was hij vooral onder Hindostaanse vrouwen een begrip in Suriname. Velen werden vaak al op jonge leeftijd zwanger en baarden toentertijd verhoudingsgewijs een relatief groot aantal kinderen. Gezinnen van meer dan tien kinderen waren toen geen uitzondering. Het geboortecijfer onder de Hindostaanse bevolkingsgroep was toen heel hoog en leidde tot een verdubbeling van de Hindostaanse bevolking van 65.000 in 1950 tot 138.000 in 1972. Een deel van de vrouwen had echter te kampen met ziekten aan hun ge­slachtsorganen alsook last van uitputting. Voorbe­hoeds­middelen werden toen meestal niet gebruikt, maar sterilisatie en ‘verwijdering van de baarmoeder’ (bekend als ‘operatie’) werden toegepast. “Laat dokter Ali haar opereren’’ (dokter Ali se operatie kar wade) was een veel voorkomend advies dat werd gegeven aan Hindo­staanse vrouwen. Door zijn dienstbare opstelling is Rahmat Ali een voorbeeld geweest voor veel artsen en heeft hij bijgedragen aan de uitstekende reputatie die artsen toen hadden in Suriname.

In dit artikel wordt stilgestaan bij de familieachtergrond en loopbaan van Rahmat Ali alsook zijn onbaatzuchtige houding en verdiensten. Wij plaatsen hem in de bredere context van de diversiteit en emancipatie van de Hindo­staanse bevolking in de twintigste eeuw en, in het bijzonder, van de groep van Hindostaanse moslims.

Hindostaanse moslims
Rahmat Ali behoorde tot de kleine groep Hindostaanse moslims. Deze vormde ongeveer 17,5% van de Hindo­staanse contract­arbeiders. Naar schatting bedroeg het aantal ongeveer 6.000 op de ruim 34.000 Hindostaanse immigranten. Moslimvrouwen die in pardá/purdah (gesluierd en afgezonderd van het openbare leven) leefden werden niet geselecteerd voor emigratie uit India. Men moest immers gedurende het emigratietraject maanden­lang de openbare ruimte delen met (vreemde) mannen. Wel is er een klein aantal moslimechtparen gemigreerd naar Suriname. Veel moslimmannen trouwden tijdens de contracttijd met hindoevrouwen die vervolgens werden bekeerd tot de islam. Er bestaan echter geen betrouwbare cijfers van het aantal hindoe-moslim huwelijken en bekeringen. In 1971 waren er naar schatting bijna 25.000 Hindostaanse moslims (17,5% van de 138.000 Hindo­stanen). Volgens de (laatste) volkstelling uit 2012 was het aandeel van Hindostaanse moslims onder de 148.443 Hindo­stanen in Suriname gedaald tot 13 procent; dat komt neer op ongeveer 20.000 Hindostaanse moslims.

De verhoudingen tussen hindoes en moslims waren tot de jaren dertig van de twintigste eeuw in Suriname goed. Men leefde als ‘broeders en zusters’ met elkaar samen. Begin jaren dertig ontstond echter een verwijdering tussen beide gemeenschappen, onder meer vanwege pogingen van enkele hindoevoormannen tot bekering van moslims tot hindoes (de zogeheten shuddhi). Ook begonnen enkele moslims koeien te slachten tijdens het islamitische offer­feest. Uit respect voor hindoes voor wie koeien heilige dieren zijn, werden tot en met de jaren twintig in Suriname geen koeien geslacht door Hindostaanse moslims. Er was zelfs sprake van een boycot door hindoes van moslims. In 1943 normaliseerden de verhoudingen met af en toe wat rivaliteit. Over het algemeen kan worden gesteld dat tot op heden de relaties tussen hindoes en moslims binnen de Hindostaanse gemeenschap harmonieus zijn gebleven in Suriname.

Emancipatoire rol
Na de contracttijd heeft deze groep Hindostanen op drie terreinen een belangrijke rol gespeeld bij de inburgering en vooruitgang van Hindostanen. Vooral na de Tweede Wereldoorlog waren veel Hindostaanse moslims actief in het zakenleven, in het bijzonder de handel. Bekend waren bijvoorbeeld de grote (textiel) winkels als Khan Bros en winkel Oemar. Maar zij waren ook actief in bedrijven bij wegenbouw en infrastructurele werken, zoals het bedrijf Baitali (dat nog steeds bestaat) en de bedrijven van de gebroeders Sahoer en Jahoer Dahoe. Op politiek terrein waren de gebroeders Asgar en Ashruf Karamat Ali zeer actief. Zij werden echter in verband gebracht met corruptie en mede daardoor was de reputatie van politici van Hindostaanse moslimhuize minder florissant. Niettemin hadden Hindostaanse moslims toen gezien hun geringere getalsmatige omvang verhoudingsgewijs veel politieke invloed.

De medische sector is de derde sector waar Hindostaanse moslims verhoudingsgewijs een bijzondere rol hebben gespeeld. De reputatie van Hindostaanse moslims werkzaam in de medische sector was toentertijd zeer positief. Zij stonden te boek als zeer gerespecteerde en onbaatzuchtige medici Vooraanstaand was natuurlijk dr. Rahmat Ali, maar genoemd kunnen bijvoorbeeld ook worden de artsen Samuel Kafiluddi, gebroeders Jamaludin en later Khalil Ghafoerkhan en John Sadiek. Ook de jongste broer Karamat Ali (Hanief) had een uitstekende reputatie als arts en later hoogleraar.

Het was vóór de Tweede Wereldoorlog voor Hindostanen vrij lastig om door te dringen tot de hogere beroepen. Om notaris, advocaat (toen praktizijn), hoofdonderwijzer of landmeter te worden werd een mondeling eindexamen afgenomen. Witte mannen en degenen behorend tot lichtgekleurde elite bepaalden in feite wie slaagde. Uit ervaringen van vooraanstaande personen als C.R. Biswa­mitre, dr. ir. F. Essed en Mr. A. Saheblal bleek dat Afro-Surinamers en Hindostanen werden gediscrimineerd.

Voor toelating tot de Geneeskundige School gold een schriftelijk examen met een examennummer voor kandidaten. Dat was een eerlijker selectiesysteem dan een mondeling examen. Met een toenmalig mulodiploma kon men het zware toelatingsexamen afleggen voor de Geneeskundige School. Er werd slechts een beperkt aantal kandidaten toegelaten. De afgestudeerden waren officieel Genees­kundige, in de volksmond dokter genoemd. Behalve het schoolgeld voor de mulo, moest ook voor de opleiding aan de Geneeskundige School een fors bedrag worden betaald. Het was dus ook in financieel opzicht voor een kleine groep weggelegd om destijds Geneeskundige te worden.

Grootouders en moeder
Rahmat Ali werd geboren op 8 november 1912 en behoorde tot de derde generatie Hindostanen in Suriname. Zijn grootouders waren afkomstig uit India; zij behoorden tot de zogeheten pioniersgeneratie, de eerste generatie Hindostaanse immigranten die als contractarbeiders tussen 1873 tot 1890 arriveerden in Suriname. Vergeleken met de Hindostaanse immigranten die daarna arriveerden had de pioniersgeneratie een zwaarder bestaan op de plantages. Omdat Rahmat Ali was geboren tijdens de contracttijd (1873-1920) kende hij de situatie van Hindostaanse contractarbeiders goed. Zijn familie was echter toen al voornaam en bemiddeld. Het schoolgeld voor zijn opleiding kon worden betaald.

Rahmat Ali groeide op in het district Commewijne op de gouvernementsplaats Nieuw Amsterdam. Hij heeft zijn grootouders gekend. Zijn náná (maternale grootvader) was de bekende zakenman Khoonj Behary Singh uit India. Meer specifieke gegevens over hem zijn niet gevonden in de Hindostaanse database van het Nationaal Archief. Wel is bekend dat hij in 1933 Nederland heeft bezocht. Hij vertrok met het schip Rensselaer en kwam terug met het schip Oranje Nassau. Hij was hindoe en zijn vrouw Booleah (ingeschreven in het algemeen register van immigranten uit Brits-Indië, onder nummer 41/L) was moslim. Hun dochter Bathoolum (Batoelan) was de moeder van Rahmat Ali. Zijn náná en nánivormden dus een gemengd hindoe-moslim echtpaar. Rahmat Ali werd door zijn moeder als moslim opgevoed. Hij groeide zonder zijn vader op en had ook later geen contact met hem. Zijn náná Khoonj Behary Singh heeft als het ware de vaderrol vervuld en gezorgd voor het inkomen en zijn schoolgeld.

Vader Hajary
De vader van Rahmat Ali was de toentertijd bekende ambtenaar H.N. (Harjali Najaralie) Hajary, die werkte op het Immigratiedepartement in Paramaribo. Hij was op 20 oktober 1892 in het district Nickerie geboren. Zijn ouders waren de immigrant mevrouw Majoie (contractnummer 372/L) en de heer Hajary (contractnummer 1215/B), die in augustus 1873 met het schip Yorkshire (het derde transport) in Suriname aankwam. Hij behoorde tot het eerste contingent Hindostaanse contractarbeiders in Suriname en werd later tolk in het district Nickerie. Zijn zoon H.N. Hajary (de vader van dokter Ali) was een van de vier leden van de delegatie die in 1921 naar India ging om (tevergeefs) de heropening van de immigratie van Hindostanen te bepleiten bij onder andere Mahatma Gandhi. H.N. Hajary werd in 1948 lid van het College van Algemeen Bestuur met onder meer de portefeuille Volksgezondheid. Dat was te vergelijken met de functie van een minister. Dr. Karen Ali (psycholoog), dochter van Rahmat Ali, vertelt over haar grootouders:

Mijn vaders moeder Batoelan was uitgehuwelijkt. Het was een islamitisch huwelijk met Harry Hajary, die toen 20 jaar oud was. Hun huwelijk was niet geregistreerd bij de Burgerlijke Stand. Mijn groot­moeder woonde bij de familie van mijn grootvader toen mijn vader werd geboren. Zij hield het daar niet lang vol. Toen mijn vader nog een peuter was keerde zij met hem terug naar het huis van haar ouders op Nieuw Amsterdam in het district Commewijne.

De relatie tussen Rahmat en zijn vader H.N. Hajary was niet al te best. Bekend is het verhaal over de gekozen geslachtsnaam Ali. Dochter Karen Ali:

Het verhaal wil (dat is aan mij verteld door mijn moeder) dat Paake (dat was de roepnaam van Hajary) voorgesteld had dat mijn vader, toen hij was afgestudeerd, voor de geslachtsnaam Hajary moest kiezen. Daar heeft mijn vader niet voor gekozen. Hij is niet door zijn natuurlijke vader opgevoed, maar grootgebracht door zijn grootvader van moeders kant, de heer Koonj Behary Singh.

Verschillende informanten vertelden mij dat toen Rahmat afstudeerde als Geneeskundige op het voorstel van zijn vader Hajary reageerde met de opmerking: Ali raha, Ali rahe jai, Hajary na hoi (Het was Ali en zal Ali blijven, het wordt geen Hajary). Hij had de voornaam Rahmatali en heeft bij de inschrijving Ali als geslachtsnaam gekozen en Rahmat als voornaam.

Vermeldenswaard is dat de vader van Ali samen met zijn toenmalige vrouw in 1948 de Moeder Majoie Stichting oprichtte met als doel: het verlenen van medische verzorging en voorlichting aan zwangere vrouwen in Suriname. Een bescheiden kliniek van deze stichting werd opgezet te Tijgerkreek in het district Saramacca.

Halfzus
H.N. Hajary trouwde opnieuw in 1921 met Philippine Wilhelmina Albertine Tjong Ajong. Een dochter uit dit huwelijk was de bekende pianiste/componiste Majoie Hajary, een halfzus van Rahmat Ali. Zij werd vernoemd naar haar áji (paternale grootmoeder). De getalenteerde Majoie (1921 – 2017) was geboren in Paramaribo en vertrok al op 15-jarige leeftijd naar Europa voor verdere muzikale studie. Zij trouwde met Roland Garros, een telg behorende tot de Franse elite. Zij woonde tot haar dood op 96-jarige leeftijd in Frankrijk (in Parijs). Zij schreef onder meer een requiem voor Mahatma Gandhi. De schrijfster Ellen De Vries brengt in 2025 een biografie over haar leven en werk uit.

Huwelijk
Rahmat Ali trouwde met een dochter van de eerste Hindostaanse advocaat en bekende politicus, C.R. Biswamitre (1898-1980). Zijn echtgenote Alice Biswamitre was rooms-katholiek. Zij mocht haar geloof behouden, want Rahmat Ali was in religieus opzicht een liberale man. Zijn echtgenote Alice overleed echter al in 1966.

Studie en loopbaan
Rahmat Ali startte zijn studie aan de Geneeskundige School in 1930 en studeerde op 15 juli 1938 af. De afgestudeerden (geneeskundigen) werden destijds in Suriname dokter genoemd, hoewel deze opleiding geen volwaardige medische opleiding was en niet gelijkgesteld was aan een Nederlandse artsenopleiding. Zij stonden niettemin in zeer hoog aanzien bij de Surinaamse bevolking. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Rahmat Ali gedetacheerd in het district Nickerie als Officier van Gezondheid tussen 1942-1946. Daarna was hij tot 1948 Gouvernements-genees­heer/directeur van het ziekenhuis te Margarethen­burg, in het district Nickerie. Bij zijn vertrek uit Nickerie werd hij geëerd door patiënten voor zijn kundige chirurgische operaties; enkelen kwamen zelfs uit Guyana. Zijn naam en kundigheid waren goed bekend in het toenmalige Brits-Guyana.

Rahmat Ali was ijverig en ambitieus, maar stond ook bekend als een bescheiden, humaan en onbaatzuchtig persoon. Hij vertrok in januari 1949 naar Nederland en werd (gediplomeerd) arts. Hij specialiseerde zich daarna in de gynaecologie en promoveerde in 1952 in Leiden. De titel van zijn proefschrift luidt: Obstetrische Shock; een clinische studie. Het behandelt de shock die kan optreden vooraf­gaand aan de bevalling. Zijn proefschrift heeft hij opgedragen aan zijn grootouders (ter nagedachtenis) en aan zijn moeder. In Nederland volgde hij tevens verschillende cursussen en oriënteerde zich breed op medisch gebied.

Na terugkeer oefende hij in Paramaribo zijn praktijk uit als vrouwenarts. Hij werkte in het ‘s Landshospitaal en later in het Academisch Ziekenhuis. Rahmat Ali heeft ook verschillende artikelen gepubliceerd en zich bezig­gehouden met voorlichting over gezondheid. Hij gaf ook college aan de Geneeskundige School en later de Universiteit in Suriname, waar hij vanaf 1971 verbonden was als hoogleraar in de leer der Verloskunde en Vrouwenziekten. Hij heeft een belangrijke rol gehad bij de totstandkoming van de medische faculteit.

Voorts was Rahmat Ali bestuurslid van de Surinaamse Islamitische Vereniging (SIV) die de grote moskee aan de Keizerstaat in Paramaribo heeft. De SIV behoort tot de Ahmadiyya stroming onder Hindostaanse moslims. De SIV heeft een belangrijke rol gespeeld met betrekking tot het imago van de islam in Suriname. Er is mede onder invloed van de SIV geen radicale of extremistische islam ontstaan in Suriname. De SIV moskee gevestigd naast de synagoge aan de Keizerstraat in Paramaribo, wordt beschouwd als hét bewijs van religieuze verdraagzaamheid in Suriname.

Dienstbare en onbaatzuchtige instelling
Rahmat Ali was een arts met een dienstbare instelling en hij stelde zich niet hooghartig op tegenover zijn patiënten. De meeste Hindostaanse vrouwen beheersten het Nederlands toentertijd onvoldoende en communiceerden het liefst in het Sarnami. Rahmat Ali was opgegroeid in het district Commewijne in een tijd dat er nog veel Hindo­staanse immigranten leefden in Suriname; hij kende de situatie van Hindostaanse contractarbeiders goed en beheerste het Sarnámi uitstekend. Daardoor kon hij zich goed inleven in de situatie van zijn patiënten, met hen communiceren en een vertrouwensband opbouwen. Het kan als bijzonder worden beschouwd dat Rahmat Ali zich specialiseerde in gynaecologie, een in die tijd nog gevoelig vakgebied omdat het zich bezighoudt met (geslachts)­orga­nen en ziekten die specifiek zijn voor vrouwen.

Hij zag de grote Hindostaanse gezinnen, het leed van het baren van veel kinderen, de spanningen in de gezinnen en vooral de moeilijke omstandigheden voor veel Hindo­staanse vrouwen. Hij voelde zich kennelijk geroepen om daar iets aan te doen. Ondanks schaamtegevoelens bij veel Hindostaanse vrouwen met betrekking tot hun geslachtsorganen voelden deze vrouwen zich veilig bij dokter Ali die hen respectvol behandelde. Rahmat Ali sprak ook vaak met de Hindostaanse mannen om hen te overtuigen van het laten steriliseren van hun echtgenote of het laten verwijderen van de baarmoeder. Daarbij verleende hij medische diensten aan menige Hindostaanse familie zonder daarvoor een passende financiële ver­goeding te vragen. In die tijd hadden veel Hindostaanse landbouwers weinig geld. Vaak accepteerde dokter Ali landbouwproducten als betaling, zoals een kip, groenten en/of fruit. Zijn dochter Aisha Ali:

Ik herinner mij dat mijn vader terugkwam van zijn werk en zei: ‘Ik heb vandaag tien eieren als betaling ontvangen, maar ik ben blij dat ik iemand heb geholpen’.

Verschillende Hindostaanse vrouwen van 80 jaar en ouder die ik ruim tien jaar geleden had geïnterviewd in verband met de reconstructie van de immigratiegeschiedenis van Hindostanen, memoreerden de verdiensten van dokter Ali. Mooi datrá rahá of acchá datrá rahá (hij was een goede dokter), merkten zij op. Ik heb toen echter niet door­gevraagd. In het kader van dit artikel heb ik bij vier informanten van 80 jaar en ouder informatie gevraagd. De 80-jarige mevrouw Kiertie Autar vertelde:

Mijn vader bracht mijn moeder regelmatig naar dokter Ali voor controle. Ik ging als oudste dochter vaak mee naar het ‘s Lands Hospitaal. Nee Bhai, zij is niet geopereerd door dokter Ali. Mijn moeder heeft twaalf kinderen gekregen. Zij sprak altijd met respect over deze dokter. Dat ving ik uit gesprekken op. Wij spraken als kinderen vroeger natuurlijk niet over hoe kinderen werden geboren en zeker niet met volwassenen.

De 84-jarige ondernemer Jozef Hassanmohamed heeft dokter Ali niet persoonlijk gekend, maar herinnert zich dat zijn moeder soms over hem sprak. Zij was door hem geopereerd. Ook hij memoreert dat destijds niet over zulke intieme kwesties werd gesproken. De 88-jarige filmmaker Ramdjan Abdoelrahman vertelde dat dokter Ali zeer populair was en ‘een begrip onder Hindostaanse vrouwen’.

De 86-jarige oogarts Frank Pultoo:

Dr. Ali was een van mijn docenten op de Geneeskundige School. Hij had altijd een schrift met aantekeningen bij zich. Hij gaf college en sprak dan op zachte toon. Andere docenten spraken luid en gedroegen zich vaak hooghartig. Dr. Ali was een rustige man en hij is in dit opzicht wel een voorbeeld voor mij geweest.

Voor zijn verdiensten heeft Rahmat Ali verschillende oorkondes ontvangen en werd gedecoreerd als Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Op 25 november 1975 werd het voormalig ziekenhuis in Nickerie dat later een kazerne werd, naar hem vernoemd (prof. dr. Ali kazerne).

Overlijden
Rahmat Ali bereikte geen hoge leeftijd. Hij overleed op 16 september 1975 op 63-jarige leeftijd. Dochter Karen Ali:

Mijn vader had een vergroot hart en heeft tijdens zijn middagslaap een hartinfarct gekregen dat hem fataal is geworden. Het was de tweede keer dat hij een hartinfarct kreeg; bij beide was ik aanwezig. De eerste keer heeft hij het overleefd; de tweede keer helaas niet. Hij was zich vanuit zijn eigen deskundigheid volledig bewust van zijn kwets­baar­heid gerelateerd aan zijn hartconditie en heeft dat zelfs met mij besproken.

Prof. dr. Hanief Karamat Ali typeerde zijn collega Rahmat Ali na zijn overlijden als volgt:

Hij was een man die de persoonlijke waardigheid van de patiënt eerbiedigde en ervoor op de bres stond. In persoonlijke gesprekken heeft hij weleens tegen me gezegd dat wij, artsen in de eerste plaats dienaren zijn van onze patiënten en pas door hen in dienst staan van de wetenschap. Wetenschaps­beoefening, zo betoogde hij, is in ons vak geen doel op zichzelf, maar zij krijgt pas reliëf wanneer zij in de context geplaatst wordt van de patiëntenzorg. Iedereen die dit vak van ons kiest, moet van tevoren beseffen dat hij zich voor 100% aan de patiënt moet geven. Wie dit niet kan, is niet voor dit beroep in de wieg gelegd. Wanneer wij honderd patiënten achter elkaar volgens een bepaalde methode opereren en er gaat slechts een daarvan dood, dan zeggen wij de mortaliteit van de toegepaste operatiemethode 1% is. Voor ons is het 1%, maar voor de nabestaanden van de patiënt is het 100%. Voor de man die zijn vrouw verliest voor de kinderen die hun moeder verliezen, is het verlies immers totaal. Hierom en ook omdat onze patiënten ons voor 100% vertrouwen schenken, kunnen en mogen wij niet anders dan ons voor de volle honderd procent inzetten en zulks niet alleen tijdens de operatie maar in alle fasen die aan de operatie voorafgaan (Al Haq, januari 1976).

De nobelheid waarmee Prof. dr. Rahmat Ali zijn beroep uitoefende, maakt dat hij terecht als een parel van de Hindostaans-Surinaamse gemeenschap kan worden beschouwd.

Bronnen
Voor dit artikel heb ik zowel geschreven (zie onder) als persoonlijke bronnen gebruikt. Ik dank de dochters Aisha (Suriname) en Karen (Nederland) voor hun adviezen. Tevens dank ik Henk Moeniralam, Jane Arifa Badoella en Eric Kastelein voor de verstrekte achtergrondinformatie.

Literatuur
Ali, R. (1952), Obstetrische shock, een clinische studie, Proefschrift, Leiden: Stenfert Kroese.

Ali, R. (geen jaartal). Waak over uw gezondheid: voorlichting over zwangerschap en baring, Paramaribo.

Ali, R. (1971), Enkele aspecten over de ontwikkeling van het geslacht, Oratie, Paramaribo: Universiteit van Suriname.

Ali, R. (1972), Moeilijkheden tijdens de baring na de geboorte van het hoofd en de schouders, Overdruk uit Faculteitsnieuws, jrg. 1, no.6, Paramaribo.

Ali, R. (1972), Experiences with the lippes loop, Overdruk uit Faculteitsnieuws, jrg.1, no.7, Paramaribo.

Ali, R. (1972), Vergevorderde Extra-Uriene Graviditeit, Overdruk uit Faculteitsnieuws, jrg.1, no.8, Paramaribo.

Ali, R. (1972), Een ‘mammoet ’gezwel van het ovarium, Overdruk uit Faculteitsnieuws, jrg.1, no.9, Paramaribo.

Ali, R. (1975), Enkele verloskundige aantekeningen, Paramaribo.

Ali, R. (1975), Waak over uw lichaam, waak over buik en borst, Universiteit van Suriname, Paramaribo.

Badoella, Jane Arifa (2020), De Prof.dr. Ali Kazerne te Nickerie in Suriname, in: Trisblad, oktober 200, Zwijndrecht.

Choenni, C. & Adhin K. (2024), 150 jaar Hindostanen: geschiedenis van twee migraties, Zoetermeer: Sampreshan.

Gedenkboek, 70 jaar Imdadia Isha’at Islam, 16 augustus 1934 – 16 augustus 2004

Digitale archieven, Delpher.nl; gahetna.nl

Hira, S (redactie) (2003), Het dagboek Munshi Rahman Khan, Den Haag/Paramaribo: Uitgeverij Amrit/NSHI

Karamat Ali, Hanief (1976), In memoriam Prof. dr. Ali, in: Al Haq, no. 51, jrg.5, Paramaribo.

Makdoembaks, Nizaar (2022), Lachmon en de Hindostaanse godfathers in Suriname, Utrecht: Uitgeverij de Woordenwinkel.

Sadiek, John (2020), Mijn levensverhaal kinderarts, dammer, Paramaribo.

Saheblal, André (2006), GESLACHT Saheblal de laatste van de eerste generatie, Paramaribo: de West.