Marrons in Suriname en in Nederland – Prof. Chan Choenni
Monument 10 oktober 1760
Inleiding
Zaterdag 10 oktober is de Dag van de Marrons, een herdenkingsdag waarbij de ondertekening van het vredesverdrag van 1760 tussen de Marrons van Suriname en de Nederlandse overheid wordt gevierd. Deze nakomelingen van ooit gevluchte tot slaafgemaakten leefden tot de jaren zestig voornamelijk in de binnenlanden van Suriname. Hun voorouders hadden, nadat zij zich in het ondoorwaadbare binnenland van Suriname hadden gevestigd, door de tijd heen gemeenschappen gevormd. De Marrons herdenken de strijd van hun voorouders tegen onderdrukking en voor vrijheid. Vaak was de strijd tegen de toenmalige koloniale Surinaamse regering en militairen onbeslist. Met hun heldhaftige strijd hebben zij het Nederlandse koloniale bestuur gedwongen vredesverdragen met hen te sluiten en daarmee hun vrijheid en menselijke waardigheid te erkennen. Na de afschaffing van de slavernij in 1863 bleven de meesten in het binnenland wonen. Pas in de jaren zeventig begonnen veel Marrons zich in Paramaribo te vestigen. Na de massale emigratie van vooral Hindostanen en Creolen naar Nederland kwamen woningen vrij en waren er meer mogelijkheden voor Marrons in Paramaribo en omstreken. Later vestigden Marrons zich ook in andere districten buiten hun oorspronkelijk woongebieden, die zich bevinden in de districten Brokopondo, Marowijne en Sipaliwini – in het bijzonder in het gebied rond de Tapanahony rivier in Zuidoost Suriname. Een groep Marrons vluchtte naar Frans Guyana tijdens de binnenlandse oorlog van 1986 tot 1992 en verkreeg de Franse nationaliteit.
Minister Diana Pokie achter de microfoon. (Beeld: SRHerald)
Vermeldenswaardig is dat na 260 jaar, het jaar 2020 kan gelden als het jaar van de succesvolle politieke integratie van de Marrons in Suriname. De huidige Vicepresident (VP) is de Marron Ronnie Brunswijk. De voorzitter van het Suriname Parlement (DNA) is respectabele Marron academicus Martinus Bee. Een belangrijke en krachtdadige vrouwelijke Minister is Mevrouw Diana Pokie, eveneens van Marron afkomst. Zij heeft als Minister van Grond- en Bosbeheer vrij resoluut besloten tot het terugvorderen van gronden van de Cultuurtuin van Paramaribo die tot het erfgoed van Suriname behoren. Daarmee is dus de beslissing tot uitgifte van die gronden van het vorige corrupte regime van Bouterse c.s. teruggedraaid.
Aanduiding
Marrons met wie de koloniale regering (het Gouvernement) vrede had gesloten, kregen als aanduiding de benaming ’Bosnegers’ (Businengre). Maar het woord ‘neger’ werd terecht als denigrerend ervaren en door velen verworpen. Later werd de toen vriendelijk klinkende naam Boslandcreolen gebezigd. De term Creolen werd echter controversieel in de 21ste eeuw. Marrons lijkt voorlopig de meest gebruikte aanduiding. Over de benaming Marrons is er echter geen consensus. Velen accepteren deze benaming, maar anderen verwerpen deze aanduiding. De term Marron is afgeleid van het Spaanse címarron, een benaming voor ontsnapt vee. De Marrons hebben zich niet of nauwelijks vermengd met andere bevolkingsgroepen. Zij hebben hun Afrikaanse genetische erfenis (DNA) voor 98% behouden. Dit blijkt uit een vergelijkend onderzoek onder enkele honderden Marrons, andere Afro-Amerikanen en personen uit West-Afrika (zie: The American Journal of Human Genetics, 2 november 2017). Dat geldt minder voor Afro-Surinamers, die meestal wel in enige mate vermenging hebben ondergaan. Het is daarom -volgens mij- logisch dat de Marrons het beste zouden kunnen worden aangeduid als Afrikaanse Surinamers. Daarnaast zijn er Afro-Surinamers. Voorts heeft een groot deel van Gemengden deels een Afrikaanse afkomst. Er zijn dus drie bevolkingsgroepen die een Afrikaanse afkomst hebben in Suriname. Maar de groepen zullen zelf uitmaken hoe zij willen worden aangeduid.
Over deze groep Marrons/Afrikaanse Surinamers zijn er talloze onderzoeken en studies verricht. Deze zijn echter grotendeels van cultureel-antropologische aard, zoals over de verwantschapsstructuren bij de verschillende stammen. De belangrijkste stammen zijn de Aucaners (vroeger djuka’s genoemd, 53%), Saramaccaners (32%), Paramaccaners (6%) en Matuariërs (5%) (Encyclopedie van Suriname 1977: 87). Wel is vermeldenswaard dat een groot deel van de Saramaccaners (Samaaka) die aan de bovenloop van Surinamerivier woonden begin jaren zestig moest verhuizen. In verband met de opwekking van elektriciteit werd in hun woongebied het zogeheten stuwmeer aangelegd. Van het hoofddorp Ganzee en andere dorpen werden zij geherhuisvest in ondermeer de aangelegde dorpen Klaaskreek en Brownsweg. Wij gaan hier niet uitgebreid op in en verwijzen naar de gespecialiseerde boeken hierover. Helaas is er echter relatief weinig onderzoek gedaan naar de maatschappelijke positie van deze bijzondere groep Surinamers. Want de Marrons vormen net als de Javaanse Surinamers een unieke bevolkingsgroep, in de zin dat deze bevolkingsgroepen alleen in Suriname voorkomen – op Nederland na, waar zij zich als gevolg van emigratie uit Suriname hebben gevestigd.
Dorp Drietabbetje, woongebied van Aucaners. (Beeld: Tenzing Travel)
Tweede bevolkingsgroep
De Marrons/Afrikaanse Surinamers vormen thans -na 2012- in omvang de tweede bevolkingsgroep van Suriname. Ze zullen op lange termijn, gelet op hun hogere bevolkingsgroei, de grootste bevolkingsgroep van Suriname worden. Omdat er vooralsnog relatief weinig vermenging plaatsvindt met andere bevolkingsgroepen zullen zij nog lange tijd een herkenbare groep blijven in Suriname en een sterke etnische identificatie behouden. Wij richten onze aandacht op de bijzondere ontwikkeling die de Marron groep vooral in de 21ste eeuw doormaakt. Vooral de grote bevolkingstoename en urbanisatie van deze Afrikaanse Surinamers is merkbaar in de brede Surinaamse samenleving. Vóór de afschaffing van de slavernij was echter niet precies bekend hoe groot hun aantal was. Er waren schattingen variërend van 5.000 tot 10.000. Daarna is hun aantal gegroeid. Helaas was tot 1950 hun precieze aantal niet bekend net als overigens het aantal Inheemsen (vroeger Indianen genoemd). Deze twee groepen behoorden toen niet tot de zogeheten officiële bevolking van Suriname. Ik vraag mij af wat toen met ‘officieel’ werd bedoeld: waren zij toen geen burgers of erger nog: geen volwaardige mensen? In 1939 werd het aantal Afrikaanse Surinamers/Marrons geschat op 17.000 en het aantal Inheemsen op 3.500. Afro-Surinamers werden toen officieel nog als Inboorlingen aangeduid. Hun aantal bedroeg 69.555; het aantal Hindostanen (Britsch-Indiërs) bedroeg 44.474 en Javanen 32.123. Het aantal Europeanen bedroeg 2.017, van wie 1.101 in Nederland geboren (zie: Surinaamsch Verslag 1939: 4).
Districten van Suriname, de Tapahony-rivier ligt Zuidwestelijk.
In 1950 werd het aantal Afrikaanse Surinamers/Marrons geschat op 20.000 en in 1964 bedroeg hun aantal 27.700. Daarna zien wij een groei van deze bevolkingsgroep, want in 1972 was hun aantal al 39.500 en vormden zij ruim 10% van de Surinaamse bevolking. In 2004 was hun aantal toegenomen tot 73.553 en werden zij in aantal de derde bevolkingsgroep; hun aantal was toen al groter dan het aantal Javanen. Volgens het Surinaamse Algemeen Bureau voor de Statistiek was hun aantal waarschijnlijk hoger omdat velen in de drie districten waar zij overwegend woonden -Brokopondo, Marowijne en Sipaliwini- significant vaker kozen voor de categorie ‘geen antwoord’ tijdens de volkstelling van 2004.
Grote toename
Uit de laatste volkstelling (van 2012) blijkt dat daarna zich een enorme groei heeft voltrokken onder de groep Marrons. In 2012 was hun aantal toegenomen tot 117.567 en werden zij de tweede bevolkingsgroep van Suriname met bijna 22% aandeel. Met 25.925 geboorten in de periode 2004-2012 hebben Marrons verreweg de hoogste groei met een aandeel van 32,9% van het totaal aantal geboorten. Dus één op de drie kinderen die werden geboren had een Marron afkomst.
Het Algemeen Bureau voor de Statistiek verklaart de hoge natuurlijke groei van de Marron groep door de zeer hoge vruchtbaarheid:
‘De toename van het aantal Marrons is spectaculair te noemen, ook al is hun veel hogere vruchtbaarheid bekend en kan o.i. ex post facto ook gedacht worden aan een groot aantal Marrons dat in 2004 geen etniciteit had opgegeven. Voor vrouwelijke Marrons is er ondersteuning te vinden vanuit de vruchtbaarheidscijfers van 2004.’ (zie verder: ABS 2013: 23-25).
Toenemend bevolkingsaandeel
Tussen 2004 en 2012 is hun aandeel toegenomen van 14,9% naar 21,7% in de Surinaamse bevolking. Het vruchtbaarheidscijfer voor Marron vrouwen van 15-49 jaar blijkt ongeveer twee keer zo hoog te zijn als dat van de meeste andere etnische groepen. Dat heeft ook te maken met polygamie, namelijk dat kinderen verwekt worden bij verschillende partners; sommige mannen hebben meerdere vrouwen. Ook de groep Gemengden is sterk toegenomen met 15.717, namelijk van 61.524 in 2004 naar 72.340 in 2012. Als aandeel van de bevolking is de toename van de Gemengden vergeleken met andere groepen veel hoger: van 12,3% naar 13,4%. Terwijl bijvoorbeeld de Hindostaanse groep met 27,4% aandeel in 2004 en in 2012 stabiel is gebleven. De groep Afro-Surinamers (‘Creolen’) is zelfs gedaald van 17,7% aandeel in 2004 naar 16,4% in 2012.
Al met al zal de enorme groei van de Marrons zich doorzetten en omdat de groep gemiddeld meer jongeren telt zal hun aandeel in de Surinaamse bevolking alleen maar toenemen. Een vergelijking van 2004 en 2012 laat zien dat de etnische samenstelling van het district Paramaribo steeds meer gelijkenis begint te vertonen met die in geheel Suriname. De drie groepen -Hindostaan, Marron en Creool (i.c. Afro-Surinamers)- die in 2012 nationaal het grootste aandeel hebben, behoren ook in Paramaribo tot de top drie. Het aandeel van Marrons in Paramaribo groeide van 9,8% in 2004 naar 16,8% in 2012. Ook in bepaalde districten zoals Wanica neemt het aantal Marrons toe. Het is dus niet vreemd in voorheen zogeheten typische Hindostaanse woongebieden bijvoorbeeld de boiti’s –de zijstraten van de Indira Gandhiweg/Pad van Wanica– of de Leidingen (kandál) Marron bewoners aan te treffen.
Toenemend aantal Christenen
Bij de volkstelling van 2012 is de religieuze affiniteit van de Surinaamse bevolking in beeld gebracht. Het blijkt dat de afgelopen 50 jaar Marrons massaal zijn overgestapt naar het Christendom. Tussen 1971 en 2012 nam het aantal Christelijke Marrons toe met 18,6 procentpunten, namelijk van 44,7% naar 63,3%. De reden voor de massale bekering is vooral de urbanisatie van Marrons. Veel Marrons hebben zich de afgelopen decennia in steden als Paramaribo gevestigd of in urbane gebieden. En een steeds groter wordende groep is ook daar geboren.
Het aandeel Marrons dat traditioneel aanhanger is van hun eigen godsdienst is gedaald tot minder dan kwart (21,5%). In de traditionele religie is ‘Gaan Gadu’ (de Grote God) de centrale figuur, namelijk de schepper van alles wat er bestaat. Ook zijn er aanhangers van Afro-Surinaamse godsdienst, zoals het Winti geloof. Maar opmerkelijk is de groei van het aantal Christenen. Als wij de Christelijke Marrons onderverdelen naar denominatie, dan krijgen wij het volgende beeld. Naast de Rooms katholieke Kerk is de zogeheten Pinkster beweging/Volle Evangelie populair, zoals uit onderstaande tabel blijkt.
Een bekende Christelijke voorganger is de voormalige fractieleider van de NDP (Nationale Democratische Partij) en ex-minister, André Misiekaba. Deze populaire Marron politicus heeft zich echter na de nederlaag van de NDP bij verkiezingen van 2020 teruggetrokken uit de NDP en uit de politiek. Naderhand bleek hoe corrupt de NDP was, maar Misiekaba heeft opmerkelijk genoeg geweigerd de redenen van zijn terugtrekking bekend te maken.
Negatieve bejegening
Tot de jaren zestig toen de meeste Marrons in het binnenland woonden, werden zij beschouwd als de meest ‘beschaafde’ bevolkingsgroep in Suriname (Albert Helman, Facetten van de Surinaamse samenleving 1977: 116). Zij waren vriendelijk in de omgang, eerlijk en wellicht een beetje nederig tegenover anderen, maar ze straalden tegelijkertijd trots en zelfverzekerdheid uit. De laatste tijd echter, in het bijzonder in de 21ste eeuw is er verandering opgetreden in de beeldvorming. Een deel van de Marrons vooral in Paramaribo wordt geassocieerd met agressiviteit en criminaliteit. Ter illustratie een persoonlijke noot:
In mijn jeugd -in de jaren zestig- verhuisden enkele Marrons naar Paramaribo Zuid. Eén van mijn helden was Demni, een Marron jongeman die het mooiste drumstel van boterblikken kon maken, maar hij was vooral sterk en beschermde de ‘zwakke jongens’. Ik werd regelmatig als ‘pikin masra’ gevraagd om brieven te lezen die uit het binnenland werden gestuurd of deze te schrijven voor Marron vrouwen aan hun familie in het binnenland. Maar toen de aantallen groter werden -in de jaren zeventig- ontstond een negatieve bejegening en soms ook discriminatie. Zo werd bijvoorbeeld de bekende psycholoog en schrijver Julian With herhaaldelijk beledigd en negatief bejegend op school en op het internaat. Hij heeft daar een boekje over geschreven (J. With, Land van harmonieuze konstrasten, Utrecht 1979). Vooral Afro-Surinaamse jongens accepteerden hem niet. Gelukkig had Julian With genoeg incasseringsvermogen en diende hen van repliek. Maar anderen raakten gefrustreerd, verbitterd en werden soms agressief. Tijdens mijn jaarlijkse bezoeken aan Suriname vanaf het begin van deze eeuw merkte ik vaak weerstand bij andere groepen tegen Marrons. In 2019 kreeg ik persoonlijk te maken met agressie. Twee Marron jongemannen drongen voor met hun boodschappen bij de kassa van de broodwinkel van Fernandes in Paramaribo. Ik probeerde nog met: ‘Brada, laat de dame voorgaan’ en stelde dat zij op hun beurt moesten wachten. Ik schrok van hun agressie en heb wijselijk verder mijn mond gehouden. Natuurlijk gaat het om één geval. Tegelijkertijd zag ik ook Marron jongemannen in de felle zon hard werken in de bouw. Maar het is onmiskenbaar dat een deel van de Marron jongemannen een problematische groep vormt. Verschillende factoren liggen ten grondslag aan hun opstelling.
Racisme
Men zou kunnen stellen dat er nog steeds sprake is van racisme tegenover de Marrons. Vooral in Paramaribo wordt van alles beweerd over ‘die djuka’s’ (een scheldwoord) die achterlijk zouden zijn en worden allerlei racistische grappen gemaakt. Sommige stedelingen willen niet eens met hen praten; ze menen dat je geen vriendschappen moet sluiten met die ‘ka-djuka’s’. Een recent voorbeeld van racisme is de cartoon over Ronnie Brunswijk die van een staart werd voorzien. De associatie met een aap is uiterst pijnlijk. Hoewel de (Javaanse) cartoonist zei dat dat niet de bedoeling was. Maar het gaat om het effect. Er blijft ondanks de aanvaarde excuses een wrange nasmaak hangen. Omdat de Marrons tot 1980 voor het overgrote deel nog in het zogeheten binnenland woonden, waar de onderwijsvoorzieningen karig zijn en zij een achterstand hadden, werden zij vooral door bewoners van Paramaribo niet als volwaardige burgers beschouwd. Helaas hield de negatieve bejegening van Marrons ondanks de Surinaamse revolutie van 1980 en het groeiende nationaal en eenheidsbesef niet op. Erger nog: er ontstond een strijd tussen het nationaal leger en het Junglecommando in de periode 1986-1992. Veel Marrons zijn de dupe geworden van deze strijd -denk aan de moorden in het dorp Moiwana in 1986. Velen raakten gedesoriënteerd en de trek van Marrons naar Paramaribo hield aan. Zij kwamen in slechte omstandigheden terecht en werden met de nek aangekeken. Later kwamen jongemannen in de criminaliteit terecht en de groep werd gestigmatiseerd. Velen concentreerden zich in de mindere buurten van Paramaribo. Er wordt gewaarschuwd om liever niet in buurten -en vooral niet ‘s avonds te gaan in gebieden waar Marrons wonen. Sterker nog: Marrons worden -zoals eerder gezegd- vaak geassocieerd met criminaliteit en agressie. Dat is jammer, want dat was 50 jaar geleden ondenkbaar.
Vice president Ronnie Brunswijk en president Chan Santokhi
Social-economische achterstand
Een aanzienlijk deel van de Marrons is door maatschappelijke omstandigheden, waaronder ook discriminatie en negatieve bejegening in een kwetsbare positie terechtgekomen. Velen verkeren nog in de overlevingsmodus en moeten dus hosselen en af en toe ook stelen en roven. Soms wordt daarbij veel geweld gebruikt; er worden zelfs mensen vermoord. Anderzijds is een grote groep die door hard werken in ondermeer de goudsector en de houtindustrie welvarend is geworden. Zij kunnen ook consumeren in de prijzige etablissementen, zoals dure hotels en restaurants. Ik heb gemerkt dat zij soms worden weggekeken. Wanneer ik bijvoorbeeld aangeef dat ik de markt in Paramaribo of de waterkant wil bezoeken, wordt vaak opgemerkt: ‘Wat ga je daar doen? Er zijn alleen maar djuka’s daar’ of ‘de stad is vol met djuka’s.’
Uit het proefschrift van Rosita Sobhie naar armoede in Suriname (2017) blijkt dat de Marron groep samen met de Inheemsen tot armste groepen van Suriname behoort. Haar analyse is gebaseerd op gegevens van de Volkstelling van 2012. Er was -volgens haar definitie- sprake van armoede als de koopkracht per persoon lager was dan 5,05 US dollar per dag. Toen was de SRD twee US dollar waard. Een maandelijks inkomen onder 303 SRD per huishouden werd toen aangemerkt als armoede. Het bleek dat een kwart van de Surinaamse huishoudens (25,8%) in armoede leefde, terwijl dit gold voor bijna de helft (43,7%) van de Marrons groep (zie: R. Sobhie, Measuring Poverty in Suriname, 2017: 90-101). Het betreft hier gemiddelden, want er zijn ook Marrons die goed geld verdienen in de goud- en houtsector. Dat is ook merkbaar in hun consumptiepatroon. Vergeleken met vroeger toen men niet of nauwelijks Marrons zag in hotels en in het uitgaansleven in Paramaribo is er sprake van een verkleuring. Ook in restaurants is dat duidelijk te merken en de (dure) rotidoks van de Roopramketen is populair onder de ‘rijke hardwerkende Marron jongemannen’.
Over onderwijs hebben wij geen specifieke etnische gegevens. Maar het is overduidelijk dat Marron kinderen gemiddeld beschouwd een grote achterstand hebben. Vooral in het binnenland is het onderwijs nog steeds slecht (Marriet Brandis, De stad en het binnenland: gescheiden werelden? Mobiliteit en Surinaamse Marrons, 2012: 52). Overigens is wel merkbaar dat er steeds meer hooggeschoolde Marrons zijn en het aandeel van Marron studenten op de Surinaamse universiteit neemt toe. Het zou goed als bij volgende volkstelling voldoende sociaal-economische gegevens worden verzameld van deze en andere bevolkingsgroepen om waar nodig gericht beleid te ontwikkelen. Per slot van rekening gaat het om de tweede bevolkingsgroep en een aanzienlijk deel van jongere bevolking van Suriname.
Moiwana monument
Politieke integratie
Om de oververtegenwoordiging in de criminaliteit van Marrons terug te dringen en bijgevolg de negatieve associatie, is gericht beleid nodig. De Surinaamse overheid zou wat dat betreft meer dan thans de veiligheid van haar burgers moeten garanderen. Ook het toerisme kan daardoor groeien, waar vooral Marrons gelet op hun vestigingsgebied van kunnen profiteren. En nu Marrons medebestuurder van het land zijn geworden is dit beleid gemakkelijker vorm te geven en uit te voeren. Immers: ondanks de minder succesvolle sociaal-economische integratie van de Marron groep is hun politieke integratie thans een groot succes geworden. Vroeger werd de Marron groep in politieke zin misbruikt. De leiders, de kapiteins en Granman’s werden gepaaid met geschenken of een lading zinkplaten om politieke steun te geven aan de gevestigde politieke partijen. Er heeft zich echter in politiek opzicht een emancipatie voltrokken. Ingrijpend voor de Marron groep was de Binnenlandse Oorlog tussen het Nationaal Leger van Desi Bouterse en het Junglecommando van Ronnie Brunswijk die duurde van 1986 tot 1992. Als gevolg van ernstige mensrechtenschendingen -zo werd een deel van de bevolking van het Oost-Surinaamse dorp Moiwana in december 1986 standrechtelijk geëxecuteerd – vluchtten duizenden Marrons naar buurland Frans-Guyana en naar Nederland. Een verdere destabilisatie van de dorpsgemeenschappen leidde vervolgens tot de trek naar de hoofdstad Paramaribo. Het gezinsleven, discipline en moraal kwamen in de verdrukking. In 2006 werden de Marrons in hun leefomgevingen in het zuidoostelijk deel van Suriname zwaar getroffen door overstromingen als gevolg van aanhoudende regen.
Waarden en normen
Zoals gezegd zijn over de Marron cultuur en in het bijzonder de verwantschapsstructuur vele boeken geschreven. Wij volstaan met een korte schets. De verschillende Marron stammen hebben alle een eigen matrilineaire structuur (dominantie van de vrouwelijke lijn), met enkele patrilineaire (dominantie van de mannelijke lijn) trekken. Elke stam is onderverdeeld in een aantal matrilineaire clans, lo genaamd. De lo is samengesteld uit een aantal matrilineages, de bere, waarvan de omvang bepaald wordt door het aantal familieleden dat tot eenzelfde stammoeder behoort -gewoonlijk een paar generaties terug. De leden van een lo woonden in principe in hetzelfde dorp. Van oudsher trouwen Marrons buiten de eigen bere, maar wel binnen de eigen Marron groep. Vroeger bouwde een man een huis en een korjaal en legde hij een kostgrond aan; de vrouw bewerkte de grond, kookte en deed de rest van het huishouden. Er hebben zich echter de laatste jaren grote veranderingen voltrokken. Nu worden goederen gekocht en moet een man zich vooral financieel bewijzen. De veranderingen leiden tot emancipatie, maar ook tot verwarring. Sociale banden verdwenen en het traditioneel gezag van de zogeheten granmans kalfde af. Het is wel opmerkelijk dat nog steeds in het binnenland waar de Marrons in hun eigen habitat zijn de oude tradities van respect en eerlijkheid floreren; ook vreemden voelen zich daar veilig.
Goudwinning door Marron jongeren in het binnenland.
Maar vooral buiten de traditionele woongebieden is sprake van teloorgang van waarden en normen. Het blijkt dat de strakke traditionele regels niet meer gehandhaafd worden. Er zijn dan ook twee actuele vraagstukken: enerzijds vaak racisme en non-acceptatie door anderen en anderzijds moreel verval binnen de eigen groep. Vooral degenen die niet in de binnenlanden zijn geboren hebben moreel leiderschap nodig en voorbeeldstellend gedrag om verloedering tegen te gaan. De Marron leiders hebben dan ook een bijzondere verantwoordelijkheid. Zij moeten de negatieve bejegening aan de kaak stellen. Anderzijds moeten zij voorbeeldstellend gedrag ten toon te spreiden en waarden en normen promoten. In het verleden waren er weinig hooggeschoolden binnen de Marron groep. De bekende academicus, Dr. Eddy Jozefzoon, die een felle tegenstander was van het regime van Bouterse c.s. is later tot veler verassing -net als vele anderen- helaas ingepalmd door D. Bouterse. Daardoor raakte hij gediskwalificeerd en recent bleek dat er sprake was van corruptie en wanbestuur waar hij als adviseur onderdeel van was. De eerdergenoemde religieuze voorganger en ex-politicus, André Misiekaba, heeft zich in dit verband weliswaar teruggetrokken uit de politiek en de NDP, maar het zou hem sieren als hij de corruptie en het wanbestuur waarvan hij deel uitmaakte openlijk aan de kaak zou stellen. In verband met de uitstraling naar zijn Marron achterban zou dat bevorderlijk zijn voor de morele standaarden. Vicepresident Ronnie Brunswijk lijkt door zijn handel en wandel minder geschikt voor het moreel leiderschap. Maar er zijn andere politici, zoals Edward Belfort, die wel gezag hebben en ook de voorbeeldfunctie goed uitoefenen. Hij spreekt ook ‘de blakka buba wan’(degenen met een zwarte huidskleur) op hun verantwoordelijkheid en moreel besef aan. Hopelijk komen meerdere Marron politici in beeld om deze bijzondere opdracht voor de Marron gemeenschap te vervullen. Burgers behorende tot de andere bevolkingsgroepen moeten de Marrons als volwaardige medeburgers accepteren. Op bepaalde terreinen gebeurt dat ook. Zo lijkt de behandeling en bejegening van Marron schoolkinderen door de leerkrachten goed te zijn. Het is aandoenlijk om bijvoorbeeld een groep van voornamelijk Marron leerlingen onder leiding van Hindostaanse leerkrachten te zien tijdens een excursie aan Fort Zeelandia alsmede de wederzijdse affectie. Maar er moet nog veel verbeteren op andere terreinen ten opzichte van de acceptatie van Marrons als medeburgers. Deze Afrikaanse Surinamers zullen een steeds groter deel van de Surinaamse bevolking gaan uitmaken. Of men het leuk vindt of niet! Het is zaak hen als volwaardige medeburgers te beschouwen en te accepteren. De heldhaftige strijd van hun voorouders tegen de slavernij, de slavenmeesters en de militairen verdient extra waardering. Mede gelet op hun bijzondere geschiedenis en hun toenemend aantal zal deze bevolkingsgroep een stempel drukken op de toekomst van Suriname.
Offertafel Moiwana 86 Taffa met 38 borden (Marron kunstenaar Marcel Pinas) tijdens tentoonstelling in De Nieuwe Kerk (Dam Amsterdam, 2020)
Marrons in Nederland
Tenslotte besteden wij kort aandacht het integratieproces van de Marrons in Nederland. Net als bij de Javanen kwam de emigratie van Marrons naar Nederland vrij laat op gang. Mede daardoor is er verhoudingsgewijs minder emigratie geweest naar Nederland vergeleken met Hindostanen en Creolen. De eerste groep Marrons woonde in Tilburg, waar Eduard (Eddy) Dap (1934-2009) vanaf de jaren zeventig actief was als maatschappelijk werker in het florerende Surinaamse welzijnswerk. Er vond een kettingmigratie plaats, waardoor veel Marrons in de provincie Brabant terechtkwamen. Tijdens de binnenlandse oorlog eind jaren tachtig onder leiding van Ronnie Bruswijk zijn ook veel Marrons gevlucht naar Nederland. Er woont thans een relatief kleine groep Marrons in Nederland. Volgens berekening van het CBS bedroeg het aantal Marrons 10.800 in 2008, onder wie 47% mannen en 53% vrouwen. Meer dan de helft (55%) was in Suriname geboren. Als wij uitgaan van ruim 11.000 Marrons in Nederland en ruim 117.000 in Suriname, dan blijkt dat bijna één tiende van de in totaal 130.000 Marrons (in 2012) in Nederland woonde. Zij wonen grotendeels in de Randstad (Rotterdam, Den Haag, Amsterdam), in Almere en Lelystad, en in Tilburg. De Marrons in Nederland hebben gemiddeld een lager opleidingsniveau dan de overige Surinamers; bijna een zesde (HBO + WO = 15,2%) van de 25-35-jarigen had een hoog opleidingsniveau tegenover bijna een kwart van alle Surinamers (HBO + WO = 23,5%).
Zanger Kenny B.
Van de Marrons tussen 45-55 jaar had echter 19% een hoog opleidingsniveau tegenover 17,3% van alle Surinamers. Dit indiceert dat beter opgeleiden onder de Marron groep zijn geëmigreerd naar Nederland. Marrons in Nederland werken net als Creolen relatief vaker in de gezondheidszorg en welzijnssector en ook vaker via uitzendbureaus dan andere Surinamers. Marrons (en Creolen) zijn iets vaker verdachten van betrokkenheid naar criminaliteit dan andere Surinamers – volgens de gegevens van het CBS uit 2008. Omdat het in Nederland een relatief kleine Surinaamse bevolkingsgroep betreft, valt dat nauwelijks op. Bovendien worden de etnische verschillen nauwelijks opgemerkt; zij worden vaak als Surinamers (Afro-Surinamers/Creolen) beschouwd. Enkele Marrons zijn vrij populair geworden.
Kickbokser Remi Bonjasky
Remi Bonjasky is een internationaal bekende kickbokser die wereldkampioen is geweest en een Nederlandse sportheld. En de zanger Kenny B. is populair met zijn Hollandse liedjes en zijn opvallende kapsel. Een bekende persoonlijkheid is Steven Brunswijk. Hij werd bekend als de ‘Braboneger’, die met een sterk Brabants accent een paar jaren geleden een humoristisch televisieprogramma presenteerde. Hij vond de term ‘neger’ geen probleem, maar heeft recent zijn standpunt veranderd. Hij verwerpt nu de term ‘neger’ en zegt meer bewust te zijn geworden van de pijnlijke geschiedenis van de tot slaafgemaakten. Niettemin lijkt de discussie over de juiste aanduiding in de Marron gemeenschap van minder belang te zijn. Vicepresident Ronnie Brunswijk had het bij zijn inauguratie over ‘Businengre’. Maar winst blijft dat alle bevolkingsgroepen in Suriname elkaar steeds minder of zelden bejegenen met denigrerende aanduidingen en daardoor elkaar niet kwetsen. Hopelijk zal met de toenemende acceptatie van de Marrons de harmonische en diverse samenleving in Suriname een voorbeeld blijven in de wereld.
Chan Choenni (Paramaribo, 1953) is Emeritus hoogleraar en verricht momenteel een onderzoek naar de geschiedenis van Afro-Surinamers 1863-1963.
Met dank aan: Radjin Thakoerdin (rthakoerdin@hindorama.com) voor alle ondersteuning.
Foto’s: Eric Kastelein e.a.
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in BIBLIOTHEEK, Migratiegeschiedenis, NIEUWS, Suriname
Miskend verleden: Een belangwekkende studie van Ruben Gowricharn over Hindostaanse boeren in Suriname – Hans Ramsoedh
Ruben Gowricharn
Van de hand van prof. Ruben Gowricharn, die de Lalla Rookh Hindostaanse Diaspora Leerstoel aan de VU in Amsterdam bekleedt, verscheen recent het boek Miskend verleden. Hindostaanse boeren in Suriname 1880-1980.
In het Woord vooraf in dit boek gooit Gowricharn gelijk de knuppel in het hoenderhok: in de loop der jaren heeft hij zich namelijk vaak geërgerd aan de gretigheid waarmee Hindostanen de immigratiedag (4 juni) van Brits-Indische contractarbeiders vieren. Het is feest volgens hem wat de klok slaat met daarbij een verbluffend gebrek aan historisch besef: er is nauwelijks aandacht voor de schaduwzijde van de immigratie, er is geen spoor van verdriet over het verlaten van verwanten en vrienden in Brits-Indië (het huidige India), over het verlies van huis en haard of over het ellendige leven op de plantages in Suriname. In zijn optiek hoort het bij de immigratiedag niet alleen over vieren te gaan maar ook om herdenken. Daarnaast is voor Gowricharn een bron van ergernis de minachting van veel Hindostaanse auteurs die hun voorouders zowat bedanken dat zij Brits-Indië hebben verlaten, anders zouden zij nu hetzelfde lot delen als de huidige arme plattelandbewoners van Uttar Pradesh en Bihar. Hij noemt dit de thank goodness-verzuchting of zelffelicitatie. In de heersende feestoptiek en de thank goodness verzuchting komen de boeren nauwelijks voor, terwijl zij langer dan een eeuw zo vanzelfsprekend aanwezig waren in de Surinaamse samenleving. De auteur constateert dan ook een onthutsend gebrek aan belangstelling voor de periode (grofweg van 1890 tot 1980 ) waarin de Brits-Indiërs hoofdzakelijk agrariërs waren, een periode waarin de basis werd gelegd voor de verdere culturele, economische en politieke ontwikkeling van Hindostanen. Met betrekking tot de geschiedenis van Hindostanen constateert Gowricharn dan ook een drietal belangrijke blinde vlekken: de geringe aandacht voor de Brits-Indische boeren, de verschillende transformaties die zij meegemaakt hebben en het negeren van de offers die zij hebben gebracht. Reden voor de auteur om te spreken van een miskend verleden en om dit boek te schrijven.
Centraal in dit boek staan de drie transformaties die Brits-Indiërs en hun nazaten in Suriname hebben doorgemaakt: van plattelander in Brits-Indië naar plantagearbeider, van plantagearbeider naar boer en van boer naar stedeling. Daarmee breekt Gowricharn met de voorstelling dat de geschiedenis van Hindostanen zich rechtlijnig heeft ontwikkeld en dat die geen breuken of grilligheden heeft gekend. De drie delen worden voorafgegaan door een theoretisch hoofdstuk waarin een aantal theoretische concepten de revue passeren die dienst doen als een lens om het denken, de presentatie van het materiaal en het betoog te disciplineren. In elk hoofdstuk behandelt Gowricharn een ander tijdvak en probleemveld van de boeren.
In het eerste deel van dit boek (Van plattelander naar plantagearbeider) bespreekt Gowricharn de migratie vanuit Brits-Indië naar Suriname, de arbeid op de plantages en het ontstaan van een etnische gemeenschap. De auteur betoogt dat de arbeiders kennis hadden van de landbouw, van agrarisch human capital, en schetst in dit deel de ervaringen van de plantagearbeiders die de voorwaarden hebben geschapen voor hun latere vestiging als boer. Zo was het bijzonder dat de arbeiders de mogelijkheid hadden om een eigen kostgrond op of nabij de plantage gelegen te beplanten en een overschot te verkopen. Het betekende dat hun transformatie naar loonarbeid niet permanent was en dat zij als ‘proto-ondernemers’ hun agrarisch human capital konden onderhouden. Met andere woorden, ook op de plantage bleef de Brits-Indische contractarbeider voor een deel boer.
In het tweede deel (Van arbeider naar boer) gaat Gowricharn in op de opkomst van de kleine landbouw, de wijze waarop de boeren cultureel, geografisch en economisch een thuis maakten (hij noemt dat homemaking), en de ruralisatiepolitiek tussen 1930 en 1950. Van meet af aan kenmerkten Hindostaanse boeren zich door dualiteit doordat zij parttime boeren en parttime arbeiders in loondienst buiten de agrarische sector waren. Het boerenbestaan leverde van meet af aan te weinig op om in hun bestaan te kunnen voorzien. Dit was het gevolg van het gedateerde productieproces in de kleinlandbouw en de beperkte afzetmogelijkheden door bijvoorbeeld een ongunstige locatie, de geringe arbeidscapaciteit en de gebrekkige infrastructuur. Regionaal waren er wel grote verschillen. Met name de boeren rondom Paramaribo verkeerden in meeste gunstige omstandigheden doordat zij de stad voorzagen van groenten, rijst, melk en vee. Voor de meeste boeren in de verre districten was het sappelen. Schrijnende armoede tekende hun bestaan. Hiermee komt volgens Gowricharn het glanzende verhaal dat Brits-Indiërs als gemeenschap sociaal zijn vooruitgegaan op de helling te staan. De homemaking was voor de meeste Hindostaanse boeren, zoals Gowricharn schrijft, een armoedig home.
In het derde deel (Van boer naar stedeling) bespreekt Gowricharn drie thema’s: de mechanisatie van de rijstbouw tussen 1950 en 1960, de etnische en economische politiek in de periode 1945-1980 en tenslotte de transitie van rijstboeren tussen 1960 en 1980. De mechanisatie van de rijstbouw bracht geen productieve kleine boer voort. De boerenkinderen vluchtten al in een vroeg stadium uit de landbouw en die vlucht bleef aanhouden. Dat was niet alleen het geval omdat het huishoudinkomen ontoereikend was, maar ook omdat de voorzieningen in de districten weinig perspectief boden. Het beleid van mechanisatie was vooral gericht op mechanisatie van middenstandsbedrijven. Wat betreft de etnische en economische politiek heeft Gowricharn kritiek op de VHP die in zijn optiek nauwelijks een merkbare bijdrage heeft geleverd aan de behartiging van de agrarische belangen. Hoewel de Hindostaanse boeren traditioneel tot de achterban van de VHP werden gerekend, had de top van deze partij een sterke stedelijke oriëntatie en was zij weinig begaan met de kleine boer. Deze ontwikkelingen leidden dan ook tot een teloorgang van de boerenbevolking die tot uiting kwam in een afname van de agrarische bevolking. Het betekende al met al een omvattende transformatie sinds de jaren vijftig die bepaald werd door armoede, een gebrek aan perspectief in de traditionele landbouw, het westerse onderwijs en door de hogere status van verstedelijking. Met de trek van de kinderen naar de stad en in de jaren zeventig naar Nederland bleven de districten bevolkt door ouderen ‘overmand door nostalgie’ en ‘die daar bovenal onbegrepen en miskend tot aan hun dood zijn gebleven’ (p. 283).
De studie wordt afgesloten met een concluderend hoofdstuk en een appendix waarin de auteur enkele epistemologische zaken bespreekt: kwesties van kennistheoretische en methodologische aard waarmee hij te maken kreeg bij het schrijven van dit boek, de overwegingen waardoor hij zich heeft laten leiden en zijn reactie op de commentaren van meelezers.
Miskend verleden is een belangwekkende en lezenswaardige studie over Hindostaanse boeren in Suriname. Het biedt een nieuw perspectief op de geschiedenis van Hindostanen, is een rijke studie en rekent af met een aantal hardnekkige mythes over hun verleden. Het boek is grondig gedocumenteerd, zowel cijfermatig als qua literatuur. Hoewel het hier een wetenschappelijke studie betreft, is het desalniettemin voor een breed publiek toegankelijk. Met zijn analyse en door zijn conclusies generaliserend te verwoorden is Gowricharn erin geslaagd een onderbelicht aspect van de geschiedenis van Hindostaanse boeren in Suriname voor het voetlicht te brengen. Dit boek heeft Gowricharn ook opgedragen aan de onbekende kethihar [kleinlandbouwer]. Miskend verleden is verplichte kost voor een ieder die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Hindostanen in Suriname.
Ruben Gowricharn, Miskend verleden. Hindostaanse boeren in Suriname 1880-1980. Hilversum 2020: Uitgeverij Verloren. ISBN 978908704876161, 352 pp, hardcover, prijs € 29. In de boekhandel verkrijgbaar of te bestellen via Bol.com
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR, Migratiegeschiedenis, Nederland, NIEUWS, Suriname
Tentoonstelling over het machtige Amazoneregenwoud van Suriname, Guyana en Frans-Guyana
Natasha Knoppel
Het Prinsenkwartier in Delft toont tot en met 22 november 2020 (wegens succes verlengd) prachtige kunst bijeengebracht door Natasha Knoppel Art Galleries met als centraal thema: het Amazoneregenwoud van de Guyana’s: Suriname, Frans-Guyana en Guyana. “De tentoonstelling is op de eerste plaats een ode aan de pracht en kracht van het gigantische ecosysteem dat wij het Amazoneregenwoud noemen.” Aldus Natasha Knoppel, die in deze tentoonstelling niet alleen indrukwekkende kunst presenteert maar vooral ook streeft naar grotere bewustwording en educatie van de bezoekers met betrekking tot het thema.
Kaieteurwatervallen (Guyana)
Benedictio IV: mighty echo of the Amazon rainforest – revelations of the Guianas, zoals de titel van de tentoonstelling luidt, is een educatieve multimediale kunsttentoonstelling waarin onderscheidende kunst van zeventien topkunstenaars en veelbelovende kunstenaars uit Suriname, Frans-Guyana en Guyana en van drie speciale gastkunstenaars uit Nederland en Zwitserland is bijeengebracht. Bezoekers worden gegrepen door de pracht en kracht van het imposante regenwoud en krijgen tevens informatie over het belang en de noodzaak van het behoud en de bescherming van het Amazoneregenwoud. Ze zien en leren over de bewoners van het regenwoud, hun intieme relatie met de natuur. Ze ervaren de machtige bossen en de Kaieteurwatervallen, een van de krachtigste en mooiste watervallen ter wereld. En, aan de andere kant, zijn er de aanslagen op het natuurlijk milieu door opwarming van de aarde, jacht op bedreigde diersoorten en kwikvergiftiging als gevolg van goudwinningspraktijken.
De tentoonstelling bestaat uit meer dan vijftig (multimediale) kunstwerken, een bijbehorende audio podcast tour, een virtual reality experience van een wandeling in het Amazoneregenwoud en een bezoek aan lokale inheemse bewoners, een fotografische installatie, (online) lezingen van experts en het educatieve projectboek Benedictio IV. Een groot deel van de kunstwerken is te koop. 10 % van de netto-opbrengst van de tentoonstelling gaat naar de Organisatie van Inheemsen in Suriname (OIS). De tentoonstelling is te zien in het Prinsenkwartier in Delft tot en met 31 oktober 2020. Kaarten kunnen gereserveerd worden op www.natashaknoppelart.com.
Het bijbehorende Benedictio IV projectboek is Engelstalig, 128 pagina’s dik en gehuld in een kaft die een samensmelting is van Delfts Cultureel Erfgoed – Delfts Blauw- en de spirit van het Amazoneregenwoud.
Benedictio IV: mighty echo of the Amazon rainforest – revelations of the Guianas, augustus 2020, uitgever Natasha Knoppel Art Galleries, paperback 128 pagina’s. Prijs: € 32,50 ISBN 9789090335797
- Published in BIBLIOTHEEK, Nederland, NIEUWS
Videoboodschap van minister Grapperhaus t.g.v. Geboortedag Mahatma Gandhi
Vanaf 2007 wordt jaarlijks op 2 oktober, de geboortedag van Mahatma Gandhi, de Internationale Dag van Geweldloosheid gevierd. Mahatma Gandhi was naast de leider van de Indiase onafhankelijkheidsbeweging pionier in de toepassing van het principe van geweldloosheid. Het principe van geweldloosheid – ook wel geweldloos verzet genoemd – verwerpt het gebruik van fysiek geweld om sociale of politieke verandering te bewerkstelligen. Gandhi is nog steeds een bron van inspiratie voor geweldloze bewegingen voor burgerrechten en sociale verandering over de hele wereld.
Gandhi’s daden, waaronder het aanmoedigen van massale burgerlijke ongehoorzaamheid aan de Britse wet zoals bij de historische Zoutmars van 1930, waren ingegeven door zijn overtuiging dat het onverstandig is om te proberen geweld te gebruiken om een vreedzame samenleving tot stand te brengen. Gandhi was van mening dat Indiërs geen geweld of haat mochten gebruiken in hun strijd voor vrijheid van kolonialisme.
Volgens de resolutie van de Algemene Vergadering van 15 juni 2007, waarin de herdenking werd ingesteld, is de Internationale Dag een gelegenheid om de boodschap van geweldloosheid te verspreiden. De resolutie bevestigt nogmaals de universele relevantie van het beginsel van geweldloosheid en spreekt de wens uit dat de mensheid groeit naar een cultuur van vrede, tolerantie, begrip en geweldloosheid.
Op 2 oktober organiseerde de Stichting Standbeeld Mahatma Gandhi in samenwerking met de Gemeente Den Haag, de Ambassade van India en de Carnegie-Stichting de ‘International Day of Non-Violence’. De hoofdspreker, Minister van Justitie en Veiligheid, Ferdinand Grapperhaus, gaf bij deze gelegenheid zijn mening over de bekladding van het standbeeld van Mahatma Gandhi in Amsterdam in juni van dit jaar.
Met de onderstaande link ziet u de video opnamen van de toespraak.
Videoboodschap van minister Grapperhaus: https://youtu.be/-uM0kQRjJ0U
Met dank aan: Bikram Lalbahadoersing
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in BIBLIOTHEEK, Nederland, NIEUWS
Tagore: “The world speaks to me in pictures, my soul answers in music.” – Sangi Raj
Rabindranath Tagore (1861-1941) is in het westen met name bekend vanwege zijn literaire hoogstandjes. Maar Tagore was veel meer dan een eminent dichter en essayist. Hij was een begaafd componist en schilder, een sociaal-religieuze hervormer, pedagoog en politicus. Als een humanist pur sang kan hij ook worden beschouwd als een mensenrechtenactivist van het eerste uur voor wie de menselijke waardigheid en individuele vrijheid bovenaan stonden. In een tijd dat niemand zich nog bekommerde om de uitputting van natuurlijke hulpbronnen, moedigde Tagore vanuit zijn innige liefde voor de natuur de idee van herbebossing aan.
Tagore werd geboren te Calcutta (thans Kolkata) als jongste in een gezin van veertien kinderen. Zijn vader, Debendrantah Tagore, was een Sanskriet geleerde en een prominent lid van de Brahmo Samaj. Zijn moeder stierf toen hij nog heel jong was. Als klein kind kon Tagore zijn gedachten niet bij zijn schoolwerk houden en droomde weg in een spannendere wereld. Hij schreef zijn eerste gedicht toen hij nog maar net zeven jaar was en publiceerde zijn eerste gedichtenbundel op zijn zeventiende. Op die leeftijd vertrok hij ook naar Engeland voor verdere studie, maar keerde na anderhalf jaar weer terug omdat de studie hem niet kon boeien. Hij legde zich toen bijna geheel toe op het schrijven van gedichten, toneelstukken, korte verhalen en romans.
In 1883 trouwde hij met Mrinalini Devi met wie hij drie dochters en twee zoons kreeg. Hij leerde haar Bengaals en Sanskriet. Tagore’s eerste werken zijn beïnvloed door zijn verblijf op het Bengaalse platteland waar hij zijn vaders landgoed moest beheren. In 1901 richtte hij in Bolpur Shantineketan op, een school waar een mengeling van Indiase en westerse onderwijsmethoden gehanteerd werd en die uitgroeide tot een universiteit. In de periode 1902 tot 1907 kreeg Tagore veel te verduren toen hij achter elkaar zijn vrouw, vader, dochter en zoon verloor. Een goede vriendin van de familie vertelde later dat de zorg en tederheid die Tagore zijn vrouw op haar ziekbed gaf iets was wat zij nooit eerder een andere man had zien doen. Hij was 41 toen hij weduwnaar werd. Hij hertrouwde nooit.
Schilderij van Tagore
Nobelprijs
Tagore zette zijn diepe droefheid om in zijn meest tedere poëzie, waaronder de gedichtenbundel Gitanjali, die in 1910 uitkwam. Toen hij in maart 1912 onverwachts vanwege ziekte niet naar Engeland kon varen, besloot hij de tijd te doden door de gedichten uit Gitanjali in het Engels te vertalen. Hij was echter niet zeker van de kwaliteit van zijn Engels en eenmaal in Engeland vond hij het een beproeving dat zijn Britse tijdgenoot Rothenstein een bijeenkomst organiseerde waarbij een andere bekende Ierse dichter, Yeats, de Engelse versie van Gitanjali zou voordragen. Rothenstein was gedurende een eerder verblijf in India met enkele Engelse vertalingen van Tagore’s werk in aanraking gekomen en daar diep onder de indruk van geraakt. De roem van Tagore was toen nog slechts beperkt tot Calcutta en omgeving.
Yeats was zo betoverd door Gitanjali dat hij de bundel aldoor bij zich hield en overal waar hij maar kon aan het lezen sloeg. De waardering die Gitanjali alom in westerse literaire kringen kreeg, maakte dat Tagore in 1913 als eerste niet-westerling de Nobelprijs voor literatuur kreeg. Niet iedereen was hiervan gecharmeerd. Sommige critici waren ronduit vijandig. Eén schreef dat eigenlijk iedereen wel zo’n werk kon voortbrengen en dat het niet eens zo goed Engels was. Anderen gooiden het over een andere boeg door te beweren dat de Britten India dermate hadden geciviliseerd dat er zulke producten uit konden voortspruiten. In een Amerikaanse krant werd gemeld: “De uitreiking van de Nobelprijs voor literatuur aan een hindoe heeft grote boosheid en verbazing gewekt bij schrijvers van het blanke ras. Zij kunnen niet begrijpen waarom deze eer is verleend aan iemand die niet blank is.” De meeste commentaren waren echter positief en Tagore’s roem was definitief ver over de grenzen van Calcutta gestegen. Gitanjali werd ook in het Nederlands vertaald door Frederik van Eeden. Tussen 1916 en 1941 publiceerde Tagore 21 dicht- en zangbundels en hield hij lezingen in Europa, Amerika en Azië.
Patriot en hervormer
In zijn vaderland ging de religieuze en socio-politieke situatie geenszins aan Tagore voorbij. Hij was zelf beïnvloed door de religieuze renaissance van de 19e eeuw en sprak zich fel uit tegen orthodox ritualisme. In een van zijn verzen in Gitanjali schrijft hij: “Laat het chanten en zingen en het kralen tellen. Wie aanbidt u in deze eenzame duistere hoek van een tempel waarvan alle deuren gesloten zijn?” Hij steunde de nationalistische beweging Swadeshi, zij het niet blind en kritiekloos. Hij veroordeelde nationalistische uitspattingen en benadrukte dat een land zich ook voor de buitenwereld moet openstellen.
Tagore keerde zich tegen de Britse verdeel- en heerspolitiek, met name tegen plannen om het overwegend islamitische Bengalen af te scheiden. Hij schreef het lied Bidhir bandhan katne tumi (Denk je de band van het lot te kunnen breken?). Het Britse voornemen werd in 1912 herroepen. Overigens scheidde dit deel zich in 1947 alsnog af als Oost-Pakistan, het tegenwoordige Bangladesh. In 1915 werd Tagore geridderd door de Britse koning George. Hij gaf de onderscheiding in 1919 terug na het bloedbad bij Jallianwala (Amritsar, Punjab), waarbij een Britse generaal meedogenloos het vuur had laten openen op een vreedzaam demonstrerende menigte en er honderden doden vielen. Zijn brief aan de Britse regering is een van de belangrijkste nationale vrijheidsdocumenten, die ook is tentoongesteld in een klein museum op de bewuste plek in Amritsar. Tagore’s patriottisme is ook vereeuwigd in zijn lied Jana Gana Mana, dat het Indiaas volkslied werd.
Rabindranath Tagore 1940
In 1921 publiceerde hij zijn eerste belangrijke essay over een andere grootheid in India in die tijd, Mahatma Gandhi. Tagore bewonderde Gandhi, maar was het niet in alle opzichten met hem eens. Hij bekritiseerde Gandhi’s nadruk op innerlijke waarheid en liefde, waarmee blinde gehoorzaamheid werd geëist aan diens boodschap van de chakra (spinnenwiel – het symbool van zelfredzaamheid en onafhankelijkheid van India). Volgens Tagore moest de waarheid zowel in het hart als in het verstand worden gezocht. Hij vond dat degelijk economisch onderzoek zou moeten uitwijzen of het wel verstandig was om zo op de eigen textielindustrie te vertrouwen en vond het niet verantwoord dat Gandhi iedereen simpelweg opriep om “te spinnen en te weven.” Ook was hij tegen het verbranden van buitenlands textiel, alleen maar omdat het buitenlands was. Hij onderkende het nut van internationale samenwerking. Maar, evenals Gandhi, was Tagore ervan overtuigd dat zelfbestuur en cultivering van het zelf van vitaal belang waren. Gandhi noemde Tagore ‘De Grote Bewaker’ (The Great Sentinel) en had op zijn beurt groot respect voor hem. Tagore’s lied Ekla Chalo (Loop alleen) was Gandhi’s favoriete lied en had speciale betekenis tijdens de beroemde zoutmars.
Schilderijen en muziek
Tagore was al 58 toen hij met schilderen begon, meer als hobby en op aandringen van een bevriende Argentijnse schrijfster, Victoria Ocampo. Het begon met krabbels bij zijn gedichten en resulteerde in internationale tentoonstellingen van meer dan 2000 werken. Zijn liederen bevatten een mix van klassieke en Bengaalse folkloristische muziek (baul en bhatiyali), alsook westerse elementen. Tagore’s werken, die er zo uitspringen vanwege hun lyrische schoonheid, ontroering en spirituele prikkeling, behoren met recht tot de universele klassieken.
Eerder verschenen in tijdschrift Hindorama, mei/juni 2003 (licht herziene versie)
Bekijk de video “Ekla chalo re” gezongen door Shreya Ghoshal met citaten van Rabindranath Tagore https://youtu.be/r94gSTyH2cM
Lees meer over Tagore op Spirituele Vrienden: https://www.spirituelevrienden.com/boeiende-persoonlijkheden/rabindranath-tagore/
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
REACTIES
Naar aanleiding van de aandacht in Hindorama voor Rabindranath Tagore om zijn bezoek aan Nederland 100 jaar geleden te gedenken, zond Ranjan Akloe het proza in waarmee zijn dochter Pari een schrijfwedstrijd in 2011 in Suriname won. Deze wedstrijd was t.g.v. de 150ste geboortedag van Tagore georganiseerd door de Indiase Ambassade i.s.m. verschillende Surinaamse organisaties, w.o. Schrijversgroep’77. Pari Akloe zat toen op het Lyceum. Zij ontving naast een plakkaat, een boekenbon en een jaar gratis zang en dansles. Lees het proza HIER.
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR
Rabindranath Tagore: Groot pleiter van kunst, natuur en kinderinspraak in het onderwijs – Krishna Autar
Tagore’s opvoedingsidealen waren revolutionair in een periode waarin India nog in handen was van een vreemde mogendheid. Hij hechtte veel belang aan onderwijs in de moedertaal. Zijn pogingen om kunst in de onderwijspraktijk een structurele plek te geven zijn inspirerend. Het onderwijs moest bovendien aandacht besteden aan culturen van verre landen en kinderen niet vervreemden van de fysieke mogelijkheden van de natuur. In zijn visie was de rol van de leraar cruciaal in het onderwijs. De afstand tussen de leraar en de leerling diende in zijn ogen zo klein mogelijk te zijn.
Levensloop
Rabindranath Tagore is in 1861 geboren in een vooraanstaande familie in Kolkata. Het geslacht Tagore stond bekend om zijn bijzondere verdiensten op het sociale, politieke, religieuze, literaire en artistieke terrein in Bengalen en heel India. Hij groeide op in een periode waarin hindoe, islamitische en Engelse culturen samenvloeiden. In zijn jonge jaren ging hij niet naar een reguliere school, maar kreeg hij privé onderwijs thuis. In het middelbaar onderwijs was hij een voortijdige schoolverlater. Hij had een hekel aan de ruwe discipline die op de middelbare school heerste. In 1877 is hij naar Engeland gestuurd om Engels te studeren en advocaat te worden. Toen hij naar India terugkeerde, was hij al bekend als dichter en schrijver van liederen. Hij werd internationaal beroemd toen hij met zijn gedichtenbundel Gitanjali de Nobelprijs voor literatuur won in 1913. Het gehele geldbedrag dat hij met de Nobelprijs won, gebruikte hij voor de uitbreiding en ontwikkeling van zijn school in Bolpur. Hij noemde zijn school Santinekatan (verblijf van de vrede). Hij werd in 1915 koninklijk onderscheiden, maar retourneerde de ‘Insignia of Knighthood’ aan de Britse onderkoning in India. Als patriot was hij het niet eens met de overheersing van zijn land door het Britse Rijk.
Talenten
Tagore was op vele terreinen getalenteerd. Tijdens zijn leven werd hij vereerd en geliefd als dichter en beeldende kunstenaar, choreograaf, patriot en politiek denker, sociaal hervormer, pedagoog en filosoof. Mahatma Gandhi noemde hem een eerbiedwaardige leraar, die een groot aantal gedichten, toneelstukken, novelles, essays, korte verhalen en liedjes heeft achtergelaten voor de mensheid. Tagore heeft circa 2.000 liederen geschreven. Na zijn dood hebben India en Bangladesh zijn tekstliedjes gebruikt voor hun volkslied. Hij is in 1941 gestorven.
Shantiniketan School
Opvoedingsidealen
Tagore stichtte zijn school Santinekatan in 1901. Veel onderwijsambtenaren dachten dat zijn experiment niet zou kunnen concurreren met andere goede scholen, omdat hij geen ervaring had met onderwijs en opvoeding. Niets is minder waar. Zijn school heeft onder andere nobelprijswinnaar voor de economie (1988) Amartya Sen en de beroemde filmmaker Satyajit Ray voortgebracht. Ook Indira Ghandi, ex-premier van India, heeft op Santinekatan gestudeerd.
Tagore’s school is gevormd naar het model van de Vedische ashrams. Kenmerkend voor deze ashrams is dat ze in het oude India midden in de natuur gevestigd waren, waar de leermeester zijn leerlingen onderricht gaf. De leermeester bouwde zijn huis aan een rivier of meer, waar hij zijn vee liet grazen, oogstte zijn rijst en vruchten, leefde met vrouw en kinderen in de boezem van de maagdelijke natuur. Studenten verzamelden zich om de leermeester heen en kregen lessen. Ze moesten ook helpen met de dagelijkse huishoudelijke taken. Tagore wilde zijn studenten in de geest van de ashrams kennis bijbrengen over de schoonheid van de natuur. In zijn onderwijspraktijk vervulde de leraar een voorname rol en niet de methode. Hij was er van overtuigd dat goed onderwijs alleen door de leraar gegeven kan worden. Zijn slogan was: de mens kan beter van een andere mens leren.
Tagore stichtte zijn school niet op basis van wetenschappelijk onderzoek maar vooral op basis van intuïtie en zijn eigen onderwijs- en opvoedingservaringen. Een tekortkoming is dat hij zijn experiment niet beschreven heeft, wat het moeilijk maakt voor anderen om het onderwijsconcept in zijn afwezigheid voort te zetten of over te nemen. Het is te begrijpen dat Tagore dat niet gedaan heeft omdat het voor hem een gevoelige kwestie was om een methode te schrijven. Hij wilde juist mensen bevrijden van de dode hand van het gezag. Geen duidelijke richtlijnen en algemene procedures over hoe jonge kinderen onderwijs moeten krijgen. Onderwijs is een creatieve activiteit die improvisatie vergt van de leraar en geen panklare leerboeken en lesmethoden bevat. Onderwijs moet leiden tot vormen van zelfexpressie en creatief werken. Er werd daarom een beroep gedaan op het vermogen van de leraar om te kunnen improviseren op een manier zoals een muzikant een instrument bespeelt. De openlucht klassen, muziek, drama, en schilderkunst boden het gebruik van boeken een tegenwicht.
Kinderparticipatie
Kinderparticipatie lijkt een modern en westers begrip, maar het bestaat al meer dan een eeuw. Tagore experimenteerde met kinderbesturen en kinderrechtbanken op zijn school. Circa dertig jaar later zien we dat ook bij de Poolse pedagoog Korczak, die kinderen in zijn weeshuis in Warschau betrok bij de dagelijkse gang van zaken. Tagore en Korczak zijn eigenlijk de stamvaders van kinderparticipatie. Hun pogingen vinden steun in artikel 12 lid 1 uit het Verdrag voor de rechten van het kind: ‘De Staten die partij zijn, verzekeren het kind dat in staat is zijn of haar eigen mening te vormen, het recht die mening vrijelijk te uiten in alle aangelegenheden die het kind betreffen, waarbij aan de mening van het kind passend belang wordt gehecht in overeenstemming met zijn of haar leeftijd en rijpheid.’
Nobelprijswinnaar Tagore op postzegels
Moedertaal
Tagore was een van de eersten die kritiek uitte op de heersende onderwijspraktijk. Hij had een hekel aan de rigide structuur, harde discipline en het reproduceren van kennis op scholen in zijn land en kwam op voor het belang van de moedertaal van de leerlingen. Hij betreurde het idee dat kinderen onderwijs kregen in een vreemde taal waarin zij zich moeilijk konden uiten. Hij was van mening dat onderwijs in de moedertaal de leerlingen beter voorbereidt op het lezen van Bengaalse literatuur. Bovendien wilde hij de toegang tot wetschappelijk onderwijs niet beperken tot kinderen van de hogere klasse en ook daarom bepleitte hij onderwijs in de moedertaal van het gewone volk te geven. Ook was hij voorstaander van het gebruik van Indiase terminologie voor wetenschappelijke begrippen om onderzoeksbevindingen toegankelijk te maken voor een breder publiek, in het bijzonder de dorpelingen in de omgeving van zijn school. Hij wees westerse ideeën echter niet af. Daarom werd ook het Engels op zijn school onderwezen om de toegang tot westerse cultuur en literatuur mogelijk te maken.
Dogma’s
Tagore was gekeerd tegen de vele maatschappelijke dogma’s en obstakels die het gevolg waren van klasse of de werking van het verouderde kastensysteem dat sociale verandering belemmerde in India. In het kastensysteem bouwden mensen een spreekwoordelijke kooi die hun van vrijheid berooft maar tegelijkertijd ze in staat stelt zich verder te ontwikkelen. In de tijd van Tagore was het een revolutionaire gedachte om op zijn school zowel jongens als meisjes van alle standen en kasten toe te laten. Tagore is opgekomen voor de emancipatie van meisjes en vrouwen. Zo heeft hij gestreden voor de verhoging van de minimale huwelijksleeftijd van meisjes en toelating van vrouwen tot het hoger onderwijs en gelijkwaardig burgerschap.
Maatschappelijk betrokken
Tagore wilde zijn school weliswaar in de natuur vestigen, maar tegelijkertijd niet isoleren van de samenleving. Hij was ook bezig met de wederopbouw van de dorpen in Bengalen. Het ‘Institute of Rural Reconstruction’ streefde er naar om het dorpsleven te verheffen. Tagore wilde wetenschappelijk onderzoek benutten om de levensstandaard van de dorpelingen te verhogen. Zijn studenten spoorde hij aan onderzoek te doen om te achterhalen wat de problemen in de dorpen waren en met oplossingen te komen. De dorpelingen moesten leren op eigen benen te staan. Voorts adviseerde hij zijn studenten om de directe leefomgeving en niet de droge schoolboeken en lesmethoden als primaire kennisbron te zien. Kennis was voor hem niet alleen het opslaan van feiten in het geheugen. Kennis moet nieuwe ideeën voortbrengen voor het verbeteren van het dagelijks leven van mensen.
Albert Einstein en Rabindranath Tagore
Vakken
De leerlingen kregen lessen in: Sanskriet, natuurwetenschappen, geschiedenis, aardrijkskunde en kennis der natuur. Naast de cognitieve vakken besteedde zijn school veel aandacht aan creatieve, culturele en expressieve vakken om de leerlingen en studenten de mogelijkheid te bieden hun gevoelens te uiten en hun leven te verrijken. Tagore voelde goed aan dat zonder dans, drama, muziek en poëzie, het onderwijs alleen nadruk zou leggen op materiële kennis en de creatieve geest niet ontwikkeld zou worden. Bij de overdracht van kennis werd veelvuldig gebruik gemaakt van het rollenspel en de socratische gespreksvoering. In het rollenspel werden de leerlingen gevraagd om afstand te nemen van hun eigen gezichtspunt en zich te verplaatsen in het gezichtspunt van de ander. Zo werd een nauw verband gelegd tussen het stellen van socratische vragen en het ontwikkelen van inlevingsvermogen, mededogen en verbeeldingskracht.
Een schooldag
Op zijn school zaten leerlingen in de leeftijd van 6 tot 18 jaar. Voor zonsopgang werden de leerlingen gewekt door het zingen van liederen van Tagore. Na 15 minuten meditatie volgde een gezamenlijk licht ontbijt. Rond half acht begonnen de klassen, niet in een klaslokaal maar in de buitenlucht of op de veranda’s van het gebouw. Tegen half twaalf kregen de leerlingen een warme maaltijd. Daarna gingen ze naar hun kamer om onder begeleiding van hun leraar te werken aan hun lessen. ’s Middags hadden de leerlingen les van 14.00 tot 17.00 uur. De grote kinderen werden voorbereid op het toelatingsexamen voor de universiteit. Er waren ook klassen voor techniek op het gebied van landbouw en bouwen. De school besteedde ook veel aandacht aan morele opvoeding, vergroting van zelfvertrouwen, zelfkritiek en wereldburgerschap door open te staan voor andere landen en culturen. Na het avondeten gaven sommige leerlingen les aan de dorpelingen en anderen vermaakten zich met amusement. Zo vertelden leraren verhalen. Rond 21.00 uur gingen de leerlingen slapen onder begeleiding van liederen van Tagore.
Schoolorganisatie
De school kende geen schoolhoofd maar werd geleid door een uitvoerend comité, gekozen door de leraren. Uit hun midden werd een van de leraren gekozen als een coördinator. Elke leraar werd vrijgelaten in de uitwerking van zijn eigen methode. De leerlingen zagen de leraar als een oudere broer. Elke leraar en zijn echtgenote namen wisselende groepen leerlingen onder hun hoede.
Leermomenten
Allereerst door kinderen een volledige ontwikkeling door te laten maken. Naast de intellectuele vorming kan het onderwijs ook aandacht besteden aan creatieve vakken. Het huidige onderwijs besteedt maar mondjesmaat aandacht aan kunst en cultuur. Tagore heeft laten zien hoe belangrijk kunst en cultuur zijn voor de ontwikkeling en vorming van jonge mensen. De maatschappij heeft mensen nodig die creatief zijn en zich kunnen inleven in andere culturen. Zo zouden leerlingen in het voortgezet onderwijs ook kennis kunnen nemen van Tagore’s poëzie en proza, en zijn toneelstukken uitvoeren. Tagore had een diep verlangen naar harmonie onder mensen, die bereikt kon worden door wederzijdse tolerantie, iets wat een navolging verdient in de huidige tijd van etnische spanningen.
Voorts heeft Tagore in de praktijk laten zien dat scholieren en studenten zich maatschappelijk nuttig kunnen maken door boeren in de omgeving van de school onderwijs te geven en met oplossingen te komen voor hun dagelijkse problemen. De huidige maatschappelijke stage kan in het experiment van Tagore inspiratie vinden. In Nederland zal het niet makkelijk zijn om lessen in de buitenlucht te geven. Daarvoor leent het klimaat zich niet, maar excursies in volkstuinen, parken en bossen zullen het onderwijs wel levendiger maken.
Het is teleurstellend dat India niet veel geleerd heeft van de opvoedingsideeën van Tagore. Dat geldt ook voor de hindoescholen in Suriname en Nederland. Er is geen enkele school of educatieve instelling naar Rabindranath Tagore genoemd.
Bronnen:
Aronson, A (1961). Tagore’s Educational Ideals. International Review of Education, 7(4), 385-393.
Berding, J. (2014). Het beslissende boek. Hoe houd je van een kind. Pedagogiek in Praktijk, 20(80), 22-24.
Elmhirst, L.K. (1961). Rabindranath Tagore-Pioneer in Education. London: John Murray.
Nussbaum, M. (2011). Niet voor de winst. Amsterdam: Ambo.
Mukherjee, K.C (1970). Tagore-Pioneer in Education. British Journal of Educational Studies, 18(1), 69-81.
Soeroto, N (1921). Rabindranath Tagore’s opvoedingsidealen. Amsterdam: Hadi Poestaka.
Website: http://www.visvabharati.ac.in/index.html
Krishna Autar is onderwijskundige en pedagoog
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
REACTIES
Tagore
Ik ben zeer verrast en blij dat Hindorama aandacht geeft aan de legendarische Nobelprijswinnaar Rabindranath Tagore. Heel goed is ook het artikel van de heer Krishna Autar waarbij hij vooral de nadruk legt op de opvattingen van Tagore betreffende het onderwijs. Ons onderwijssysteem beperkt zich jammer genoeg vooral tot de materiële ontwikkeling van het kind. Ik hoop dat veel mensen, met name de Hindoestanen dit stuk lezen en tot zich nemen. Vaak kom ik Hindoestanen tegen die mij zeggen dat ze nooit van Tagore hebben gehoord. De Hindoescholen zouden ook Tagore als voorbeeld kunnen nemen. Tagore’s geboortedag wordt wereldwijd herdacht. De Hindoescholen kunnen dan projecten ontwikkelen om aandacht te geven aan de leer van Tagore, zijn poëzie, muziek en songs. Saraswati Art Publishers in Amsterdam beschikt over vele boeken van Tagore en verschillende boeken over Tagore uitgegeven in het Nederlands, die als leidraad voor de leraren kunnen dienen. Op 2 oktober zendt Saraswati Art TV een special uit t.g.v. het bezoek van Rabindranath Tagore aan Nederland 100 jaar geleden. Hij bezocht Amsterdam, Den Haag en Leiden in sept/okt 1920 en gaf er lezingen.
Saraswati Art, Frank Kishna
- Published in BIBLIOTHEEK, CULTUUR
Lachmons verbroederingsfilosofie versus sociaal pyromanie – Dr. Hans Ramsoedh
President Santokhi heeft op verzoek van leden van zijn Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) besloten om 21 september (geboortedag van Jagernath Lachmon en leider van de VHP van 1949 tot 2001) in Suriname te verheffen tot Dag van Nationale Verbroedering en Eenheid. Deze dag wordt echter geen officiële dag. Op 21 september valt ook de Internationale Dag van de Vrede die door de Verenigde Naties (VN) in 1981 is uitgeroepen met als doel een wereldwijde dag van wapenstilstand en geweldloosheid. De VN heeft gekozen voor 21 september omdat deze dag samenvalt met de openingssessie van de Algemene Vergadering van de VN.
Volgens de president is deze dag bedoeld om het gedachtegoed van Lachmon te koesteren, zijn nalatenschap te verduurzamen. Op deze dag zal inhoud worden gegeven aan wat democratie betekent. De president stelde daarbij dat meerdere personen zich ingezet hebben voor verbroedering. Ook het DNA-lid Asiskumar Gajadien van de VHP erkent dat de bijdrage van anderen ook belangrijk is maar dat volgens hem Lachmon de geestesvader is van de verbroederingsfilosofie. Hoewel NPS-voorman Gregory Rusland net als andere fracties in de DNA de VHP met het initiatief feliciteerde, wees hij er terecht op dat ook Jopie Pengel (1916-1970) als leider van de NPS in dat verband niet over het hoofd gezien mag worden. Ook deze politicus heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de vreedzame co-existentie van bevolkingsgroepen in Suriname.
In deze bijdrage gaat het mij niet zozeer om het verheffen van 21 september tot Dag van Nationale Verbroedering en Eenheid, maar om de in mijn optiek onvervalst racistische toon van de brief van 19 september 2020 van de Afro Surinaams-Nederlandse activiste Barryl Biekman aan president Santokhi waarin zij ingaat op zijn besluit. In Surinaamse media is deze brief ook onderwerp van aandacht geweest.
Onvervalst racisme
Haar brief heeft als aanhef Voorkom Geschiedvervalsing, Etnisch profileren, Institutionele uitsluiting. Voorkom Afrofobie. Geen politieke spelletjes met de Spirits van onze Surinaamse †helden en †heldinnen.
In de brief schrijft zij ‘zeer bezorgd, geschokt, zeer boos zelfs en misschien wel woedend’ te zijn op de motieven van de president om de Dag van Nationale Verbroedering en Eenheid te koppelen aan de geboortedag van Lachmon. Zij is van mening dat de president door de datumkeuze aanstuurt op en meewerkt aan het vereeuwigen van Lachmon als held van de verbroedering en eenheidspolitiek ten koste van Pengel. Zij vindt dat er niet alleen sprake is van ‘hypocrisie, etnisch profileren en institutionele uitsluiting’ bij de president maar ook van ‘Afrofobie’. Voorts betreurt de in Nederland woonachtige schrijfster het dat hierover in Suriname geen brede nationale discussie in Suriname heeft plaatsgevonden. Ook de Surinaamse diaspora (en vooral de oudere generatie) in Nederland is niet geraadpleegd. Wat het laatste betreft refereert zij aan een manco in het Suriname Diasporabeleid daar de president een ‘witte Nederlander’ zou hebben benoemd als zijn diaspora-adviseur. Kritiek heeft zij ook op de Afrikaanse Surinamers binnen de VHP die niet oplettend zijn geweest en op de NPS die geen knip voor de neus waard is aangezien zij door het besluit van de president zich door de ‘neus hebben laten boren’ (boronosos). Haar grote vrees is dat deze dag zal doorgaan als de Lachmon-Dag en met haar brief aan de president wil zij dat voorkomen.
V.l.n.r. Paul Somohardjo, Fred Derby, Jagernath Lachmon en Ronald Venetiaan
Op één punt kan ik mij vinden in Biekmans kritiek. De focus op de dag van Nationale Dag van Verbroedering en Eenheid wordt eenzijdig gelegd op Lachmon, terwijl de verbroederingspolitiek slechts mogelijk was door zijn samenwerking met Pengel en andere etnische leiders. Al deze leiders verdienen daarom dan ook die granie.
Mijn belangrijkste bezwaar tegen de brief van Biekman is dat haar argumenten tegen de Lachmon-dag blijk geven van etnisch denken verpakt in onvervalst racisme en grenzend aan opruiing. Terwijl anno 2020 de etnische verdeeldheid in Suriname gelukkig laag te noemen is, gooit schrijfster olie op het vlammetje door groepen tegen elkaar op te zetten. In de politicologie wordt hiervoor ook de term sociaal pyromaan gebruikt.
In mijn visie kun je bij het besluit van de president misschien hooguit spreken van ondoordachtheid in plaats van hem te beschuldigen van geschiedvervalsing. En hoezo is bij het besluit van de president sprake van etnisch profileren, institutionele uitsluiting en Afrofobie? Dit zijn nogal grove beschuldigingen aan het adres van de president terwijl de schrijfster op geen enkele wijze deze verder toelicht. Openlijk racistisch is haar toon als zij het heeft over een manco in het Suriname Diasporabeleid daar de president een ‘witte Nederlander’ zou hebben benoemd als zijn diaspora-adviseur. Hoewel zij geen naam noemt van de ‘witte Nederlander’ is de enige blanke persoon als adviseur in de directe omgeving van de president in Suriname geboren. Is in haar optiek een in Suriname geboren blanke of ‘witte persoon’ opeens geen Surinamer meer omdat deze toevallig een ander pigment heeft dan zijzelf? Dit zijn allemaal zaken die ik iemand die in Nederland heeft gestreden voor erkenning van het Nederlandse slavernijverleden onwaardig vind.
Samenvattend, haar brief aan de president is eerder doordrenkt van etnocentrisch denken, racisme en ongegronde beschuldigingen dan dat zij op een constructieve manier de president attendeert op omissies in zijn besluit. Wat zij doet is niet de dialoog aangaan maar de racistische troefkaart trekken. Verkeert zij misschien in de waan dat ‘zwart racisme’ niet bestaat?
Dat Biekman in haar brief Surinamers met een Afro-achtergrond aanduidt als Afrikaanse Surinamers is haar goed recht, maar dat zij in haar brief meent Lachmon als een Aziatische Surinamer te moeten aanduiden vind ik aanmatigend. Hindostanen hebben zich nimmer aangeduid als Aziatische Surinamers, maar als Surinaamse Hindostanen.
Mr. Jagernath Lachmon
Verbroederingspolitiek
Voor lezers die niet bekend zijn met de Surinaamse politieke geschiedenis en de verbroederingspolitiek geef ik hieronder een korte toelichting. Ik wil voorop stellen dat ik geen Lachmonist ben in de betekenis van bewonderaar van deze politicus maar erken wel zijn grote bijdrage aan het grondvesten van de pacificatie-democratie (de wetenschappelijke term voor de verbroederingspolitiek) in Suriname.
Met de politieke samenwerking in 1958 tussen Lachmon en Pengel, respectievelijk leiders van de (Hindostaanse) VHP en de (Afro-georiënteerde) NPS werden zij de onbetwiste politieke leiders in Suriname. Deze coalitie domineerde de Surinaamse politiek tussen 1958 en 1967. Deze politieke samenwerking, verbroederingspolitiek geheten, was, zoals oud-premier Jules Sedney (De toekomst van ons verleden, 2017, 3e druk) schreef, een verstandshuwelijk tussen beide partijen en een uit nood geboren politieke symbiose tussen Pengel en Lachmon. Zij hadden elkaar nodig en elkaar iets te bieden. Zo had Lachmon voor het verwerven van regeermacht een Creoolse partner nodig om het kiesstelsel van 1949 dat Hindostanen en Javanen benadeelde en Creolen bevoordeelde te wijzigen en via de regeermacht de maatschappelijke achterstand van de Hindostanen in te lopen. Op zijn beurt had Pengel Lachmon nodig in zijn strijd om de macht tegen de lichtgekleurde Creoolse elite binnen de NPS en in zijn streven naar de macht in het land.
Jagernath Lachmon en Johan Adolf Pengel
Beide politici interpreteerden de verbroederingspolitiek verschillend. Voor Pengel was zijn samenwerking met Lachmon geen principiële keuze in de zin van machtsdeling in een gesegmenteerde samenleving als voorwaarde voor etnische en politieke stabiliteit. Pengel had het nimmer over verbroederingspolitiek maar sprak consequent over een brede basis-politiek. Voor Pengel was deze politiek slechts van strategische betekenis om de politieke macht binnen zijn partij en in het land te verwerven. Lachmon was voor hem op dat moment dé aangewezen persoon om zijn doelen te bereiken en het bondgenootschap had om die reden dan ook voor Pengel een toevallig en tijdelijk karakter. Voor de NPS moest de samenwerking uiteindelijk leiden tot raciale vermenging waarmee structureel zou worden bijgedragen aan het proces van natievorming.
Voor Lachmon ging de verbroederingspolitiek verder dan alleen een strategische samenwerking. Verbroederingspolitiek was voor hem voorwaardelijk voor politieke stabiliteit en vreedzame co-existentie tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Deze politiek was voor Lachmon het fundament van zijn politieke filosofie en zijn politieke handelen.
Chandrikapersad Santokhi (VHP-leider) met aanhang voor het standbeeld van J. Lachmon
Het buurland Guyana laat zien hoe de afwezigheid van het besef van politieke machtsdeling tussen verschillende bevolkingsgroepen leidt tot etnische spanningen en raciale strijd met zelfs tot doden en gewonden in de geschiedenis van dit land.
De VHP wees assimilatie af. Eenheid in verscheidenheid werd het credo van Lachmon en de VHP, wat feitelijk een afwijzing inhield van iedere vorm van gedwongen of geforceerde assimilatie. Door deze verschillende doelen konden Pengel en Lachmon elkaar steeds het verwijt maken met dubbele agenda’s te werken. In 1967 kwam er een eind aan de politieke samenwerking tussen beide leiders.
Na de dood van Pengel in 1970 was de politiek van de NPS gericht op uitschakeling van de politieke macht van de VHP. Creoolse eenheid was daartoe voor de NPS het middel. Zo kwam er in 1973 het Creoolse eenheidsfront (met een Javaans randje) aan de macht dat in alle haast de onafhankelijkheid van Suriname realiseerde. In 1977 werd in de Creoolse NPK-coalitie de Hindostaanse HPP opgenomen die echter met één zetel nauwelijks iets in de melk had te brokkelen. Voor de NPS was tussen 1949 en 1980 blijvende Creoolse politieke dominantie het adagium.
Pengel heeft een belangrijke rol bij de emancipatie van de Afro-Surinamers en met name de volksklasse. Hij was echter tegelijkertijd een politicus wiens bewind werd gekenmerkt door een dictatoriaal optreden, corruptie, geldverkwisting en ‘regelarij’ of vriendjespolitiek. Suriname haalde opgelucht adem toen hij in 1969 volgend op massale stakingen van het politieke toneel verdween.
Vanwege Lachmons rol bij het herstel van de democratie na de militaire dictatuur (1980-1987), de beëindiging van de binnenlandse oorlog (1985-1992) en het herstel van de verbroederingscoalitie na 1987 typeerde de eerder genoemde Jules Sedney hem als de vredesstichter, politieke stabilisator en vader des vaderlands.
Lachmon was bereid tot grote concessies aan zijn Creoolse partner(s). Uit het oogpunt van politieke en etnische stabiliteit was voor Lachmon geen enkele concessie te veel. Ondanks dat de VHP bij de verkiezingen in 1969 met 19 zetels als grootste uit de bus kwam, werd met de Creoolse Progressieve Nationale Partij (PNP, acht zetels) het aantal ministeries gelijkelijk verdeeld. De veel kleinere PNP mocht zelfs de premier leveren. Ook in de coalities (Front en Nieuw Front) die Suriname tussen 1987-1990, 1991-1996, 2000-2010 bestuurde leverde VHP in Frontverband zetels in ten gunste van de partners. Voor Lachmon was politieke en etnische stabiliteit belangrijker dan een dominante rol in het politieke machtscentrum. Het leverde deze partij en haar leiders dan ook de kritiek te kiezen voor een ‘zelfverkozen ondergeschikte politieke positie’ in hun samenwerking met Creoolse partijen (prof. Ruben Gowricharn in zijn Lachmonlezing: Leiderschap en etnische habitus, september 2016).
Dag van Vrede en Democratie
In plaats van de Nationale Dag van Verbroedering en Eenheid zou mijn voorkeur uitgaan naar de Dag van Vrede en Democratie op 21 september in Suriname, een dag waarop de democratische waarden centraal staan en we alle Surinamers herdenken die hebben bijdragen aan het versterken van de democratie in Suriname. Zo zijn er naast Pengel en Lachmon ook personen als Anton de Kom (de linkse activist in de jaren dertig), Pater Weidman (de oprichter van de katholieke Progressieve Volkspartij –PSV- en strijder voor het algemeen kiesrecht in 1949), de mensenrechtenactivisten in de jaren tachtig tijdens de militaire dictatuur en de slachtoffers van de Decembermoorden in 1982 wier gedachtegoed het koesteren en verduurzamen waard zijn. Ik ben echter geen adviseur van president Santokhi. Het zou niettemin een goede zaak zijn als in De Nationale Assemblée (parlement) in Suriname over deze kwestie nog eens goed wordt nagedacht.
Tot slot
Biekman sluit haar brief aan de president af met de zinsnede: ‘Ik heb in ieder geval gesproken zodat mijn eigen nazaten, wanneer ik er niet meer ben, zich niet hoeven af te vragen wat mijn bijdrage is geweest aan deze vorm van geschiedvervalsing en Afrofobie’. Mijn moverende reden voor deze bijdrage is geweest dat ik niet heb willen nalaten om te reageren op etnocentrisme, onverholen racisme en sociaal pyromanie ook in Surinaamse kring. Mijn oproep aan de schrijfster is dan ook om wat betreft de Dag van Nationale Verbroedering en Eenheid in Suriname in de geest van Lachmon de dialoog aan te gaan. Vreedzame co-existentie van bevolkingsgroepen is niet gebaat bij onnodige polarisatie.
Foto’s: Hindorama, Ranjan Akloe, Ram Soekhlal en Nationaal Archief
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
REACTIES
Nationale dag verbroedering en eenheid
Ik heb het artikel gelezen. Waarom, waarom heeft men zo’n probleem om het gedachtegoed van Lachmon, nl. de verbroederingspolitiek, die plaats te geven die het verdient? Lachmon is niet alleen de geestesvader van deze verbroederingspolitiek, maar hij heeft het ook daadwerkelijk gedemonstreerd door in 1955 bij de verkiezingsnederlaag van NPS, Pengel een zetel aan te bieden. Dat ten koste van boze VHP-ers. Staat men hierbij wel voldoende stil? DNA-lid Parmessar en NPS-voorzitter zijn van mening ‘it takes two to tango’. Dat gezanik om Pengel in een adem te noemen met verbroedering doet geen recht aan Lachmon. Pengel (lees ook NPS) heeft nooit een zetel weggegeven ter wille van de verbroedering, Lachmon heeft dat wel gedaan.
In India is na het overlijden van premier Atal Bihari Vajpayee zijn geboortedag uitgeroepen tot nationale dag van ‘Good Governance’. Daar stond hij als politicus en premier voor. Je kunt ook hier stellen dat er meerderen voor nodig zijn om good governance te realiseren. Dat kan Vajpayee niet in zijn eentje hebben geklaard. Terug naar Lachmon, hij verdient de eer van een nationale dag van verbroedering en eenheid. Laten we eer geven aan wie ere toekomt. Het staat de NPS vrij om ook Pengel te eren, maar dan niet met “wees gerust, alles komt terecht”.
A. Remesar
Afro-dominantie
De Afro-dominantie in de politiek is te zien in het kiesstelsel vanaf 1950 –heden en in de Grondwet van 1987. Het kiesdistrict Coronie is een goed voorbeeld van het politieke denken van de Afro-Surinamer. Het zal nooit veranderen. Slavernijtrauma…generaties op generaties!
L. Doerga
- Published in BIBLIOTHEEK, Nederland, NIEUWS, Suriname
Joy Ramrattan: hulde aan een excellente leerkracht
Joy Ramrattan (27 jaar) is sinds 2016 als fulltime leerkracht verbonden aan de Shri Saraswatieschool in Rotterdam. In het schooljaar 2016-2017 en 2017-2018 gaf hij les aan respectievelijk de groep 5/6 en 6/7. Vanaf september 2018 geeft hij les aan groep 8. In dat schooljaar (2018-2019) behaalde zijn groep heel goede leerprestaties. De ouders van zijn leerlingen vonden dat Joy een grote bijdrage had geleverd aan de sociale en cognitieve ontwikkeling van hun kind. Hij legde de lat voor elk kind hoog en kon met veel enthousiasme in zijn lessen de kinderen uitdagen.
Een van de ouders besloot Joy te nomineren voor de prijs van ‘Beste leerkracht van Rotterdam’ voor het schooljaar 2018-2019. In haar nominatievoordracht schreef deze ouder het volgende over meester Joy: ‘Joy is een zeer jonge, betrokken en rechtvaardige leraar die goed kan communiceren. Een echt mensen-mens waardoor de leerlingen zich gehoord en vertrouwd voelen. Iedere les is leuk en leerzaam en hij geeft iedereen aandacht. En hij legt alles altijd heel goed uit. Hiermee stimuleert en motiveert hij zijn leerlingen en haalt het beste bij hen naar boven.’ Joy werd uiteindelijk niet als de beste leerkracht van Rotterdam gekozen, maar als de tweede beste leerkracht van deze stad. Desalniettemin een erkenning van zijn uitstekende kwaliteiten. Deze prijs kan ook worden beschouwd als een prijs voor de Shri Saraswatieschool aangezien zij in haar midden een leerkracht heeft met excellente pedagosche en didactische kwaliteiten.
De Shri Saraswatieschool besloot Joy een blijk van hun grote waardering te geven. Dit had ook te maken met de persoonlijke omstandigheden van Joy en zijn ouders. Alle drie werden in maart 2020 getroffen door het coronavirus. Het werd een zware periode voor de familie Ramrattan. Zijn vader overleed op 9 april 2020 ten gevolge van het coronavirus. Het waren dan ook zware weken voor Joy en zijn moeder. Het thuiszitten betekende voor hem een grote mentale belasting. Na de meivakantie besloot Joy zijn werk als leerkracht weer op te pakken en met zijn groep 8 het schooljaar zo goed als mogelijk af te sluiten. Hij heeft gelukkig het schooljaar 2019/2020 met zijn school toch nog kunnen afsluiten met een barbecue, een talentenshow en een eindfeest.
Op de eerste schooldag in september 2020 kreeg Joy bericht dat hij zou worden opgehaald door de schoolbus. Toen hij die ochtend naar buiten keek om te checken of de schoolbus inmiddels was gearriveerd, zag hij in plaats van de schoolbus een Lamborghini staan. Toen de chauffeur hem wenkte om mee te gaan legde Joy de chauffeur uit dat hij op de schoolbus zat te wachten. Op dat moment wist hij niet dat de ‘Lambo’ speciaal voor hem was ingehuurd om hem op te halen. Hij kreeg van de bestuurder te horen dat hij om de tuin was geleid en dat het ritje in de Lambo op de eerste schooldag een blijk van waardering van de bovenschoolse directeur was voor zijn inzet en betrokkenheid. En aangezien Joy een groot liefhebber is van de Lamborghini, viel deze geste uiteraard in goede aarde.
Foto’s: Joy Ramrattan
Bekijk op youtube: School bedankt leraar met ritje in Lamborghini: ‘Je zag iedereen zijn hoofd omdraaien’
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
REACTIES
Joy Ramrattan ken ik niet persoonlijk. Wel zijn ouders . Joy zijn dada woont in Drachten. Ooit was ik leerkracht en daarom vind ik het mooi om te lezen hoe Joy het vak invulling geeft en zijn leerlingen inspireert, motiveert en uitdagingen geeft. Geweldig om het te lezen. Complimenten aan Joy. De Saraswatieschool is gezegend met Joy als leerkracht. Ook complimenten aan de ouderbetrokkenheid en alles wat ze samen met de school hebben gedaan om enig licht te brengen in het leven van de familie Ramrattan. Zijn vader in de hemel heeft vast en zeker het gebeuren aanschouwd.
Asha Kalloe-Dhanpat
- Published in BIBLIOTHEEK, Nederland, NIEUWS
Anton de Kom: Gedeporteerd, doodgezwegen en gerehabiliteerd – Hans Ramsoedh
Een veel gehoorde klacht in Nederland van onder meer academici en politici is dat te weinig Nederlanders de eigen geschiedenis kennen. Deze klacht hangt voor een belangrijk deel samen met hedendaagse verschijnselen als globalisering, migratie, Europese eenwording en de ervaren ‘dreiging’ van de islam. Naast het gebrek aan kennis van de eigen geschiedenis wordt het gevoel van solidariteit en saamhorigheid op basis van gedeelde waarden (sociale cohesie), het besef van een gedeeld verleden en een gedeelde toekomst (goed burgerschap) en van het besef van een nationale identiteit steeds minder en wel (volgens sommigen) door de aanwezigheid van meer dan een miljoen migranten in de Nederlandse samenleving. Ook het geschiedenisonderwijs wordt als oorzaak gezien voor de teloorgang van sociale cohesie en burgerschap in de Nederlandse samenleving. Het zou te weinig kennis bijbrengen en teveel aandacht hebben voor vaardigheden. Jongeren zouden geen weet meer hebben van historische gebeurtenissen en basale kennis ontberen van de Nederlandse geschiedenis.
Geschiedeniscanon
In opdracht van de Nederlandse regering werd voor het geschiedenisonderwijs in 2006 de geschiedeniscanon van Nederland samengesteld. Aan de hand van vijftig vensters werd bepaald welke zaken Nederlanders in elk geval zouden moeten weten van de geschiedenis en cultuur van Nederland. De vijftig vensters bevatten een serie belangrijke historische gebeurtenissen, personen, teksten, kunstwerken en voorwerpen uit de Nederlandse geschiedenis. Deze canon moest richting geven aan het geschiedenisonderwijs in het basisonderwijs en de eerste twee klassen van het voortgezet onderwijs. Vijf van de vijftig vensters hadden betrekking op de Nederlandse koloniale geschiedenis: De Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), Slavernij, Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen vanaf 1945.
In juni 2020 werd de herziene canongeschiedenis gepresenteerd met opnieuw vijftig vensters, waarvan tien nieuwe. De bedoeling is dat er nu om de tien jaar een herijking zal plaatsvinden van de geschiedeniscanon. Achterliggende gedachte hierbij is dat de canon niet statisch is maar de maatschappelijke realiteit van dat moment moet weerspiegelen. De tien nieuwe vensters in de canon van 2020 hebben vooral te maken met de aandacht voor vrouwen, diversiteit en regionale spreiding. Daarnaast vond de minister van Onderwijs dat er meer aandacht moest komen voor de ‘schaduwkanten’ van de Nederlandse geschiedenis. De tijdgeest heeft dan ook een stempel gedrukt op de samenstelling van deze herziene canon. Al jaren strijden actiegroepen voor meer aandacht voor het Nederlandse slavernijverleden in het onderwijs. In combinatie met de huidige brede aandacht voor racisme en discriminatie in de Nederlandse samenleving is het dan ook niet geheel verrassend dat de Surinaamse activist Anton de Kom een plek kreeg in de bijgestelde canon. Hij is hiermee de eerste Surinamer die een plek heeft gekregen in de Nederlandse geschiedeniscanon. In deze bijdrage ga ik in op de achtergrond van de persoon Anton de Kom, zijn gedachtegoed en de lange weg van zijn rehabilitatie.
Anton de Kom
Over Anton de Kom (1898-1945) is een lijvige en lezenswaardige biografie verschenen (zie verder lezen). Ik volsta dan ook met een korte schets. De Kom werd op 22 februari 1898 geboren in Paramaribo als oudste van zes kinderen van een gouddelver die nog als slaaf was geboren. Anton de Kom rondde de mulo af en behaalde het diploma boekhouden. In 1920 vertrok hij naar Nederland. Hij werkte in Nederland onder meer als vertegenwoordiger bij een koffie-, thee- en tabakshandel in Den Haag. Rond 1926 kwam De Kom in linkse kringen terecht. Zijn politieke denken kreeg een belangrijke impuls door zijn contacten met de nationalistische beweging van Indonesische studenten in Nederland. Veelal onder de naam Adek schreef hij artikelen voor verschillende linkse bladen. Hij stond ook in contact met leiders van de gepolitiseerde arbeidersbeweging in Suriname aan het begin van de jaren dertig.
Anton de Kom met zijn gezin
Eind 1932 vertrok De Kom naar Suriname met zijn vier kinderen tellende gezin. Zijn terugkeer wekte sensatie die voor een niet gering deel was toe te schrijven aan de strenge maatregelen die tegen hem genomen werden. Hij werd namelijk door Nederland en de koloniale autoriteiten in Suriname vanwege zijn linkse imago beschouwd als een potentieel gevaar voor de orde en rust in de kolonie. Bij zijn aankomst werd hij opgewacht door een grote politiemacht. De woning waarin hij vertoefde werd continu bewaakt en hij kon geen voet verzetten zonder dat enkele politieagenten hem volgden. Het werd hem verboden lezingen te houden. Hierop reageerde hij met het openen van een advies- en informatiebureau dat bezocht werd door veel personen uit de onderklasse van de Surinaamse samenleving. Velen van hen zagen in hem een Zwarte Messias. Vanwege de grote toeloop naar dit adviesbureau greep het Koloniaal Bestuur in. Op 31 januari 1933 werd De Kom gearresteerd wegens ‘poging tot misdrijf tegen de veiligheid van de staat’. Het bericht ging als een lopend vuurtje door de stad. Duizenden arbeiders uit de verschillende bevolkingsgroepen stroomden de stad binnen en eisten zijn vrijlating. Bij die acties begin februari vielen twee doden en 23 gewonden. Na ruim drie maanden in gevangenschap (10 mei 1933) werd De Kom zonder proces met zijn gezin naar Nederland gedeporteerd.
Door de grote werkloosheid en vanwege zijn radicale imago kon hij echter geen werk vinden in Nederland. Hij belandde in de steun. Intussen bleef hij schrijven. Behalve stukken voor de communistische pers schreef De Kom gedichten die postuum zouden worden uitgegeven. Eind 1939 werd Anton de Kom – tegen zijn zin – enkele maanden opgenomen in een psychiatrische kliniek. Hij was overspannen en door zijn echtgenote opgegeven voor gedwongen opname. Over zijn verblijf in de psychiatrische inrichting schreef de schrijfster Karin Amatmoekrim de roman De man van veel (2013) waarin zij De Kom als romanpersonage opnieuw tot leven brengt en hem in zijn kwetsbaarheid laat zien. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland was De Kom actief in het verzet.
Wij slaven van Suriname
In Nederland voltooide De Kom in 1934 zijn Wij slaven van Suriname. De Nederlandse Centrale Inlichtingen Dienst (CID) heeft nog geprobeerd de publicatie te voorkomen omdat de Nederlandse regering vreesde voor negatieve gevolgen in Suriname als het boek zou verschijnen. Dit boek is opgebouwd uit drie delen: het tijdperk der slavernij, het tijdperk der ‘vrijheid’ en De Koms weerzien met en afscheid van Suriname. Voor het tijdperk van de slavernij verrichtte De Kom geen origineel bronnenonderzoek. Hij baseerde zich hoofdzakelijk op een aantal bekende naslagwerken over Suriname en deels ook op verhalen van zijn grootmoeder die de slavernij nog had meegemaakt. In dit eerste deel trekt De Kom fel van leer tegen het koloniale geschiedenisonderwijs in Suriname dat in het teken stond van de heldendaden van Piet Hein, Michiel de Ruyter en Cornelis Tromp. Het koloniaal onderwijssysteem bewees volgens De Kom zijn nut: er was volgens hem geen beter middel om het minderwaardigheidsgevoel bij een ‘ras’ aan te kweken dan dit geschiedenisonderwijs waarbij uitsluitend de zonen van een ander volk worden genoemd en geprezen. Het had lang geduurd voordat De Kom, zoals hij in dit deel beschrijft, zich geheel van de obsessie had bevrijd dat een ‘neger’ altijd en onvoorwaardelijk de mindere moest zijn van een blanke. In het tweede deel beschrijft De Kom de proletarisering van de voormalige slaven en de (ex-)contractarbeiders. De Kom was zijn tijd ver vooruit door ook oog te hebben voor Hindostanen en Javanen. Zijn hoogste ideaal was eenheid en samenwerking tussen de arme Creolen, Hindostanen en Javanen. Hij roept op tot proletarische eenheid. Hierover schrijft hij:
‘Misschien zal ik er in slagen iets van die verdeeldheid uit de weg te ruimen die de zwakte was dezer gekleurden, misschien zal het niet geheel onmogelijk zijn om negers en Hindostani, Javanen en Indianen te doen verstaan hoe slechts de solidariteit alle zonen van moeder Sranang kan verenigen in hun strijd voor een menswaardig leven’.
Zelfbewustzijn en zelfrespect
De betekenis van Wij slaven van Suriname ligt in een uitvoerige beschrijving van de Surinaamse geschiedenis gezien door de ogen van een revolutionair. Hij maakt duidelijk dat de slavernij, hoewel in 1863 officieel afgeschaft, vanwege de ellendige omstandigheden waaronder de lagere klassen leefden, tot het begin van de jaren dertig van de twintigste eeuw feitelijk nog voortduurde. Wij slaven van Suriname is een mengeling van een historische studie, egodocument en politiek manifest. In zijn geschiedschrijving combineerde De Kom een weergave van historische feiten met persoonlijke waardeoordelen die neerkomen op een felle aanklacht tegen het koloniaal systeem van uitbuiting. Door het heden te koppelen aan het verleden stijgt het boek ver uit boven de beschrijving van de harde historische feiten zodat het tot op de dag van vandaag de lezer raakt. Michiel van Kempen (Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur; Deel 1, Breda. 2003, p. 600-604) spreekt in dit verband van een tweeledig historisch boek: het gaat over de geschiedenis én is zelf van bijzondere historische betekenis.
Daarnaast is het belang van Wij slaven van Suriname dat het vanwege zijn radicale breuk met de koloniale penvoering een cesuur markeert in de geschiedschrijving over Suriname. Het was namelijk de eerste keer dat de Surinaamse geschiedenis werd geschreven vanuit het antikoloniale, radicale gezichtspunt van de onderdrukten. Hiermee is dit boek een soort ‘contrageschiedenis’ van Suriname die de ellendige belevenissen van de slaven, hun afstammelingen en (ex)contractarbeiders centraal stelt. Met dit boek wilde De Kom de Surinamer zijn trots teruggeven. Zwart zelfbewustzijn, zelfrespect, organisatie en proletarische eenheid zijn kernbegrippen in dit boek. De Kom richtte zich niet alleen tegen de economische en politieke aspecten van het kolonialisme, maar vooral ook tegen de psychologische dimensie ervan:
‘Geen volk kan tot volle wasdom komen dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft.
Daarom wil dit boek trachten het zelfrespect der Surinamers op te wekken’.
In 1936 verscheen van Wij slaven van Suriname een Duitse vertaling Wir Sklaven von Surinam en in 1981 in Cuba een Spaanse Nosotros, esclavos de Surinam. Een Engelse vertaling was eind jaren tachtig in voorbereiding en is om onduidelijke reden nimmer verschenen. In het voorjaar van 2021 zal Wij slaven van Suriname opnieuw in het Duits worden uitgebracht. De vertaalrechten zijn verkocht aan de Duitse uitgeverij Transit Verlag. Met Wij slaven van Suriname staat Anton de Kom aan het begin van een traditie van aanklachten tegen slavernij en kolonialisme in het Caraïbisch gebied. Door de taalkundige kloof bleef hij echter een tamelijk onbekende schrijver en activist.
Oproerkraaier
De koloniale geschiedenis zou De Kom na 1934 doodzwijgen of hem hooguit aanduiden als een ‘oproerkraaier’. Niet verwonderlijk is dan ook de voorzichtige manier waarop Surinaamse nationalisten in de jaren vijftig en zestig zouden omgaan met de persoon De Kom en zijn gedachtegoed. Hoewel zijn boek in deze kringen ijverig werd bestudeerd, zou, onder invloed van de Koude Oorlog, in het openbaar nimmer gerefereerd worden aan de persoon van Anton de Kom en zijn denkbeelden. De Koms activiteiten werden namelijk geassocieerd met het communisme en in die hoek wensten de nationalisten niet gezet te worden. Wij slaven van Suriname werd in deze periode op de middelbare school in Suriname bestempeld (niet alleen door Nederlandse, ook door Surinaamse docenten) als ‘verderfelijke lectuur van een gevaarlijke communist’, die men maar beter niet kon lezen. De Leidse hoogleraar Rudolf van Lier heeft in de naoorlogse periode een groot stempel gedrukt op de beeldvorming over Anton de Kom en Wij slaven van Suriname. In Samenleving in een grensgebied (1e druk 1949), dat lange tijd gold als hét standaardwerk over Suriname, schreef Van Lier dat het enige belang van dit boek was om de ‘pathetische gesteldheid en rancune’ van Surinamers uit de lagere klassen te leren kennen (3e druk 1977, p. 279). Van Lier schreef dit in een tijd toen de neo-koloniale mindset ook bij Surinaamse wetenschappers dominant was.
Herontdekking
Het zou tot 1971 duren voordat een herdruk verscheen. Tussen de 1e en de 2e druk verschenen verschillende roofdrukken. Het waren linkse Surinaamse studenten in Nederland die eind jaren zestig in De Kom een Surinaamse Che Guevara of Frantz Fanon zagen en die Wij slaven van Suriname herontdekten als manifest en inspiratiebron voor hun ontluikende politieke bewustzijn. Deze herontdekking viel samen met de linkse tijdgeest onder studenten in Nederland en elders in West-Europa in de tweede helft van de jaren zestig die zich kenmerkte door studentenrevoltes, demonstraties tegen de oorlog in Vietnam en protesten tegen de neokoloniale uitbuiting van de Derde Wereld. Mede als gevolg van deze herontdekking door Surinaamse studenten vond Wij slaven van Suriname na 1971 brede ingang onder een Surinaams en Nederlands lezerspubliek. In februari 2020 verscheen inmiddels de 16e editie.
De invloed was het duidelijkst op de generatie van vlak vóór de onafhankelijkheid van Suriname. Een grove annexatie van De Kom en zijn gedachtegoed was door de coupplegers onder aanvoering van Desi Bouterse in 1980. De ‘erkenning’ voor De Kom in Suriname volgde in 1983, toen de militaire regering, na de Decembermoorden in 1982 en het daaropvolgende internationale isolement, een nationalistische – en kortstondig een socialistische – koers ging varen. De militaire regering gaf aan het proces van natievorming hoge prioriteit en beschouwde De Kom als een pionier en voorloper van een Surinaams nationalisme en socialisme. Hiermee werd De Kom voor het militaire regime een icoon van het ‘revolutionaire’ Suriname. De tragiek van deze ideologische inlijving was echter dat De Kom postuum diende als banier voor een militair regime dat zich kenmerkte door moordpartijen, repressie en drugshandel. In oktober 1983 werd de universiteit van Suriname omgedoopt tot de Anton de Kom Universiteit (in de volksmond afgekort met ADEK). Zijn beeltenis verschijnt ook op in die jaren gedrukte Surinaamse bankbiljetten. Voor zijn voormalige woning in Paramaribo staat een plaquette. Het huis zelf verkeert al lange tijd in verwaarloosde staat. De straat waar zijn geboortehuis staat is naar hem vernoemd (voorheen Pontewerfstraat).
Zoals eerder aangegeven was De Kom tijdens de bezettingsjaren in Nederland actief in het verzet . Hij werd hij op 7 augustus 1944 door de Duitsers gearresteerd, vervolgens getransporteerd naar het concentratiekamp Neuengamme en ten slotte naar Sandbostel waar hij omstreeks 24 april 1945 overleed. Zijn stoffelijke resten werden in 1960 bijgezet op de erebegraafplaats te Loenen. In maart 1982 kreeg De Kom postuum van de Nederlandse regering het Verzetsherdenkingskruis. In april 2004 werd het plein bij het stadsdeelkantoor Amsterdam Zuidoost (Bijlmer) omgedoopt tot het Anton de Komplein. 61 jaar na zijn dood, op 24 april 2006, werd eveneens in Amsterdam Zuidoost een bronzen standbeeld van hem onthuld.
Standbeeld van Anton de Kom in Amsterdam Zuidoost
Er was al direct veel kritiek op dit beeld. Het toont hem namelijk met ontbloot bovenlijf (bijna naakt) terwijl De Kom een uiterst fijn gevoel voor mode bezat (vilten hoed, fraai pak en opgetrokken kraag). Voor de (Nederlandse) kunstenares symboliseerde de naaktheid van het standbeeld De Koms eerlijkheid en kwetsbaarheid, terwijl tegenstanders daarentegen zijn naaktheid zagen als een vernedering die reminiscenties opriep aan de slaventijd. De kunstenares Hedy Tjin schilderde in september 2020 op een muur in Amsterdam Zuidoost niet ver van ‘Poortje’ een portret van De Kom, wellicht als reactie op diens naakte standbeeld. Sinds 2007 organiseren het Verzetsmuseum Amsterdam en het dagblad Trouw jaarlijks de Anton de Kom-lezing. De lezing vraagt aandacht voor de strijd tegen intolerantie en discriminatie en voor de geschiedenis van minderheidsgroepen en hun positie in de Nederlandse samenleving.
De Kom als inspiratiebron
De Koms gedachtegoed blijft nog steeds velen inspireren en vormt een belangrijk oriëntatiepunt in het zoeken naar een eigen Surinaamse identiteit. In oktober 2015 hield Ernst Hirsch Balling, Nederlandse oud-minister van Justitie, de Anton de Kom-lezing (opgenomen in de bundel Tegen de stroom. Over mensen en ideeën die hoop geven in benarde tijden 2016). Daarbij zei hij over De Kom dat deze in de directe confrontatie met gewelddadig onrecht (het kolonialisme in Suriname en het nationaal-socialisme in Nederland) iets liet zien van echte universaliteit die verder reikt dan welke verschillen dan ook. De Koms opname in de geschiedeniscanon van Nederland kan worden beschouwd als een belangrijke erkenning van zijn strijd tegen kolonialisme, onderdrukking en onrecht in Suriname en in Nederland. Over het leven van Anton de Kom is inmiddels een speelfilm in voorbereiding door de Amsterdamse filmproducent Moving Dreams.
Verder lezen:
- Themanummer OSO. 75 jaar Wij slaven van Suriname. De turbulente biografie van een boek. 2010, jrg. 29, nr. 1 (193 pp.). Digitaal te raadplegen dbnl.nl > Oso
- R. Woortman & A. Boots, Anton de Kom. Biografie. Amsterdam 2009: uitgeverij Contact (546 pp.)
- Karin Amatmoekrim, De man van veel. Amsterdam 2013: Prometheus
- Anton de Kom, Wij slaven van Suriname, Amsterdam 2020: uitgeverij Atlas Contact (16e druk). Met een voorwoord van Tessa Leuwsha, Duco van Oostrum en Mitchell Esajas.
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
- Published in BIBLIOTHEEK, Suriname
Ram Hiralal: een vermogende en sociaal ingestelde Hindostaanse Surinamer – Chan Choenni
Initiatiefnemer en oprichter van Indian Semi Classical Group Ram met de zangers Desi Raghoesing en zoon Jagdish, kleinzoon Robby en vader/grootvader Oeditram.
Suriname telt tegenwoordig veel miljonairs vooral van Hindostaanse afkomst. Ik bedoel miljonairs niet gemeten in Surinaamse dollars (SRD’s), want de Surinaamse munt heeft de afgelopen jaren een aanzienlijke waardedaling ondergaan. Het gaat om miljonairs uitgedrukt in Amerikaanse (US) dollars. Doorgaans wordt iemand als een miljonair beschouwd wanneer betrokkene een vermogen bezit van meer dan 1 miljoen US dollars. Volgens Wikipedia wordt de waarde van het huis en andere ondeelbare, kostbare goederen daarbij niet meegerekend. Iemand die vele miljoenen bezit is een multimiljonair. In deze eeuw is het aantal Hindostaanse miljonairs In Suriname toegenomen. De oorsprong van deze verzamelde rijkdom is echter nauwelijks goed te traceren. Naast deze nieuwe miljonairs zijn er ook oude Hindostaanse miljonairs; zij hebben in de vorige eeuw en in het bijzonder voor de staatsgreep 1980 hun vermogen vergaard. Een van de oude Hindostaanse miljonairs is de inmiddels 83-jarige accountant Ram Hiralal. Overigens vindt Ram Hiralal zelf niet dat hij een miljonair is; hij heeft wel een vermogen van enkele miljoenen US dollars. Blijkbaar roept de term miljonair in Suriname niet altijd positieve associaties op. Een ander bekende Hindostaanse miljonair in de vorige eeuw was de zakenman Diepnarain Benie. Hiralal en Benie sponsorden toen ondermeer Bhaitakgana muziekgroepen. Er waren in de jaren zeventig van de vorige eeuw zogeheten contests (wedstrijden) tussen de zangers in theaterzalen (bioscopen) die druk werden bezocht. Hiralal en Benie waren destijds in dit verband elkaars rivalen. Hiralal vertelt over de omkooppraktijken van Benie. Zo kocht Benie de jury om, zodat zijn gesponsorde Bhaitakgana groep i.c. zanger kon winnen. Hiralal doet een boekje open over deze en andere praktijken in de toenmalige Surinaamse samenleving. Hiralal vertelt hierover in zijn biografie die is geschreven door de bekende journalist Roy Khemradj. Dit boek is in 2017 gepubliceerd door LM Publishers. De titel luidt De kaarten op tafel. Wij putten uitgebreid uit dit boek om het levensverhaal van Hiralal te vertellen.
Ram Hiralal met Chan Santohki, rechts auteur Roy Khemradj en links Sita Khemradj en Carlo Jadnanansing (2017)
De vraag is natuurlijk in hoeverre Ram Hiralal zo speciaal is, dat een biografie nog tijdens zijn leven aan hem is gewijd. Het antwoord is ja: want Ram Hiralal heeft gedurende zijn leven niet alleen veel meegemaakt, maar ook veel bereikt en vele prestaties neergezet. Ook wat betreft de instandhouding van de Hindostaanse cultuur heeft hij zich verdienstelijk gemaakt. Bovendien is hij de zoon van een contractarbeider en dus behorende tot de tweede generatie Hindostanen in Suriname. Dat hij het in de vorige eeuw al geschopt had tot miljonair is dan ook een bijzondere prestatie.
Arme Landbouwer
Ram Hiralal is geboren op vrijdag 9 juli 1937 in het district Nickerie, als zoon van Hindostaanse contractarbeiders op plantage Paradise. Zijn ouders waren arme landbouwers. Hiralal is nauwelijks drie jaar als hij ziet hoe zijn vader dagelijks hard werkt en het bos met veel bomen en daartussen brantimakka, stevige stekelige struiken, openkapt. De vloer van het huisje dat zijn vader heeft gebouwd is van leem, de wanden zijn van dunne gestapelde takken opgetrokken en het dak is van gedroogde, in elkaar gevlochten bladeren van de troelipalm.
“In zo’n huisje sliep ik op een lichtbruine jutezak en weet je wat onze deken was? Een witte blomzak. Tandpasta kende ik niet. Badzeep ook niet…we kauwden op een twijgje van een boom van een zachte houtsoort om onze tanden te poetsen….dan wreef je met houtkool of met de as van de chula, een houtgestookte kleioven, je tanden schoon.”
Van links 3e zus, dochter van Ram Asha in de armen van vader, moeder en oudste zus. Achter staat Ram met zijn partner Joemnia Ishak.
Ram tussen vader en moeder.
Deze en vele andere ontboezemingen zijn door Roy Khemradj opgetekend in de biografie van Hiralal. Opgegroeid in deze omstandigheden zal deze arme polderjongen het schoppen tot miljonair; voorwaar een prestatie van formaat. Zijn ouders, vader Sukha Jaggoo en moeder Chaudy Bachonya behoren tot een van de laatste lichtingen Hindostaanse contractarbeiders. Zij arriveren in 1912 in Suriname met het schip Ganges IV en dienen twee contractperiodes -totaal van 10 jaar- uit op plantage Slootwijk in het district Commewijne. Zij besluiten zich voorgoed in Suriname te vestigen. Met de tweemaal 100 gulden per persoon -de compensatie voor de terugkeerpassage- en tweemaal 100 gulden die zij als premie ontvingen voor het hercontract die zij incasseren en wat spaargeld kopen zij een stuk grond in het district Nickerie. Zij moeten dat zelf openkappen om er te kunnen planten. Met de nodige ijver die zo kenmerkend is voor de eerste generatie Hindostanen doen zij dat met verve. Zij besluiten zich toe te leggen op de rijstteelt. Als Hiralal vier jaar is, verhuist de familie van Paradise naar de Boonacker Polder in Nickerie. De landbouwers hebben in die tijd weinig hulpmiddelen en ontbossen hun landerij met grote werkkracht en inventiviteit. De leefomstandigheden zijn nogal primitief, maar het zijn sterke mensen die al in India hebben leren overleven. Hiralal draagt overigens niet de achternaam van zijn biologische vader Jaggoo, maar de naam van ene heer Hiralal die als echtgenoot van zijn moeder in 1912 werd ingeschreven.
“Om eerlijk te zijn, ik had zó’n eerbied voor mijn vader dat ik hem nooit heb aangekeken. Laat staan dat ik hem of mijn moeder durfde te vragen wat nou het verhaal was achter de familienaam Hiralal. Jammer is dat ik pas op oudere leeftijd, toen ik voor het eerst met de gedachte rondliep om mijn eigen levensverhaal te laten optekenen, ben gaan zoeken naar ons gezinsverleden”, aldus Hiralal.
Ram Hiralal leert in de Boonacker polder in Nickerie om te overleven en van de nood een deugd te maken. Hij baadt bijvoorbeeld in de rivier dichtbij de naburige sluis en vertelt dat ondanks de zware omstandigheden hij een liefdevolle en fijne jeugd heeft gehad. Hij blijkt een pientere en gewiekste jongen te zijn. Hij slaagt voor zijn toelatingsexamen voor de MULO en moet dagelijks 13 kilometer van huis fietsen naar Nieuw Nickerie. Hij dreigt vanwege ‘fietsproblemen’ te stoppen met zijn MULO (middelbare) school.
Mr. Jan van Petten
Ram in 1955 rechts vooraan samen met bestuurleden en vrijwilligers van (Arya mandir) Arya Prathinidhi Sabha Suriname. Van rechts naar links Ram, Pt. Sankar Gadjradj, Sewbaran, J.S. Mungra, Pt. Soekhram Hindori, achter Mungra en Hindori Raghoebarsing (de vader van Stanley Raghoebarsing) en anderen.
Districtscommissaris van Petten
Gelukkig spreekt zijn vader hierover met een bestuursopzichter en die brengt hem in contact met de toenmalige Districtscommissaris Mr. Jan van Petten. Van Petten is populair onder Hindostanen vanwege zijn hulpvaardigheid. Hij biedt aan om Ram in huis te nemen in Nieuw Nickerie en in het weekend mag hij naar huis. Van Petten voorziet hem van kleding en onderdak, maar Ram mag wanneer er bezoek is in de woning van de Commissaris niet in de voorkamer komen. Voor Ram begint een goed leven en hij is nu de armoede ontstegen. Hij maakt de muloschool in Nieuw Nickerie af en valt op door ijver en intelligentie. Al op 15-jarige leeftijd vertrekt hij in 1952 naar Paramaribo. Hij wordt opgevangen in het Mahatma Gandhi internaat gevestigd aan de toenmalige Gravenstraat. Dit internaat en de Hindoetempel van de Arya Prathanidhi Sabha zijn gelieerd aan een moederorganisatie in New Delhi. Beide zijn grotendeels met geld van de vermogende Hindostaanse vrouw Mata Mahadei gebouwd. De bekende familie Mungra heeft het management ervan later overgenomen. In het internaat ontpopt Ram zich als de leider van het jongensinternaat en wordt ‘weesvader en bestuurder’. Ram schoolt zich verder tot onderwijzer, maar kiest niet voor de Kweekschool. Hij schrijft zich in op de leergang voor de hulponderwijsakte (vierde rang). Ram behaalt onder meer de hulponderwijzersakte en het praktijkdiploma boekhouden alsmede Nederlandese en Engelse handelscorrespondentie. Hij volgt avondopleidingen om overdag te kunnen werken. Maar Ram is ook gezegend met een gewiekste handelsgeest en een drang om geld te verdienen. Sterker nog: hij heeft een neus voor geld verdienen!
Links Jnan Adhin op de opening van Accountantskantoor Hiralal
Op 17-jarige leeftijd slaagt hij voor de vierde rang en wordt uitgezonden naar het binnenland als onderwijzer. Vooruitstrevend als hij is, stopt hij na korte tijd met deze saaie baan en keert terug naar Paramaribo. Hij gaat als boekhouder aan de slag bij het warenhuis Kersten. Hij studeert ook nog op de avond Kweekschool en in 1957 behaalt hij de onderwijzersakte (derde rang). Daarna krijgt hij een lucratieve aanbieding bij de CHM als salesman/verkoper, waar hij op inventieve wijze veel geld verdient. In 1957 vertrekt Ram naar Amsterdam om zich verder te bekwamen in de accountancy. In 1967 keert hij terug naar Suriname met verschillende diploma’s, o.a. MBA, SPD I en SPD II, MO Boekhouden, MO Handelswetenschap en treedt in dienst van C. Kersten en Co als hoofd van Afdeling Interne Controle. In die tijd is de legendarische ingenieur Jos de Kraker de hoofddirecteur van Kersten. Ram slaagt erin vele vernieuwingen tot stand te brengen, maar tijdens de versurinamisering van het bedrijf komt hij in aanvaring met de toenmalige directeur John Leckie. Ram Hiralal besluit voor zichzelf te beginnen als boekhouder. Leergierig als hij was, slaagde hij in 1975 als AA-accountant later als Certificerend Accountant. Inmiddels is hij al een vermogende man vanwege zijn talent om geld te verdienen. In 1977 opent hij zijn Accountantskantoor Hiralal voor Samenstellende Verklaring en Accountants Maatschap Suriname voor Accountantsverklaring van de externe acccountant. Door samenwerking met de toenmalige Nederlandse Accountants Maatschap, zijn voormalige Amsterdamse werkgever, wordt hij partner van huidige DELOITTE.
Chan Choenni spreekt Ram Hiralal tijdens de presentatie van de biografie.
Geen heilige
Ram Hiralal is geen heilige en hij is eerlijk over zijn gedrag en onhebbelijkheden; daarom ook de keuze De kaarten op tafel, als titel van zijn biografie. Al in zijn jonge jaren was hij gewiekst en zoals hij het zelf noemt; hij had ‘boevenstreken’. Zo drukte hij een deel van het geld achterover, dat hij collecteerde bij de rijke Hindostanen voor de organisatie van culturele activiteiten. Het geschonken bedrag werd namelijk met potlood opgeschreven op de donatielijst. Ram kon dat uitwissen met een veger en een lager bedrag opschrijven. Hij beweert dat de verantwoordelijke voor deze culturele activiteiten. de heer Johannes Mungra, mogelijk ook een deel van het geld achterover drukte. Een ander zwak punt van Ram zijn de vrouwen. Roy Khemradj beschrijft uitgebreid de huwelijken en liefdesrelaties van Ram en de kinderen geboren uit die relaties en hun soms trieste levensloop. Ram Hiralal houdt van vrouwen en heeft net als bepaalde machtige Surinaamse mannen de onmatige neiging om knappe, intelligente vrouwen te veroveren en te bezitten. Wellicht ligt de heersende buitenvrouwencultuur hieraan ten grondslag. Ram lust ook graag een stevige borrel. Ik heb een paar jaar geleden dat mogen aanschouwen. In mijn bijzijn heeft hij in de huiskamer tot mijn grote verbazing een paar flessen rode wijn gedronken zonder dronken te worden. Ram houdt ook van culinair koken en heeft ook veel gereisd. De arme polderjongen heeft zich ontwikkeld tot een echte levensgenieter en estheet; hij houdt van mooie spullen en bijvoorbeeld een mooie tuin. Het is vermeldenswaardig dat de zoon van Hindostaanse contractarbeiders zich zo snel ontwikkelt; niet alleen in intellectuele zin, maar vooral ook op het terrein van het verwerven van rijkdom. Hij paart intelligentie en leergierigheid namelijk aan hard werken en de drang tot vooruitkomen. Maar hij heeft ook geluk en ontmoet op cruciale momenten personen die hem een stapje vooruit helpen.
Ram, President van Lions Club Parwani.
Ram met National Cricketteam van Suriname. Van links naar rechts 2e Ram, Otmar Roger, Andre Loor, Jay Rambocus en anderen.
Verdiensten
Maar naast de eerdergenoemde onhebbelijkheden heeft Ram vele goede kanten. Hij kan niet tegen onrecht en heeft een sterk gevoel voor rechtvaardigheid. Als succesvol accountant en nieuwsgierige en maatschappelijk bewogen persoon heeft hij actief in de Hindostaanse gemeenschap ondersteund en vooral culturele activiteiten gesponsord. De opmars van Hindostanen in de jaren zestig in Suriname gaat niet zonder slag of stoot. Veel Creolen vrezen overheersing door Hindostanen en Ram Hiralal is een voorbeeld van een vooruitstrevende Hindostaan; nota bene afkomstig van de polder uit Nickerie. Ram Hiralal is echter niet de persoon die zal buigen. Hij wordt lid van de Lionsclub Suriname, maar ontmoet tegenstand om de deur wijder open te zetten voor Hindostanen. Hij is initiatiefnemer en medeoprichter van een aparte Lionsclub Parwani (Paramaribo, Wanica, Nickerie) geheten, die door de racisten wordt aangeduid als ‘Koelie Lions’.
Ram bij de onvangst van de ICC een Lifetime Service Annual Awards 2014 alsmede een Oorkonde van de Surinaamse Cricket Bond (SCB). Op de foto van links Voorzitter van SCB, vertegenwoordiger van ICC, Ram en bestuursleden van SCB.
Roy Khemradj vermeldt verschillende activiteiten en bestuursfuncties van Ram Hiralal. Hij kan ook worden gekenschetst als een progressieve Hindostaan, die de nodige weerstand biedt aan de conservatieven in de VHP. Ook in zijn periode in Nederland tussen 1957-1967 heeft Ram Hiralal zich niet gedeisd gehouden. Hij was actief in de Hindostaanse verenigingen en heeft de muziek groep Indian Semi Classical Group opgericht. Samen met zijn vriend Pannalal Parmessar met wie hij op het Mahatma Gandhi internaat had gezeten zijn zij cultureel actief. Parmessar had hem aangezet om naar Nederland te komen en hem ook heeft opgevangen. Later werd de Hindostaanse Progressieve Partij (HPP) opgericht en Parmessar werd Minister in het kabinet van Arron in de periode 1977-1980. In Nederland ontmoette Hiralal een Nederlandse accountant die zijn guru en ‘oom ‘werd en hem de fijne kneepjes heeft geleerd van accountancy i.c. financiële controle. Ram Hiralal bleek een meester in het opsporen van fraude bijvoorbeeld. Om te voorkomen dat hij en Parmessar zouden worden geweigerd bij een bezoek aan de blanke herensociëteit in Amersfoort werd in overleg met hun blanke patroon besloten om zich voor te doen als Ministers uit Suriname.
Ram Hiralal en Jagernath Lachmon
Hiralal heeft zich overigens niet uitsluitend beziggehouden met de Hindostaanse cultuur, maar ook bijvoorbeeld de debatclub SORES (Sociëteit Republiek Suriname) helpen oprichten. Hij was jarenlang (1982-2004) voorzitter van de Surinaamse Cricket Bond en ook daar bestond de vrees voor een door Hindostanen gedomineerde cricketsport. Hij is ook erelid van de politieke partij VHP en heeft een gouden medaille ontvangen voor zijn ondersteuning en advisering van de deze partij. Met de politieke leider Jagernath Lachmon had hij een speciale band, omdat zijn vader Jaggoo goed bevriend was met Lachmon. Hiralal is ook ‘dani’ (goedgeefs) en helpt nog steeds met anderen en organisaties met financiële middelen en trakteert zijn vrienden en kennissen ruimschoots. Een recent voorbeeld; hij bleek onlangs desgevraagd bereid 100 exemplaren van het Hindorama boekje Hindostaanse migratiegeschiedenis tegen kostprijs aan te schaffen. Hij heeft deze boekjes gedistribueerd vooral onder zijn niet-Hindostaanse kennissen en vrienden. Al met al kan Ram Hiralal als rolmodel fungeren vooral voor jongeren, temeer daar hij als een van de weinige Hindostaanse miljonairs een sociaal ingestelde man is. In verband met dit artikel heb ik zijn biografie nogmaals gelezen. Roy Khemradj verdient een compliment vooral wanneer hij met een bijzonder observatievermogen Ram Hiralal portretteert in zijn dagelijkse omgang met anderen. Het boek geeft trouwens ook een mooi tijdsbeeld van Suriname. Hiralal is nog steeds actief en bij de tijd ondanks zijn hoge leeftijd. Hij stuurt regelmatig WhatsApps over de politieke situatie in Suriname.
Ram en partner met 1 kleinkind, 2 zonen, dochter en 2 zonen met hun ega’s.
Ram Hiralal-Jaggoo park
Ram Hiralal is nu in de nadagen van zijn leven. Hij komt uit een sterk geslacht. Zijn vader, de contractarbeider uit India en ook zijn zuster hebben beide een zeer hoge leeftijd bereikt. Een bijzondere prestatie van Ram Hiralal is dat hij nog steeds een vermogende man is gebleven door zijn financieel talent. Hij zal dus een erfenis achterlaten. Gelet op zijn sociale inborst en interesse voor het behoud van Hindostaanse cultuur en zijn bestaande huidige vermogen zou het hem sieren als hij een deel van zijn vermogen schenkt aan de Surinaamse, in het bijzonder de Hindostaanse gemeenschap.
Ram met zijn huidige partner.
Ram bezit een prachtige tuin op een bijzondere locatie. Namelijk aan de prestigieuze Anton Dragtenweg grenzend aan de linkeroever van de Suriname rivier. Een deel van dit terrein zou kunnen worden bestemd voor het aanleggen van een Ram Hiralal-Jaggoo park. Op het park zou een monument kunnen worden geplaatst ter herinnering aan de Hindostaanse landbouwers en een ander monument die de religieuze tolerantie en culturele harmonie in Suriname symboliseert. Er kunnen zitbanken en groenvoorziening worden geplaatst. Paramaribo heeft te weinig groenvoorzieningen en mensen zouden zich kunnen verpozen in dit park en uitwaaien aan de linkeroever van Surinamerivier. Ook is deze locatie niet zo ver van het toeristengebied. Het zou mooi zijn wanneer deze markante vermogende Hindostaanse Surinamer door het tot stand brengen van zo’n park kan laten zien dat met het verdiende geld iets moois kan worden verricht. Dat hij ook nog een kind is van Hindostaanse contractarbeiders geeft natuurlijk extra glans wanneer een dergelijk park annex monument wordt aangelegd. Op deze suggestie voor de nalatenschap ten behoeve van de gemeenschap reageert Ram Hiralal positief. Hij maakt zich echter zorgen over het (financieel) beheer van een dergelijk park.
Tuin van Ram
Tot slot beveel ik een ieder aan om de biografie van Ram Hiralal te lezen. Voor de jongere generatie kan het een stimulans bieden om het beste uit jezelf te halen door studie en hard werken. Voor de ouderen zal het herkenning en identificatie bieden en wellicht inspiratie om hun hun bijzondere ervaringen vast te laten leggen en dus niet verloren te laten gaan voor de volgende generaties.
Roy Khemradj (2017) De Kaarten op tafel – Ram Hiralal ISBN 9789460224515 is uitgebracht door LM Publishers en kost 19,50 euro. Het boek is verkrijgbaar via bol.com of bij LM Publishers via deze link: https://lmpublishers.nl/catalogus/ram-hiralal-kaarten-op-tafel/
Foto’s: Ram Hiralal
Uw reactie kunt u HIER naar toe sturen o.v.v. uw naam, woonplaats en e-mailadres.
REACTIES
Rams Paradijs aan de Antondrachtenweg
Rams paradijs is een gigantische, mooie uitdaging voor alle partijen en de samenleving om te realiseren. Ideeën om het tot een succesvolle onderneming te maken zijn de volgende:
1. Opening- en sluitingstijden en entree tegen een schappelijk tarief. Opening bijvoorbeeld van maandag tot donderdag van 8 uur tot 20 uur en latere sluiting in het weekend en op feestdagen.
2. Exclusieve eetgelegenheden, dinerplaza enzovoort, die ook commercieel het project voorzien van financiën uit dagopbrengst (op commissiebasis in plaats van verhuren).
3. Exclusieve zaal als Party & Dans gelegenheid.
4. Enkele vakantiehuizen die ook preventief veiligheid bieden door het niet onbeheerd staan van het park,
5. Een grotere uitbreiding zou met uitgeven van aandelen gerealiseerd kunnen worden.
6. De universiteiten het beheer laten doen als leerschool met controle vanuit accountant Hiralall. Hoe kan het nog mooier???
Radjkumar Singh
- Published in BIBLIOTHEEK, Suriname