Surinaams/Hindostaanse folk music verdient ook een plaats in De Nieuwe Kerk in Amsterdam

Suriname en Nederland zijn reeds eeuwen aan elkaar verbonden, met een gezamenlijke geschiedenis die maar weinig mensen in Nederland kennen. Dit, vooral ook omdat hier weinig aandacht aan wordt besteed in het onderwijs. Ook in het publieke debat over de relatie tussen Suriname en Nederland komt deze geschiedenis maar weinig tot uiting. En als dit het geval is, wordt het debat vooral gedomineerd door de discussies rondom de slavernij en zwarte piet. Dit jaar viert Suriname 45 jaar onafhankelijkheid. Naar aanleiding hiervan heeft De Nieuwe Kerk in Amsterdam gemeend een tentoonstelling te organiseren over het land en zijn bewoners: De Grote Suriname Tentoonstelling, die op 5 oktober 2019 werd geopend. De tentoonstelling vertelt het verhaal van Suriname en zijn bewoners met hun culturele eigenheden.

Een reis door Suriname

In de fraai ingerichte ruimte van De Nieuwe Kerk, waar in 2002 koning Willem-Alexander en koningin Maxima trouwden, maak je in De Grote Suriname Tentoonstelling een reis door Suriname aan de hand van meer dan driehonderd voorwerpen: archeologische vondsten, historische foto’s en documenten, kledingstukken, hedendaagse kunst, film- en muziekfragmenten, sieraden en toegepaste kunst. De tentoonstelling laat vele aspecten van Suriname zien: de oorspronkelijke bewoners, de plantagecultuur, slavernij en contractarbeid, het veelkleurige culturele leven, de monumentale binnenstad van Paramaribo, de Surinamerivier en de rijke flora en fauna. Ook bekende historische momenten hebben een plaats in deze enorme tentoonstelling, die georganiseerd kon worden dankzij een brede samenwerking met andere musea, archieven, verzamelaars en kunstenaars in Suriname en Nederland. Ook schrijvers, historici, artiesten en enkele organisaties hebben een bijdrage geleverd.

De tentoonstelling is nu al met meer dan 140.000 bezoekers de meest succesvolle tentoonstelling in De Nieuwe Kerk ooit. Het succes voor De Nieuwe Kerk is zo overweldigend dat besloten is om de tentoonstelling met een maand te verlengen tot 1 maart 2020. De tentoonstelling is heel erg kleurrijk en soms zelfs verrassend te noemen. Echter, her en der is de kritiek te horen dat de tentoonstelling helaas toch niet een evenwichtig beeld geeft van het land Suriname. De aandacht is niet evenredig verdeeld over alle aanwezige bevolkingsgroepen en tijdens de tentoonstelling zie je een creoolse dominantie. Dat is jammer, omdat Suriname meer is dan alleen de focus op een bevolkingsgroep.

Hindustáni Folk Music Concert

Om de tentoonstelling toch met enige diversiteit te larderen werd er, op initiatief van radiomaker en televisiepersoonlijkheid Prem Radhakishun, een Hindostaanse culturele middag aan gekoppeld. Dit, naar analogie van wat theatermaker John Leerdam eerder deed. Hij koppelde het theaterprogramma De Suriname Monologen aan de tentoonstelling. Hierin staan enkele hoofdrolspelers uit de Surinaamse geschiedenis centraal en kruipen acteurs in de huid van, bijvoorbeeld, Johan Ferrier (eerste president), Jaggernath Lachmon (politiek leider), Nola Hatterman (kunstenares). Deze monologen waren een groot succes. Op verzoek van Prem Radhakishun en De Nieuwe Kerk stelde Rabin Baldewsingh een middagprogramma samen waarbij aandacht was voor de folkmusic van de Hindostanen. Zo konden bezoekers van de tentoonstelling op 19 januari 2020 in De Nieuwe Kerk genieten van het Hindustáni Folk Music Concert, waarin de nadruk lag op de diverse stijlen van de baithak gáná, birhá’s en daaraan verbonden dansen als ahirwá ke nác en de londá ke nác. Met de zeer informatieve presentatie van Baldewsingh kon men op deze wijze ook kennismaken met dit aspect van de Surinaamse cultuur.

Baithak gáná

De baithak gáná is erg belangrijk voor de Hindostaanse culturele beleving. Dit   muziekgenre is op Surinaamse bodem ontstaan uit de cultuurelementen die de Brits-Indische contractarbeiders hadden meegenomen naar de plantages in Suriname en die na de contracttijd door hen en hun nazaten verder werden ontwikkeld. Zij hebben de Bhojpuri-cultuur die ze uit India meenamen een eigen touch gegeven die zichzelf later tot een nieuwe Caraïbische stijl zou ontwikkelen. De baithak gáná heeft veel ontwikkelingsfases gekend en is dominant aanwezig vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw. Daarna ontwikkelde deze zich tot een sterke vorm van klassieke zang en muziek. De baithak gáná beleefde gouden tijden in de jaren vijftig met legendarische bands als Oranjeband en Noerband. De diverse muziekstijlen die binnen de baithak gáná worden beoefend zijn: dádrá, langri, dhrupad, khayál, thumri en catni. Ook in Nederland zijn deze te beluisteren tijdens culturele evenementen en feesten.

Tijdens haar optreden illustreerde de jonge baithak gáná zangeres Ashvita Bisai uit Amsterdam, samen met haar muziekformatie Mishrá, de diverse klassieke muziekstijlen. Ook liet ze enkele badhaw nummers aan het aanwezige publiek horen, met name liederen van de legendarische Surinaamse zangeres Dropati, de vrouw die op een spectaculaire wijze een positie wist te veroveren binnen de door mannen gedomineerde baithak gáná van de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Ook wist Dropati haar muziek met haar optredens in Trinidad en Guyana te internationaliseren. Zij is ook de eerste Hindostaanse artiest die in Suriname een langspeelplaat heeft gemaakt.

Maar het populairste genre binnen de baithak gáná is zonder enige discussie de catni. Dit genre werd in de jaren zeventig van de vorige eeuw op diverse podia geïntroduceerd door de vermaarde zanger Ramdew Chaitoe. Met zijn prachtige stem en zijn dynamische muziek veroverde hij de harten van vele duizenden mensen in binnen- en buitenland. Helaas overleed hij in de jaren tachtig veel te vroeg. Wie nu in zijn voetsporen is getreden is de jonge dynamische zanger Dewindersingh Sewnath uit Den Haag. Hij is werkelijk een groot talent. Inmiddels heeft hij zowel in Nederland als in Suriname (Caraïbisch gebied) een herkenbare plek weten te veroveren in de wereld van de baithak gáná muziek. In De Nieuwe Kerk liet hij enkele zeer bekende baithak gáná nummers horen alsook enkele van zijn eigen composities.

Londá ke nác

Een belangrijk aspect van de baithak gáná muziek is de londá ke nác. Deze dans, uitgevoerd door een man verkleed als vrouw, is zeer tekenend voor Hindostaanse feesten en culturele festivals en niet meer weg te denken uit de Hindostaanse culturele scene. Helaas zijn er maar weinig mensen die deze dansvorm beoefenen. Ontstaan uit de Rogan ke nátak, het Hindostaanse toneel, en inwortelend in de culturele geschiedenis van de Hindostanen in Suriname, is deze dans een zeer populaire vorm van entertainment. De londá ke nác is sierlijk, wervelend en ook amusant. In De Nieuwe Kerk werd de dans opgevoerd door Tina, een jongeman van achter in de twintig die op dit moment furore maakt in Nederland. Op zijn zeventiende werd hij gepakt door deze dans die hij sedertdien is blijven beoefenen.

Ahirwá ke nác

En dan was er in het programma ook ruimte voor de expressie van birhá’s en de ahirwá ke nác, de zogenaamde boerendans, of de dans van de koeherders. Deze van oorsprong Indiase volksdans kreeg in Suriname een eigen zichtbare plek. Deze dans werd vooral opgevoerd na het binnenhalen van de oogst in vroegere tijden. Nu wordt deze dansvorm, die eigenlijk met uitsterven wordt bedreigd, vooral op culturele bijeenkomsten en festivals opgevoerd. De nagárá muziek is het geluid waarop er gedanst wordt. Deze dans heeft specifieke eigenschappen die samenhangen met het ritme van de muziek. De in Rotterdam woonachtige Soender Hira is op dit moment de enige ahirwá danser in Nederland en hij wordt altijd op de nagárá begeleid door zijn zoon Kishan Hira. Inmiddels is de wat ouder wordende Soender Hira wel bezig enkele enthousiastelingen op te leiden die hopelijk het stokje in de toekomst van hem overnemen. Tijdens het optreden van Hira en zoon liet ook Prem Radhakishun, daartoe uitgedaagd door Baldewsingh, zijn ahirwá ke nác kunsten zien (zie 4e foto boven).

Het Hindustáni folk music concert was een welkome en gezellige aanvulling om tijdens De Grote Suriname Tentoonstelling de culturele diversiteit van Suriname te laten zien.

Met dank aan Rabin Baldewsingh

Lees ook De Grote Suriname Tentoostelling – De Nieuwe Kerk

TOP