Prof. Sharda Nandram
Sharda Nandram kwam in augustus 1985 vanuit Suriname aan in Amsterdam voor studie. Vervolgens studeerde zij af in psychologie, promoveerde in 1995 in de sociale psychologie en rondde in 1999 ook de studie economie af. Vanaf 2007 is ze universitair hoofddocent aan de Nyenrode Business Universiteit. Ze is sedert 2016 ook verbonden aan de Banasthali Universiteit in Jaipur, India. Vanaf mei 2019 is ze tevens hoogleraar Hindoe-spiritualiteit en Samenleving aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij zal dit hoogleraarschap op 21 november 2019 officieel aanvaarden met het uitspreken van de rede “Hoe we dingen doen tot waarom we bestaan: Integratieve spiritualiteit in de vierde industriële revolutie.”
Volgens Sharda is het sleutelwoord: verbinding. Zij streeft naar een wetenschappelijke verankering van de hindoeïstische spiritualiteit om van daaruit een verbinding te maken met de samenleving. Het gaat vooral om de praktische toepassing van spirituele inzichten; een wetenschappelijke basis draagt bij aan de kwaliteit en geeft de doelgroep een steviger houvast. Zij hoopt uit de samenleving thema’s aangereikt te krijgen die voor dit doel nader kunnen worden uitgewerkt. Nu richt zij zich onder andere op spirituele begeleiding in diverse domeinen van de zorg, zoals ouderenzorg, palliatieve en terminale zorg. Maar meer in het algemeen houdt zij zich in de nieuwe leerstoel bezig met de vraag: Wat is de rol van spiritualiteit vanuit onze hindoe geschriften, tradities en leefervaringen, hoe kunnen ze ons begeleiden om het beste uit onszelf te halen en om te verbinden met de dingen die we doen.
Het liefst ziet Sharda ook op wereldniveau een inbedding van spiritualiteit in beslissingen die ons allemaal raken en een uiting zijn van de eenheid van al het bestaande. Hoe mooi zou het zijn als iedereen – intellectuelen, ondernemers, uitvinders, ambtenaren, mensen uit de praktijk van alledag en de gewone man op straat – een steentje hieraan zou kunnen bijdragen door dingen te doen vanuit het diepste menszijn. Naast het prestigieuze World Economic Forum dat zich vooral op economie en technologie richt, zou volgens haar het World Integrativeness Forum moeten worden opgericht om de verbindende kracht van spiritualiteit te erkennen.
Wat inspireerde u om (sociale) psychologie en economie te studeren?
Ik wilde altijd meer weten over hoe mensen in elkaar zitten. Door anderen in mijn klas te observeren zag ik grote verschillen in hoe mensen reageren. De vraag hoeveel iemand meekrijgt met de opvoeding en culturele achtergrond en hoeveel van zichzelf is, hield mij bezig. Ik ging psychologie studeren met het idee klinisch psycholoog te worden. Gevoelsmatig had ik echter niet voldoende connectie met de theorieën en modellen. Ik kon mij ook niet echt verplaatsen in de probleemkant van de psychologie, zoals de meeste (oudere) medestudenten die zelf vrij heftige dingen in hun leven bleken te hebben meegemaakt. Ik ben mij toen meer gaan richten op arbeids- en organisatiepsychologie. Mijn promotieonderzoek betrof arbeidsverhoudingen in Nederland en de rol van vakbondskaderleden. Halverwege mijn promotie realiseerde ik mij dat het bedrijfsleven psychologen vaak inzet als het goed gaat. Men wil dan, bijvoorbeeld, iets weten over arbeidstevredenheid. Maar ze betrokken psychologisch onderzoek niet bij het nemen van strategische beslissingen. Zo raakte ik geïnteresseerd in economische vraagstukken waar bedrijven zich mee bezighielden.
Hoe kwam u vanuit de wetenschap bij spiritualiteit?
Mijn interesse in spiritualiteit kwam naar boven toen ik eind 1997 bij Nyenrode, waar ik inmiddels werkte, werd gevraagd te helpen met onderzoek bij de opzet van een centrum voor ondernemerschap. In dat verband heb ik veel ondernemers moeten interviewen. Zo kwam ik in aanraking met de mens achter de ondernemer en zag wat hen dreef. Voor sommigen was ondernemerschap als ouderschap. Ze zagen de medewerkers als ‘hun eigen kinderen’ voor wie ze een enorme verantwoordelijkheid voelden. In de interviews vroeg ik naar hun inspiratiebronnen voor de dingen die ze doen, over rol van spiritualiteit en intuïtie. Ik besefte hoe belangrijk de meer ongrijpbare dingen waren voor ondernemers, voor hun vorming en ontwikkeling, voor het kunnen omgaan met tegenslagen en nieuwe kansen te zien. In 2006 gaf Prof. Paul de Blot zijn oratie als hoogleraar Business spiritualiteit op Nyenrode. Hij vroeg mij of ik hem, samen met een andere professor, wilde helpen om de leerstoel op te bouwen. Toen ben ik het onderzoeksgebied van spiritualiteit verder gaan exploreren. Ik ben veel gaan lezen en heb ook cursussen gevolgd. Vanaf januari 2008 ben ik zeker dertig keer naar India gereisd om spiritualiteit zelf te beleven. Door in diverse ashrams te zitten heb ik spirituele technieken geleerd en ook zelf ervaren. Wat doet yoga met je? Welk effect hebben mantra’s op je? Van huis uit heb ik belangrijke waarden meegekregen: eerlijkheid, respect, je plicht doen. Maar wat kan je hier nog meer mee? Wat betekenen yama en niyama, de hindoeïstische richtlijnen voor harmonie en innerlijke vrede, in de praktijk van alledag? Ik ben toen gaan uitwerken wat de rol van spiritualiteit is voor ondernemerschap en in organisaties en begon daarover te schrijven en ook lezingen en cursussen te geven.
Is de harde ‘profit’ wereld van business wel ontvankelijk voor spiritualiteit of komt dat soft over?
Spiritualiteit is niet een onderwerp dat iedereen aanspreekt. Dat geldt ook voor het bedrijfsleven. Maar je ziet wel een toename in aandacht voor spirituele technieken in de management literatuur. Ook zie je vaker bedrijven die hun medewerkers meditatietrainingen aanbieden. Ze nodigen ook een guru of monnik uit om medewerkers te inspireren out of the box te denken. Sommige CEO’s vertellen openlijk dat ze mediteren. Deze openheid neemt toe. Vijftien jaar geleden spraken Nederlandse ondernemers wel met mij over de rol van spiritualiteit, maar wilden dat liever niet vermeld zien in het onderzoek uit vrees voor imagoschade. Maar nu wordt het zowel in Europese als Amerikaanse context steeds meer geaccepteerd. Ik zit al zo een acht jaar in het stuurcomité van het European SPES institute. SPES staat voor spirituality economics en society. In de Amerikaanse context hebben management wetenschappers een groep opgezet, Management spirituality and religion, waar ik ook bij ben aangesloten. Spiritualiteit is nog altijd geen hoofdonderwerp, maar dat is ook niet erg. We hoeven niet te gaan evangeliseren. Er moet sprake zijn van een gezonde bedrijfsvoering en daar hoort het maken van winst bij. Winsten zijn nodig om mensen in dienst te kunnen houden of meer mensen in dienst te nemen, om nieuwe dingen te kunnen doen. Ik vind het gezonder dat spiritualiteit samengaat met de commerciële kant van bedrijfsvoering dan dat de een de overhand heeft.
In westers denken is het vaak het een of het ander (de of-of benadering, het plaatsen in hokjes) in plaats van en-en zoals in het hindoeïsme. Sluit uw begrip van integratieve spiritualiteit hierbij aan?
Jazeker, voor de integratieve benadering gebruik ik de metafoor van een kubus om te laten zien dat er meerdere doelen zijn in iemands leven en dat die met elkaar zijn verbonden. Vaak zien we maar een aspect van de werkelijkheid, maar de kubus herinnert ons eraan dat er meerdere zijn. De vlakken van de kubus kunnen we als een geheel zien en daar respect voor ontwikkelen vanuit de gedachte dat alles uiteindelijk een harmonisch geheel vormt. Het is onze taak om onze zintuigen aan te scherpen via allerlei spirituele technieken om die harmonie te zien en te beleven. In de integratieve aanpak is er daarom bij voorbaat een streven naar samenhang waarbij je alle relevante spelers en hun visies en doelen betrekt om het beoogde doel te bereiken. Deze aanpak is anders dan we vaak hebben toegepast, daarom is onderzoek nodig om er een stevigere basis aan te geven met theorie, modellen en praktijkvoorbeelden.
Hoe zal de leerstoel Hindoe-spiritualiteit en Samenleving worden ingevuld?
Het is een nieuwe leerstoel voor twee dagen per week. Ik zal voortborduren op twee onderzoekslijnen die ik de afgelopen jaren heb ontwikkeld, namelijk ondernemersbesluitvorming en de rol van subtiele signalen, inclusief intuïtie. Hierbij helpt de yoga filosofie om de geest te begrijpen. Verder ga ik door met organisatie-innovatie. Hierbij staat de vraag centraal hoe je het beste uit mensen haalt, waarbij ze betekenisvol werk en een zinvol leven ervaren. In dit verband heb ik eerder veel onderzoek gedaan voor het toonaangevend Nederlands bedrijf Buurtzorg. Ik ga nu de spirituele kant hieraan toevoegen. Ik ben als non-executive director ook werkzaam bij Buurtzorg Edugreen Neighborhood Care in India. Wat opleidingen betreft zal er een mastersopleiding geestelijke verzorging vanuit hindoeïstisch perspectief zijn. Daarnaast zal er binnen het bachelor programma van de bestaande opleiding hindoeïsme op de VU een cursus worden ontwikkeld die toegespitst is op yoga, spiritualiteit, business en leiderschap. Natuurlijk moet het niet alleen een academische bezigheid zijn, het uiteindelijke doel is dat de verkregen inzichten in de praktijk worden gebracht. Het hindoeïsme heeft qua spiritualiteit veel te bieden. Het gaat niet alleen om het bezoeken van de mandir of ceremonies thuis. De rijke spirituele traditie moet uiteindelijk in al het handelen van mensen verankerd zijn en daarmee in de samenleving. Het gaat om de kracht van het verbinden.
Foto’s: Sharda Nandram en Ranjan Akloe